De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

Nu het onder de sorteerders bleef rommelen,
stapte eindelijk de bond er in. Op dinsdag 23 juni
zond het bestuur van de afdeling Culemborg een
brief aan de fabrikanten, waarin voor de sorteerders
een loonsverhoging van ƒ2,—, afschaffing
van boetes, 's zaterdags tot 18 uur 'werken en
daarna uitbetalen, en betere behandeling werden
gevraagd. 20
Op 16 juni had de Culemborgse politie al aan de
procureur-generaal weten te berichten, dat
'overeenkomstig mondelinge geruchten (...)
het plan [bestaat] om over eenige weken alhier
eene algemeene werkstaking van al de sigarenfabrieksarbeiders
te doen plaats hebben'. 21 Zo lang
liet het conflict echter niet op zich wachten, want
naar aanleiding van de brief van de bond gingen
de fabrikanten tot de tegenaanval over. De sigarenmakers
van Laan en Dresselhuijs & Nieuwenhuijsen
kregen een gedrukte brief uitgereikt met
de aanhef'Aan onze anders goedgezinde werklieden,
bij wie door lezingen als anderszins een
geest van wrevel en ontevredenheid is gewekt'.
De fabrikanten zeiden de bond niet te erkennen
en iedere inmenging van de bond af te wijzen.
'Wij zijn besloten onze fabrieken (...) maandag
a.s. te sluiten voor hen die niet vooraf zullen verklaren
met de bestaande toestand tevreden te
zijn.' Ze betoogden dat de lonen al hoger lagen
dan in de omgeving en besloten hun brief met
het dreigement dat wie niet binnen acht weken
weer aan de slag was, niet meer op werk hoefde
te rekenen. 22 De fabrikanten waren dus overgegaan
tot een uitsluiting, waarbij het draaide om
het recht van organisatie en om een akkoordverklaring
met de bestaande toestand.
In de stad ontstond beroering, wat voor de politie
aanleiding vormde om versterking aan te vragen.
Op vrijdag 26 juni 's avonds vond er 'eene
volksoploop met het zingen van de vrijheidslie-
deren' plaats, die 'bij ontmoeting van de Burgemeester
uiteen [was] gegaan'. 23 De volgende dag
verzocht de Culemborgse politie om nog eens
enkele mensen versterking met het oog op
nieuwe demonstraties en omdat ook de kermisweek
voor de deur stond.
De Culemborgse afdeling van de Sigarenmakersbond
lichtte haar hoofdbestuur over de ontstane
situatie in en na overleg schreef men op
zondag 28 juni de fabrikanten een uitnodiging
om nog diezelfde dag over de aanstaande uitsluiting
te vergaderen, maar daarop kwam geen
reactie. 24
De volgende dag ging de uitsluiting in. Volgens
de opgaven in het bondsblad De Sigarenmaker,
waarin de nog onervaren bond de namen van alle
betrokken arbeiders mét de ontvangen steunuitkeringen
publiceerde(!), bleven 137 werklieden,
onder hen zeventien sorteerders (de overigen
waarschijnlijk allen sigarenmakers) buiten de fabriekspoorten
en tekenden de 'akte van tevredenheid'
niet. 25 Dinsdag telegrafeerde de politie
de procureur-generaal in Arnhem: 'Werkstaking
begonnen. Het parlementeeren op gisteren
heeft niets geholpen. Toestand ogenblikkelijk
rustig.' 26 De volgende dagen kwam er in de situatie
geen wijziging; de politie rapporteerde dat
er geen moeilijkheden voorvielen. De maandag
erop berichtte zij de officier van justitie in Tiel,
dat ze een 'beloning van ƒ5,— voor toezicht op
het jachtveld van de heeren C.W. Dresselhuijs
en consorten' had mogen ontvangen. 27
De firma Dresselhuijs & Nieuwenhuijsen zat intussen
niet stil. Omdat in de sigarennijverheid geen
moeilijk verplaatsbare produktiemiddelen werden
gebruikt, konden de fabrikanten bij een conflict
vaak vrij eenvoudig naar elders uitwijken.
Deze strategie volgde ook Dresselhuijs; hij
huurde in Eindhoven een fabriek en bracht voor-