Ezechiël: een bewogen grensganger - Protestantse Gemeente ...

More documents

Recommendations

Info

Boven de vier wezens was een soort koepel 18 met de verblindende glinstering van ijskristal. Toen Ezechiël nog verder omhoog keek, zag hij boven de koepel (het uitspansel) een schitterende troon, gedragen door de vier geheimzinnige wezens en voorzien van metalen wielen die alle richtingen uit konden. 19 Op de troon zetelde een gedaante met het uiterlijk van een mens. En een machtige stem klonk. Ik wil proberen het visioen te duiden. Ik besef dat dat niet eenvoudig is. 20 Een visioenbeschrijving bedoelt geen exacte weergave te geven van wat een visionair zag en hoorde, maar wil veeleer een symbolische uitdrukking zijn van zijn ideeën en ervaringen. Een voorbeeld. Een visionair vertelde dat kleren wit gewassen werden in het bloed van een lam (Openbaring 7). Lees je dit als een weergave van een werkelijk gebeurd feit, dan wordt het onbegrijpelijk. Bloed is immers niet een geschikt product om kleren wit te wassen. Lees je het als symbooltaal, dan verwijst ‘bloed van het lam’ naar het verlossingswerk van Christus, en ‘wit’ naar ‘reinheid’, ‘bevrijd zijn van schuld’. Ook in het visioen van Ezechiël hebben te maken met symbooltaal. Elk detail heeft een verwijst naar iets. 21 De vraag is alleen waarnaar. De beelden van het visioen zijn zowel gevoed door Israëls priesterlijke overlevering, waarmee Ezechiël vertrouwd was, als door de Babylonische symboliek, die tijdens de ballingschap op hem had ingewerkt. Ezechiël zal vier levende wezens, vier gezichten, vier vleugels. Vier was in de Babylonische mythologie het 18 Exodus 24:10 spreekt over ‘een plaveisel van safier, helder stralend als de hemel zelf’, Daniël 12:3 over een ‘fonkelend hemelgewelf’, Openbaring 4 over een ‘glazen zee’ en Openbaring 22:1 over een rivier die helder is als kristal en ontspringt aan de troon van God en van het lam. 19 De Zwitser Erich von Däniken (º 1935) meende dat Ezechiël een soort vliegende schotel moet hebben gezien, afkomstig van een andere planeet. Zie E. von Däniken, Waren de goden kosmonauten? Herinneringen aan de toekomst. Onopgeloste raadsels uit het verleden, Deventer: Ankh-Hermes, 1995 (31e druk). Gevestigde wetenschappers beschouwen het werk van Von Däniken als pseudowetenschap of zelfs morosofie (een evident absurde waanwetenschappelijke theorie) en zijn van mening dat zijn conclusies niet worden ondersteund door zijn argumenten. Zijn theorieën vallen onder de paleocontacttheorie (theorieën die stellen dat er in de prehistorie contacten waren tussen mensen en geavanceerde buitenaardse beschavingen). 20 Het ‘troonwagen-visioen’, ook wel ‘merkaba-visioen’ genoemd, werd vooral bestudeerd in die kringen, waar men zocht naar exoterische wijsheid. We treffen merkaba-speculaties aan in de zogenaamde Henoch-boeken (het Ethiopische, het Slavische en het Hebreeuwse boek Henoch, tweede eeuw v. Chr. tot tweede eeuw na Chr.), en in de Qunramrollen (Dode Zeerollen). Sommigen zoeken de oorsprong van de joodse mystiek in deze speculaties. Het visioen maakt meerdere duidingen mogelijk. 21 Symbooltaal lijkt op poëzie. Ze wil iets oproepen. Symbool komt van sym-ballein: samenvoegen. Een symbool brengt diverse dingen bij elkaar. Een symbool heeft veel betekenislagen en kan dan ook meerdere dingen oproepen. Sommige mensen zien een kruis aan de muur van een kerk en voelen dankbaarheid voor het levensgeschenk van Jezus, een ander voelt schuldgevoel omdat hij tekort schiet, of het geeft een besef van Gods vergeving, of een weerzin tegen je opvoeding, hoop op een nieuw begin, een herinnering aan je overleden echtgenoot, enzovoort. Een symbool heeft een werkingskracht: het doet iets. Het kan tot je spreken. Symbolen zijn sterk cultuurbepaald. Ze dragen iets van de verzamelde wijsheid van mensen in zich. Een regenboog is daar een goed voorbeeld van. Veel mensen reageren op een regenboog met een gevoel van hoop. Ergens schijnt de zon, ook al regent het nu. In de Bijbel is de regenboog een teken van Gods vriendschap met mensen. In het verhaal van Noach hing God zijn krijgsboog tussen de wolken als een herinnering aan zijn verbond met mensen: nooit meer God in oorlog met mensen (Genesis 6). Een regenboog kan - als je dat verhaal kent - ook een existentiële laag in jezelf aanspreken als je je afvraagt of het leven - en jouw leven - wel zin heeft. 10
