Achtergrond en aanpak ziekteverzuim in de sociale ... - AStri
Achtergrond en aanpak ziekteverzuim in de sociale ... - AStri
Achtergrond en aanpak ziekteverzuim in de sociale ... - AStri
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Achtergrond</strong> <strong>en</strong> <strong>aanpak</strong><br />
<strong>ziekteverzuim</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>sociale</strong> werkvoorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g<br />
E<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rzoek <strong>in</strong> opdracht van SBCM uitgevoerd door <strong>AStri</strong> Beleidson<strong>de</strong>rzoek <strong>en</strong> –advies<br />
Auteurs: B. Cuel<strong>en</strong>aere, A. Oostve<strong>en</strong>, V. Haanstra <strong>en</strong> F.A. Reij<strong>en</strong>ga<br />
D<strong>en</strong> Haag, 4 juni 2013<br />
Gezond & Veilig werk<strong>en</strong><br />
Gezond & Veilig werk<strong>en</strong><br />
E<strong>in</strong>drapport
<strong>Achtergrond</strong> <strong>en</strong> <strong>aanpak</strong><br />
<strong>ziekteverzuim</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>sociale</strong><br />
werkvoorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g<br />
E<strong>in</strong>drapport<br />
E<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rzoek <strong>in</strong> opdracht van SBCM<br />
uitgevoerd door <strong>AStri</strong> Beleidson<strong>de</strong>rzoek <strong>en</strong> –advies<br />
Auteurs: B. Cuel<strong>en</strong>aere, A. Oostve<strong>en</strong>, V. Haanstra <strong>en</strong> F.A. Reij<strong>en</strong>ga<br />
D<strong>en</strong> Haag, 4 juni 2013<br />
1
Inhoudsopgave<br />
SAMENVATTING 5<br />
1 INLEIDING 13<br />
1.1 Aanleid<strong>in</strong>g 13<br />
1.2 Vraagstell<strong>in</strong>g 13<br />
1.3 On<strong>de</strong>rzoeksopzet 14<br />
1.4 Opzet <strong>en</strong> leeswijzer rapport 15<br />
2 VERZUIM IN DE SW 17<br />
2.1 Verzuim <strong>in</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> 17<br />
2.2 Beschrijv<strong>in</strong>g d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r SBCM 20<br />
3 VERZUIMNOODZAAK 23<br />
3.1 Inleid<strong>in</strong>g 23<br />
3.2 Belast<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> 23<br />
3.3 Belastbaarheid 24<br />
3.4 Match 26<br />
4 VERZUIMDREMPEL 29<br />
4.1 Inleid<strong>in</strong>g 29<br />
4.2 Rol werklei<strong>de</strong>r/managem<strong>en</strong>t 29<br />
4.3 Rol me<strong>de</strong>werker 31<br />
5 VERZUIMOORZAAK 33<br />
5.1 Inleid<strong>in</strong>g 33<br />
5.2 Rol managem<strong>en</strong>t 33<br />
5.3 Rol werklei<strong>de</strong>r 34<br />
5.4 Rol bedrijfsarts 35<br />
6 HERVATTINGSDREMPEL 39<br />
6.1 Inleid<strong>in</strong>g 39<br />
6.2 Rol werklei<strong>de</strong>r 39<br />
6.3 Rol managem<strong>en</strong>t 46<br />
6.4 Rol me<strong>de</strong>werker 47<br />
7 ORGANISATIECONTEXT 49<br />
7.1 Inleid<strong>in</strong>g 49<br />
7.2 Aanpak frequ<strong>en</strong>t verzuim 49<br />
7.3 Hervatt<strong>in</strong>gsdrempel beïnvloed<strong>en</strong> 52<br />
7.4 Houd<strong>in</strong>g van betrokk<strong>en</strong> actor<strong>en</strong> 52<br />
7.4.1 Gevoel van urg<strong>en</strong>tie 52<br />
7.4.2 Doel<strong>en</strong> <strong>en</strong> ambities 53<br />
3
4<br />
7.4.3 Gevoel van verantwoor<strong>de</strong>lijkheid 55<br />
7.4.4 Cons<strong>en</strong>sus <strong>en</strong> waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g tuss<strong>en</strong> actor<strong>en</strong> 55<br />
7.4.5 Wie is probleemhou<strong>de</strong>r? 59<br />
7.5 Uitvoer<strong>in</strong>g verzuimbeleid 60<br />
7.6 Kost<strong>en</strong> verzuim 63<br />
7.6.1 Kost<strong>en</strong>bewustzijn SW-bedrijv<strong>en</strong> 63<br />
7.6.2 Leegloop 65<br />
7.6.3 F<strong>in</strong>anciële situatie SW-bedrijf 68<br />
8 CONCLUSIES 73<br />
8.1 Inleid<strong>in</strong>g 73<br />
8.2 Verzuimnoodzaak: belast<strong>in</strong>g <strong>en</strong> belastbaarheid 73<br />
8.3 Verzuimdrempel: b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g <strong>en</strong> regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> 74<br />
8.4 Verzuimoorzaak: medische <strong>en</strong> niet-medische oorzak<strong>en</strong> 74<br />
8.5 Hervatt<strong>in</strong>gsdrempel 75<br />
8.6 Stimuler<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> belemmer<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> voor verzuimreductie 75<br />
8.7 Aangrijp<strong>in</strong>gspunt<strong>en</strong> terugdr<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>ziekteverzuim</strong> 76<br />
9 DISCUSSIE 77<br />
10 AANBEVELINGEN 79
SAMENVATTING<br />
On<strong>de</strong>rzoek <strong>en</strong> vraagstell<strong>in</strong>g<br />
De sector Sociale Werkvoorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g k<strong>en</strong>t al jar<strong>en</strong> e<strong>en</strong> hoog <strong>ziekteverzuim</strong>. De reductie van<br />
het verzuim was dan ook <strong>in</strong> het arboconv<strong>en</strong>ant, dat <strong>in</strong> 2002 voor <strong>de</strong> SW is afgeslot<strong>en</strong>, e<strong>en</strong><br />
belangrijk speerpunt. Het verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> sector blijkt echter hardnekkiger dan verwacht: <strong>in</strong><br />
2010 rapporteer<strong>de</strong> <strong>de</strong> b<strong>en</strong>chmark <strong>ziekteverzuim</strong> voor <strong>de</strong> sector e<strong>en</strong> verzuimperc<strong>en</strong>tage van<br />
13,3%. Het blijkt moeilijk om <strong>de</strong> v<strong>in</strong>ger te legg<strong>en</strong> op <strong>de</strong> werkelijke oorzak<strong>en</strong> van het hoge<br />
verzuim <strong>en</strong> e<strong>en</strong> effectieve <strong>aanpak</strong> te ontwikkel<strong>en</strong> om het verzuim omlaag te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. In het<br />
voorjaar 2011 heeft SBCM e<strong>en</strong> notitie opgesteld waar<strong>in</strong> <strong>de</strong> eerste aanzet is gegev<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong><br />
verregaand on<strong>de</strong>rzoek naar <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rligg<strong>en</strong><strong>de</strong> oorzak<strong>en</strong> van verzuim <strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> verklar<strong>in</strong>g<br />
voor het grote verschil <strong>in</strong> verzuimperc<strong>en</strong>tage tuss<strong>en</strong> SW-organisaties.<br />
In opdracht van SBCM heeft <strong>AStri</strong> Beleidson<strong>de</strong>rzoek <strong>en</strong> -advies on<strong>de</strong>rzoek uitgevoerd naar<br />
<strong>de</strong> achtergrond<strong>en</strong> van het hoge verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> Sociale Werkvoorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g <strong>en</strong> mogelijke con-<br />
crete <strong>aanpak</strong>k<strong>en</strong> om dit verzuim te reducer<strong>en</strong>. Hiervoor zijn 15 bedrijv<strong>en</strong> bezocht waar ge-<br />
sprok<strong>en</strong> is met <strong>de</strong> HR-manager of het hoofd P&O, e<strong>en</strong> werklei<strong>de</strong>r, <strong>de</strong> bedrijfsarts <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
OR-verteg<strong>en</strong>woordiger. Daarnaast is e<strong>en</strong> <strong>in</strong>ternet<strong>en</strong>quête on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> overige SW-bedrijv<strong>en</strong><br />
uitgevoerd. Ook is er e<strong>en</strong> expertmeet<strong>in</strong>g belegd waar<strong>in</strong> <strong>de</strong>elnemers uit <strong>de</strong> eer<strong>de</strong>r g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong><br />
doelgroep<strong>en</strong> hun licht liet<strong>en</strong> schijn<strong>en</strong> over <strong>de</strong> meest g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>in</strong>ternet<strong>en</strong>-<br />
quête die volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van <strong>in</strong>vloed zijn op verzuim.<br />
In het on<strong>de</strong>rzoek is gebruik gemaakt van <strong>de</strong> beïnvloedbare factor<strong>en</strong> zoals die zijn opg<strong>en</strong>o-<br />
m<strong>en</strong> <strong>in</strong> het door SBCM ontwikkel<strong>de</strong> D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r beïnvloed<strong>in</strong>gsmogelijkhed<strong>en</strong> van verzuim <strong>en</strong><br />
naar <strong>de</strong> dieperligg<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>en</strong> mechanism<strong>en</strong> die <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van het verzuim stimuler<strong>en</strong><br />
of juist belemmer<strong>en</strong>.<br />
D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r beïnvloed<strong>in</strong>gsmogelijkhed<strong>en</strong> <strong>ziekteverzuim</strong><br />
In het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r wordt het proces van (aanleid<strong>in</strong>g voor <strong>de</strong>) ziekmeld<strong>in</strong>g tot <strong>de</strong> hervatt<strong>in</strong>g<br />
weergegev<strong>en</strong> <strong>en</strong> word<strong>en</strong> zes "knopp<strong>en</strong>" b<strong>en</strong>oemd waaraan e<strong>en</strong> SW-organisatie kan draai<strong>en</strong><br />
om het verzuim te beïnvloed<strong>en</strong>.<br />
5
Uitgangspunt is het Gedragsmo<strong>de</strong>l: verzuim is gedrag <strong>en</strong> kan dus beïnvloed word<strong>en</strong>. Dit be-<br />
tek<strong>en</strong>t dat verzuim <strong>in</strong> e<strong>en</strong> organisatie als resultaat van gedrag van <strong>de</strong> betrokk<strong>en</strong> actor<strong>en</strong><br />
wordt opgevat. Allereerst beg<strong>in</strong>t het probleem van verzuim bij <strong>de</strong> aanwezigheid van e<strong>en</strong><br />
bepaal<strong>de</strong> verzuimnoodzaak. Het al dan niet aanwezig zijn van zo’n noodzaak is afhankelijk<br />
van <strong>de</strong> eerste twee “knopp<strong>en</strong>”; (1) <strong>de</strong> belast<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>in</strong> het werk <strong>en</strong> (2) <strong>de</strong> belast-<br />
baarheid van me<strong>de</strong>werkers. De verzuimnoodzaak kan leid<strong>en</strong> tot verzuim. Of dit daadwer-<br />
kelijk gebeurt, hangt af van <strong>de</strong> verzuimdrempel. De verzuimdrempel is afhankelijk van zo-<br />
wel <strong>in</strong>dividuele als organisatorische factor<strong>en</strong>, die <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> twee “knopp<strong>en</strong>” vorm<strong>en</strong>. Dit<br />
