De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

tale worden geïmporteerd.' 11 Omstreeks 1910
werkten in de Culemborgse stoelenmakerij nog
maar zo'n vijftig arbeiders. 12
Een wrang geluk voor de Culemborgse stoelenmakerij
was het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog.
De geschiedenis herhaalde zich: De concurrentie
van België viel (tijdelijk) weg en de
stoelenmakerij leefde op.
Inmiddels was de bedrijfstak ook in een proces
van omschakeling terechtgekomen. In 1913 had
de Kamer van Koophandel al kunnen melden
dat de omzet van nieuwe modellen belangrijk
was uitgebreid. 13 Men had een aanvang genomen
met de fabricage van de zogenaamde oudhollandsche
stoel, terwijl men behalve stoelen ook
steeds meer andere meubelen ging maken. Hoewel
de situatie na de oorlog onder invloed van de
hernieuwde concurrentie verslechterde, wist
men door de verbreding van de stoelenmakerij
tot meubelmakerij de schade beperkt te houden.
Gedurende dejaren'20 en '30 bleef de meubelnijverheid
een tak van bedrijvigheid die zich kon
handhaven. Hierbij deden zich in de personeelsbezetting
evenwel weinig expansieve ontwikkelingen
voor.
DE KLOMPENMAKERIJ
Voor een andere bedrijfstak binnen de houtnijverheid,
de klompenmakerij, die gedurende de
tweede helft van de 19de eeuw en in de eerste
twintig jaar van deze eeuw een niet onbelangrijke
plaats in deze sector had ingenomen, waren
de ontwikkelingen in de tussenoorlogse periode
aanmerkelijk ongunstiger. Ten opzichte van de
situatie vóór de Eerste Wereldoorlog verminderde
het aantal werknemers in de jaren '20 en
'30 met meer dan 60%. De bedrijfstak was
vooral in de tweede helft van de 19de eeuw gegroeid
tot het midden van de jaren '80 en had
zich daarna tot aan de Eerste Wereldoorlog ondanks
fluctuaties in de personeelsomvang en het
aantal bedrijven min of meer op dat peil gehandhaafd.
De personeelsomvang bewoog zich in de
periode 1871—1916 tussen circa 65 en 90 personen.
De klompenmakerij was een typisch kleinbedrijf.
De gemiddelde bedrijfsgrootte in Culemborg
bleef ruim beneden de tien personen. 14
Terwijl de Eerste Wereldoorlog door het wegvallen
van de buitenlandse concurrentie en de
hoge schoenenprijzen ook voor deze bedrijfstak
een bloeiperiode betekende, trad daarna een ommekeer
in. De concurrentie met de Belgische
klompenmakerijen en met de schoenenindustrie
was hier de oorzaak van. In 1923 zag de Kamer
van Koophandel de situatie zo somber in, dat zij
meende dat de klompenmakerij spoedig geheel
zou verdwijnen. 15 De personeelsomvang liep inderdaad
sterk terug, maar geheel verdwijnen
deed de klompenmakerij niet. Door gedeeltelijke
mechanisering aan het eind van de jaren '20
kromp het aantal werknemers nog verder in,
maar tegelijk werd hierdoor de voorwaarde geschapen
voor handhaving van deze bedrijfstak,
zij het op zeer bescheiden schaal. 16
DE HUTTEN
Ingeklemd tussen de haven en de spoordijk lag
het industriecomplex van Van Hoytema. Dit bestond
uit een jeneverstokerij, een flessenfabriek
en een manden- en kistenmakerij. De flessenfabriek
was in 1861 opgericht ten behoeve van de
sinds 1838 bestaande branderij. De branderij van
Van Hoytema produceerde een mindere kwali-