De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden
De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden
Verkoop en reclame De verkoop. In de 19de eeuw was bij het ambachtelijke bedrijf rechtstreekse levering aan particulieren regel. De Culemborgse sigarenmakerijen vormden hierop geen uitzondering. De in het achterhuis vervaardigde sigaren, snuif en tabak werden verkocht in de aan de straatkant gelegen winkel. Daarom was een gunstig vestigingspunt van belang. Het Marktveld was het meest geliefd. In de 19de eeuw treffen we daar de zaken van Wijzenbeek & Van Soelen, Van Heusden en M. Hijmans, die ook koffie en thee in zijn assortiment had opgenomen. Ook de firma Dresselhuijs & Nieuwenhuijsen bezat een eigen winkel aan de Markt. Verkoop vond verder plaats via filialen, handelsreizigers, uitgebreide correspondentie en persoonlijke contacten van de fabrikant. Dit geldt zowel voor de 19de als de 20ste eeuw. 1 Voor Culemborg valt dit te illustreren aan de hand van de firma Dresselhuijs & Nieuwenhuijsen. Toen Comelis Willem Dresselhuijs zich in 1853 associeerde met Jacobus Lambertus Nieuwenhuijsen spraken de twee een taakverdeling De Koninklijke Vereeniging van Nederlandsche Sigarenfabrikanten gaf met dit 'sigaren- tabernakel' acte de présence op de industriële tentoonstelling in Kaapstad (1904-05). Het diploma dat behaald werd op de tentoonstelling in Kaapstad.
af. Nieuwenhuijsen zou zich bezighouden met de fabricage, terwijl Dresselhuijs de verkoop voor zijn rekening nam. Hij trachtte de sigaren in eerste instantie in de omtrek aan de man te brengen, onder andere door het openen van een filiaal in Leerdam en diverse winkels elders. Volgens een advertentie in het vakblad De Tabaksplant uit 1873 bezat de firma op dat moment winkels te Culemborg, Den Haag, Rotterdam (twee), Vianen en Arnhem. Persoonlijke connecties verschaften toegang tot de markt in Amsterdam, waar Dresselhuijs met B.W. de Jong een grossierderij in ruwe tabak oprichtte. De Jong was ook procuratiehouder bij de Amsterdamse tabaksmakelaar Henri Dentz, met wie Dresselhuijs in de jaren 1890 vele zaken deed en die hem zo nodig bijstond bij de verkoop van Culemborgse sigaren. Met de intrede van zoon Willem Bernhard Dresselhuijs in de sigarenfabriek verruimde men het blikveld en begon men zich op de export te richten. Persoonlijke bemoeienis en inspanning legden de basis. Zo reisde Willem Bernhard zelf naar Zuid-Afrika, bij welke gelegenheid hij ontvangen werd door president Paul Kru- ger. Een constante export naar dat land, die tot aan de Tweede Wereldoorlog zou duren, was het gevolg. 2 Daarnaast maakte men gebruik van handelsreizigers. De Cadena had in de jaren 1930 zes reizigers voor het buitenland in dienst. 3 Bepalend voor het succes op de buitenlandse markt waren — naast een energieke aanpak — flexibiliteit en aanpassing aan de specifieke wensen van bepaalde exportmarkten. Zo kwam uit China een order voor 60 000 sigaren van het merk Mexican Planters, voorzien van een vorstenlandendek. Om de sigaar wikkelde men een havana-bast met etiket, dat vastgebonden zat met een kruisband van raffia. Voor dit karwei werden twintig thuiswerkers ingezet. Men verpakte de sigaren in kistjes van vijftig stuks, die op hun beurt weer per tien kistjes in een hermetisch gesloten blik, beplakt met etiket, gepakt werden. De Zuidamerikaanse markt stelde weer heel andere eisen. Men vroeg hier speciaal om het merk FCB, dat in zendingen van 200 - à 400 000 stuks scheep ging. Deze FCB was een zogenaamde scherpe bolknak, een lastig te maken model, waarvoor de firma Dresselhuijs & Nieuwenhuijsen meer, vakbekwame, sigarenmakers moest aanstellen. De verzending geschiedde in kistjes van dun cederhout. Voor Zuid-Afrika, waar de merken Faust, Kimberly Exhibition, Gold Fields en Sopla veel gevraagd waren, verpakte men de sigaren afzonderlijk in zilverpapier. De zendingen voor Engels-Indië (merk: Rembrandt), Singapore (merk: Vineta) en Nederlands-Indië sloot men direct in blikken, dus zonder extra houten kistjes. 4 Ook de firma De Ruiter liet rond 1903 in haar briefhoofden vermelden: 'Voor verzending naar tropische gewesten wordt door blikken verpakking speciale zorg gedragen.' 5 In contrast met de professionele exportmethodes van de grotere firma's staat de wijze waarop beginnende of kleine sigarenmakerijen hun produkten aan de man brachten. Via een eerste kennismaking in vrienden- en familiekring hoopten zij op een zich uitbreidende bekendheid. Op een lijst uit 1881, opgemaakt ten behoeve van de balans van de sigarenmakerij-annex-winkel van P.A. van Roon, aan het Marktveld, prijken de namen van tweeënzeventig debiteuren wegens gekochte sigaren. 6
