Hulpmiddelen bij de aanpak van dyscalculie Kunnen rekenen ...
Hulpmiddelen bij de aanpak van dyscalculie Kunnen rekenen ...
Hulpmiddelen bij de aanpak van dyscalculie Kunnen rekenen ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Hulpmid<strong>de</strong>len</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>dyscalculie</strong><br />
Nathalie Colpaert, ergotherapeute<br />
Jannes Baert, psycholoog<br />
Wat is <strong>dyscalculie</strong>?<br />
• Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt wordt<br />
door hardnekkige problemen met vlot/accuraat<br />
oproepen <strong>van</strong> rekenfeiten en/of het leren en<br />
vlot/accuraat toepassen <strong>van</strong> rekenprocedures<br />
• Dyscalculie: niet dom, wel stoornis<br />
(Desoete, ea. 2010)<br />
3 4<br />
5<br />
Ernstig<br />
probleem<br />
Beschrijven<strong>de</strong> diagnose<br />
Hardnekkig<br />
probleem<br />
Dyscalculie<br />
Exclusief<br />
probleem<br />
Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011<br />
2<br />
6<br />
<strong>Kunnen</strong> <strong>rekenen</strong> (competentie)<br />
Rekenen niet <strong>van</strong> 8.30-15.30 uur<br />
Dyscalculie niet verdwenen op 21 jaar<br />
Impact <strong>dyscalculie</strong> > dyslexie<br />
Durven<br />
Willen<br />
Welbevin<strong>de</strong>n, betrokkenheid<br />
Ernstig<br />
probleem<br />
• ernstige achterstand t.o.v. klasgenoten<br />
• presteren op stoornisniveau<br />
• <strong>bij</strong> <strong>de</strong> 10 % zwaksten, ≤ pc 10 = ‘klinische’ score<br />
10 %<br />
1
7<br />
9<br />
Oorzakelijke factoren<br />
Exclusief<br />
probleem<br />
• er is geen án<strong>de</strong>re verklaring<br />
• ziekte, syndroom<br />
• on<strong>de</strong>rbroken on<strong>de</strong>rwijsloopbaan, ina<strong>de</strong>quaat<br />
on<strong>de</strong>rwijs, …<br />
• intelligentie<br />
• etniciteit: allochtone versus autochtone kin<strong>de</strong>ren<br />
• opgelet: soms tre<strong>de</strong>n 2 problemen tegelijk op<br />
• comorbiditeit<br />
Hardnekkig<br />
probleem<br />
• 1°meetmoment: presteren op stoornisniveau<br />
• tussenin ‘taakspecifieke’ interventie<br />
• individuele remediëren<strong>de</strong> leerhulp geduren<strong>de</strong> 6 mnd<br />
• 2°meetmoment: presteren op stoornisniveau<br />
DC<br />
Dyscalculie<br />
Beïnvloe<strong>de</strong>n<strong>de</strong> factoren:<br />
aandacht, intelligentie/<br />
taal/metacognitie/EF<br />
Semantische<br />
geheugen DC<br />
Procedurele<br />
DC<br />
Getallenkennis<br />
DC<br />
Exclusief<br />
probleem<br />
2<br />
Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011<br />
VSLD<br />
8<br />
10<br />
12<br />
Comorbiditeit<br />
• 7,6 tot 56% comorbiditeit met dyslexie (Badian, 1999; Dirks,<br />
Spyer, <strong>van</strong> Lieshout, & <strong>de</strong> Sonneville, 2008; Gross-Tsur e.a., 1996; Light & De Fries,<br />
1995; Lewis, Hitch, & Walker, 1994; Ostad, 1998; von Aster, Schweiter, & Zulaug, 2007)<br />
• 20 tot 60 % comorbiditeit met ADHD (Karan<strong>de</strong> & Kulkarni, 2009;<br />
Capano, Min<strong>de</strong>n, Chen, Schachar, & Ickowicz, 2008; Gross-Tsur e.a., 1996; Mayes &<br />
Calhoun, 2006; Monuteaux e.a., 2005)<br />
• 25 % DCD (Pieters et al., 2010)<br />
• 23% ODD of CD (Prior et al., 1999)<br />
• 30% fobie of angststoornis (Prior et al., 1999)<br />
Het samen optre<strong>de</strong>n <strong>van</strong> twee betekent vaak dat ze een negatieve<br />
invloed hebben op elkaar<br />