betreft (3) <strong>de</strong> b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g van het <strong>in</strong>dividu met <strong>de</strong> organisatie <strong>en</strong> (4) <strong>de</strong> regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> <strong>de</strong> organisatie. Indi<strong>en</strong> <strong>de</strong> verzuimnoodzaak zich toch omzet <strong>in</strong> verzuim, is het ver-<br />
volg<strong>en</strong>s zaak om te bepal<strong>en</strong> wat <strong>de</strong> verzuimoorzaak is. In veel gevall<strong>en</strong> hoeft dit ge<strong>en</strong> puur<br />
medische oorzaak te zijn. Dit vormt <strong>de</strong> vijf<strong>de</strong> “knop”, het on<strong>de</strong>rscheid tuss<strong>en</strong> (5) medische<br />
<strong>en</strong> niet-medische oorzak<strong>en</strong> van verzuim. Vervolg<strong>en</strong>s is het zaak om <strong>de</strong> verzuim<strong>en</strong><strong>de</strong> me<strong>de</strong>-<br />
werker weer te re-<strong>in</strong>tegrer<strong>en</strong> <strong>in</strong> het arbeidsproces <strong>en</strong> over <strong>de</strong> hervatt<strong>in</strong>gsdrempel te leid<strong>en</strong>,<br />
waarbij <strong>de</strong> laatste “knop” van <strong>de</strong> (6) <strong>in</strong>terv<strong>en</strong>ties gericht op werkhervatt<strong>in</strong>g bij <strong>in</strong>dividu <strong>en</strong><br />
organisatie <strong>in</strong> beeld komt.<br />
Resultat<strong>en</strong> <strong>in</strong> aansluit<strong>in</strong>g op het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r<br />
Dit on<strong>de</strong>rzoek naar <strong>de</strong> achtergrond <strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van het <strong>ziekteverzuim</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> werk-<br />
voorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g laat zi<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el <strong>de</strong> gevond<strong>en</strong> resultat<strong>en</strong> goed aansluit bij het reeds door<br />
SBCM ontwikkel<strong>de</strong> d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r over beïnvloed<strong>in</strong>gsmogelijkhed<strong>en</strong> van verzuim. Hier b<strong>en</strong>oe-<br />
m<strong>en</strong> we per elem<strong>en</strong>t uit het d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r <strong>in</strong> hoeverre <strong>de</strong> resultat<strong>en</strong> aansluit<strong>en</strong>.<br />
• Verzuimnoodzaak: belast<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>in</strong> het werk <strong>en</strong> belastbaarheid van me<strong>de</strong>werkers.<br />
Dit on<strong>de</strong>rzoek laat zi<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> belast<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>in</strong> het werk <strong>in</strong> zoverre van <strong>in</strong>vloed<br />
zijn op het verzuim waar het gaat om werk dat het werk niet is aangepast aan <strong>de</strong> me-<br />
<strong>de</strong>werkers <strong>en</strong> waarbij onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> oog is voor <strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g <strong>en</strong> doorstroom van me-<br />
6
<strong>de</strong>werkers. Op basis van dit on<strong>de</strong>rzoek zou eer<strong>de</strong>r over <strong>de</strong> mate van pass<strong>en</strong>dheid van<br />
het werk gesprok<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> dan <strong>de</strong> mate van belast<strong>in</strong>g van het werk als factor<br />
die het verzuim beïnvloedt.<br />
Hoewel veel actor<strong>en</strong> wijz<strong>en</strong> op <strong>de</strong> beperkte belastbaarheid van <strong>de</strong> doelgroep als oorzaak<br />
voor het verzuim zi<strong>en</strong> we niet dat bedrijv<strong>en</strong> met lager verzuim ‘beter belastbare me<strong>de</strong>-<br />
werkers hebb<strong>en</strong>’. Zij blijk<strong>en</strong> beter <strong>in</strong> staat <strong>de</strong> balans tuss<strong>en</strong> belast<strong>in</strong>g <strong>en</strong> belastbaarheid<br />
optimaal te realiser<strong>en</strong>. De prev<strong>en</strong>tie is doorslaggev<strong>en</strong>d voor <strong>de</strong> mate van verzuim waar<br />
e<strong>en</strong> bedrijf mee te mak<strong>en</strong> heeft. Voor <strong>en</strong>kele situaties hebb<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> niet altijd e<strong>en</strong><br />
oploss<strong>in</strong>g, zoals hoe werk te organiser<strong>en</strong> <strong>in</strong> geval van leegloop. Het is van belang dat<br />
het managem<strong>en</strong>t dui<strong>de</strong>lijk maakt dat werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g c<strong>en</strong>traal staan <strong>en</strong> dat <strong>in</strong><br />
het geval er onverhoopt e<strong>en</strong> lege opdrachtportefeuille is, er altijd werkzaamhed<strong>en</strong> zijn.<br />
Dit creëert e<strong>en</strong> cultuur van: er is behoefte aan jou!! En het is normaal dat je altijd<br />
werkt. In situaties waar<strong>in</strong> het managem<strong>en</strong>t niet voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> werk kan g<strong>en</strong>erer<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong><br />
me<strong>de</strong>werkers begeleid word<strong>en</strong> bij z<strong>in</strong>volle activiteit<strong>en</strong> gericht op hun (ar-<br />
beids)ontwikkel<strong>in</strong>g. Uit e<strong>en</strong> variantie-analyse van factor<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> verklar<strong>in</strong>g gev<strong>en</strong> voor<br />
verzuim blijkt dat leegloop significant sam<strong>en</strong>hangt met verzuim: veel leegloop is e<strong>en</strong><br />
verklar<strong>en</strong><strong>de</strong> factor voor hoog verzuim. Vanuit prev<strong>en</strong>tief oogpunt heeft het teg<strong>en</strong>gaan<br />
van leegloop dus e<strong>en</strong> zeer hoge prioriteit.<br />
• Verzuimdrempel: b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g van het <strong>in</strong>dividu met <strong>de</strong> organisatie <strong>en</strong> regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Dit elem<strong>en</strong>t uit het d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r komt ook zeer dui<strong>de</strong>lijk <strong>in</strong> dit on<strong>de</strong>rzoek naar vor<strong>en</strong>. Het ge-<br />
waar<strong>de</strong>erd word<strong>en</strong> door <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>g; het krijg<strong>en</strong> van aandacht voor ontwikkel<strong>in</strong>g; het gevoel<br />
gemist te word<strong>en</strong> bij afwezigheid door collega’s <strong>en</strong> managem<strong>en</strong>t. Al <strong>de</strong>ze factor<strong>en</strong> zijn van<br />
groot belang bij het b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gsgevoel <strong>en</strong> loyaliteit van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker aan <strong>de</strong> organisatie.<br />
Waar het gaat om regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> laat dit on<strong>de</strong>rzoek zi<strong>en</strong> dat het vooral gaat om<br />
<strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g van die regels <strong>en</strong> heers<strong>en</strong><strong>de</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> over verzuim (o.a wanneer is ie-<br />
mand niet meer <strong>in</strong> staat te werk<strong>en</strong>, hoe houdt <strong>de</strong> organisatie iemand met tij<strong>de</strong>lijke ex-<br />
tra beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> <strong>de</strong> boot).<br />
• Verzuimoorzaak: niet-medische <strong>en</strong> medische oorzak<strong>en</strong> van verzuim.<br />
In het on<strong>de</strong>rzoek kwam<strong>en</strong> we we<strong>in</strong>ig resultat<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> die wez<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> groot belang<br />
van <strong>de</strong> medische oorzak<strong>en</strong> van het verzuim. Het verzuim is meer e<strong>en</strong> organisatiegebon-<br />
d<strong>en</strong> k<strong>en</strong>merk dan e<strong>en</strong> k<strong>en</strong>merk van e<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker. Hierbij heeft het managem<strong>en</strong>t e<strong>en</strong><br />
c<strong>en</strong>trale rol <strong>in</strong> het terugdr<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van verzuim met e<strong>en</strong> niet-medische oorzaak.<br />
• Hervatt<strong>in</strong>gsdrempel: <strong>in</strong>terv<strong>en</strong>ties bij <strong>in</strong>dividu <strong>en</strong> organisatie op het mom<strong>en</strong>t van ver-<br />
zuim.<br />
De <strong>in</strong>terv<strong>en</strong>ties waar hier op gedoeld wordt, zijn on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het verzuimbeleid <strong>en</strong> van<br />
het repertoire waar <strong>de</strong> relevante actor<strong>en</strong> (werklei<strong>de</strong>r <strong>en</strong> bedrijfsarts) over beschikk<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> zeer relevante <strong>in</strong>terv<strong>en</strong>tie is <strong>de</strong> mogelijkheid het werk <strong>en</strong> <strong>de</strong> werkplek snel aan te<br />
pass<strong>en</strong>. Bedrijv<strong>en</strong> die dit lukt, hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> beter resultaat van hun verzuimbeleid dan<br />
bedrijv<strong>en</strong> die hier meer moeite mee hebb<strong>en</strong>.<br />
Managem<strong>en</strong>t c<strong>en</strong>trale rol<br />
Het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r heeft veel aandacht voor <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>en</strong> <strong>de</strong> wijze waarop <strong>de</strong> organisato-<br />
rische context <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker (<strong>en</strong> zijn verzuim) beïnvloedt. Het tot stand kom<strong>en</strong> van <strong>de</strong><br />
organisatorische context is m<strong>in</strong><strong>de</strong>r <strong>in</strong> beeld. Hier gaat het vooral om factor<strong>en</strong> op mesoni-<br />
veau (organisatie <strong>en</strong> bedrijfsniveau). De bedrijfsvoer<strong>in</strong>g is e<strong>en</strong> vertal<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> visie op<br />
7
verzuim. Dit on<strong>de</strong>rzoek laat zi<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> top van het bedrijf, het managem<strong>en</strong>t, e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trale<br />
rol heeft <strong>in</strong> het realiser<strong>en</strong> van stimuler<strong>en</strong><strong>de</strong> omstandighed<strong>en</strong> om het verzuim te verlag<strong>en</strong>.<br />