getal van de volheid. Vier was de hele kosmos, die vier hoeken van het firmament, de vier windstreken. 22 Elk van de vier wezens was mens, leeuw, stier en adelaar tegelijk. De leeuw: spreekwoordelijk het sterkste dier, de adelaar: de meest imposante vogel, de stier: het meest waardevolle gedomesticeerde dier en de mens: het schepsel dat heerst over alles. De wezens hadden vier gezichten, naar alle windrichtingen. Welke kant ze dus ook uit wilden, het was altijd voor een van deze vier rechtdoor. Ze hoefden zich niet om te draaien. Mogelijk waren de vier wezens personificaties van het goddelijk-kosmische, het eeuwige natuurgebeuren dat het ritme van het heelal en van ieder mensenleven bepaalt. Opvallend is dat in het visioen de vier wezens allereerst mens waren en niet, zoals in de gangbare Babylonische mythologie dier waren. Met de vier wezens correspondeerde op aarde een wiel waarin nog een wiel zat. Een wiel is vaak een symbool voor de kringloop; een wiel in een wiel is dan de kringloop in het kwadraat. Ezechiël zag, of beter doorzag het Babylonische bestaansmodel als een gigantische machinerie, een kringloopsysteem. Het herinnerde hem eraan dat God, zoals die in zijn eigen geloofstraditie beleden werd, niet de God van de eeuwige kringloop is, niet de God van het noodlot, maar de God van de geschiedenis, een God die met mensen een weg gaat en bevrijdend met hen meetrekt de toekomst tegemoet. Wezens en wielen vormden de troonwagen, de strijdwagen, 23 het voertuig, het instrument van God zich bedient. In de Babylonische mythologie kwam iets vergelijkbaars voor: de goden rijden op kleine wagens, door mensen en dieren getrokken 24. De vier wezens waren in het visioen van Ezechiël niet meer dan knechten die de kar mochten trekken. Zij werden ingeschakeld in de bevrij- Rafaël (1483–1520), Het visioen van Ezechiël, olieverf op paneel (41 × 29 cm) — ca. 1518, Florence: Museum Palazzo Pitti. De troon van een gedaante die er uitzag als een mens die Ezechiël op zich zag toekomen, werd gedragen door vier gevleugelde wezens. Elk wezen had vier gezichten: dat van een mens, van een os, een leeuw en van een adelaar. De vier gezichten, die iets weerspiegelden van Gods koningsmacht, zijn in het boek Openbaring uitgegroeid tot vier afzonderlijke wezens (Openbaring 4:7). En zo heeft Rafaël ze ook uitgebeeld. Ezechiël is zelf nauwelijks zichtbaar op dit paneel. Hij staat linksonder, in de lichtbundel. Kerkvader Hiëronymus (circa 347-420) gebruikte de vier gezichten van het merkwaardige wezen als symbolen van de vier evangelisten: de mens voor Mattheüs, de leeuw voor Marcus, de os voor Lukas en de adelaar voor Johannes. Het werk werd in 1799 door Franse troepen meegenomen uit Florence naar Parijs. Na de ondergang van Napoleon werd het in 1816 teruggegeven. Sindsdien bevindt het zich in de Galleria Palatina van het Palazzo Pitti. dingsbeweging die uitging van de troon. De bevrijdende kracht (kabood – gewicht, glans) zag Ezechiël aanwezig in de gestalte die op de troon zat. Het bovenlichaam was als blinkend metaal, als vuur door een rand omsloten; het onderlichaam was als vuur, omgeven door een felle gloed. Die gestalte liet zich niet definiëren en al helemaal niet in beelden vastleggen. Hij zat op een troonwagen die zeer beweeglijk was en was dus niet aan enige plaats gebonden. Boven zich zag Ezechiël iets als een ontzagwekkend ijskristal. Dat moest God zijn, zo zeiden in de loop van de tijd veel mensen. Want de wereld moet toch ergens vandaan komen. God als ijskristal. Zo ontzaglijk, zo verblindend, zo kil. God als een ijzeren blinde almacht die zich welft over geluk en ongeluk, over goed en kwaad, over liefde 22 Volgens Henri van Praag (1916-1988) zijn de vier wezens de dragers van de dierenriem, waarbinnen naar antieke voorstelling het firmament rust. ‘In de Zodiak der astrologen fungeren Waterman (= mens), leeuw, stier en schorpioen (= arend) nog steeds als vier grondtekens voor lucht, vuur, aarde en water’ [Van Praag 1964, 95-96]. 23 Het Hebreeuwse woord merkaba duidt niet alleen op een strijdwagen van de Israëlieten (2 Kronieken 9:25) en die van de vijand (Exodus 15:25) of op een koninklijke wagen (1 Samuël 8:11), maar ook op een wagen van de hemel en van God (2 Koningen 2:11; 6:17; Psalm 68:18; vergelijk 2 Koningen 23:11 – wagen van de zonnegod). 24 Van Praag 1964, 94. 11
Page 1 and 2: Ezechiël Kebar Ezechiël: een bewo
Page 3 and 4: De ‘hangende tuinen’ in Babylon
Page 5 and 6: Profeet Een profeet was over het al
Page 7 and 8: - dreigende woorden tegen Egypte en
Page 9: De profeet Ezechiël, circa 1120, M
Page 13 and 14: Ezechiël moest naar zijn medeballi
Page 15 and 16: eren van vader en moeder, en de sch
Page 17 and 18: Het troonwagenvisioen verbeeld Visi
Page 19 and 20: Ezechiël op een raam van de Sainte
Page 21 and 22: Een dal vol beenderen: een parabel
Page 23 and 24: Tintoretto (1518-1594), visioen van

Ezechiël: een bewogen grensganger - Protestantse Gemeente ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?