Untitled - Vallei Horstee

Agrarische natuur- en milieuvereniging Vallei Horstee
Postbus 33
3790 CA Achterveld
www.valleihorstee.nl
Leusden, december 2012
Auteur: Marian Marseille
Coördinatie akkerrandenproject: Hans Veurink, Vallei Horstee
Coördinatie monitoring en data-analyse: Marian Marseille
Monitoring – met dank aan 13 vrijwilligers: Arie van den Bremer, Anneke van Elderen, Bart Iping,
Janny Jochemsen, Marian Marseille, Elly Ridderbos, Catrien Ruijgrok, Lilianne van Soest, Henny
Tessels, Theo Tessels, Marie Voskuilen, Wim Voskuilen en Joop de Wilde

INHOUDSOPGAVE
1. Inleiding ............................................................................................................... 2
2. Doel van het project Bloeiende akkerranden .................................................... 2
3. Monitoring van flora en fauna ............................................................................ 2
4. Resultaten monitoring ....................................................................................... 4
4.1 Bloeiende planten ............................................................................................ 4
4.2 Insecten ............................................................................................................ 6
4.3 Controle-randen ............................................................................................... 10
4.4 Vogels en andere dieren .................................................................................. 11
5. Samenvatting en Conclusies .............................................................................. 12
Figuren :
Figuur 1 : Overheersende kleuren en bloemen in de akkerranden ......................... 5
Figuur 2 : Ingezaaide bloeiende planten in de akkerranden .................................... 5
Figuur 3 : Vliegende insecten boven de akkerranden .............................................. 8
Figuur 4 : Insecten tussen de bloeiende planten in de akkerranden ....................... 8
Figuur 5 : Dagvlinders, bijen en hommels in de akkerranden .................................. 9
Figuur 6 : Vliegende insecten boven de controle-randen ........................................ 10
Figuur 7 : Insecten tussen de planten inde controle-randen ................................... 11
Bijlagen :
Bijlage 1 : Foto’s van insecten in de akkerranden .................................................... 14
Bijlage 2 : Soortenlijst planten .................................................................................. 17
Bijlage 3 : Soortenlijst insecten ................................................................................ 19
Bijlage 4 : Soortenlijst dagvlinders en vergelijking met andere inventarisaties ....... 21
Bijlage 5 : Zaaimengsel akkerranden, Bloeiend bedrijf 2012 ................................... 23
- 1 -

1. Inleiding
Agrarische natuur- en milieuvereniging Vallei Hostee is in 2010 gestart met het inzaaien van
bloeiende akkerranden. Dit is een van de initiatieven ter versterking van de biodiversiteit en een
aantrekkelijk landschap.
In 2010 werden akkerranden ingezaaid vanuit het project ‘Randenbeheer Maïsland’. In 2011 en 2012
werd voor dit project aangesloten bij het landelijke project ‘Bloeiend Bedrijf’.
De randen zijn 6, 9 of 12 meter breed en ingezaaid met een eenjarig mengsel van 19 verschillende
nectarplanten, granen en kruiden. Dit dient als voedsel voor bijen, hommels, vlinders en andere
insecten. Vogels en kleine zoogdieren vinden er voedsel en beschutting, en ook voor klein wild zijn de
randen aantrekkelijke landschapselementen.
Het zaaimengsel bevat soorten planten die na elkaar bloeien, met een grote verscheidenheid aan
kleuren. Dit geeft bont gekleurde akkerranden, die het hele zomerseizoen bloeien. Dit mengsel is ook
ingezaaid als ‘pluktuin’ in een akker naast de vlindertuin in Leusden.
2. Doel van het project Bloeiende akkerranden
Bloeiend Bedrijf wordt gefinancierd door het Ministerie van EL&I vanuit de regeling "Beheer
Akkerranden" van het Europese Landbouwfonds voor het Platteland. Deelnemers zijn 550 boeren in
de akkerbouw, tuinbouw en veehouderij, zowel biologisch als gangbaar, verspreid over heel
Nederland. Zij worden begeleid door het Louis Bolk Instituut, Veelzijdig Boerenland, de ZLTO, De
Natuurweide, Boerennatuur, en regionale organisaties als de Vallei Horstee.
Bloeiend Bedrijf wil met de akkerranden de biodiversiteit stimuleren en plagen zoals bladluis helpen
voorkomen door het stimuleren van natuurlijke vijanden. Bovendien maken de bloeiende planten
een aantrekkelijk landschap, wordt uitspoeling van meststoffen voorkomen, draagt bodemleven bij
aan een vruchtbare bodem, en hoeft er minder gespoten te worden.
De akkerranden in het Vallei Horstee gebied liggen met name langs maïsakkers. Het is een
afwisselend landschap met houtwallen en bosjes, maïsakkers en weilanden. Met de bloeiende
akkerranden wil de Vallei Horstee bijdragen aan het versterken van de biodiversiteit en een
aantrekkelijk landschap.
Het doel van het project Bloeiende akkerranden kan dan omschreven worden als:
- biodiversiteit versterken door voedsel te bieden aan bijen, hommels en andere insecten
- voedsel en beschutting bieden aan vogels en andere dieren
- bijdragen aan een aantrekkelijk landschap, met name waar de randen zichtbaar zijn vanaf wegen en
paden
- ervaring opdoen met het beheer van akkerranden als waardevolle landschapselementen
3. Monitoring van flora en fauna
Vrijwilligers hebben een monitoring uitgevoerd van planten, insecten en andere dieren, in de
akkerranden en in controle-randen. Dit is een enthousiaste groep vrijwilligers, vanuit KNNV en
andere groene organisaties, die ook eerdere monitoring activiteiten hebben uitgevoerd. De gegevens
zijn verzameld met een online monitoring formulier.
- 2 -