Hoe vaak komt <strong>dyscalculie</strong> voor?<br />
• Prevalentie: 3 – 8%<br />
(Desoete, Roeyers & De Clercq, 2004; Dowker, 2005; Geary, 2004; Shalev,<br />
Manor, & Gross-Tsur, 2005)<br />
• Gen<strong>de</strong>r: 1 jongen tegenover 1 of 2 meisjes<br />
Semantische geheugenDC<br />
Problemen met tempo<strong>rekenen</strong>: splitsingen, tafels…<br />
Min<strong>de</strong>r accuraat/ trager in hoofd<strong>rekenen</strong><br />
Problemen met arbitraire informatie < >,<br />
teller,noemer…<br />
Onregelmatige resultaten<br />
Bij 20 à 30% meer tijd BETERE resultaten<br />
2
13<br />
17<br />
Procedurele DC<br />
42-7=?<br />
Problemen met schriftelijk <strong>rekenen</strong> (‘lenen’,<br />
staart<strong>de</strong>len)<br />
Problemen met langere stappenplannen<br />
Moeite met rekentaal<br />
Bij gebruik <strong>van</strong> OPZOEKBOEKJE beter<br />
resultaten<br />
Visuospatiële subtype<br />
Probleem met het ruimtelijk voorstellen<br />
Probleem met meetkun<strong>de</strong>, wijzerklok<br />
Probleem met schattend <strong>rekenen</strong> en vraagstukjes<br />
Bij hulp met het voorstellen en talige<br />
hulpmid<strong>de</strong>ltjes gaat het beter<br />
Enkele krachtlijnen:<br />
<strong>Hulpmid<strong>de</strong>len</strong><br />
• gemaakt op maat:<br />
op basis <strong>van</strong> een <strong>de</strong>gelijke en voortduren<strong>de</strong><br />
procesanalyse<br />
• doorgedreven en expliciete instructie<br />
• geef geheugensteuntjes, ankerpunten<br />
• stimuleer zelfspraak<br />
• uitgebrei<strong>de</strong>, geïndividualiseer<strong>de</strong> oefenfase<br />
• daarna transfer leggen naar klas en thuis<br />
GetallenkennisDC<br />
Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011<br />
14<br />
16<br />
18<br />
buurT <strong>van</strong> 14=?<br />
Moeite met vergelijken <strong>van</strong> getallen, or<strong>de</strong>nen <strong>van</strong> getallen<br />
Problemen met getallenkennis, metend <strong>rekenen</strong><br />
Problemen met getallen lezen en schrijven<br />
Problemen met procenten, breuken, <strong>de</strong>cimale getallen<br />
Bij CONCREET MATERIAAL betere resultaten<br />
Psychoeducatie<br />
(Proces) analyse<br />
3
19<br />
Analyse <strong>van</strong> het <strong>rekenen</strong><br />
Welke aspecten betrekken we in <strong>de</strong> (proces) analyse?<br />
• tellen<br />
• automatisering<br />
– oproepen rekenfeiten<br />
– oproepen en uitvoeren procedures<br />
• <strong>de</strong>elhan<strong>de</strong>lingen<br />
• meten en meetkun<strong>de</strong><br />
• tijdsbesef<br />
• …<br />
Cognitieve <strong>de</strong>eltaak: T-taak<br />
Wat Taalbegrijpen, rekentaal<br />
Voorbeeld<br />
In therapie<br />
Sticordivoorbeeld<br />
1 meer dan 50 is….<br />
Het k.g.v. <strong>van</strong> “4,5,6” is…<br />
Rekenbegrippen aanleren, taalbegrip<br />
uitbrei<strong>de</strong>n<br />
Begrippenlijst voor die begrippen die niet<br />
geautomatiseerd geraken(vaak korte uitleg<br />
met een voorbeeld)<br />
21 22<br />
23<br />
T-taak: begrippen leren / on<strong>de</strong>rsteunen<br />
• uit Neuze-neuzeboek, Rekensprong, Van In<br />
Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011<br />
20<br />
Deelhan<strong>de</strong>lingen <strong>rekenen</strong><br />
gemeten met KRT-R<br />
T-taak: begrippen leren / on<strong>de</strong>rsteunen<br />
Benamingen driehoeken<br />
4
Wat<br />
Voorbeeld<br />
In therapie<br />
Sticordivoorbeeld<br />
25<br />
27<br />
Wat<br />
