De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

kleine Culemborgse sigarenmakerij annex winkel
van P.A. van Roon aan het Marktveld te Culemborg.
29 Hij wist zich evenwel financieel te
warmen aan het vuur van het grootbedrijf, in dit
geval de firma Dresselhuijs & Nieuwenhuijsen,
waarmee hij zich, na zijn in 1879 ontbonden vennootschap
met J. M. A. Reinhold, associeerde. In
de winkel verkocht hij voor gezamenlijke rekening
zowel zijn eigen sigaren als die van Dresselhuijs
& Nicuwenhuijsen. Het voor verdeling in
aanmerking komende 'saldo benefice' (= de
winst) bedroeg op de balans in 1881 ƒ12753,61;
in 1884 ƒ14 100,-; in 1887 ƒ12944,28 en in 1890
ƒ10000,—. In 1887 werden de banden nog nauwer
aangehaald, toen Van Roon als vennoot participeerde
in de in datjaar opgerichte Trio, Vereeniging
van Nederlandsche Sigarenfabrikanten. 30
Het is interessant om in dit verband te wijzen op
Delft, waar de sigarenfabriek van A. Hitten juist
in deze moeilijke jaren verspreid over Nederland
een keten van eigen winkels opzette. Dit deed
men, omdat zelfstandige winkeliers de grotere
fabrikanten dreigden sigaren van thuiswerkers af
te nemen, tenzij kortingen op de inkoopprijzen
zouden worden verleend. Via eigen winkels 'wist
Hillen deze problemen te omzeilen. 31 Dresselhuijs
reageerde op een soortgelijke manier, want
de Trio was aanvankelijk slechts als een verkooporganisatie
voor eigen sigaren bedoeld!
ROND DE EEUWWISSELING
De groei van de totale Culemborgse sigarenindustrie
zette in de jaren 1890 krachtig door. Eerst
rond de eeuwwisseling verminderde het tempo
en liep de werkgelegenheid zelfs terug. Volgens
De Sigarenmaker, het blad van de Nederlandsche
Sigarenmakers- en Tabakbewerkersbond,
heerste er in 1902 op de Trio slapte, omdat de
directie de goedkopere modellen in de dochterfabriek
te Eindhoven liet maken. Het blad geeft
als reden op: 'Ze weten dat ze daar kunnen rekenen
op de geestelijkheid om de arbeiders rustig te
houden.' 32 Hoewel Dresselhuijs inderdaad eerst
tijdens de enerverende staking van 1891 zijn
vleugels naar het Zuiden uitsloeg, zullen louter
sociale beweegredenen niet de doorslag hebben
gegeven. Economische motieven, zoals de lagere
arbeidslonen, een kostenfactor die vooral bij de
goedkopere modellen relatief zwaarder woog
dan bij de duurdere, zullen het Zuiden voor hem
interessant gemaakt hebben. Een andere methode
om de post arbeidsloon tijdens een periode
van teruglopende afzet te verminderen, bestond
in het op taak zetten van de arbeiders, dat wil
zeggen: het vaststellen van een maximum aantal
te vervaardigen sigaren. In april 1902 mochten
de sigarenmakers op de Trio maximaal 700 sigaren
in de week maken. 33 In november 1903 waren
deze maatregelen nog niet afgeschaft. De
werknemers verloren op hun loon, dat varieerde
vanƒ4,— tot ƒ8,— per week, zo'n ƒ2,50 tot ƒ4,—. 34
Uiteraard was het ook interessant om op de
grootste kostenfactor, de tabak, te bezuinigen.
Een sigarenmaker klaagt in 1902 over de te weinig
verstrekte tabak op de Trio, waardoor er gerommeld
moest worden met de kwaliteit, en de
sigarenmakers de vastgestelde 'taak' zelfs niet
haalden. 33 Andersom was men verplicht om uit
een bepaalde portie tabak een voorgeschreven
aantal sigaren te maken. Bleef je met een tekort
van meer dan 95 sigaren aan het eind van de week
zitten, dan kreeg je pas maandag weer tabak. Andermaal
klaagde men dat op de Trio 'de onmogelijkste
aantallen uit een portie tabak' gevraagd
werden. Voor de sigarenmaker bleef er niets anders
over dan te gaan kuieren, of te lenen van een