In 2012 werden in totaal 59 tellingen gedaan aan planten en insecten in 8 akkerranden, in de periode
half juli – begin oktober. Dit waren akkerranden in Leusden, Achterveld, Stoutenburg, Scherpenzeel
en Woudenberg; deze randen waren ook in 2011 ingezaaid met een akkerrandenmengsel. De
ingezaaide akkerranden zijn 6, 9 of 12 meter breed. Per akkerrand zijn meerdere tellingen gedaan, op
verschillende telpunten en op meerdere dagen, zodat de variatie en ontwikkeling van de randen
gevolgd kon worden.
Er werden ook 23 tellingen gedaan in controle-randen bij 6 akkerranden. Deze controle-randen lagen
langs slootkanten, greppels en bermen, vlakbij of direct grenzend aan de akkerranden, met een
gemiddelde lengte van 40 meter. De helft van de controlestroken lag langs water, als slootkant of
beekoever.
Bij de monitoring is gekeken naar planten, insecten en andere dieren:
- ingezaaide planten die in bloei staan, de bedekkingsgraad van de grond, de overheersende kleuren
en bloemen
- andere (bloeiende) planten in de akkerranden
- vliegende insecten boven de akkerranden en insecten tussen de planten; per soortgroep zijn de
aantallen weergegeven als veel / enkele / één; waar mogelijk zijn insecten op naam gebracht
- vogels en andere dieren in en bij de akkerranden
- insecten en (bloeiende) planten in controle-randen
De gegevens zijn in het veld genoteerd en daarna via een digitaal formulier doorgegeven. De
gegevens zijn verzameld en verwerkt via Survey Monkey software.
Bloeiende akkerrand : een kleurrijk uiterlijk met veel blauw, wit, geel, geel-bruin en roze-paars
- 3 -
In juli:
Blauw en wit,
met veel
korenbloemen,
boekweit, gipskruid
In september:
Geel-bruin en geel
met veel
meisjesogen, gele
kamille en
ganzenbloem;
later ook paars met
veel cosmea

