De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

van a tot z vertelde. Dan zat-ie
dat knap hard te vertellen,
hoor. Dat was hartstikke
mooi.' 11
Dergelijke verhalen lokten
weer reacties uit van anderen:
'Toen Dejaco in de oude Abdullah-fabriek
zat, was er een
sigarenmaker die een heel boek
ging zitten vertellen. En als hij
dan uitverteld was, ging ik het
allemaal precies andersom vertellen,
hè.' 12 Hij vervolgt: 'Ik
was altijd bezig. Hoe ofte
meer ik kon praten, zoveel
vlugger gingen m'n handen.
Iedereen zat te werken en ik
zat maar in mezelf te praten en
verhaaltjes te vertellen, die ik
al honderd keer verteld had.
Bijvoorbeeld: "Nou kom ik
vanmorgen door de Dreef
heen en daar staat die oude
Gertie van Dijk al het hooi aan
de kant te gooien. Ik zeg:
"Gertie, wat ben je nu aan het
doen?" "Ja", zegt-ie, "in het
midden van het land krijgen
we regen". Ik geloof dat ik dat
wel tweehonderd keer heb zitten
vertellen. Op het laatst
werd er gezegd: "Hou tochje
rotkop!" ' 13
In het algemeen stelden de sigarenmakers
het zingen en het
verhalen vertellen zeer op
prijs. Tot hun teleurstelling gebeurde
dit, volgens sigarenmakers
die de tijd omstreeks de
Eerste Wereldoorlog hadden
meegemaakt, steeds minder.
'In de beginperiode, dat zingen
en zo, dat vond ik leuk. In de
jaren '30 had je dat bij de Cadena
nog maar weinig, maar in
de jaren omstreeks de Eerste
Wereldoorlog op de Trio...
Die ouwe Gerritsen, jongen,
die had een stem. Nee, later
was dat allemaal afgelopen,
toen hoordeje dat niet meer.' 14
Deze veranderingen hangen,
volgens de sigarenmakers, samen
met een algemeen verlies
aan gemoedelijkheid. 'Op
maandag was het altijd raak,
dan hadje de één, die was in de
lorum geweest en dan was er
weer dat en was de hele fabriek
weer aan het zingen. Dan werd
er nooit zo hard gewerkt hè.
Bij Laan hadje dat vroeger
ook op maandag. Ja, later is dat
veranderd; later is men harder
gaan werken, maar in de beginperiode
en ook in mijn periode
werd er meer schik gemaakt
op de fabriek. Dat was
plezieriger, hoe zal ik het zeggen,
meer menselijker onder
mekaar. Later, oh nee lang
niet. Je zat allemaal naast el-
kaar, later ook nog bij Dejaco,
dus er werd nog wel gesproken
en je had ook wel eens een
keer dat er gelachen werd,
maar dat kon Nico de Jager niet
hebben. Bij Laan hadden ze
veel meer schik onder elkaar,
vroeger. Ja, dat was een groot
verschil, hoor.' 13 Een andere sigarenmaker
bevestigt dat er bij
Dejaco een strakkere discipline
was en grapt: 'Bij Dejaco, alsje
daar zong kreeg je ander
werk.' 16
De nieuwe tijd bracht van bedrijfswege
muziek, 's Ochtends
en 's middags zette men
bij Dejaco tweemaal gedurende
een halfuur muziek aan. Bij
die gelegenheid kon er aanleiding
zijn — niet altijd tot het
genoegen van de baas — voor
muzikale ondersteuning te
zorgen: 'Zowel 's morgens als
's middags werden er even
grammofoonplaten gedraaid.
Nu heette de vrouw van Nico
de Jager Tonia en dan kwam er
een stuk op, 'waarop stond
"Tonia, Tonia..." En dat gingen
we allemaal luidkeels mee
zitten zingen. Dus dat duurde
met die muziek maar even,
want ten leste werd het te
erg.' 17