De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden
De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden
Tabel 3.7 Werkgelegenheid in 1916, '21 en '22 bij Laan, Dresselhuijs en de Trio. Cornelis Laan Dresselhuijs & Nieuwenhuijsen NV Trio Bron: gemeenteverslagen. 1916 98 300 212 1921 34 222 84 1922 26 267 64 verbeteren door de kosten van de vaste activa, dat wil zeggen: de terreinen, fabrieks- en kantoorpanden, omlaag te brengen. Op de balansen van 1916 tot 1918 nam de post vaste activa toe van ƒ104000,— tot ƒ716000,—. Daarna zet een dalende tendens in, zodat op de balans van 1923 ƒ615000,— genoteerd staat. In 1924 verscheen de post vaste goederen aanvankelijk met ƒ548000,—, maar werd na de reorganisatie in de tweede helft van dat jaar teruggebracht tot ƒ350000,—. De bezuinigingen werden onder meer bereikt door sluiting van winkelfilialen te Utrecht (1921) en Den Haag (1923) en door samenvoegen van dochterondernemingen. 57 Deze minder gunstige jaren laten zich ook aflezen uit de werkgelegenheidscijfers van tabel 3.7. De voorschotten aan dochtermaatschappijen vertonen eveneens een sterk dalende tendens: van ƒ5923000,- in 1920 naar ƒ1021000,- in 1925. De algemene reserve, die in 1920 nog ƒ850000,— bedroeg, kwam eenjaar later op de balans niet meer voor. Sommige sigarenmakers die op straat kwamen te staan, richtten in deze slechte jaren zelf een bedrijfje op. Het aantal uitgereikte hinderwetvergunningen, nodig om legaal een sigarenmakerij te beginnen, vertoont in de eerste jaren na 1920 een opmerkelijke stijging. Vroegen in de hele periode 1900 —18 zes sigarenmakers een ver- gunning om een eigen bedrijfje te starten, hetzelfde aantal werd in 1921 tot en met 1924 al bereikt. 59 Soms kon zo'n klein bedrijf uitgroeien tot een grote onderneming. Dit lukte de broers Goof en Nico de Jager ('De Kroos'), die weliswaar niet werkloos waren geworden, maar in 1921 toch de stap naar zelfstandigheid waagden. Hun carrière verliep pijlsnel, want rond 1925 werkten er al honderd sigarenmakers. Deze opkomst is uit een aantal factoren te verklaren. Allereerst bracht de fabriek een nieuw model, de in advertenties aangeprezen 13 cm lange Cuba-Overal, tegen een prijs van 6 cent, terwijl men voor zo'n sigaar eerder 15 cent zou verwachten. Dit konden de gebroeders De Jager alleen maar doen door op de veilingen het kleinere en dus goedkopere zandblad te kopen. De sigarenmakers hadden er een hekel aan, want dit betekende dat ze moesten lassen om de beloofde lengte te halen. Dit gaf aanleiding tot de volgende anekdotische discussie tussen een vader en zijn zoon: "Vader, ga toch bij De Kroos werken!" Waarop de vader antwoordde: "Nee jongen, ik ben sigarenmaker." Toch had de firma geen moeite om werknemers te vinden, want er heerste immers werkloosheid. Voorts had de firma het geluk om in contact te komen met een Duitse handelsreiziger, die in Amsterdam woonde en de sigaren met vele tien-
duizenden tegelijk onder rembours ging verkopen. 60 Door dit verkoopsysteem had De Jager zaterdags al het geld in huis voor de sigaren die hij een week tevoren had geleverd; het geïnvesteerde kapitaal had dus een gunstige, korte omlooptijd. Voor de VHS was het ergste leed in 1925 al geleden, want in het jaarverslag sprak de directie van een redelijk jaar, gekenmerkt '.. .door een zich regelmatig ontwikkelenden bedrijfsgang'. Er werd weer winst gemaakt. Hoe voorzichtig men moet zijn om de positieve resultaten van de VHS ook als maatgevend voor de rest der Culemborgse sigarenindustrie te beschouwen, wordt duidelijk bij lezing van de verslagen van de Kamer van Koophandel. Zij ziet in 1925 nog maar weinig lichtpuntjes en spreekt over gedrukte resultaten door te hoge prijzen voor het dekmateriaal, te veel lasten door de banderolbelasting, benadeling van de export door Tabel 3.8 Resultaten van de vHS. jaar 1916 1917 1918 1919 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 Bron: jaarverslagen VHS. resultaat ƒ 236456,73 366884,30 777278,23 531030,17 -58315,54 -2007825,06 -1266999,02 -1664170,67 36805,28 78135,80 133149,92 152586,89 156238,23 220018,27 dividend % -3 22 20 12 6 - - - - 6 6 6 6 9 hoge invoerrechten en ongunstige valutakoersen. Eerst in 1926 constateert de Kamer een kleine opleving. 