4. Resultaten van de monitoring
4.1 Bloeiende planten in de akkerranden
De akkerranden zijn eind mei ingezaaid. Dat was vrij laat, door het natte voorjaar. De grond was
voorbewerkt met een vals-zaaibed, om woekeronkruiden als hanenpoot en melde tegen te gaan. Dat
was effectief, want deze planten werden in 2012 veel minder vaak en overheersend geteld dan in het
voorgaand jaar. Het zaaimengsel bevatte 19 soorten planten, bloeiend met nectar en stuifmeel voor
insecten, of graan en zaden voor vogels.
Bij elke telling is genoteerd welke ingezaaide planten in bloei staan en welke bloemen en kleuren
overheersen, zie figuur 1 en 2. De planten groeiden goed, zodat vanaf eind juli de grond vrijwel
overal geheel bedekt was. Slechts op enkele, schaduwrijke, plekken was de grond minder
dichtgegroeid, of bloeiden de ingezaaide planten minder goed.
Vrijwel alle ingezaaide soorten kwamen op, alleen de saffloer werd nergens gezien. Zonnebloemen
bloeiden in het voorgaande jaar in veel randen, dat was dit jaar veel minder, ondanks dat het
aandeel in het zaaimengsel gelijk was. Gierst en zomertarwe deden het goed, als voer voor vogels.
Vooral korenbloem, meisjesogen, cosmea, gele ganzenbloem en boekweit bloeiden uitbundig, en
gaven de randen een kleurrijk uiterlijk met veel blauw, wit, geel, geel-bruin en roze-paars.
In de vlindertuin in Leusden waren ‘plukbonnen’ te koop, waarmee bloemen geplukt konden worden
in naast gelegen bloemen akker. De belangstelling was groot en er was bij de bezoekers van de
vlindertuin veel waardering voor de kleurrijke bloemenranden. Bij Groot Zandbrink, in De Treek en
op diverse andere plaatsen waren de randen goed zichtbaar vanaf de weg, en kregen daar veel
waardering van voorbijgangers.
Tussen de ingezaaide planten bloeiden ook veel andere soorten. Voor zover mogelijk zijn deze planten
op naam gebracht. Harig knopkruid, perzikkruid, vogelmuur, akkerdistel en duizendknoop werden het
vaakst geteld. Ook hanenpoot en melde werden regelmatig gezien, maar niet overwoekerend zoals in
het voorgaande jaar. Grondbewerking met een vals-zaaibed was dus effectief.
De bloei is mede afhankelijk van het weer. Door het natte voorjaar zijn de randen vrij laat ingezaaid,
waardoor de eerste planten pas eind juli in bloei stonden. De maand augustus was vrij droog;
mogelijk dat daardoor de bloei van de zonnebloemen en andere nazomer-planten wat achterbleef bij
de uitbundige bloei van het voorgaande jaar. Door zo vroeg mogelijk te zaaien, zouden insecten zo
lang mogelijk van de akkerranden kunnen profiteren.
In totaal werden in de akkerranden 18 soorten ingezaaide planten gezien, plus 46 andere soorten
bloeiende planten. Dit is een grote diversiteit aan bloeiende planten. Een gedetailleerde soortenlijst
staat in bijlage 2.
Het zaaimengsel had een goede samenstelling, met planten van verschillende hoogtes en bloeitijden.
Zie bijlage 5 voor het zaaimengsel en foto’s van de ingezaaide bloemen. De ‘lage’ bloemen bloeiden
vanaf juli. Daar kwamen later in het seizoen steeds ’hogere’ bloeiers doorheen, waardoor er
verschillende lagen na en boven elkaar ontstonden. Dat gaf de akkerranden gedurende het hele
seizoen een vrolijk, bont en afwisselend aanzicht. En voor de insecten was er steeds een nieuw
voedselaanbod.
- 4 -

Figuur 1: Overheersende kleuren en bloemen in de akkerranden
maand overheersende kleuren overheersende bloemen
juli blauw, wit en geel korenbloem, gipskruid, boekweit, phacelia
augustus blauw, geel, wit en geel-bruin
september roze-paars en geel-bruin cosmea, meisjesogen
oktober roze-paars en geel-bruin cosmea, meisjesogen
Figuur 2 : Ingezaaide bloeiende planten in de akkerranden
korenbloem, chrysant, ganzenbloem, meisjesogen,
bolderik, gele kamille
- 5 -

4.2 Insecten in de akkerranden
Bij de tellingen is genoteerd welke soorten insecten boven de akkerranden vliegen, en welke soorten
kruipende en foeragerende insecten tussen de planten te zien zijn. Er is gekeken naar een aantal
soortgroepen, waarbij de aantallen vermeld zijn als veel / enkele / één. Voor zover mogelijk zijn
insecten daarna op naam gebracht, direct in het veld of via foto’s. Zie figuur 3 en 4 voor de insecten
in de akkerranden, per soortgroep. Een foto-overzicht staat in bijlage 1, en een uitgebreide
soortenlijst in bijlage 3.
Vlinders, bijen, hommels en zweefvliegen werden vaak, en in grote aantallen, geteld boven de
bloeiende randen. Deze soorten profiteren van de bloeiende nectarplanten. De randen waren voor
de insecten herkenbare en bereikbare landschapselementen, dus qua ligging en oppervlakte
voldeden de randen goed aan hun doel.
Tussen de planten werden veel verschillende soorten kruipende en foeragerende insecten geteld.
Het is een zeer diverse groep, met grote en kleine, vliegende en kruipende insecten, met insecten die
zich voeden met planten, of met andere insecten, of met beide soorten voedsel.
In het voorgaande jaar gaven de monitoring-resultaten van insecten in de akkerranden een
vergelijkbaar beeld. Ook toen trokken de nectarplanten veel vlinders, bijen en hommels, en werd
tussen de planten een grote diversiteit aan soorten gezien. Accenten lagen enigszins anders, mede
onder invloed van de weersomstandigheden. Zie bijlage 1 en 3 voor een foto-overzicht en een
gedetailleerde soortenlijst. De akkerranden bevatten dus een grote biodiversiteit, zowel qua aantal
insecten, als qua soortenrijkdom.
Uitgelicht : Vlinders
Vlinders zijn relatief eenvoudig op naam te brengen, daarom kon er een uitgebreide soortenlijst
gemaakt worden. Er werden 16 soorten dagvlinders geteld, in de periode eind juli tot half oktober.
De vlinders van het vroege voorjaar zijn niet meegeteld, omdat de randen vrij laat in bloei kwamen.
Witjes, bruine zandoogjes en atalanta’s staan in de top-drie, samen met het gamma uiltje, een
nachtvlinder die ook overdag vliegt. Zie figuur 5 voor een overzicht van de getelde dagvlinders.
In 2011 en 2012 zijn in totaal 19 soorten dagvlinders geteld bij de bloeiende akkerranden. Dat zijn
vrijwel alle soorten dagvlinders die ook bij andere inventarisaties in het gebied gevonden werden.
Een prima score, vrijwel alle vlindersoorten weten de bloeiende akkerranden te vinden en doen er
hun voordeel mee. In bijlage 4 staat een overzicht van alle soorten dagvlinders die bij de
verschillende inventarisaties gevonden werden: het akkerranden project 2011-2012, het slootkant
project 1999-2004 en de vlinderinventarisatie Leusden 2011-2012. In totaal vliegen er 22 soorten
dagvlinders in het gebied, waarvan 19 soorten dus ook in de akkerranden gevonden zijn.
- 6 -