De achterligg<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>en</strong> mechanism<strong>en</strong> waar dit on<strong>de</strong>rzoek op gericht was ligg<strong>en</strong> voor<br />
e<strong>en</strong> groot <strong>de</strong>el <strong>in</strong> het consequ<strong>en</strong>t han<strong>de</strong>l<strong>en</strong> (of niet) van het managem<strong>en</strong>t. Daarbij zijn twee<br />
aspect<strong>en</strong> van cruciaal belang. T<strong>en</strong> eerste is dat het opstell<strong>en</strong>, implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>, uitvoer<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
handhav<strong>en</strong> van verzuimbeleid met <strong>de</strong> daaraan verbond<strong>en</strong> consequ<strong>en</strong>ties, zoals het organi-<br />
ser<strong>en</strong> van voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> tijd <strong>en</strong> compet<strong>en</strong>ties voor werklei<strong>de</strong>rs, voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> voor<br />
pass<strong>en</strong>d werk etc.<br />
T<strong>en</strong> twee<strong>de</strong>, <strong>in</strong> het verl<strong>en</strong>g<strong>de</strong> daarvan, is e<strong>en</strong> gezon<strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële situatie van het bedrijf<br />
van belang. Leegloop bleek, ook <strong>in</strong> vergelijk<strong>in</strong>g met an<strong>de</strong>re factor<strong>en</strong>, sterk sam<strong>en</strong> te han-<br />
g<strong>en</strong> met <strong>de</strong> hoogte van het verzuim <strong>in</strong> e<strong>en</strong> bedrijf. De SW-sector verkeert me<strong>de</strong> door <strong>de</strong><br />
economische crisis <strong>in</strong> zwaar weer. Lang niet alle bedrijv<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> echter onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> or-<br />
<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> slaagt er <strong>in</strong> door creatieve acquisitie om voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> werk<br />
van goe<strong>de</strong> kwaliteit b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> te hal<strong>en</strong>.<br />
Door <strong>de</strong> wijze van f<strong>in</strong>ancier<strong>en</strong> van <strong>de</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> (subsidiër<strong>in</strong>g) is <strong>de</strong> noodzaak van vol-<br />
do<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> kwalitatief goed werk niet altijd direct voelbaar. Actor<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>en</strong>kele bedrijv<strong>en</strong> ga-<br />
v<strong>en</strong> aan dat ‘<strong>de</strong> subsidie toch doorloopt’. Het is <strong>de</strong> taak van het managem<strong>en</strong>t om <strong>de</strong>ze korte<br />
termijn visie te vervang<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> meer structurele visie <strong>en</strong> <strong>de</strong>ze <strong>in</strong> te regel<strong>en</strong> (bedrijfs-<br />
voer<strong>in</strong>g). In <strong>de</strong> structurele visie (lange termijn) op verzuim van het bedrijf gaat het sociaal-<br />
economische aspect, waar<strong>in</strong> <strong>de</strong> maatschappelijk rol van <strong>de</strong> SW c<strong>en</strong>traal staat, hand <strong>in</strong> hand<br />
met het f<strong>in</strong>ancieel economische aspect van het bedrijf. De <strong>sociale</strong> rol van het bedrijf, name-<br />
lijk het bied<strong>en</strong> van werk aan <strong>de</strong> SW-doelgroep, belemmert het f<strong>in</strong>ancieel-economische per-<br />
spectief niet. Integ<strong>en</strong><strong>de</strong>el, wanneer het bedrijf er goed <strong>in</strong> slaagt om <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> rol te vervul-<br />
l<strong>en</strong>, met kwalitatief goed werk dat ruimte biedt voor ontwikkel<strong>in</strong>g, dan leidt dit tot produc-<br />
tieve me<strong>de</strong>werkers <strong>en</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>r verzuim hetge<strong>en</strong> weer leidt tot e<strong>en</strong> f<strong>in</strong>ancieel-economisch ge-<br />
zon<strong>de</strong>r bedrijf. Omgekeerd draagt e<strong>en</strong> gezon<strong>de</strong> f<strong>in</strong>ancieel-economische situatie van het be-<br />
drijf bij aan <strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> om kwalitatief goed werk met <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gsmogelijkhed<strong>en</strong> te<br />
bied<strong>en</strong>. Zo versterk<strong>en</strong> het <strong>sociale</strong> <strong>en</strong> het f<strong>in</strong>ancieel-economische aspect elkaar.<br />
Aanbevel<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
Op basis van dit on<strong>de</strong>rzoek zijn aanbevel<strong>in</strong>g<strong>en</strong> opgesteld. Daarbij adviser<strong>en</strong> we relevante<br />
partij<strong>en</strong> met elkaar sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> om zo gezam<strong>en</strong>lijk <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van verzuim op <strong>de</strong><br />
ag<strong>en</strong>da te zett<strong>en</strong> <strong>en</strong> te stimuler<strong>en</strong>. Alle aanbevel<strong>in</strong>g<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> zich op het aanzw<strong>en</strong>gel<strong>en</strong><br />
van <strong>de</strong> discussie <strong>en</strong> <strong>de</strong> dialoog over <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van verzuim. Daarbij moet vooral aandacht<br />
uitgaan naar <strong>de</strong> rol van het managem<strong>en</strong>t <strong>en</strong> <strong>de</strong> wijze waarop zij <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r faciliter<strong>en</strong><br />
om goed verzuimbeleid uit te voer<strong>en</strong>.<br />
Verzuim<strong>aanpak</strong> op ag<strong>en</strong>da van het managem<strong>en</strong>t<br />
Alle actor<strong>en</strong> (managem<strong>en</strong>t zelf, werklei<strong>de</strong>rs, OR-led<strong>en</strong> <strong>en</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong>) zijn van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g<br />
dat het <strong>ziekteverzuim</strong> <strong>in</strong> hun bedrijf niet alle<strong>en</strong> omlaag moet, maar ook omlaag kan. Ver-<br />
zuim wordt dui<strong>de</strong>lijk beschouwd als e<strong>en</strong> beïnvloedbaar bedrijfsk<strong>en</strong>merk. Daarbij wordt aan-<br />
gegev<strong>en</strong> dat prioriteit gev<strong>en</strong> aan verzuim<strong>aanpak</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> consequ<strong>en</strong>te uitvoer<strong>in</strong>g van het be-<br />
leid sleutels zijn voor lager verzuim. De top van het bedrijf, het managem<strong>en</strong>t, heeft hierbij<br />
e<strong>en</strong> cruciale rol. De hoogte van het verzuim <strong>in</strong> e<strong>en</strong> bedrijf wordt sterk bepaald door <strong>de</strong> ma-<br />
te waar<strong>in</strong> verzuimbeleid <strong>en</strong> verzuimbeheers<strong>in</strong>g prioriteit zijn <strong>in</strong> het beleid. Het managem<strong>en</strong>t<br />
bepaalt uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk of verzuim prioriteit heeft of niet. Wanneer <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van het ziekte-<br />
verzuim door het managem<strong>en</strong>t op <strong>de</strong> ag<strong>en</strong>da wordt gezet <strong>en</strong> daar blijft staan, dan kan <strong>de</strong><br />
noodzaak hiervan doordr<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>in</strong> alle lag<strong>en</strong> van het bedrijf. Dan is <strong>de</strong> kans veel groter dat<br />
8
het papier<strong>en</strong> verzuimbeleid, dat <strong>de</strong> meeste bedrijv<strong>en</strong> goed op or<strong>de</strong> hebb<strong>en</strong>, ook consequ<strong>en</strong>t<br />
wordt uitgevoerd. Ver<strong>de</strong>r is hierbij van belang dat <strong>de</strong> ver<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkhe-<br />
d<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk is, zodat alle actor<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> wat er van ze verwacht wordt. Dit is ook e<strong>en</strong> be-<br />
langrijke taak van het managem<strong>en</strong>t, die <strong>in</strong> het on<strong>de</strong>rzoek naar vor<strong>en</strong> kwam. Wij adviser<strong>en</strong><br />
activiteit<strong>en</strong> op te zett<strong>en</strong> om het managem<strong>en</strong>t van SW-bedrijv<strong>en</strong> te doordr<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van hun<br />
c<strong>en</strong>trale rol bij het verlag<strong>en</strong> van het <strong>ziekteverzuim</strong> <strong>en</strong> van <strong>de</strong> concrete beïnvloed<strong>in</strong>gsmoge-<br />
lijkhed<strong>en</strong> die het managem<strong>en</strong>t tot zijn beschikk<strong>in</strong>g heeft.<br />
Daarbij kan ook gewez<strong>en</strong> word<strong>en</strong> op <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>hang tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> visie op verzuim <strong>en</strong> <strong>de</strong> visie<br />
van het managem<strong>en</strong>t op <strong>in</strong>zetbaarheid van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers. Managem<strong>en</strong>t dat uitgaat van<br />
ontwikkel<strong>in</strong>g <strong>en</strong> streeft naar duurzame <strong>in</strong>zetbaarheid van me<strong>de</strong>werkers ziet <strong>en</strong> biedt meer<br />
mogelijkhed<strong>en</strong> <strong>in</strong> geval van (dreig<strong>en</strong>d) verzuim dan wanneer e<strong>en</strong> meer statische visie ge-<br />
bruikt wordt. Zo versterk<strong>en</strong> het <strong>sociale</strong> <strong>en</strong> het f<strong>in</strong>ancieel-economische perspectief elkaar<br />
ook.<br />
Teg<strong>en</strong>gaan leegloop cruciaal voor verlag<strong>in</strong>g verzuim<br />
Uit het on<strong>de</strong>rzoek komt naar vor<strong>en</strong> dat leegloop e<strong>en</strong> belangrijke <strong>de</strong>term<strong>in</strong>ant van verzuim<br />
<strong>in</strong> e<strong>en</strong> bedrijf is. Leegloop leidt <strong>in</strong> <strong>de</strong> huidige situatie vaak tot e<strong>en</strong> lagere verzuimdrempel<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> hogere hervatt<strong>in</strong>gsdrempel: het maakt we<strong>in</strong>ig uit of iemand aanwezig is <strong>en</strong> me<strong>de</strong>-<br />
werkers ervar<strong>en</strong> dat ook zo. Sommige bedrijv<strong>en</strong> slag<strong>en</strong> er door creatieve acquisitie beter<br />
dan an<strong>de</strong>re <strong>in</strong> hun werkvoorraad op peil te houd<strong>en</strong>. Het voorkom<strong>en</strong> van leegloop is e<strong>en</strong> be-<br />