Cognitieve <strong>de</strong>eltaak: L-taak<br />
Lexie: lezen, schrijven, interpreteren <strong>van</strong><br />
getallen<br />
Dictee <strong>van</strong> getalwoor<strong>de</strong>n en cijfers<br />
Schrijf in cijfers: vierduizend achtenzeventig<br />
Oefenen op getallen lezen en schrijven,<br />
wegwerken <strong>van</strong> inversies<br />
Tabellen gebruiken<br />
Cognitieve <strong>de</strong>eltaak: S-taak<br />
Lezen of schrijven <strong>van</strong> operatiesymbolen .<br />
O.a. +,-,x,:,,…correct kunnen<br />
interpreteren<br />
Voorbeeld Vul in met < of >of = 15….4<br />
In therapie<br />
Sticordivoorbeeld<br />
Wat<br />
Voorbeeld<br />
In therapie<br />
Sticordivoorbeeld<br />
29<br />
Oefenen op het correct gebruiken en<br />
begrijpen <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze symbolen<br />
Symboolkaart voor <strong>de</strong> symbolen die niet<br />
geautomatiseerd wor<strong>de</strong>n.<br />
(verschillend in elk lj)<br />
Cognitieve <strong>de</strong>eltaak: K-taak<br />
Getallenkennis. Inzicht in <strong>de</strong> getalstructuren<br />
en <strong>de</strong> getallenlijnen<br />
Twee plaatsen na 7 komt….<br />
Schrijf met een kommagetal: 9/10<br />
Schrijf in dalen<strong>de</strong> volgor<strong>de</strong>: ¼, 1/10, 1/7<br />
Vul aan: 0-2-4-…-…<br />
Oefenen met concreet materiaal, tabellen,<br />
getallenlijnen, waar<strong>de</strong> <strong>van</strong> het cijfer binnen<br />
een getal leren opbouwen(H-T-E)<br />
Tabellen gebruiken<br />
Geheugensteun voor begrippen voor en na<br />
D H T E<br />
Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011<br />
26<br />
28<br />
S-taak: symbolen interpreteren<br />
het hapmonster pakt altijd <strong>de</strong> grootse<br />
231 121<br />
30<br />
MAB-materiaal<br />
5
31<br />
33<br />
35<br />
Wat<br />
Voorbeeld<br />
In therapie<br />
Sticordivoorbeeld<br />
MAB-materiaal:<br />
ook voor komma-getallen<br />
100-veld<br />
Cognitieve <strong>de</strong>eltaak: P-taak<br />
Rekenalgoritmes, procedures kunnen<br />
gebruiken. (splitsen, overbruggen,<br />
ontlenen,…)<br />
45-19=…<br />
9+8=… 569 x 3 = ...<br />
Verschillen<strong>de</strong> technieken wor<strong>de</strong>n<br />
aangeleerd in kleine <strong>de</strong>elstappen.<br />
100-veld, duizendveld,…<br />
opzoekboekje<br />
Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011<br />
32<br />
34<br />
100-veld<br />
100-veld<br />
6
39<br />
Rekenen met <strong>de</strong> getalbeel<strong>de</strong>n<br />
bv. 36 + 20 =<br />
Brugsommen tot 20<br />
bv. 7 + 8 =<br />
Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011<br />
38<br />
40<br />
42<br />
Van Vught, 2006. Remediëren wiskun<strong>de</strong>, <strong>de</strong> basisschool voor<strong>bij</strong>.<br />
• Neuze-neuzeboek<br />
• Kompasje<br />
• ea.<br />
1000-slang<br />
bv. 145 + 30 =<br />
Hulpboekje <strong>bij</strong> rekenmetho<strong>de</strong><br />
7
43<br />
Wat<br />
Individueel hulpboekje<br />
Cognitieve <strong>de</strong>eltaak: G-taak<br />
Geheugen: zijn <strong>de</strong> vaardighe<strong>de</strong>n<br />
geautomatiseerd? (splitsingen, maaltafels,<br />
formules,…)<br />
Voorbeeld 3x4= Opp vierkant=<br />
In therapie<br />
Sticordivoorbeeld<br />
45<br />
Eerst inzicht verwerven in <strong>de</strong>ze taken adhv<br />
materiaal: vb weten dat 3x4= een drie<br />
groepjes <strong>van</strong> 4 blokken= 4+4+4<br />
Daarna heel veel oefenen… en wanneer het<br />