Gamma uiltje tussen bloeiende meisjesogen Zwartspriet dikkopje op een korenbloem
Voedsel, beschutting en een plek om te overwinteren
Insecten hebben voedsel nodig, beschutting en een plek om te overwinteren. Elke insectensoort
heeft eigen eisen en specialisaties, en in de verschillende levensstadia hebben insecten andere
behoeften. Hoe gevarieerder het aanbod aan voedsel en begroeiing, hoe groter de soortenrijkdom
aan insecten.
Zo leven vlinders in de zomer van nectar. Hun eitjes zetten ze af op waardplanten, elke soort heeft
daarin een eigen voorkeur. De waardplanten zijn voedsel voor de rupsen, die vervolgens verpoppen
en een nieuwe generatie vlinders worden. Sommige vlindersoorten overwinteren als vlinder, andere
soorten als rups, als eitje of als pop. Elke vlindersoort stelt specifieke eisen aan de leefomgeving. Een
grote soortenrijkdom aan vlinders zou je kunnen zien als indicator voor een gevarieerde
leefomgeving, waarin ook een grote soortenrijkdom aan andere insecten te verwachten is.
De bloeiende akkerranden bieden nectar en stuifmeel aan vlinders, bijen en andere nectar-etende
insecten. Maar ook sprinkhanen en andere planten-etende insecten vinden er voedsel, net als ‘roof’insecten
die zich voeden met andere insecten. Zo ontstaat in de akkerranden een zeer diverse
voedselketen van insecten en andere dieren die eten en gegeten worden. De bloeiende randen
versterken de natuurwaarden in het gebied, en zijn een stimulans voor de biodiversiteit aan insecten.
In bijlage 1 staan meer foto’s van insecten in de akkerranden en de controleranden, met iets over
hun plek in de voedselketen.
Zuring wants op perzikkruid Platbuik libelle in het gras
- 7 -

Figuur 3 : Vliegende insecten boven de akkerranden
Figuur 4 : Insecten tussen de bloeiende planten in de akkerranden
- 8 -

Figuur 5: Dagvlinders, bijen en hommels in de akkerranden
Langs de horizontale as het aantal tellingen waarbij de soort werd gezien (zonder onderscheid naar
aantallen exemplaren)
- 9 -

4.3 Controle-randen
Er zijn tellingen gedaan in controle-randen, om de bloeiende akkerranden te vergelijken met andere,
niet-ingezaaide randen. Dit waren 23 tellingen in controle-randen bij 6 bloeiende akkerranden. Deze
controle-randen lagen langs slootkanten, greppels en bermen, vlakbij of direct grenzend aan de
akkerranden, met een gemiddelde lengte van 40 meter. De helft van de controle-randen lag langs
water, als slootkant of beekoever.
In de controle-randen werden veel verschillende soorten planten gevonden; voor zover mogelijk zijn
deze op naam gebracht. Zie bijlage 2 voor een uitgebreide soortenlijst. Er waren veel grassen en
groene planten, en ook planten met opvallende (nectar)-bloemen. Het aanbod aan nectar en
stuifmeel was echter lager dan in de ingezaaide akkerranden; in de akkerranden was het zaaimengsel
juist zo gekozen dat er continu veel in bloei stond, dus een continu overvloedig aanbod aan nectar.
In de controle-randen werden dan ook minder soorten nectar-etende insecten geteld dan in de
bloeiende akkerranden. Insecten die geen nectar of stuifmeel eten, zoals sprinkhanen en spinnen,
kwamen in beide soorten randen vrijwel even vaak voor. Insecten als gaasvliegjes, wantsen en
lieveheersbeestjes waren in de controle-randen minder talrijk dan in de akkerranden. Langs
slootkanten en wegbermen zijn planten als distels, valeriaan en brandnetels erg waardevol voor
dagvlinders en andere vliegende insecten
In de controle-randen werden minder insecten geteld, en minder diversiteit in soortgroepen, dan in
de bloeiende akkerranden. De ingezaaide nectarplanten en de dichte, gevarieerde begroeiing zijn dus
een grote stimulans voor de biodiversiteit.
Slootkanten en bermen blijven in de winter groen, waardoor ze een goede overwinteringsplek voor
insecten kunnen zijn. Waar mogelijk zou het maaien afgestemd kunnen worden op het versterken
van de natuurwaarden, door bijvoorbeeld gedeeltes niet te maaien en zo ruigtes te creëren, of door
de planning en frequentie van het maaien aan te passen.
Figuur 6 : Vliegende insecten boven de controle-randen
- 10 -