61 De VHS bleef de rest der jaren '20 optimistisch. Zo schreef men in 1928 zelfs: 'De fabrikaten onzer aangesloten bedrijven nemen op de binnenlandsche en buitenlandsche markten een steeds belangrijker plaats in. ' 62 De omzetten stegen verder en men besloot tot een emissie van aandelen tot een totaalbedrag vanƒ700000,—. DE CRISISJAREN Het ineenstorten van de Beurs in 1929 dompelde de 'wereld in een diepe depressie. In de persoonlijke sfeer betekende het werkloosheid, loonsverlagingen; kortom: achteruitgang. De rookgewoonten werden hierbij aangepast. Het totaalbedrag dat in Nederland aan rokerij werd uitgegeven, daalde van/173 miljoen in 1929 tot ƒ123,3 miljoen in 1936. Daarbij kwam dat het publiek de voorkeur ging geven aan de goedkopere sigaren of overstapte op de sigaret. 63 De belangrijkste trend die na 1930 inzette, vertoont het beeld van een grotere afzet in aantallen sigaren, maar tegelijk een daling van de stuksprijs. Met andere woorden: het publiek was massaal overgestapt op sigaren goedkoper dan 5 cent. De winstmarge hierop was lager dan op duurdere soorten. De rentabiliteit van het sigarenbedrijf kwam hierdoor sterk onder druk te staan. Gaven de ontwikkelingen op de binnenlandse markt de fabrikant te weinig reden tot optimisme, de export bood al evenmin soelaas. Verhoging van de invoerrechten, vooral in Nederlands-Indië, deed de uitvoercijfers van sigaren in nog geen driejaar tuimelen. 64
- Page 3 and 4: De sigarennijverheid in Culemborg M
- Page 5 and 6: Verantwoording Wie door Culemborg w
- Page 7 and 8: De fabrikanten 68 4 DE SIGARENMAKER
- Page 9 and 10: jes. Het wordt in beschaduwde kiemb
- Page 11 and 12: toback off tobackblaederen, achter
- Page 13 and 14: velijk voorƒ 105,— aan tabak. Er
- Page 15 and 16: INLEIDING De nijverheid in Culembor
- Page 17 and 18: tiaire sector samen. In dat jaar we
- Page 19 and 20: tale worden geïmporteerd.' 11 Omst
- Page 21 and 22: teitjenever, die vrijwel geheel in
- Page 23 and 24: Het maken van een sigaar Voordat ee
- Page 25 and 26: laadjes uit één zij. Afhankelijk
- Page 27 and 28: de omblaadjes en maakte je een bosj
- Page 29 and 30: oud, soms ouder dan het bedrijf dus
- Page 31 and 32: van de Culemborgers daarin? Uit het
- Page 33 and 34: Tabel 3.2 Belastingaanslagen Culemb
- Page 35 and 36: jaar. Beide compagnons brachten ied
- Page 37 and 38: pectus, die in februari 1916 bij de
- Page 39 and 40: kleine Culemborgse sigarenmakerij a
- Page 41 and 42: Foto uit de hiervoor genoemde expor
- Page 44 and 45: alleen voor binnenlands gebruik bes
- Page 46 and 47: Een van de kleinere bedrijven, siga
- Page 48 and 49: waarde met een bodem van ƒ15,—pe
- Page 52 and 53: Zoals uit de betonconstructie blijk
- Page 54 and 55: Bezien we het aantal arbeidsplaatse
- Page 56 and 57: MECHANISERING EN RATIONALISERING Ve
- Page 58 and 59: van de modernste installaties; kant
- Page 60 and 61: te houden, toen door betalingsachte
- Page 62 and 63: steeds moeilijker om de goede naam
- Page 64 and 65: in 1959. 96 Behalve de grootbedrijv
- Page 66 and 67: De laatst overgebleven sigarenmaker
- Page 68 and 69: vroegtijdig in de fabriek aanwezig
- Page 70 and 71: als 'van bosjesmaker tot sigarenmag
- Page 72 and 73: Goilberdingerstraat. 18 In een late
- Page 74 and 75: minimale hoogte van de werkruimten,
- Page 76 and 77: Plattegrond van de fabriek van Dres
- Page 78 and 79: wel gezegd: "We gaan niet aan de ga
- Page 80 and 81: Overzicht van een deel van de Dejac
- Page 82 and 83: kosten van levensonderhoud zeer ong
- Page 84 and 85: een loon hebben kunnen halen vanƒ7
- Page 86 and 87: De fabriek van Sjoer met het person
- Page 88 and 89: den doorgepraat; men vond snel een
- Page 90 and 91: Ook nam men wel vrijaf om een eigen
- Page 92 and 93: gokker. Dan werd er potverdomme 's
- Page 94 and 95: doken werd, maar dit zal zich voorn
- Page 97 and 98: troon deed zich waarschijnlijk het
- Page 99 and 100: naar toe te gaan en ze vroegen: "Wa
duizenden tegelijk onder rembours g<strong>in</strong>g verkopen.<br />
60<br />
Door dit verkoopsysteem had <strong>De</strong> Jager zaterdags<br />
al het geld <strong>in</strong> huis voor de sigaren die hij een<br />
week tevoren had geleverd; het geïnvesteerde<br />