niet lukt hulpmid<strong>de</strong>len leren gebruiken<br />
Maaltafelkaart,<br />
Visuele voorstelling <strong>van</strong> getallen splitsen,<br />
Meer tijd(20 tot30%)<br />
Nut <strong>van</strong> tafelkaartjes<br />
• onmid<strong>de</strong>llijke feedback, onmid<strong>de</strong>llijke correctie<br />
Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011<br />
44<br />
46<br />
48<br />
Gebruik <strong>van</strong> een rekenmachine<br />
• Als <strong>de</strong> automatisatie <strong>van</strong> rekenfeiten niet wil lukken<br />
Automatiseren <strong>van</strong> tafels<br />
Automatiseren <strong>van</strong> tafels<br />
8
51<br />
53<br />
Automatiseren <strong>van</strong> tafels Automatiseren <strong>van</strong> tafels<br />
Tafels <strong>van</strong> 1 tot 10<br />
Rekenvensters<br />
Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011<br />
50<br />
52<br />
Computerprogramma’s, eventueel online<br />
bv. www.tafelsoefenen.nl<br />
Tafels <strong>van</strong> 1 tot 20<br />
Sticordi-voorbeeld secundair<br />
9
55<br />
59<br />
Wat<br />
Voorbeeld<br />
In therapie<br />
Sticordivoorbeeld<br />
Cognitieve <strong>de</strong>eltaak: V-taak<br />
Het vormen <strong>van</strong> een a<strong>de</strong>quate<br />
probleemvoorstelling<br />
5 is <strong>de</strong> helft <strong>van</strong>…<br />
20 is 2 meer dan…<br />
Op concreet niveau inzicht verwerven,<br />
om stap voor stap naar abstracter niveau<br />
te kunnen overgaan.<br />
Doelstellingen op dit vlak beperken<br />
Cognitieve <strong>de</strong>eltaak: N-taak<br />
Wat Schattend <strong>rekenen</strong>. Number-sense<br />
Voorbeeld<br />
uit Talrijk<br />
1meer dan 25 ligt het dichtst <strong>bij</strong>? Kies uit<br />
10,30,50<br />
Uitkomst schatten <strong>bij</strong> cijferen<br />
In therapie Via materiaal inzicht verbeteren<br />
Sticordivoorbeeld<br />
Schattend <strong>rekenen</strong> weglaten of<br />
ver<strong>van</strong>gen door een controle met<br />
zakrekenmachine<br />
Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011<br />
56<br />
Wat<br />
Voorbeeld<br />
In therapie<br />
Sticordivoorbeeld<br />
Wat<br />
Voorbeeld<br />
In therapie<br />
Sticordivoorbeeld<br />
58<br />
60<br />
Cognitieve <strong>de</strong>eltaak: C-taak<br />
Opdrachten bestaan<strong>de</strong> uit meer<strong>de</strong>re zinnen<br />
waar veel contextinformatie vervat zit.<br />
De som <strong>van</strong> 2 getallen is 480. Het ene getal is<br />
driemaal zo groot als het an<strong>de</strong>re. Deze<br />
getallen zijn:…en…<br />
Complexiteit systematisch verhogen.<br />
Leren gestructureerd taken op te lossen,<br />
stappenplan leren gebruiken.<br />
Stappenplan voor toepassingen<br />
Vraagstukken EHBO boekje (Verschaffel)<br />
Cognitieve <strong>de</strong>eltaak: R-taak<br />
Opdrachten waar<strong>bij</strong> men rele<strong>van</strong>te<br />
informatie moet selecteren <strong>van</strong><br />
irrele<strong>van</strong>te informatie<br />
Femke weegt 20kg, Silke weegt 22kg,<br />
Femke is 1m groot. Wie weegt het<br />
meest?<br />
Kin<strong>de</strong>ren leren dat niet elk getal moet<br />
gebruikt wor<strong>de</strong>n binnen een opgave.<br />
Doelstellingen op dit vlak beperken<br />
Gebruik <strong>van</strong> een rekenmachine<br />
• Als <strong>de</strong> automatisatie <strong>van</strong> rekenfeiten niet wil lukken<br />
10
Kloklezen<br />
61 62<br />
Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011<br />
11
Change language