langrijke factor <strong>in</strong> het teg<strong>en</strong>gaan van verzuim <strong>in</strong> e<strong>en</strong> sector waar<strong>in</strong> verzuim gezi<strong>en</strong> wordt<br />
als e<strong>en</strong> mid<strong>de</strong>l voor het opvang<strong>en</strong> van leegloop. Want als er e<strong>en</strong>maal sprake is van onvol-<br />
do<strong>en</strong><strong>de</strong> werk, dan hebb<strong>en</strong> alle bedrijv<strong>en</strong> moeite om daarmee om te gaan <strong>en</strong> is het niet zo<br />
dat sommige bedrijv<strong>en</strong> daar beter mee omgaan dan an<strong>de</strong>re. Daarom is het van belang <strong>de</strong><br />
uitwissel<strong>in</strong>g van goe<strong>de</strong> acquisitiemethod<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rl<strong>in</strong>g te stimuler<strong>en</strong>.<br />
Het is aan te bevel<strong>en</strong> om daarbij op basis van dit on<strong>de</strong>rzoek ook expliciet <strong>de</strong> koppel<strong>in</strong>g te<br />
legg<strong>en</strong> met het <strong>ziekteverzuim</strong> <strong>in</strong> e<strong>en</strong> bedrijf.<br />
Versterk<strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> werklei<strong>de</strong>r<br />
De werklei<strong>de</strong>r heeft direct <strong>in</strong>vloed op alle fas<strong>en</strong> van het verzuimtraject zoals dat <strong>in</strong> het<br />
d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r beïnvloed<strong>in</strong>g <strong>ziekteverzuim</strong> geschetst wordt. Door zijn gedrag beïnvloedt hij<br />
rechtstreeks <strong>de</strong> hoogte van <strong>de</strong> verzuimnoodzaak <strong>en</strong> <strong>de</strong> verzuimdrempel, maar ook <strong>de</strong> hoog-<br />
te van <strong>de</strong> hervatt<strong>in</strong>gsdrempel. De mate waar<strong>in</strong> <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r aandacht <strong>en</strong> waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g heeft<br />
voor <strong>in</strong>dividuele me<strong>de</strong>werkers <strong>en</strong> waar<strong>in</strong> hij <strong>in</strong> staat is werk <strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker goed te mat-<br />
ch<strong>en</strong> is van <strong>in</strong>vloed op <strong>de</strong> verzuimnoodzaak <strong>en</strong> <strong>de</strong> verzuimdrempel <strong>en</strong> op <strong>de</strong> niet-medische<br />
oorzak<strong>en</strong> van verzuim. De werklei<strong>de</strong>r speelt e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trale rol <strong>in</strong> het hele proces, maar kan<br />
we<strong>in</strong>ig uitricht<strong>en</strong> zon<strong>de</strong>r on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g van MT, HRM <strong>en</strong> Arbo-di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong><strong>in</strong>g. Voor <strong>de</strong>ze<br />
c<strong>en</strong>trale rol zijn niet alle werklei<strong>de</strong>rs ev<strong>en</strong> goed toegerust. Werklei<strong>de</strong>rs zijn zelf grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els<br />
tevred<strong>en</strong> over hun compet<strong>en</strong>ties hiervoor, maar an<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong> uit<strong>en</strong> daarover <strong>in</strong> dit on<strong>de</strong>r-<br />
zoek meer twijfels. Afhankelijk van <strong>de</strong> situatie <strong>in</strong> e<strong>en</strong> bedrijf, met name <strong>de</strong> anciënniteit van<br />
<strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> het aantal werklei<strong>de</strong>rs dat zelf uit <strong>de</strong> doelgroep afkomstig is, moet<strong>en</strong><br />
verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> strategieën gebruikt word<strong>en</strong> om <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r te on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong>:<br />
• Het werk van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r zo <strong>in</strong>richt<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r ook <strong>de</strong> geleg<strong>en</strong>heid heeft om <strong>de</strong>ze<br />
tak<strong>en</strong> uit te voer<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat het belang van <strong>de</strong>ze taak daarmee tot uitdrukk<strong>in</strong>g wordt gebracht.<br />
Dit betek<strong>en</strong>t dat <strong>de</strong> grote span-of- control waarvan nu vaak sprake is teruggebracht moet<br />
word<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> goed werkbare span-of-support. Let wel: het gaat bij e<strong>en</strong> span of support niet<br />
om het pamper<strong>en</strong> van me<strong>de</strong>werkers, maar juist om <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers te faciliter<strong>en</strong> <strong>in</strong> het ne-<br />
m<strong>en</strong> van eig<strong>en</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid. SBCM zou mo<strong>de</strong>ll<strong>en</strong> <strong>en</strong> handvatt<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong><br />
9
waarmee dui<strong>de</strong>lijk wordt welke rol managem<strong>en</strong>t, arbodi<strong>en</strong>st, werklei<strong>de</strong>r <strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>in</strong><br />
e<strong>en</strong> specifiek bedrijf spel<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> totale <strong>in</strong>tegrale ket<strong>en</strong>b<strong>en</strong>a<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g van verzuimbestrijd<strong>in</strong>g.<br />
• Gerichte <strong>en</strong> regelmatige terugker<strong>en</strong><strong>de</strong> (‘opfris’) tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g van <strong>de</strong> belangrijkste vaardighed<strong>en</strong>:<br />
signaler<strong>en</strong> van verzuimbehoefte bij me<strong>de</strong>werker <strong>en</strong> dit besprek<strong>en</strong>, verzuimgesprek voer<strong>en</strong> bij<br />
ziekmeld<strong>in</strong>g, contact on<strong>de</strong>rhoud<strong>en</strong> bij kort <strong>en</strong> bij langdurig verzuim, mogelijkhed<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> zi<strong>en</strong><br />
voor het verlag<strong>en</strong> van <strong>de</strong> hervatt<strong>in</strong>gsdrempel.<br />
• Hierbij is ook aandacht nodig voor <strong>de</strong> ‘frequ<strong>en</strong>t verzuim’ gesprekk<strong>en</strong>. Dit is ook e<strong>en</strong> mid<strong>de</strong>l<br />
voor het verhog<strong>en</strong> van het bewustzijn, zowel bij <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r als bij <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker. Ook is<br />
dit behulpzaam bij het <strong>in</strong> beeld krijg<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>aanpak</strong>k<strong>en</strong> van <strong>de</strong> kle<strong>in</strong>e groep notoire verzuimers.<br />
• On<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r door e<strong>en</strong> specialist <strong>in</strong> prev<strong>en</strong>tie van verzuim <strong>en</strong> verzuimbe-<br />
geleid<strong>in</strong>g: <strong>de</strong> specialist kan, afhankelijk van <strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r <strong>en</strong> van het<br />
bedrijf, e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el van het werk (gesprekk<strong>en</strong>) van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r overnem<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan <strong>de</strong> werklei-<br />
<strong>de</strong>r versterk<strong>en</strong> <strong>in</strong> zijn compet<strong>en</strong>ties. Doel hiervan is <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r ge<strong>en</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
toe te schrijv<strong>en</strong> die hij niet aankan.<br />
On<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker<br />
Er is ge<strong>en</strong> red<strong>en</strong> waarom SW-me<strong>de</strong>werkers met werk dat is aangepast aan hun beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> die werk<strong>en</strong> <strong>in</strong> e<strong>en</strong> omgev<strong>in</strong>g met e<strong>en</strong> positieve cultuur waar ze gewaar<strong>de</strong>erd word<strong>en</strong>,<br />
e<strong>en</strong> hoger <strong>ziekteverzuim</strong> hebb<strong>en</strong> dan an<strong>de</strong>re me<strong>de</strong>werkers. Wanneer aan <strong>de</strong>ze voorwaard<strong>en</strong><br />
voldaan wordt, kan van me<strong>de</strong>werkers gevraagd word<strong>en</strong> dat zij zelf ook verantwoor<strong>de</strong>lijk-<br />
heid nem<strong>en</strong> voor hun <strong>ziekteverzuim</strong>. Dat betek<strong>en</strong>t dat zij zich alle<strong>en</strong> ziek meld<strong>en</strong> als het<br />
echt niet an<strong>de</strong>rs kan, dat zij bereid zijn om aangepast werk te do<strong>en</strong> als zij door ziekte hun<br />
eig<strong>en</strong> werk niet kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat zij zich <strong>in</strong>spann<strong>en</strong> om zo snel mogelijk te herstell<strong>en</strong>.<br />
SW-me<strong>de</strong>werkers moet<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk geïnformeerd word<strong>en</strong> over wat er van ze verwacht<br />
wordt. SBCM kan hierbij e<strong>en</strong> stimuler<strong>en</strong><strong>de</strong> rol spel<strong>en</strong> door het ontwikkel<strong>en</strong> van laagdrempe-<br />
lig <strong>in</strong>formatiemateriaal <strong>en</strong> door handleid<strong>in</strong>g<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs hoe ze <strong>de</strong>ze k<strong>en</strong>nis (<strong>en</strong><br />
dit gedrag) bij <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers actueel <strong>en</strong> scherp houd<strong>en</strong>. Daarbij is het ook van belang<br />
dat <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker meer bewust wordt gemaakt van <strong>de</strong> gevolg<strong>en</strong> van verzuim. Het kost<br />
geld, <strong>en</strong> verhoogt ook <strong>de</strong> werkdruk voor <strong>de</strong> overige me<strong>de</strong>werkers. De huidige cultuur waar-<br />
<strong>in</strong> verzuim langzaam geaccepteerd wordt, <strong>en</strong> <strong>de</strong>motiver<strong>en</strong>d werkt voor <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers die<br />
nog wél gemotiveerd zijn, moet doorbrok<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Pass<strong>en</strong>d werk om verzuimnoodzaak te verm<strong>in</strong><strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>en</strong> verzuimdrempel te verhog<strong>en</strong><br />