Figuur 7 : Insecten tussen de planten in de controle-randen
4.4 Vogels en andere dieren rondom de akkerranden
In en rondom veel akkerranden werden sporen van reeën aangetroffen. Verder (overvliegende)
vogels: koolmezen; overvliegende buizerd, zwaluwen en duiven; koolmezen, kneu en winterkoninkje
in een houtwal. En op de grond: een bruine kikker, hazen en een fazant.
In één akkerrand zijn bodemvallen gezet. Daarin werden kevers en andere insecten gevangen. In
voorgaande jaren werden in de bodemvallen ook muizen gevangen.
Ook deze dieren profiteren van de bloeiende akkerranden, door de beschutting van de begroeiing en
door de insecten die erdoor worden aangetrokken.
In november/december waren grote groepen akkervogels in de randen te zien: vink, keep, groenling,
mezen, putter. Begin december lag er sneeuw; op de akker bij Groot Zandbrink werden toen groepen
van honderden tot wel meer dan 1000 vogels geteld. Ook daarna werden er regelmatig vogels
gezien, in kleinere groepjes en meer verspreid.
- 11 -

5. Samenvatting en conclusies
Agrarische natuur- en milieuvereniging Vallei Hostee is in 2010 gestart met het inzaaien van
bloeiende akkerranden. Dit is een van de initiatieven ter versterking van de biodiversiteit en een
aantrekkelijk landschap.
De monitoring is uitgevoerd door een groep vrijwilligers, vanuit KNNV en andere groene organisaties,
die ook eerdere monitoring activiteiten hebben uitgevoerd. De gegevens zijn verzameld met een
online monitoring formulier. Er werden 59 tellingen gedaan in 8 akkerranden, in de periode julioktober
2012. Bij 6 akkerranden werden ook 23 tellingen gedaan in controle-randen, langs
slootkanten, greppels en bermen.
De akkerranden zijn ingezaaid met een zaaimengsel van het project “Bloeiend bedrijf”. Dit is een
mengsel met eenjarige soorten, bloeiend met nectar en stuifmeel voor insecten, of granen en zaden
voor vogels. Het mengsel had een goede samenstelling, met planten van verschillende hoogtes en
bloeitijden, waardoor er verschillende bloeiende lagen na en boven elkaar ontstonden. Vanaf eind
juli was de grond vrijwel overal geheel bedekt. Zo hadden de akkerranden gedurende het hele
seizoen een kleurrijk uiterlijk, en een continu gevarieerd voedselaanbod voor insecten.
Op schaduwrijke of droge plaatsen bloeiden soms minder bloemen of kwamen meer andere planten
op. Ook is de bloei is mede afhankelijk van het weer. Door het natte voorjaar zijn de randen vrij laat
ingezaaid, waardoor de eerste planten pas eind juli in bloei stonden. De maand augustus was vrij
droog; mogelijk dat daardoor de bloei van de nazomer-planten wat achterbleef bij de uitbundige
bloei van het voorgaande jaar. Door zo vroeg mogelijk te zaaien, zouden insecten zo lang mogelijk
van de akkerranden kunnen profiteren.
Korenbloem, meisjesogen, cosmea, gele ganzenbloem en boekweit bloeiden uitbundig; gierst en
zomertarwe deden het ook goed; zonnebloem deed het dit jaar minder goed dan het voorgaande
jaar. Tussen de 18 ingezaaide bloeiende planten, zijn nog 28 andere soorten (bloeiende) planten
geteld, waarbij harig knopkruid, perzikkruid, vogelmuur, akkerdistel en duizendknoop het vaakst
gezien werden. De grond was voorbewerkt met een vals zaaibed. Dit bleek effectief tegen
woekeronkruiden als melde en hanenpoot, soorten die in voorgaande jaren soms overheersend
werden.
In de akkerranden zijn 19 soorten dagvlinders geteld. Dit is een grote diversiteit, het zijn vrijwel alle
dagvlinder soorten die in het gebied voorkomen.
In de vlindertuin in Leusden waren ‘plukbonnen’ te koop, waarmee bloemen geplukt konden worden
in naast gelegen bloemen akker. De belangstelling was groot en er was bij de bezoekers van de
vlindertuin veel waardering voor de kleurrijke bloemenakker. Ook bij Groot Zandbrink, in De Treek en
op andere plaatsen waar de randen zichtbaar waren vanaf de weg, oogstten de kleurrijke bloeiende
randen veel waardering van voorbijgangers.
Vlinders, bijen, hommels en zweefvliegen werden vaak, en in grote aantallen, geteld boven de
bloeiende randen. Deze soorten profiteren van de bloeiende nectarplanten. De randen waren voor
insecten herkenbare en bereikbare landschapselementen, dus qua ligging en oppervlakte voldeden
de randen goed aan hun doel.
Tussen de planten werden veel soorten kruipende en foeragerende insecten geteld. De insecten
vinden er voedsel en beschutting. Het is een zeer diverse groep, met grote en kleine, vliegende en
kruipende insecten, met insecten die zich voeden met planten, of met andere insecten, of met beide
soorten voedsel. Zij vormen een voedselketen van insecten die eten en gegeten worden.
- 12 -