- Page 72 and 73: Goilberdingerstraat. 18 In een late
- Page 74 and 75: minimale hoogte van de werkruimten,
- Page 76 and 77: Plattegrond van de fabriek van Dres
- Page 78 and 79: wel gezegd: "We gaan niet aan de ga
- Page 80 and 81: Overzicht van een deel van de Dejac
- Page 82 and 83: kosten van levensonderhoud zeer ong
- Page 84 and 85: een loon hebben kunnen halen vanƒ7
- Page 86 and 87: De fabriek van Sjoer met het person
- Page 88 and 89: den doorgepraat; men vond snel een
- Page 90 and 91: Ook nam men wel vrijaf om een eigen
- Page 92 and 93: gokker. Dan werd er potverdomme 's
- Page 94 and 95: doken werd, maar dit zal zich voorn
- Page 97 and 98: troon deed zich waarschijnlijk het
- Page 99 and 100: naar toe te gaan en ze vroegen: "Wa
- Page 101 and 102: quentie in het wisselen van werk en
- Page 104 and 105: Hilversum 111 bestond nog niet Het
- Page 106 and 107: van a tot z vertelde. Dan zat-ie da
- Page 108 and 109: Men denkt bijvoorbeeld aan beter on
- Page 110 and 111: ging ruw te keer. Des winteravonds,
- Page 112 and 113: aden en gereedschappen over. Natuur
- Page 114 and 115: REPERCUSSIES VAN DE STAKING De werk
- Page 117 and 118: Liederen gezongen bij het driejarig
- Page 119 and 120: Na 3 maanden strijd. Een deel van d
- Page 121: Tabel 5.1 Aantal leden van de Culem
- Page 125 and 126: Gekleurd houten reclamebord van de
- Page 127 and 128: Als bronnen voor dit overzicht hebb
- Page 129 and 130: de oprichting van een sigarenmakeri
- Page 131 and 132: Muurschildering op de zijgevel van
- Page 133 and 134: Tabaksfabriek Gelria, aan de Tweede
- Page 135 and 136: Op 6 december ïgys legde een brand
- Page 137 and 138: geval was. De Provincie stuurde een
- Page 139 and 140: Jacobus Schuyt (Beverwijk, *17-6-18
- Page 141 and 142: J. KUYPERS J. Kuypers wordt vermeld
- Page 143 and 144: Nog in 1883 vroeg Middelbeek vergun
- Page 145 and 146: vaardigd); Meeuwtje (Panatela, lekk
- Page 147 and 148: Enkele jongens aan het werk in siga
- Page 149 and 150: spuitmiddel gebruikten. De sigaren
- Page 151 and 152: van Uden. De zaak wordt dan voortge
- Page 153 and 154: ontvingen zij jarenlang geen divide
- Page 155 and 156: Merken: het hoofdmerk was Cadena, e
- Page 157 and 158: drik Coenraad Dresselhuijs, Karel P
- Page 159 and 160: De drie directeuren van de Trio-sig
- Page 161 and 162: Gerrit Vermeulen trad op als gevolm
- Page 163 and 164: Bronnenoverzicht LITERATUUR Bedrijf
- Page 165 and 166: •Bevolkingsregister • Stukken b
- Page 167 and 168: 13 Klep e.a.. De kohieren. 14 Sluyt
- Page 169 and 170: de ontwikkeling van de kosten van l
- Page 171 and 172: VERKOOP EN RECLAME 1 Vergelijk ook
af. Nieuwenhuijsen zou zich<br />
bezighouden met de fabricage,<br />
terwijl Dresselhuijs de verkoop<br />
voor zijn reken<strong>in</strong>g nam. Hij<br />
trachtte de sigaren <strong>in</strong> eerste <strong>in</strong>stantie<br />
<strong>in</strong> de omtrek aan de<br />
man te brengen, onder andere<br />
door het openen <strong>van</strong> een filiaal<br />
<strong>in</strong> Leerdam en diverse w<strong>in</strong>kels<br />
elders. Volgens een advertentie<br />
<strong>in</strong> het vakblad <strong>De</strong> Tabaksplant<br />
uit 1873 bezat de firma op dat<br />
moment w<strong>in</strong>kels te <strong>Culemborg</strong>,<br />
<strong>De</strong>n Haag, Rotterdam<br />
(twee), Vianen en Arnhem.<br />
Persoonlijke connecties verschaften<br />
toegang tot de markt<br />
<strong>in</strong> Amsterdam, waar Dresselhuijs<br />
met B.W. de Jong een<br />
grossierderij <strong>in</strong> ruwe tabak oprichtte.<br />
<strong>De</strong> Jong was ook procuratiehouder<br />
bij de Amsterdamse<br />