SW-bedrijv<strong>en</strong> voer<strong>en</strong> <strong>de</strong> WSW uit met als opdracht pass<strong>en</strong>d werk te bied<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> doel-<br />
groep. Pass<strong>en</strong>d werk biedt voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> om maatwerk te creër<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> ver-<br />
schill<strong>en</strong><strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers waarbij ruimte <strong>en</strong> aandacht voor hun ontwikkel<strong>in</strong>g is. In feite gaat<br />
het om het aanpass<strong>en</strong> van het werk aan <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werkers omdat SW-me<strong>de</strong>werkers be-<br />
perkte mogelijkhed<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> om zich aan het werk aan te pass<strong>en</strong>. Pass<strong>en</strong>d werk verm<strong>in</strong>-<br />
<strong>de</strong>rt <strong>de</strong> verzuimnoodzaak <strong>en</strong> verhoogt <strong>de</strong> verzuimdrempel. De noodzaak van pass<strong>en</strong>d werk<br />
<strong>in</strong> relatie tot verlag<strong>in</strong>g van het verzuim behoeft meer aandacht van <strong>de</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong>.<br />
Doorontwikkel<strong>en</strong> d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r beïnvloed<strong>in</strong>gsmogelijkhed<strong>en</strong> verzuim<br />
In het on<strong>de</strong>rzoek is e<strong>en</strong> groot aantal factor<strong>en</strong> naar vor<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong> dat <strong>in</strong>vloed heeft op <strong>de</strong><br />
elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zoals die b<strong>en</strong>oemd zijn <strong>in</strong> het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r beïnvloed<strong>in</strong>g <strong>ziekteverzuim</strong>: verzuim-<br />
noodzaak, verzuimdrempel, verzuimoorzaak <strong>en</strong> hervatt<strong>in</strong>gsdrempel. Zoals is aangegev<strong>en</strong>,<br />
zijn <strong>de</strong>ze factor<strong>en</strong> niet allemaal <strong>in</strong> het huidige d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r <strong>in</strong> te <strong>de</strong>l<strong>en</strong>. Voor e<strong>en</strong> beter zicht<br />
op het geheel aan beïnvloed<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> voor het <strong>ziekteverzuim</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW is het raadzaam<br />
het huidige d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r ver<strong>de</strong>r door te ontwikkel<strong>en</strong>. Hierbij moet <strong>de</strong> rol van <strong>de</strong> factor<strong>en</strong> die<br />
10
<strong>de</strong> organisatiecontext bepal<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk word<strong>en</strong>. Dit zijn vooral factor<strong>en</strong> op mesoniveau (or-<br />
ganisatie <strong>en</strong> bedrijfsniveau) <strong>en</strong> <strong>in</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>re mate factor<strong>en</strong> op macroniveau. Daarmee word<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong>els nieuwe ‘knopp<strong>en</strong>’ toegevoegd aan het han<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gsrepertoire van <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong>els<br />
knopp<strong>en</strong> ver<strong>de</strong>r verfijnd zodat <strong>de</strong> sector vertrouwd kan rak<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> gezon<strong>de</strong> blik op ver-<br />
zuim.<br />
11
1 Inleid<strong>in</strong>g<br />
1.1 Aanleid<strong>in</strong>g<br />
In opdracht van SBCM heeft <strong>AStri</strong> Beleidson<strong>de</strong>rzoek <strong>en</strong> -advies on<strong>de</strong>rzoek uitgevoerd<br />
naar <strong>de</strong> achtergrond<strong>en</strong> van het hoge verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> Sociale Werkvoorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g <strong>en</strong> moge-<br />
lijke concrete <strong>aanpak</strong>k<strong>en</strong> om dit verzuim te reducer<strong>en</strong>.<br />
De sector Sociale Werkvoorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g k<strong>en</strong>t al jar<strong>en</strong> e<strong>en</strong> hoog <strong>ziekteverzuim</strong>. De reductie<br />
van het verzuim was dan ook <strong>in</strong> het arboconv<strong>en</strong>ant dat <strong>in</strong> 2002 voor <strong>de</strong> SW is afgeslo-<br />
t<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belangrijk speerpunt. Het strev<strong>en</strong> was om <strong>in</strong> 2010 e<strong>en</strong> verzuimperc<strong>en</strong>tage<br />
van m<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan 10% <strong>in</strong> <strong>de</strong> sector te hebb<strong>en</strong> (terwijl dat <strong>in</strong> 2000 nog 14,1% bedroeg).<br />
Om dat te realiser<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> groot aantal project<strong>en</strong> gestart <strong>en</strong> zijn vele <strong>in</strong>strum<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
ontwikkeld. Het verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> sector blijkt echter hardnekkiger dan verwacht: <strong>in</strong> 2010<br />
rapporteer<strong>de</strong> <strong>de</strong> b<strong>en</strong>chmark <strong>ziekteverzuim</strong> voor <strong>de</strong> sector e<strong>en</strong> verzuimperc<strong>en</strong>tage van<br />
13,3%. Het blijkt dus moeilijk om <strong>de</strong> v<strong>in</strong>ger te legg<strong>en</strong> op <strong>de</strong> werkelijke oorzak<strong>en</strong> van<br />
het hoge verzuim <strong>en</strong> e<strong>en</strong> effectieve <strong>aanpak</strong> te ontwikkel<strong>en</strong> om het verzuim omlaag te<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
1.2 Vraagstell<strong>in</strong>g<br />
De vraagstell<strong>in</strong>g voor dit on<strong>de</strong>rzoek is gericht op <strong>de</strong> achtergrond<strong>en</strong> van het ziektever-<br />
zuim <strong>en</strong> <strong>de</strong> mogelijke <strong>aanpak</strong> ervan. In het voorafgaan<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoek dat door <strong>AStri</strong> is<br />
uitgevoerd is reeds geïnv<strong>en</strong>tariseerd welke cijfermatige bronn<strong>en</strong> beschikbaar zij over<br />
het verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW <strong>en</strong> is <strong>de</strong> waar<strong>de</strong> van <strong>de</strong> b<strong>en</strong>chmark vastgesteld. 1<br />
De overkoepel<strong>en</strong><strong>de</strong> vraagstell<strong>in</strong>g voor dit <strong>de</strong>el van het on<strong>de</strong>rzoek is:<br />
Wat zijn <strong>de</strong> achtergrond<strong>en</strong> van het hoge verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW <strong>en</strong> welke <strong>aanpak</strong>k<strong>en</strong> zijn<br />
mogelijk om dit verzuim te reducer<strong>en</strong>?<br />
Deze c<strong>en</strong>trale on<strong>de</strong>rzoeksvraag valt uite<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong>elvrag<strong>en</strong>:<br />
• Welke beïnvloedbare factor<strong>en</strong> zijn daarbij te on<strong>de</strong>rscheid<strong>en</strong>, uitgesplitst naar <strong>de</strong><br />
elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> uit het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r beïnvloed<strong>in</strong>gsmogelijkhed<strong>en</strong> verzuim:<br />
Verzuimnoodzaak:<br />
• Belast<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>in</strong> het werk.<br />
• Belastbaarheid van me<strong>de</strong>werkers.<br />
1 Veerman, T.J. , B. Cuel<strong>en</strong>aere (2012), Ziekteverzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> Sociale Werkvoorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g: van cijfers<br />
naar <strong>aanpak</strong>, Leid<strong>en</strong>: mei 2012 (nog niet op<strong>en</strong>baar)<br />
13
Verzuimdrempel:<br />
• B<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g van het <strong>in</strong>dividu met <strong>de</strong> organisatie.<br />
• Regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> <strong>de</strong> organisatie.<br />
Verzuimoorzaak: niet-medische <strong>en</strong> medische oorzak<strong>en</strong> van verzuim.<br />
Hervatt<strong>in</strong>gsdrempel: <strong>in</strong>terv<strong>en</strong>ties bij <strong>in</strong>dividu <strong>en</strong> organisatie op het mom<strong>en</strong>t van<br />
verzuim<br />
• Welke dieperligg<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>en</strong> mechanism<strong>en</strong> belett<strong>en</strong> SW-organisaties om hun<br />
<strong>ziekteverzuim</strong> te reducer<strong>en</strong>?<br />
• Welke dieperligg<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>en</strong> mechanism<strong>en</strong> stimuler<strong>en</strong> SW-organisaties daar<br />
juist toe?<br />
• Welke nieuwe aangrijp<strong>in</strong>gspunt<strong>en</strong> levert dit <strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> belemmer<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> stimu-<br />
lans<strong>en</strong> op voor het terugdr<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van hoog verzuim door SW-organisaties?<br />
1.3 On<strong>de</strong>rzoeksopzet<br />
Voor dit on<strong>de</strong>rzoek zijn e<strong>en</strong> drietal activiteit<strong>en</strong> uitgevoerd, te wet<strong>en</strong> casestudies, e<strong>en</strong><br />
<strong>in</strong>ternet<strong>en</strong>quête <strong>en</strong> e<strong>en</strong> expertmeet<strong>in</strong>g.<br />
Casestudies<br />
In dit on<strong>de</strong>rzoek gaat het om zicht op <strong>de</strong> dieperligg<strong>en</strong><strong>de</strong> oorzak<strong>en</strong> van het verzuim,<br />
zicht op <strong>de</strong> red<strong>en</strong><strong>en</strong> waarom dit verzuim zo hardnekkig is <strong>en</strong> zicht op <strong>de</strong> mogelijkhe-<br />
d<strong>en</strong> <strong>en</strong> belemmer<strong>in</strong>g<strong>en</strong> om het verzuim te reducer<strong>en</strong>. Daarvoor was het nodig <strong>in</strong> op<strong>en</strong><br />
<strong>in</strong>terviews bij bedrijv<strong>en</strong> juist naar dieperligg<strong>en</strong><strong>de</strong> oorzak<strong>en</strong> te vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> naar <strong>de</strong> mo-<br />
gelijkhed<strong>en</strong> <strong>en</strong> belemmer<strong>in</strong>g<strong>en</strong> die <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> ervar<strong>en</strong>.<br />