In de controle-randen zijn veel minder bloeide (nectar) planten aangetroffen, en vooral veel groene
planten en grassen. Verspreid voorkomende (meerjarige) planten als valeriaan, akkerdistel en
brandnetel zijn waardevol voor vlinders en bijen. In de bloeiende akkerranden werden veel meer
nectar-etende insecten geteld dan in de groene controle-randen. Deze bloeiende randen zijn dus
voor insecten een waardevolle voedselbron en aanvulling op de bestaande landschapselementen.
In de controle-randen werden sprinkhanen en spinnen wel vrijwel even vaak geteld als in de
bloeiende akkerranden. De (overblijvende) groene vegetatie biedt een schuilplaats en
overwinteringsplek voor insecten. De natuurwaarde van deze groene randen zou versterkt kunnen
worden door een aangepast maaibeleid, waardoor meer ruigtes en variatie in de vegetatie kan
ontstaan.
Conclusies:
- De randen bloeiden uitbundig en kleurrijk gedurende het hele seizoen.
- In de bloeiende akkerranden werd een grote diversiteit aan insecten geteld, zowel qua aantal
insecten als qua soortenrijkdom. Ook werden veel spontaan opkomende planten soorten geteld
tussen de ingezaaide soorten.
- In de controle-randen groeien veel soorten (groene) planten, maar er bloeiden minder bloemen en
er werden minder soorten insecten geteld. De verspreid bloeiende nectarplanten zijn erg waardevol
voor bijen en vlinders. Deze groene randen zijn belangrijk als schuilplaatsen en overwinteringsplek
voor insecten en andere dieren.
- In de bloeiende akkerranden zijn 19 soorten dagvlinders geteld, dat zijn vrijwel alle dagvlinder
soorten die in het gebied voorkomen.
Kortom, de bloeiende akkerranden zijn waardevolle landschapselementen, en leveren een grote
bijdrage aan de biodiversiteit en een aantrekkelijk landschap.
- 13 -

Bijlage 1 : Foto’s van insecten in de akkerranden
Akkerrand Langesteeg, juli 2012
Hommel op bloeiende phacelia:
* Hommels leven in kolonies en nestelen
bijvoorbeeld in oude muizennesten
* ze eten nectar en stuifmeel * ze worden
gegeten door o.a. muizen die
hommelnesten leegeten
Kleine vuurvlinder op bloeiende
korenbloemen:
* Zuring is waardplant voor de rupsen *
overwintert als rups in opgerolde zuring
bladeren * vliegt als vlinder van april tot
oktober in vier generaties
Koevinkje op bloeiende boekweit:
* Pijpenstrootje en andere grassen zijn
waardplanten voor de rupsen * overwintert
als rups * verpopt op de grond tussen
samengesponnen bladeren * vliegt als
vlinder van juni tot augustus in één
generatie
- 14 -

