Volledige tekst - Tijdschrift voor Sociale en Economische ...
Volledige tekst - Tijdschrift voor Sociale en Economische ...
Volledige tekst - Tijdschrift voor Sociale en Economische ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
4 » Tim So<strong>en</strong>s<br />
leg <strong>en</strong> actieve inbr<strong>en</strong>g van alle direct betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> getracht wordt tot e<strong>en</strong> <strong>voor</strong><br />
iedere<strong>en</strong> leefbare cons<strong>en</strong>sus te kom<strong>en</strong>. Ook hier verwijst de term dus zowel<br />
naar e<strong>en</strong> regionale sociaal-economische structuur als naar e<strong>en</strong> geheel van<br />
instituties <strong>en</strong> culturele gewoont<strong>en</strong>. 2 Terwijl het poldermodel in strikte zin echter<br />
e<strong>en</strong> duidelijk twintigste-eeuws gegev<strong>en</strong> is, wordt het poldermodel in brede<br />
zin veel verder terug in de tijd gevoerd. De oorsprong van het ‘polderd<strong>en</strong>k<strong>en</strong>’<br />
wordt immers meestal gesitueerd bij de lange traditie van sam<strong>en</strong>werking,<br />
inspraak <strong>en</strong> besluitvorming-van-onderaf in waterstaatsaangeleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong>: het<br />
is de strijd teg<strong>en</strong> het water die de middeleeuwse polderbewoners tot e<strong>en</strong> dergelijke<br />
structurele vorm van sam<strong>en</strong>werking zou hebb<strong>en</strong> bewog<strong>en</strong>. De hydrografische<br />
structuur van het land leidde als het ware vanzelf tot kleinschalige, autonome<br />
<strong>en</strong> democratische bestuursvorm<strong>en</strong> aldus Johan Huizinga. 3 Hoewel historici<br />
sinds Huizinga niet blind war<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de vele conflict<strong>en</strong> die de waterstaat<br />
in de Lage Land<strong>en</strong> vanaf de middeleeuw<strong>en</strong> tot hed<strong>en</strong> k<strong>en</strong>merkt<strong>en</strong>, blev<strong>en</strong> ze<br />
toch de nauwe band van de waterstaat met het cons<strong>en</strong>susmodel b<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong>. 4<br />
Meer nog, dit ‘overbek<strong>en</strong>de lied van het water <strong>en</strong> de dijk<strong>en</strong> […] verbond<strong>en</strong> met<br />
de saga van overleg <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking, van burgerlijkheid <strong>en</strong> pragmatisme <strong>en</strong><br />
van democratie <strong>en</strong> tolerantie’, is volg<strong>en</strong>s Ed Jonker wellicht het meest k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de<br />
onderdeel van de traditionele canon der Nederlandse geschied<strong>en</strong>is. 5 In<br />
e<strong>en</strong> rec<strong>en</strong>t essay getiteld Erasmus <strong>en</strong> het Poldermodel, vat Herman Pleij de gangbare<br />
visie op de oorsprong van het poldermodel dan ook als volgt sam<strong>en</strong>:<br />
Het begint al bij de relatieve onbestuurbaarheid van het Noord<strong>en</strong> van de Lage<br />
Land<strong>en</strong> t<strong>en</strong> gevolge van de waterige conditie. De gebruikelijke hiërarchische<br />
verhouding<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> vat op polder, klei <strong>en</strong> turf, <strong>en</strong> feodale structur<strong>en</strong><br />
blijv<strong>en</strong> in hoge mate achterwege. Dat plaatst de middeleeuwse ontginners <strong>en</strong><br />
exploitant<strong>en</strong> […] al van meet af aan in e<strong>en</strong> toch wel merkwaardige positie van<br />
gelijkheid <strong>en</strong> gedwong<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking. 6<br />
Kortom, de middeleeuwse dijk<strong>en</strong> verdroeg<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> erfelijk leiderschap, maar<br />
dwong<strong>en</strong> in teg<strong>en</strong>deel tot <strong>voor</strong>tdur<strong>en</strong>de discussie, overleg <strong>en</strong> pragmatische<br />
besluitvorming. 7 M<strong>en</strong> kan zich echter de vraag stell<strong>en</strong> in hoeverre dit beeld<br />
2. J.L. van Zand<strong>en</strong>, ‘Loonmatiging <strong>en</strong> het poldermodel in historisch perspectief’, <strong>Tijdschrift</strong><br />
<strong>voor</strong> Arbeidsvraagstukk<strong>en</strong> 18 (2002) 284; L. Dels<strong>en</strong>, Exit poldermodel? Sociaal-economische<br />
ontwikkeling<strong>en</strong> in Nederland (Ass<strong>en</strong> 2001) 9-21.<br />
3. J. Huizinga, Nederland’s beschaving in de zev<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>de eeuw (3e druk; Haarlem 1963) 12-13.<br />
4. J. L<strong>en</strong>dering, Polderd<strong>en</strong>k<strong>en</strong>. De wortels van de Nederlandse overlegcultuur (Amsterdam<br />
2005) 7-8.<br />
5. E. Jonker, ‘Sotto Voce. Id<strong>en</strong>titeit, burgerschap <strong>en</strong> de nationale canon’, <strong>Tijdschrift</strong> <strong>voor</strong><br />
Geschied<strong>en</strong>is 119 (2006) 178-195.<br />
6. H. Pleij, Erasmus <strong>en</strong> het poldermodel (Amsterdam 2005) 27.<br />
7. Ibidem 28.
Change language