Wij hebb<strong>en</strong> hiervoor e<strong>en</strong> selectie van vijfti<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> gemaakt. De vijfti<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong><br />
zijn <strong>in</strong>ge<strong>de</strong>eld aan <strong>de</strong> hand van hun verzuim(ontwikkel<strong>in</strong>g): hoog verzuim, laag ver-<br />
zuim, stijg<strong>en</strong>d <strong>en</strong> dal<strong>en</strong>d verzuim. 2 Zo zijn 3 bedrijv<strong>en</strong> met stabiel laag verzuim gese-<br />
lecteerd <strong>en</strong> steeds 4 bedrijv<strong>en</strong> met stabiel hoog, stijg<strong>en</strong>d <strong>en</strong> dal<strong>en</strong>d verzuim. In elk<br />
bedrijf is gevraagd om met 4 person<strong>en</strong> te sprek<strong>en</strong>:<br />
- HR manager of hoofd P&O<br />
- Voorzitter OR of OR-lid met arbo <strong>in</strong> portefeuille<br />
- Bedrijfsarts<br />
- Werklei<strong>de</strong>r<br />
2 Als basis zijn <strong>de</strong> verzuimcijfers van <strong>de</strong> <strong>in</strong>dividuele SW-bedrijv<strong>en</strong> gebruikt die <strong>in</strong> <strong>de</strong> SBCMb<strong>en</strong>chmark<br />
zijn opgeleverd. Daarbij is e<strong>en</strong> vergelijk<strong>in</strong>g gemaakt tuss<strong>en</strong> 2007 <strong>en</strong> 2010. De 4<br />
categorieën zijn als volgt geoperationaliseerd:<br />
1. Stabiel hoog verzuim: <strong>in</strong> bei<strong>de</strong> jar<strong>en</strong> verzuim van 2 proc<strong>en</strong>tpunt meer dan het gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> verzuim<br />
<strong>in</strong> dat jaar.<br />
2. Stabiel laag verzuim: <strong>in</strong> bei<strong>de</strong> jar<strong>en</strong> verzuim van 2 proc<strong>en</strong>tpunt m<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan het gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> verzuim<br />
<strong>in</strong> dat jaar.<br />
3. Stijg<strong>en</strong>d verzuim: tuss<strong>en</strong> 2007 <strong>en</strong> 2010 stijg<strong>in</strong>g van verzuimperc<strong>en</strong>tage met m<strong>in</strong>imaal 2 proc<strong>en</strong>tpunt.<br />
4. Dal<strong>en</strong>d verzuim: tuss<strong>en</strong> 2007 <strong>en</strong> 2010 dal<strong>in</strong>g van verzuimperc<strong>en</strong>tage met m<strong>in</strong>imaal 2 proc<strong>en</strong>tpunt.<br />
14
Voor <strong>de</strong> <strong>in</strong>terviews zijn gesprekspunt<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong> ontwikkeld die besprok<strong>en</strong> zijn met <strong>de</strong><br />
opdrachtgever.<br />
De <strong>in</strong>terviews zijn <strong>in</strong> e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> <strong>en</strong> op<strong>en</strong> sfeer verlop<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele keer riep<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> het doorvrag<strong>en</strong> emoties op: bijvoorbeeld schrik omdat <strong>de</strong> gesprekspartner<br />
zich niet had gerealiseerd dat verzuim e<strong>en</strong> verwaarloosd thema was, boosheid als we<br />
doorvroeg<strong>en</strong> op <strong>de</strong> gevolg<strong>en</strong> van het verzuim voor <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werkers, trots bij <strong>de</strong><br />
bedrijv<strong>en</strong> die het met veel <strong>in</strong>spann<strong>in</strong>g<strong>en</strong> is gelukt het verzuim beter te beheers<strong>en</strong>.<br />
Internet<strong>en</strong>quête<br />
Op basis van <strong>de</strong> resultat<strong>en</strong> van <strong>de</strong> casestudies is e<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong>lijst opgesteld die uitge-<br />
zet is on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> overige bedrijv<strong>en</strong> die niet <strong>in</strong> <strong>de</strong> casestudies war<strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong>. Bij elk<br />
bedrijf zijn <strong>de</strong> vier betrokk<strong>en</strong> actor<strong>en</strong> per e-mail aangeschrev<strong>en</strong> die ook bij casestu-<br />
dies betrokk<strong>en</strong> war<strong>en</strong>: HR-manager, <strong>de</strong> bedrijfsarts, <strong>de</strong> OR-verteg<strong>en</strong>woordiger met<br />
verzuim- <strong>en</strong> arbobeleid <strong>in</strong> zijn portefeuille <strong>en</strong> e<strong>en</strong> werklei<strong>de</strong>r. Elk van <strong>de</strong> actor<strong>en</strong> ont-<br />
v<strong>in</strong>g e<strong>en</strong> op zijn situatie aangepaste vrag<strong>en</strong>lijst.<br />
Voor <strong>de</strong> <strong>en</strong>quête zijn <strong>in</strong> totaal bij 72 bedrijv<strong>en</strong> vier actor<strong>en</strong> aangeschrev<strong>en</strong>. Het aantal<br />
<strong>in</strong>gevul<strong>de</strong> vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong> per bedrijf varieer<strong>de</strong> van alle vier vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong> tot ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>ke-<br />
le vrag<strong>en</strong>lijst. 3 In totaal is van 64 bedrijv<strong>en</strong> <strong>in</strong>formatie verkreg<strong>en</strong>. Van <strong>de</strong>ze 64 bedrij-<br />
v<strong>en</strong> is <strong>in</strong> <strong>de</strong> achtergrondcijfers van <strong>de</strong> b<strong>en</strong>chmark <strong>ziekteverzuim</strong> van 2011 het ver-<br />
zuimperc<strong>en</strong>tage nagegaan. 4 In <strong>de</strong> pres<strong>en</strong>tatie van <strong>de</strong> resultat<strong>en</strong> is, afhankelijk van het<br />
on<strong>de</strong>rwerp, ervoor gekoz<strong>en</strong> om of <strong>de</strong> resultat<strong>en</strong> per actor weer te gev<strong>en</strong> of om e<strong>en</strong><br />
gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> score van <strong>de</strong> actor<strong>en</strong> per bedrijf weer te gev<strong>en</strong>. 5<br />
Expertmeet<strong>in</strong>g<br />
Tot slot is <strong>in</strong> mei 2013 e<strong>en</strong> expertmeet<strong>in</strong>g gehoud<strong>en</strong> over <strong>de</strong> bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> moge-<br />
lijkhed<strong>en</strong> <strong>en</strong> aangrijp<strong>in</strong>gspunt<strong>en</strong> om het verzuim te verlag<strong>en</strong> <strong>en</strong> te beheers<strong>en</strong>.<br />
Aan <strong>de</strong> expertmeet<strong>in</strong>g nam<strong>en</strong> verteg<strong>en</strong>woordigers <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> (directie,<br />
managem<strong>en</strong>t, werklei<strong>de</strong>rs) arbodi<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong><strong>in</strong>g, werknemersorganisaties <strong>en</strong> <strong>de</strong> bran-<br />
chever<strong>en</strong>ig<strong>in</strong>g van SW-bedrijv<strong>en</strong>.<br />
1.4 Opzet <strong>en</strong> leeswijzer rapport<br />
In <strong>de</strong> casestudies is door <strong>de</strong> selectie van bedrijv<strong>en</strong> met verschill<strong>en</strong>d verzuim (hoog,<br />
laag stijg<strong>en</strong>d, dal<strong>en</strong>d) e<strong>en</strong> beeld verkreg<strong>en</strong> van mogelijke verschill<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> situatie<br />
van het bedrijf <strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van het verzuim die e<strong>en</strong> rol kunn<strong>en</strong> spel<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> hoogte<br />
van het <strong>ziekteverzuim</strong>. Op basis van <strong>de</strong> resultat<strong>en</strong> van <strong>de</strong> casestudies is <strong>de</strong> <strong>in</strong>ternet<br />
vrag<strong>en</strong>lijst opgesteld. De thema’s die <strong>in</strong> <strong>de</strong> vrag<strong>en</strong>lijst aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> kom<strong>en</strong> zijn zo-<br />
do<strong>en</strong><strong>de</strong> afkomstig uit <strong>de</strong> casestudies. In <strong>de</strong>ze voorligg<strong>en</strong><strong>de</strong> concept e<strong>in</strong>drapportage<br />
3 Het aantal bedrijv<strong>en</strong> met 0,1, 2, 3 of 4 <strong>in</strong>gevul<strong>de</strong> vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong> is <strong>in</strong> het bijlag<strong>en</strong>rapport opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
4 Rapportage b<strong>en</strong>chmark <strong>ziekteverzuim</strong> SW-sector 2011, Prae Advies & On<strong>de</strong>rzoek, 17 september<br />
2012. De achtergrond gegev<strong>en</strong>s zijn op verzoek van SBCM door Prae Advies & On<strong>de</strong>rzoek aan ons beschikbaar<br />
gesteld.<br />
5 De toelicht<strong>in</strong>g op <strong>de</strong> wijze van berek<strong>en</strong><strong>in</strong>g van <strong>de</strong> gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> scores per bedrijf is <strong>in</strong> het bijlag<strong>en</strong>-<br />
rapport opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
15
zijn <strong>de</strong> resultat<strong>en</strong> van <strong>de</strong> <strong>in</strong>ternet <strong>en</strong>quête weergegev<strong>en</strong> <strong>en</strong> gerelateerd aan <strong>de</strong> bev<strong>in</strong>-<br />
d<strong>in</strong>g<strong>en</strong> uit <strong>de</strong> casestudies.<br />
Na dit <strong>in</strong>leid<strong>en</strong><strong>de</strong> hoofdstuk bevat hoofdstuk 2 het beeld van het verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW-<br />
bedrijv<strong>en</strong>, waarbij we <strong>de</strong> omvang van het verzuim, <strong>en</strong> <strong>de</strong> patron<strong>en</strong> die hier<strong>in</strong> te her-<br />
k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> zijn, lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>. Daarnaast beschrijv<strong>en</strong> we het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r beïnvloed<strong>in</strong>g ziekte-<br />
verzuim van SBCM, waar<strong>in</strong> e<strong>en</strong> aantal beïnvloedbare factor<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rscheid<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Vervolg<strong>en</strong>s besprek<strong>en</strong> hoofdstuk 3 tot <strong>en</strong> met 6 per on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />
resultat<strong>en</strong> uit het on<strong>de</strong>rzoek. Hoofdstuk 7 laat zi<strong>en</strong> welke resultat<strong>en</strong> niet <strong>in</strong> het D<strong>en</strong>k-<br />
ka<strong>de</strong>r te plaats<strong>en</strong> zijn, <strong>en</strong> die ev<strong>en</strong>tueel gebruikt kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> om het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r<br />
ver<strong>de</strong>r te ontwikkel<strong>en</strong>. In hoofdstuk 8 word<strong>en</strong> <strong>de</strong> conclusies uit het on<strong>de</strong>rzoek met<br />
