Volledige tekst - Tijdschrift voor Sociale en Economische ...

10 » Tim Soens
beschouwd, is dan weer minder duidelijk. Blickle zelf sluit de mogelijkheid
alvast niet uit, maar durft ze ook niet zelf naar voor schuiven. 20 Toch beschouwde
Adriaan Verhulst de middeleeuwse Vlaamse wateringen wel reeds
als het niveau van besluitvorming en bestuur dat het meest toegankelijk was
voor de inwoners van de kustgebieden, en als dusdanig als gemeindeartig kan
worden beschouwd. 21 Voor Holland, en dan meer bepaald voor de ‘cope’-ontginningsgebieden
was Hendrik van der Linden heel wat minder terughoudend:
de vrije boeren of ‘buren’ regelden er in principe het quasi-volledige verloop
van het dagelijks leven, lokaal waterbeheer incluis. 22
Het terugvoeren van het actuele ‘poldermodel’ naar de waterstaat in de
middeleeuwse kustvlakte lijkt dus alvast theoretisch perfect te verantwoorden.
Uit ons onderzoek van het discours rond de besluitvorming in de laatmiddeleeuwse
Vlaamse wateringen zal nu moeten blijken in welke mate de betrokkenheid
en tussenkomst van de direct belanghebbende plattelandsgemeenschap
ook effectief als fundamenteel werd beschouwd voor de totstandkoming
van het waterstaatsbeleid, én, als dat het geval was, of deze wijze van besluitvorming
meer betekende dan een loutere legitimatie van een beleid dat niet
noodzakelijk de belangen van die direct betrokkenen diende.
Het laatmiddeleeuwse discours over inspraak en overleg in
waterstaatsaangelegenheden
Organisatorisch kregen de Vlaamse wateringen vanaf de tweede helft van de
dertiende eeuw vaste vorm. 23 De typische Vlaamse watering had een drieledige
structuur bestaande uit de algemene vergadering, het dagelijks bestuur en een
juridische component. De belangrijkste beslissingen werden in theorie geno-
20. Blickle, Kommunalismus, ii 73-74: ‘Die Wasserschaften […] die das Wasserstrassennetz
unterhielten, sind ein zu komplizierter Fall’.
21. A. Verhulst, ‘Die Binnenkolonisation und die Anfänge der Landgemeinde in Seeflandern’,
in: Die Anfänge der Landgemeinde und ihr Wesen (Konstanz 1964) 459-460. Verhulst
was wel van mening dat de graaf van Vlaanderen aan de basis stond van het onstaan van de
wateringen in het centrale deel van de kustvlakte, en als dusdanig vertoonde de organisatie
van het waterbeheer volgens hem wel kommunale trekjes, doch waren deze niet spontaan
vanuit de plattelandsgemeenschap ontstaan, doch wel bewust bedoeld door de graven.
22. H. van der Linden, ‘Les communautés rurales en Hollande de la fin de l’époque mérovingienne
à la Révolution française’, in : Les communautés rurales. Cinquième partie : Europe
Occidentale (II) et Amérique (Paris 1987) 478-479 ; idem, ‘Een nieuwe overheidsinstelling:
het waterschap circa 1100-1400’, in : Algemene Geschiedenis der Nederlanden iii (Haarlem
1982) 72-73.
23. De volgende paragraaf is gebaseerd op Soens, Waterbeheer, 72-139, aangevuld met
Huys en Vandermaesen, De kustwateringen en polders; idem, Polders en wateringen in maritiem
Vlaanderen (Brussel 2000).