De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

ging ruw te keer. Des winteravonds, wanneer de
kachel brandde en de lampen aan waren, dan
werd het natuurlijk warm op eene fabriek met 50
menschen, de patroon kwam binnen en riep:
"Gooi de deuren en vensters open, die zwijnen
stinken als de pest, zij verpesten mijn heele huis."
Dat zijn woorden tegenover de knechts, die onmogelijk
kunnen doorgaan. De patroon erkende
dat hij driftig was geweest. De knechts willen
ook gaarne dat de patroon in geen geval onverschillig
met hen spreekt. Van dien tijd af is het
beter geworden. ' 15 Het resultaat van de brief was
ook dat de contributie werd afgeschaft.
De beweging sloeg over naar andere fabrieken.
De werklieden van de firma Fan Emden schreven
eveneens een brief aan hun patroon. Zij vroegen
om uitbetaling van 15 cent per uur voor sjouwwerk,
een einde aan wantoestanden zoals de betaling
van maar 25 cent aan sorteerders voor een
hele nacht werk en enige loonsverhoging voor
de sorteerders, die voor een deel ƒ4,— per week en
maximaal ƒ7,— per week verdienden. 16
Laan, bij wie het toch niet van harte was gegaan,
probeerde intussen de leidende figuur in de beweging,
Wammes, de voet dwars te zetten door
hem minder voordelig werk te geven. Nadat
hierop een confrontatie tussen Wammes en Laan
was gevolgd, verklaarden de anderen zich met
Wammes solidair en brak er op 8 juni een spontane
staking uit. Er kwam een gesprek tussen de
schoonvader van Laan, de koopman H.J. van
Limborgh, en Wammes, waarvan het resultaat
was dat Laan toegaf en ermee instemde de verzuimde
tijd door te betalen. De volgende dag
werd het werk hervat. 17
Enkele dagen later, op 15 juni, brak er een staking
uit bij de sigarenfabriek van A.S. Wijzenbeek,
waar acht sigarenmakers met vijf jongens
werkten. Deze eindigde nog dezelfde dag met
het toegeven van de arbeiders. 18
Ontwerp voor woonhuis en fabriek van Cornelis Laan, aan de
Goilberdingerstraat (ca. 1890). Het woonhuis bevindt zich nog
in dezelfde staat; de fabriek is grondig verbouwd.
Inmiddels was het de sorteerders van Laan gelukt
vijftig cent loonsverhoging te krijgen. Doordat
Laan opnieuw een tegenactie ondernam door
een sorteerder ontslag aan te zeggen, bleef er echter
onder de sorteerders onrust bestaan. De desbetreffende
sorteerder vond werk bij Dresselhuijs,
maar werd dezelfde dag weer ontslagen,
omdat hij geen getuigschrift van Laan kon overleggen.
19