kapitaal had dus een gunstige, korte omlooptijd.<br />
Voor de VHS was het ergste leed <strong>in</strong> 1925 al geleden,<br />
want <strong>in</strong> het jaarverslag sprak de directie <strong>van</strong><br />
een redelijk jaar, gekenmerkt '.. .door een zich<br />
regelmatig ontwikkelenden bedrijfsgang'. Er<br />
werd weer w<strong>in</strong>st gemaakt.<br />
Hoe voorzichtig men moet zijn om de positieve<br />
resultaten <strong>van</strong> de VHS ook als maatgevend voor<br />
de rest der <strong>Culemborg</strong>se sigaren<strong>in</strong>dustrie te beschouwen,<br />
wordt duidelijk bij lez<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de verslagen<br />
<strong>van</strong> de Kamer <strong>van</strong> Koophandel. Zij ziet <strong>in</strong><br />
1925 nog maar we<strong>in</strong>ig lichtpuntjes en spreekt<br />
over gedrukte resultaten door te hoge prijzen<br />
voor het dekmateriaal, te veel lasten door de banderolbelast<strong>in</strong>g,<br />
benadel<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de export door<br />
Tabel 3.8 Resultaten <strong>van</strong> de vHS.<br />
jaar<br />
1916<br />
1917<br />
1918<br />
1919<br />
1920<br />
1921<br />
1922<br />
1923<br />
1924<br />
1925<br />
1926<br />
1927<br />
1928<br />
1929<br />
Bron: jaarverslagen VHS.<br />
resultaat<br />
ƒ<br />
236456,73<br />
366884,30<br />
777278,23<br />
531030,17<br />
-58315,54<br />
-2007825,06<br />
-1266999,02<br />
-1664170,67<br />
36805,28<br />
78135,80<br />
133149,92<br />
152586,89<br />
156238,23<br />
220018,27<br />
dividend<br />
%<br />
-3<br />
22<br />
20<br />
12<br />
6<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-<br />
6<br />
6<br />
6<br />
6<br />
9<br />
hoge <strong>in</strong>voerrechten en ongunstige valutakoersen.<br />
Eerst <strong>in</strong> 1926 constateert de Kamer een<br />
kle<strong>in</strong>e oplev<strong>in</strong>g. 61<br />
<strong>De</strong> VHS bleef de rest der jaren '20 optimistisch.<br />
Zo schreef men <strong>in</strong> 1928 zelfs: '<strong>De</strong> fabrikaten onzer<br />
aangesloten bedrijven nemen op de b<strong>in</strong>nenlandsche<br />
en buitenlandsche markten een steeds<br />
belangrijker plaats <strong>in</strong>. ' 62 <strong>De</strong> omzetten stegen verder<br />
en men besloot tot een emissie <strong>van</strong> aandelen<br />
tot een totaalbedrag <strong>van</strong>ƒ700000,—.<br />
DE CRISISJAREN<br />
Het <strong>in</strong>eenstorten <strong>van</strong> de Beurs <strong>in</strong> 1929 dompelde<br />
de 'wereld <strong>in</strong> een diepe depressie. In de persoonlijke<br />
sfeer betekende het werkloosheid, loonsverlag<strong>in</strong>gen;<br />
kortom: achteruitgang. <strong>De</strong> rookgewoonten<br />
werden hierbij aangepast. Het totaalbedrag<br />
dat <strong>in</strong> Nederland aan rokerij werd<br />
uitgegeven, daalde <strong>van</strong>/173 miljoen <strong>in</strong> 1929 tot<br />
ƒ123,3 miljoen <strong>in</strong> 1936. Daarbij kwam dat het<br />
publiek de voorkeur g<strong>in</strong>g geven aan de goedkopere<br />
sigaren of overstapte op de sigaret. 63<br />
<strong>De</strong> belangrijkste trend die na 1930 <strong>in</strong>zette, vertoont<br />
het beeld <strong>van</strong> een grotere afzet <strong>in</strong> aantallen<br />
sigaren, maar tegelijk een dal<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de stuksprijs.<br />
Met andere woorden: het publiek was massaal<br />
overgestapt op sigaren goedkoper dan 5<br />
cent. <strong>De</strong> w<strong>in</strong>stmarge hierop was lager dan op<br />
duurdere soorten. <strong>De</strong> rentabiliteit <strong>van</strong> het sigarenbedrijf<br />
kwam hierdoor sterk onder druk te<br />
staan.<br />
Gaven de ontwikkel<strong>in</strong>gen op de b<strong>in</strong>nenlandse<br />
markt de fabrikant te we<strong>in</strong>ig reden tot optimisme,<br />
de export bood al evenm<strong>in</strong> soelaas. Verhog<strong>in</strong>g<br />
<strong>van</strong> de <strong>in</strong>voerrechten, vooral <strong>in</strong> Nederlands-Indië,<br />
deed de uitvoercijfers <strong>van</strong> sigaren <strong>in</strong><br />
nog geen driejaar tuimelen. 64