betrekk<strong>in</strong>g tot <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoeksvrag<strong>en</strong> kort sam<strong>en</strong>gevat. Hoofdstuk 9 bevat <strong>de</strong> discussie<br />
over <strong>de</strong> resultat<strong>en</strong> <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s bevat 10 e<strong>en</strong> aantal beleidsaanbevel<strong>in</strong>g<strong>en</strong>. De bijla-<br />
g<strong>en</strong> met <strong>de</strong> beschrijv<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, <strong>de</strong> vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> verantwoord<strong>in</strong>g<br />
van <strong>de</strong> statistische analyse zijn <strong>in</strong> e<strong>en</strong> aparte bijlag<strong>en</strong>rapportage opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
16
2 Verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW<br />
2.1 Verzuim <strong>in</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong><br />
Situatieschets<br />
Alvor<strong>en</strong>s <strong>in</strong> te gaan op <strong>de</strong> achtergrond<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van het verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW-sector,<br />
gaan we hier kort <strong>in</strong> op <strong>de</strong> actuele stand van zak<strong>en</strong>. We gev<strong>en</strong> het verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW-sector<br />
weer <strong>en</strong> <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong> die daarbij naar vor<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>, zowel uit <strong>de</strong> b<strong>en</strong>chmark gegev<strong>en</strong>s als<br />
uit <strong>de</strong> <strong>en</strong>quête die t<strong>en</strong> behoeve van dit on<strong>de</strong>rzoek is uitgevoerd.<br />
Het verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW-sector is vergelek<strong>en</strong> met het jaar 2000 slechts e<strong>en</strong> fractie gedaald,<br />
terwijl het verzuim <strong>in</strong> heel Ne<strong>de</strong>rland <strong>in</strong> die perio<strong>de</strong> aanzi<strong>en</strong>lijk is teruggebracht (me<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r<br />
<strong>in</strong>vloed van ontwikkel<strong>in</strong>g<strong>en</strong> als <strong>de</strong> <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> Wet Verbeter<strong>in</strong>g Poortwachter <strong>en</strong> <strong>in</strong> veel<br />
branches ook door toedo<strong>en</strong> van <strong>de</strong> Arboconv<strong>en</strong>ant<strong>en</strong>). Tabel 2.1 geeft voor <strong>de</strong> 64 bedrijv<strong>en</strong><br />
waar t<strong>en</strong> m<strong>in</strong>ste e<strong>en</strong> actor <strong>de</strong> <strong>en</strong>quête heeft <strong>in</strong>gevuld, <strong>de</strong> statistiek<strong>en</strong> voor 2011 weer. Hier<br />
zi<strong>en</strong> we dat het gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> verzuimperc<strong>en</strong>tage van <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnem<strong>en</strong><strong>de</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> op 13,4<br />
proc<strong>en</strong>t lag <strong>en</strong> dat <strong>de</strong> perc<strong>en</strong>tages varieerd<strong>en</strong> van 7 tot 19 proc<strong>en</strong>t.<br />
Tabel 2.1 Beschrijv<strong>en</strong><strong>de</strong> statistiek<strong>en</strong> voor verzuimperc<strong>en</strong>tages b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> SWbedrijv<strong>en</strong><br />
(<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>tpunt<strong>en</strong>).<br />
N Gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> Std. Afwij-<br />
k<strong>in</strong>g<br />
M<strong>in</strong>imum Maximum<br />
Verzuimperc<strong>en</strong>tage <strong>in</strong> 2011 64 13,40% 2,13 7,09% 19,00%<br />
Naast <strong>de</strong> variatie <strong>in</strong> verzuimperc<strong>en</strong>tages tuss<strong>en</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> kwam <strong>in</strong> <strong>de</strong> casestudies ook<br />
naar vor<strong>en</strong> dat er, vooral <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog verzuim, ook aanzi<strong>en</strong>lijke verschill<strong>en</strong> zijn<br />
<strong>in</strong> het <strong>ziekteverzuim</strong> tuss<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> werksoort<strong>en</strong> b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> het bedrijf. Er werd op gewe-<br />
z<strong>en</strong> dat ge<strong>de</strong>tacheerd<strong>en</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die werk<strong>en</strong> op locatie bijvoorbeeld e<strong>en</strong> lager verzuim<br />
hebb<strong>en</strong>, terwijl bij beschut werk<strong>en</strong> het verzuim hoog is. De resultat<strong>en</strong> van <strong>de</strong> <strong>en</strong>quête beves-<br />
tigd<strong>en</strong> dit beeld zoals tabel 2.2 laat zi<strong>en</strong>. Als verklar<strong>in</strong>g gav<strong>en</strong> alle actor<strong>en</strong> veelvuldig aan dat<br />
<strong>de</strong> categorie beschut werk<strong>en</strong>d<strong>en</strong> bestaat uit die SW-me<strong>de</strong>werkers met <strong>de</strong> zwaarste beperk<strong>in</strong>-<br />
g<strong>en</strong>, waardoor verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze categorie me<strong>de</strong>werkers vaak voor komt. Er werd ook gezegd<br />
dat beschut werk<strong>en</strong> e<strong>en</strong> ‘e<strong>in</strong>dstation’ was voor <strong>de</strong> uitstroom naar <strong>de</strong><br />
WIA/on<strong>de</strong>rgr<strong>en</strong>s<strong>in</strong>dicatie. De m<strong>in</strong>st verzuim<strong>en</strong><strong>de</strong> categorie wordt volg<strong>en</strong>s alle actor<strong>en</strong> ge-<br />
vormd door <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die groepsge<strong>de</strong>tacheerd zijn. De verklar<strong>in</strong>g hiervoor is volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong><br />
respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> dat <strong>de</strong>ze me<strong>de</strong>werkers het meest belastbaar zijn, <strong>en</strong> tev<strong>en</strong>s <strong>de</strong> hoogste moti-<br />
vatie hebb<strong>en</strong>. Tev<strong>en</strong>s wordt aangegev<strong>en</strong> dat werk<strong>en</strong> <strong>in</strong> e<strong>en</strong> extern bedrijf afwissel<strong>en</strong><strong>de</strong>r is,<br />
vaak beter aansluit bij <strong>de</strong> <strong>in</strong>teresses van <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker <strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> sterker gevoel van<br />
eig<strong>en</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid geeft. In <strong>de</strong> casestudies werd<strong>en</strong> grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> oorzak<strong>en</strong><br />
voor <strong>de</strong>ze verschill<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd, waarbij ook nog gewez<strong>en</strong> werd op verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
werklei<strong>de</strong>rs <strong>in</strong> <strong>de</strong> manier waarop ze <strong>de</strong> verzuim<strong>en</strong><strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers b<strong>en</strong>a<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. Als aparte ca-<br />
tegorie werd <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>in</strong>terviews gewez<strong>en</strong> op rec<strong>en</strong>t <strong>in</strong>gestroom<strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers. Deze groep<br />
start<strong>en</strong><strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers heeft meer dan voorhe<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> met zware problematiek <strong>en</strong> met<br />
multiproblematiek waardoor hun kans op verzuim groter is.<br />
17
Tabel 2.2 Categorie SW-me<strong>de</strong>werkers met hoogste verzuim volg<strong>en</strong>s vier<br />
actor<strong>en</strong> (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
18<br />
HR manager<br />
(N=36))<br />
Bedrijfsarts<br />
(N=24)<br />
Werklei<strong>de</strong>r<br />
(N=45)<br />
OR (N=25)<br />
Individueel ge<strong>de</strong>tacheerd<strong>en</strong> 11 5 21 20<br />
Groepsge<strong>de</strong>tacheerd<strong>en</strong> 0 0 5 0<br />
Beschut werk<strong>en</strong> op locatie 6 0 10 12<br />
Beschut b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>d<strong>en</strong> 83 96 64 68<br />
Tabel 2.3 laat zi<strong>en</strong> <strong>in</strong> welke mate <strong>de</strong> betrokk<strong>en</strong> actor<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat er verschill<strong>en</strong> <strong>in</strong> ziekte-<br />
verzuim bestaan tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> teams van verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs, tuss<strong>en</strong> start<strong>en</strong><strong>de</strong> me<strong>de</strong>wer-<br />
kers <strong>en</strong> an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die wel <strong>en</strong> niet <strong>in</strong> <strong>de</strong> buit<strong>en</strong>lucht werk<strong>en</strong>. Hierbij zi<strong>en</strong> we<br />
dat <strong>de</strong> meest<strong>en</strong> wel <strong>en</strong>ige verschill<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> <strong>in</strong> het verzuim tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> teams van verschill<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
werklei<strong>de</strong>rs, maar dat <strong>de</strong> bedrijfsarts <strong>de</strong> <strong>en</strong>ige actor is die dui<strong>de</strong>lijk van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g is dat er gro-<br />
te verschill<strong>en</strong> <strong>in</strong> verzuim zijn tuss<strong>en</strong> teams van verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs. Tev<strong>en</strong>s is <strong>de</strong> meer-<br />
<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g dat <strong>de</strong> rec<strong>en</strong>te <strong>in</strong>stromers meer verzuim<strong>en</strong> dan <strong>de</strong>-<br />
g<strong>en</strong><strong>en</strong> die al langer <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW werkzaam zijn. Bij <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong> is meer twijfel, maar<br />
geeft ook e<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong>lijk <strong>de</strong>el aan dat <strong>de</strong> belastbaarheid van rec<strong>en</strong>te <strong>in</strong>stromers lager ligt.<br />