- 15 -
Akkerrand Langesteeg, september 2012
Puntbijvlieg op bloeiende ganzenbloem:
* een zweefvlieg, die leeft van nectar en
stuifmeel * larve leeft in een sloot, en eet
rottend organisch materiaal * verpopt in het
voorjaar *
Groene vleesvlieg tussen chrysanten en
meisjesogen:
* larve leeft in rottend vlees van bijv. dode
muizen * vlieg eet nectar en andere zoete
vloeistoffen
Gamma uiltje op bloeiende cosmea:
* een nachtvlinder die ook overdag actief is
* rupsen hebben diverse waardplanten, o.a.
brandnetel, klaver en paardenbloem * een
trekvlinder die overwintert in Midden
Europa *

Tijgerspin * maakt een web tussen groene
planten * eet sprinkhanen, libellen en
kevers * wordt gegeten door vogels *
heeft hier een groene cicade gevangen
Groene stinkwants * leeft van
plantensappen van o.a. brandnetel, distel,
en hazelaar * wordt gegeten door merels en
andere vogels * is prooi voor roofwantsen
Rups van de Kleine vos, op een brandnetel
* overwintert als vlinder * vliegt vanaf het
vroege voorjaar * drinkt nectar van wilgen,
speenkruid en andere voorjaarsbloemen *
poppen worden gegeten door mezen
Groene cicade * leeft van plantensappen *
wordt gegeten door o.a. spinnen
Weide langpootmug tussen de bladeren van
de cosmea * leeft van nectar * larven leven
op de grond tussen het gras * larven
worden gegeten door vogels
- 16 -
Insecten tussen de groene vegetatie
Akkerrand Langesteeg

Bijlage 2 : Soortenlijst PLANTEN in de akkerranden en de controle-randen
Soortenlijst : PLANTEN in de AKKERRANDEN
In totaal gedetermineerd in de AKKERRANDEN : 64 soorten planten
INGEZAAIDE BLOEIENDE PLANTEN : 18 soorten
boekweit gierst (aren) koriander
bolderik gipskruid luzerne
chrysant groot akkerscherm meisjesogen
cosmea hoofdjesgilia phacelia
gele ganzenbloem klaproos zomertarwe (aren)
gele kamille korenbloem zonnebloem
ANDERE (BLOEIENDE) PLANTEN : 46 soorten
akkerdistel harig knopkruid perzische klaver
akkerviooltje haver reukloze kamille
beklierde duizendknoop herderstasje ridderzuring
bijvoet herik rode klaver
bladrammenas hoornbloem ruw beemdgras
bolderik italiaans raaigras schijfkamille
canadese fijnstraal kaal knopkruid serradella
echte kamille kleine ooievaarsbek straatgras
geknikte vossenstaart knopig helmkruid varkensgras
gekroesde melkdistel kweek vogelmuur
gerst melganzenvoet weegbree
gestreepte witbol melkdistel witte klaver
gewone raket moeraskers zwaluwtong
greppelrus paardenbloem zwarte nachtschade
groene naaldaar perzikkruid zwenkgras
hanenpoot
In totaal gedetermineerd in de AKKERRANDEN : 64 soorten planten
- 17 -

Soortenlijst : PLANTEN in de CONTROLE-RANDEN
In totaal gedetermineerd in de CONTROLE-RANDEN : 79 soorten planten
adelaarsvaren haagwinde ridderzuring
akkerdistel hanenpoot rietgras
akkerkool harig knopkruid rode klaver
akkerviooltje heermoes ruw beemdgras
basterd wederik hennepnetel schijfkamille
bijvoet kaal knopkruid st janskruid
blaartrekkende boterbloem kamille stachys
boekweit kattenstaart streepzaad
braam kleefkruid teunisbloem
brandnetel klein kroos valeriaan
canadese fijnstraal klein streepzaad varkensgras
duits vuil kropaar veelwortelig kroos
duizendblad kruipende boterbloem veenwortel
duizendknoop kweek veldbies
engels raaigras liesgras veldzuring
fluitenkruid mannagras viltige basterdwederik
gekroesde melkdistel meisjesogen vogelmuur
gele ganzenbloem melganzenvoet water weegbree
gele kamille moerasdroogbloem waterpeper
gele lis moerasrolklaver weegbree
gestreepte witbol moerasspirea wikke
gevleugeld helmkruid paardenbloem witte klaver
glanshaver perzikkruid zachte dravik
grassen pitrus zomer tarwe
greppelrus rankende helmbloem zomprus
grote brandnetel reukloze kamille zwenkgras
grote lisdodde
In totaal gedetermineerd in de CONTROLE-RANDEN : 79 soorten planten
- 18 -

