De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

'Ik werkte bij sigarenfabriek Van Maanen, maar
daar begon het me te vervelen. Toen ben ik als
sigarenmaker naar Utrecht gegaan; toen was ik
vijftien jaar. Ik zat op een fabriek van Schuit, in
een steegje net tegenover de Rembrandt-bioscoop.
Ik maakte 2000 sigaartjes en daar kreeg ik
ƒ7,- voor. Ik moest ƒ 5,- kostgeld geven bij ene
De Hoop, ook in de buurt van de bioscoop. Omdat
ik het loon veel te weinig vond - ik hield
maar/1,65 over, want ik moest 35 cent voor de
bond betalen, de Federatie — wou ik er weggaan.
Ik zeg tegen Schuit: "Ik schei d'r uit." "Wacht
nou maar", zegt-ie, "je krijgt eerdaags imitatiewerk".
Daarmee kon je wel een paar centjes
meer verdienen. Later ben ik vandaar naar De
Jager op de Oudegracht gegaan. Daar verdiende
ik al een paar gulden meer. En alsje daar midden
in de week geen centen meer had en je zei tegen
de chef: "Toe jongen, mats me even en leen me
een gulden", dan zei-ie: "Hoeveel sigaren heb je
al ingeleverd?" begrijp je; hij dacht: "Alsjij weggaat,
grijp ik ernaast", en dan kon je eventueel
wat lenen. Toen ik daar een poosje gezeten had,
ben ik naar Peletier gegaan; daar was het model,
hoor.
We hebben daar wel schik gehad in Utrecht. Ik
had ten leste geen broek meer aan. Ik kwam op
een gegeven moment thuis en toen zei mijn vader:
"Is datje werkbroek die je daar aanhebt?"
Toen heb ik tien gulden bij elkaar gespaard en je
had in Utrecht De Matador en daar kocht ik een
pak en daarnaast had je een schoenwinkel en daar
heb ik een paar schoenen gekocht en ik had een
papieren front en papieren manchetten. Maar 's
avonds gingen we op stap met een paar sigarenmakers
en toen kwamen we bij het Moreelsepark
en we zaten daar, want we konden haast
niet lopen, zo bezopen waren we. Toen begon
het toch te regenen! Ik zalje zeggen, die mouwen
hingen hier. Vanwege de oorlog was dat zeker
van dat papieren spul en dat papieren front zat
niet onder mijn jasje maar in mijn nek. Mijn
manchetknopen was ik onderweg al verloren.
Alleen de schoenen waren nog in orde.
Het waren allemaal Culemborgers, dajakkers,
die van de ene week op de andere leefden. Als het
ze ergens niet beviel, gingen ze weer buiten de
stad lopen of zo. Dat heb ik ook gedaan, hoor,
van Utrecht afgelopen naar Beverwijk, bij Majoor.
Ontmoette ik daar ook nog Culemborgers.
Heb ik ook daar nog een veertien dagen gewerkt.
Toen zijn we in Eindhoven terechtgekomen.
Ik ging al die oude sigarenmakers maar
zo'n beetje nadoen, die dalvers zogezegd. Die
liepen, als ze niet op de fabriek waren, met een
doos met negotie. Onderweg gingen ze daarmee
de boer op, met schoensmeer, veters en band.
We kwamen in Eindhoven en het eerste wat ze
vroegen was: "Ben je katholiek?" Ik was samen
met een kameraad en dat was ook zo'n achterovergooier.
Ik werd aangenomen, omdat ik zei
dat ik katholiek was, maar mijn kameraad zei,
hoewel hij katholiek was: "Je kan barsten", dus
die werd niet aangenomen. Ik kwam op die fabriek
en daar zaten allemaal vrouwen te werken
en de mannen deden het huishouden. Die vrouwen
waren zo vlug, jongen. En toen ben ik mijn
kameraad maar weer achternagegaan en ben ik
weer in Culemborg terechtgekomen, toen was
net de Eerste Wereldoorlog afgelopen.' 113
Voor een belangrijk deel kunnen de niet-economische
mobiliteitsmotieven op één noemer gebracht
worden. Ze hadden namelijk veelal te
maken met afkeer vari eentonige werkomstandigheden
en werkregelmaat en een behoefte aan
afwisseling. Dit wijst in de richting van een samenhang
met de eerder besproken onregelmatige
arbeidsgewoonten. Een relatief hoge fre-