tabaksmakelaar Henri<br />
<strong>De</strong>ntz, met wie Dresselhuijs <strong>in</strong><br />
de jaren 1890 vele zaken deed<br />
en die hem zo nodig bijstond<br />
bij de verkoop <strong>van</strong> <strong>Culemborg</strong>se<br />
sigaren.<br />
Met de <strong>in</strong>trede <strong>van</strong> zoon Willem<br />
Bernhard Dresselhuijs <strong>in</strong> de<br />
sigarenfabriek verruimde men<br />
het blikveld en begon men<br />
zich op de export te richten.<br />
Persoonlijke bemoeienis en <strong>in</strong>spann<strong>in</strong>g<br />
legden de basis. Zo<br />
reisde Willem Bernhard zelf<br />
naar Zuid-Afrika, bij welke<br />
gelegenheid hij ont<strong>van</strong>gen<br />
werd door president Paul Kru-<br />
ger. Een constante export naar<br />
dat land, die tot aan de Tweede<br />
Wereldoorlog zou duren, was<br />
het gevolg. 2<br />
Daarnaast maakte men gebruik<br />
<strong>van</strong> handelsreizigers. <strong>De</strong><br />
Cadena had <strong>in</strong> de jaren 1930 zes<br />
reizigers voor het buitenland<br />
<strong>in</strong> dienst. 3<br />
Bepalend voor het succes op de<br />
buitenlandse markt waren —<br />
naast een energieke aanpak —<br />
flexibiliteit en aanpass<strong>in</strong>g aan<br />
de specifieke wensen <strong>van</strong> bepaalde<br />
exportmarkten. Zo<br />
kwam uit Ch<strong>in</strong>a een order<br />
voor 60 000 sigaren <strong>van</strong> het<br />
merk Mexican Planters, voorzien<br />
<strong>van</strong> een vorstenlandendek.<br />
Om de sigaar wikkelde<br />
men een ha<strong>van</strong>a-bast met etiket,<br />
dat vastgebonden zat met<br />
een kruisband <strong>van</strong> raffia. Voor<br />
dit karwei werden tw<strong>in</strong>tig<br />
thuiswerkers <strong>in</strong>gezet. Men<br />
verpakte de sigaren <strong>in</strong> kistjes<br />
<strong>van</strong> vijftig stuks, die op hun<br />
beurt weer per tien kistjes <strong>in</strong><br />
een hermetisch gesloten blik,<br />
beplakt met etiket, gepakt<br />
werden. <strong>De</strong> Zuidamerikaanse<br />
markt stelde weer heel andere<br />
eisen. Men vroeg hier speciaal<br />
om het merk FCB, dat <strong>in</strong> zend<strong>in</strong>gen<br />
<strong>van</strong> 200 - à 400 000<br />
stuks scheep g<strong>in</strong>g. <strong>De</strong>ze FCB<br />
was een zogenaamde scherpe<br />
bolknak, een lastig te maken<br />
model, waarvoor de firma<br />
Dresselhuijs & Nieuwenhuijsen<br />
meer, vakbekwame, sigarenmakers<br />
moest aanstellen. <strong>De</strong><br />
verzend<strong>in</strong>g geschiedde <strong>in</strong> kistjes<br />
<strong>van</strong> dun cederhout. Voor<br />
Zuid-Afrika, waar de merken<br />
Faust, Kimberly Exhibition,<br />
Gold Fields en Sopla veel gevraagd<br />
waren, verpakte men<br />
de sigaren afzonderlijk <strong>in</strong> zilverpapier.<br />
<strong>De</strong> zend<strong>in</strong>gen voor<br />
Engels-Indië (merk: Rembrandt),<br />
S<strong>in</strong>gapore (merk: V<strong>in</strong>eta)<br />
en Nederlands-Indië sloot<br />
men direct <strong>in</strong> blikken, dus zonder<br />
extra houten kistjes. 4 Ook<br />
de firma <strong>De</strong> Ruiter liet rond<br />
1903 <strong>in</strong> haar briefhoofden vermelden:<br />
'Voor verzend<strong>in</strong>g<br />
naar tropische gewesten wordt<br />
door blikken verpakk<strong>in</strong>g speciale<br />
zorg gedragen.' 5<br />
In contrast met de professionele<br />
exportmethodes <strong>van</strong> de<br />
grotere firma's staat de wijze<br />
waarop beg<strong>in</strong>nende of kle<strong>in</strong>e<br />
sigarenmakerijen hun produkten<br />
aan de man brachten. Via<br />
een eerste kennismak<strong>in</strong>g <strong>in</strong><br />
vrienden- en familiekr<strong>in</strong>g<br />
hoopten zij op een zich uitbreidende<br />
bekendheid. Op een lijst<br />
uit 1881, opgemaakt ten behoeve<br />
<strong>van</strong> de balans <strong>van</strong> de sigarenmakerij-annex-w<strong>in</strong>kel<br />
<strong>van</strong> P.A. <strong>van</strong> Roon, aan het<br />
Marktveld, prijken de namen<br />
<strong>van</strong> tweeënzeventig debiteuren<br />
wegens gekochte sigaren. 6