Bijlage 3 : Soortenlijst INSECTEN in de akkerranden en de controle-randen
Insecten zijn geteld naar soortgroep, en vervolgens waar mogelijk op naam gebracht. De lijst geeft
een indicatie van de verscheidenheid aan insecten, maar is dus niet compleet. Zie bijlage 1 voor
foto’s van een aantal insecten, met een toelichting op hun plek in de voedselketen.
Soortenlijst INSECTEN in de akkerranden en de controle-randen
In totaal gedetermineerd: 58 soorten insecten
akker-
randen
controle
randen
- 19 -
akker-
randen
aardhommel x x kegelbijvlieg x
akkerhommel X
atalanta X
aziatisch
lieveheersbeestje
bessenzweefvlieg X
blinde bij X
X
klein geaderd witje x
kleine bijvlieg x
controle
randen
klein koolwitje x x
kleine vos x
kleine vuurvlinder x
bont zandoogje X x koevinkje x x
boomhommel X
koollangpootmug x
bruin zandoogje X x lievelingvlinder x
cirtoenpendelvlieg X
citroenpendelvlieg X
citroenvlinder X
daas X
menuetzweefvlieg x
muntvlinder x
pendelzweefvlieg x x
plakbuiklibelle x
dagpauwoog X x puntbijvlieg x x
dambordvlieg X
distelvlinder X
doodshoofdzweefvlieg X
doodskop zweefvlieg X
gamma-uil X
gehakkelde aurelia X
driehoekszweefvlieg X
schorpioenvlieg X
rouwvlieg x
schorpioenvlieg x
soldaatje x x
stalvlieg x
steenhommel x
strontvlieg x
stro-uil x
tijgerspin x x
groene cicade X x tuinhommel x
groene stinkwants X
groene vleesvlieg X
groot koolwitje X
twaalfvlek
lieveheersbeestje
weidelangpootmug x
Weidewants x x
x

honingbij X x
hoornaar X
icarus blauwtje X
- 20 -
Zevenstip
lieveheersbeestje
In totaal gedetermineerd: 58 soorten insecten
Zuringwants x x
zwartspriet dikkopje x x
x

Bijlage 4 : Soortenlijst DAGVLINDERS, en vergelijking met andere
vlinder-inventarisaties in hetzelfde gebied
soortenlijst
dagvlinders
Toelichting:
VLINDER INVENTARISATIE
akkerranden
project
slootkant
project
Bij het slootkant-project zijn slootkanten anders gemaaid en ingericht, om de natuurwaarden te
versterken. Een vlinder-inventarisatie leverde 22 soorten dagvlinders op, over een periode van 5
jaren. (Experiment Slootkantenbeheer, H. van den Bijtel, Stg Landschapsbeheer Utrecht, 2006)
- 21 -
in en rondom
Leusden
argusvlinder ● ●
atalanta ● ● ●
bont zandoogje ● ● ●
boomblauwtje ● ●
bruin zandoogje ● ● ●
citroenvlinder ● ● ●
dagpauwoog ● ● ●
distelvlinder ● ● ●
eikenpage ●
gamma-uil ● ●
geelspriet dikkopje ●
gehakkelde aurelia ● ● ●
groot dikkopje ● ● ●
groot koolwitje ● ● ●
hooibeestje ●
icarus blauwtje ● ● ●
klein geaderd witje ● ● ●
klein koolwitje ● ● ●
kleine vos ● ● ●
kleine vuurvlinder ● ● ●
koevinkje ● ● ●
landkaartje ● ●
oranjetipje ● ● ●
st jacobsvlinder ●
zwartspriet dikkopje ● ● ●
aantal soorten: 19 soorten 22 soorten 22 soorten
aantal tellingen: 79 tellingen 152 tellingen
periode:
2011-2012
juni-okt
1999-2004
juli-aug
2011-2012
mrt-okt

De vlindertuin in Leusden is ingericht als educatieve tuin, en om gunstige condities voor vlinders te
creëren, van waaruit zij zich kunnen verspreiden. Deze tuin is ingericht in het kader van het
Vlinderbaan-project, in de regio tussen Amersfoort en Utrecht. Vrijwilligers van de vlindertuin
hebben een vlindertelling gehouden in 2011-2012, om te zien hoeveel soorten vlinders er voorkomen
in en rondom Leusden. Deze inventarisatie leverde 22 soorten dagvlinders op. (Vlinderinventarisatie
Leusden 2011-2012, coörd. Marian Marseille, CML Leusden)
In de bloeiende akkerranden zijn 19 soorten dagvlinders geteld. Dat zijn vrijwel alle soorten die ook
bij de andere inventarisaties in het gebied geteld zijn. Een prima score, vrijwel alle vlindersoorten
weten de bloeiende akkerranden te vinden en doen er hun voordeel mee.
- 22 -

Bijlage 5 : Zaaimengsel akkerranden, Bloeiend bedrijf 2012
- 23 -

- 24 -

- 25 -

- 26 -