Volledige tekst - Tijdschrift voor Sociale en Economische ...

8 » Tim Soens
economische, en politieke context van deze besluitvorming. 14 Vooraleer dat te
doen gaan we echter kort in op wat literatuur die het beeld van een inspraak- en
consensusgericht waterbeheer in de middeleeuwse polders een theoretische
onderbouw kunnen verlenen.
Historisch-bestuurskundige modellen voor een consensus-gericht
waterbeheer in de middeleeuwse kustvlakte
Het terugvoeren van het consensusmodel als actueel politiek bestel naar de
middeleeuwse polders en wateringen lijkt theoretisch perfect te onderbouwen,
en wel op basis van twee historisch-bestuurskundige modellen, enerzijds
het kommunalisme dat door Peter Blickle recent in een magistrale synthese
werd gegoten, en anderzijds de theorievorming rond de zogenaamde Common
Pool Resources, waaraan in de eerste plaats de naam van Elinor Ostrom verbonden
is. Het kommunalisme zoals dat door Blickle gedefinieerd wordt, is een
sociaal-historisch maatschappijmodel in de overgang van een feodale naar een
kapitalistische samenleving, waarbij de samenleving in de eerste plaats geordend
wordt op basis van normen en regels die door lokale gemeenschappen
zelf worden vastgelegd, waarbij zelfbeschikking en inspraak van onderaf dus
wezenlijke kenmerken zijn. Centraal in de kommunale maatschappijformatie
van Blickle staat de Gemeinde of ‘gemeente’: op het platteland de gemeenschap
van zelfstandige boeren – bezitters dan wel uitbaters van een hofstede – in een
bepaald dorp; in de stad de gezamenlijke (meester-) ambachtslui vervat in de
corporatieve ambachtsstructuren. In het ideale model van een kommunale
maatschappij voorzien de leden van de gemeenschap op eenzelfde wijze in
hun onderhoud. Ze delen bovendien een gemeenschappelijk waardepatroon
en zien hun dagelijks leven gereguleerd door voor alle leden van de gemeenschap
uniforme instituties en organisaties, die grotendeels door de gemeenschap
zelf worden bepaald, doch waarbij de uitoefening van het bestuur door
de gemeenschap aan een beperktere groep gedelegeerd wordt. 15 Ook al weigert
Blickle de kommunale bestuursvorm democratisch te noemen, door de Delegation
von unten onderscheidt het kommunalisme zich toch wezenlijk van elke
monokratische of autoritaire uitoefening van overheidsgezag. 16 Elinor Ostrom
14. Hoewel probleemstelling en opzet van dit artikel strikt historisch zijn, vertoont de
gevolgde methodologie hier enige verwantschap met de Critical Discourse Analysis, die vanuit
de linguïstiek de invloed van machtsverhoudingen, ideologie, en (sociale) ongelijkheid
op taal wil onderzoeken: N. Fairclough, Critical Discourse Analysis (Londen 1995).
15. P. Blickle, Kommunalismus. Skizzen einer gesellschaftlichen Organisationsform. Band 1:
Oberdeutschland (München 2000) vii, 15 en 40.
16. Idem, Kommunalismus. Skizzen einer gesellschaftlichen Organisationsform. Band II:
Europa (München 2000) 132-133.