Volledige tekst - Tijdschrift voor Sociale en Economische ...

22 » Tim Soens
Anders dan in de veertiende en vijftiende eeuw, toen drank en voedsel genuttigd
werden in verschillende lokale herbergen, werd in de zestiende eeuw een
maaltijd bereid in het ‘sluishuis’ van de watering waarbij telkens niet onaardige
hoeveelheden ossen-, schapen- en lamsvlees, hammen, zalm, wijn en bier
werden genuttigd. Vooral het drankverbruik kan ons daarbij een indicatie
geven over het aantal aanwezigen op de algemene vergadering van de Blankenbergse
watering. In de eerste helft van de zestiende eeuw verdubbelde het bierverbruik
van twee ton (ca. 264 liter) naar vier ton (ca. 528 liter), telkens aan te
vullen met één ton Rijnwijn (ca. 106 liter). Aangezien het normale dagelijkse
bierverbruik in de Zuidelijke Nederlanden rond 1500 schommelde rond de
0,7-0,8 liter en dit bij feestelijke gelegenheden wellicht kon oplopen tot twee
tot drie liter, lag het aantal aanwezigen wellicht lager dan 1400, maar toch
alleszins hoger dan honderd. 55
Het jaarlijks terugkerende ritueel van de maaltijd na de algemene vergadering
bezat ongetwijfeld een zeker potentieel als versterking van het gemeenschapsgevoel
en de collectieve identiteit van de aanwezigen. Toch mogen we
ook hier de ongelijke machtsverhoudingen tussen de aanwezigen onderling
niet uit het oog verliezen. Dat bleek al uit de uitdrukkelijke opsomming van de
‘notabele’ aanwezigen op sommige vergaderingen. Soms werden de belangrijke
en de gewone aanwezigen zelfs fysiek gescheiden. In de watering Reigarsvliet
ten noorden van Brugge ging men in 1567 zelfs zo ver om de kleine grondbezitters
na de algemene vergadering slechts een consumptie aan te bieden in
de lokale herberg, samen met de arbeiders van de watering, terwijl de belangrijke
aanwezigen werden uitgenodigd voor een maaltijd in het huis van een
voormalige sluismeester. Die maaltijd kostte de watering het negenvoudige
van het drankje in de herberg. 56 Het leidt onzes inziens dan ook weinig twijfel
dat die belangrijkste aanwezigen – schepenen, vertegenwoordigers van abdijen
en hospitalen, rijke poorters en lokale notabelen – een meer dan gemiddelde invloed
op de besluitvorming inzake waterstaat konden uitoefenen.
In de loop van de vijftiende en zestiende eeuw zou zich echter nog een
andere evolutie voordoen, die het belang van machtsevenwichten binnen de
algemene vergadering beperkte. Vanaf de tweede helft van de vijftiende eeuw
constateren we immers een duidelijke afname van het aantal algemene vergaderingen:
terwijl van de late dertiende tot de vroege veertiende vaak vijf of zes
55. Gebaseerd op E. Aerts, ‘Het hoofdelijk bierverbruik in de Zuidelijke Nederlanden (ca.
1400-1800). Enkele kanttekeningen’, in: ‘Proeve ’t al, ’t is prysselyck’. Verbruik in Europese steden
(13de-18de eeuw). Liber Amicorum Raymond van Uytven (Antwerpen 1998) 57-59 en
R. Van Uytven, ‘Het bierverbruik en de sociaal-economische toestand in het Brugse Vrije in
de zestiende eeuw’, Handelingen van het genootschap voor Geschiedenis ‘Société d’Émulation’ te
Brugge 131 (1994) 5-34.
56. rab, Watering Eiensluis-Reigarsvliet, inv. nr. 340.