Daarnaast geeft on<strong>de</strong>r alle actor<strong>en</strong> e<strong>en</strong> kle<strong>in</strong>e meer<strong>de</strong>rheid aan dat <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werkers die<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> buit<strong>en</strong>lucht werk<strong>en</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>r verzuim<strong>en</strong> dan <strong>de</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong> die b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>, gevolgd door<br />
e<strong>en</strong> iets kle<strong>in</strong>er <strong>de</strong>el dat aangeeft dat er ge<strong>en</strong> verschil is.<br />
Tabel 2.3 Verschill<strong>en</strong> <strong>in</strong> verzuim tuss<strong>en</strong> teams, naar soort werk b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> of<br />
buit<strong>en</strong> <strong>en</strong> naar rec<strong>en</strong>te <strong>in</strong>stroom, per actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
Verschil <strong>in</strong> verzuimperc<strong>en</strong>tage<br />
tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
teams van verschill<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
werklei<strong>de</strong>rs<br />
Het verzuim van<br />
<strong>de</strong> SWme<strong>de</strong>werkers<br />
die<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> afgelop<strong>en</strong><br />
drie jaar zijn <strong>in</strong>gestroomd<br />
is ...<br />
Me<strong>de</strong>werkers die<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> buit<strong>en</strong>lucht<br />
werk<strong>en</strong> verzuim<strong>en</strong><br />
...<br />
HR manager<br />
(N=44)<br />
Bedrijfsarts<br />
(N=37)<br />
Werklei<strong>de</strong>r<br />
(N=45)<br />
Komt veel voor 36 68 33 33<br />
Komt e<strong>en</strong> beetje voor 61 32 62 68<br />
Komt niet voor 2 0 4 0<br />
hoger dan dat van <strong>de</strong> overige<br />
SW-me<strong>de</strong>werkers<br />
gelijk aan van dat van <strong>de</strong> overige<br />
SW-me<strong>de</strong>werkers<br />
lager dan dat van <strong>de</strong> overige<br />
SW-me<strong>de</strong>werkers<br />
m<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan me<strong>de</strong>werkers die<br />
b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> werk<strong>en</strong><br />
meer dan me<strong>de</strong>werkers die<br />
b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> werk<strong>en</strong><br />
ev<strong>en</strong>veel als me<strong>de</strong>werkers die<br />
b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> werk<strong>en</strong><br />
45 67 47 46<br />
45 33 37 42<br />
10 0 16 13<br />
54 51 50 52<br />
22 6 14 10<br />
24 43 36 39<br />
OR<br />
(N=40)<br />
De werklei<strong>de</strong>rs is ook gevraagd hoe ze het verzuim van hun eig<strong>en</strong> team typer<strong>en</strong> vergelek<strong>en</strong><br />
met <strong>de</strong> rest van het bedrijf. Dan blijkt, zoals tabel 2.4 laat zi<strong>en</strong>, dat 40 proc<strong>en</strong>t van <strong>de</strong> werk-<br />
lei<strong>de</strong>rs aangeeft dat het verzuim <strong>in</strong> hun team hoger ligt dan gemid<strong>de</strong>ld. De werklei<strong>de</strong>rs zijn<br />
vervolg<strong>en</strong>s gevraagd naar hun motivatie voor hun antwoord. Daarbij viel het op dat <strong>de</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong>
met e<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>gemid<strong>de</strong>ld verzuim vaak externe oorzak<strong>en</strong> aanwez<strong>en</strong> (<strong>de</strong> doelgroep, aard van<br />
het werk) terwijl <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs met e<strong>en</strong> b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> gemid<strong>de</strong>ld verzuim dit vaker toeschrev<strong>en</strong><br />
aan succesvolle beleidsvoer<strong>in</strong>g <strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong> bijdrage.<br />
Tabel 2.4 Typer<strong>in</strong>g van verzuim <strong>in</strong> team door werklei<strong>de</strong>r relatief tot SWbedrijf<br />
(<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
Hoe zou u het verzuim van uw team typer<strong>en</strong> vergelek<strong>en</strong><br />
met het verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> rest van het bedrijf?<br />
Werklei<strong>de</strong>r<br />
(N=53)<br />
Hoger dan gemid<strong>de</strong>ld 40<br />
Ongeveer gemid<strong>de</strong>ld 30<br />
Lager dan gemid<strong>de</strong>ld 28<br />
Weet ik niet 2<br />
De overgrote meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs met e<strong>en</strong> hoog verzuim <strong>in</strong> hun team gaf aan dat<br />
dit komt doordat hun team bestaat uit me<strong>de</strong>werkers met vele <strong>en</strong> complexe beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Vaak betreft dit <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rgr<strong>en</strong>sgevall<strong>en</strong> die op an<strong>de</strong>re af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g<strong>en</strong> niet kunn<strong>en</strong> functioner<strong>en</strong>,<br />
met onvermij<strong>de</strong>lijk hoog verzuim als gevolg. Ook betreft het soms af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g<strong>en</strong> waar<strong>in</strong> zwaar<br />
werk wordt verricht, of an<strong>de</strong>rs waar <strong>de</strong> nieuwe <strong>in</strong>stroom terecht komt (die volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> werk-<br />
lei<strong>de</strong>rs steeds zwaar<strong>de</strong>re beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> heeft). Tot slot wordt vaak g<strong>en</strong>oemd dat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r<br />
één of meer<strong>de</strong>re langdurig ziek<strong>en</strong> <strong>in</strong> zijn team heeft, <strong>en</strong> dat <strong>de</strong> re-<strong>in</strong>tegratie na ziekte te<br />
traag verloopt.<br />
Zoals aangegev<strong>en</strong> wordt laag verzuim door <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r vaak toegeschrev<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> organi-<br />
satorische effectiviteit van hun werkzaamhed<strong>en</strong>. Zo wordt g<strong>en</strong>oemd dat het lage verzuim het<br />
gevolg is van <strong>de</strong> goe<strong>de</strong> afsprak<strong>en</strong> die er gemaakt zijn tuss<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werkers <strong>en</strong> werklei<strong>de</strong>r,<br />
met e<strong>en</strong> vlotte <strong>en</strong> effectieve terugkoppel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> geval van <strong>en</strong> na <strong>ziekteverzuim</strong>, mid<strong>de</strong>ls tele-<br />
fonisch contact <strong>en</strong> verzuimgesprekk<strong>en</strong>. Dit zorgt voor goe<strong>de</strong> begeleid<strong>in</strong>g <strong>en</strong> str<strong>en</strong>ge controle,<br />
waardoor er e<strong>en</strong> <strong>de</strong> effectieve <strong>aanpak</strong> is van notoire verzuimers. Door kritisch te zijn op grijs<br />
verzuim <strong>en</strong> na meer<strong>de</strong>re gevall<strong>en</strong> van verzuim <strong>in</strong> gesprek op zoek te gaan naar (beter) pas-<br />
s<strong>en</strong>d werk wordt ook ver<strong>de</strong>r verzuim voorkom<strong>en</strong>. Ver<strong>de</strong>r heeft m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> sam<strong>en</strong>werk<strong>in</strong>g<br />
met an<strong>de</strong>re werklei<strong>de</strong>rs, alsme<strong>de</strong> met <strong>de</strong> bedrijfsarts/<strong>de</strong> arbodi<strong>en</strong>st. Ook wordt g<strong>en</strong>oemd dat<br />
er e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> sfeer is op <strong>de</strong> werkvloer, met e<strong>en</strong> hechte groep me<strong>de</strong>werkers die zich verant-<br />
woor<strong>de</strong>lijk voel<strong>en</strong> <strong>en</strong> zelfstandiger zijn. Enkele ker<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> ook externe oorzak<strong>en</strong> aangewe-<br />
z<strong>en</strong> voor het lage verzuim, zoals <strong>de</strong> lichte aard van het werk op <strong>de</strong> af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g of het feit dat <strong>de</strong><br />
af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g bestond uit beter belastbare me<strong>de</strong>werkers.<br />
Gevraagd naar het grootste probleem <strong>in</strong> <strong>de</strong> beheers<strong>in</strong>g van het verzuim wordt het contact<br />
houd<strong>en</strong> bij langdur<strong>en</strong>d verzuim het vaakst g<strong>en</strong>oemd (zie tabel 2.5). Opvall<strong>en</strong>d is dat bijna<br />
ge<strong>en</strong> van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs aangaf dat contact houd<strong>en</strong> bij kortdur<strong>en</strong>d verzuim problematisch is,<br />
terwijl ongeveer e<strong>en</strong> kwart van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong> dit wel aangeeft. Daarnaast gev<strong>en</strong> werk-<br />
lei<strong>de</strong>rs opvall<strong>en</strong>d vaak <strong>de</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g zelf als probleem, terwijl dit bij <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong><br />
m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak als probleem g<strong>en</strong>oemd wordt.<br />
19
Tabel 2.5 Problem<strong>en</strong> bij beheers<strong>in</strong>g verzuimbeleid, naar actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
Welk elem<strong>en</strong>t <strong>in</strong><br />
het verzuimproces<br />
vormt het<br />
grootste probleem<br />
bij <strong>de</strong> beheers<strong>in</strong>g<br />
van het<br />
verzuim?<br />
20<br />
HR manager<br />
(N=48)<br />
Bedrijfsarts<br />
(N=38)<br />
Werklei<strong>de</strong>r<br />
(N=50)<br />
OR<br />
(N=45)<br />
De ziekmeld<strong>in</strong>g 19 16 42 9<br />
Contact houd<strong>en</strong> bij kortdur<strong>en</strong>d<br />
verzuim<br />
Contact houd<strong>en</strong> bij langdur<strong>en</strong>d<br />
verzuim<br />
Terugkeer van <strong>de</strong> SWme<strong>de</strong>werker<br />
op <strong>de</strong> werkvloer<br />
(re-<strong>in</strong>tegratie)<br />
2.2 Beschrijv<strong>in</strong>g d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r SBCM<br />
25 24 4 38<br />
35 29 40 38<br />
21 32 14 16<br />
Op basis van <strong>de</strong> ervar<strong>in</strong>g<strong>en</strong> met on<strong>de</strong>r meer het arboconv<strong>en</strong>ant Sociale Werkvoorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g<br />
(2002) <strong>en</strong> literatuur over <strong>ziekteverzuim</strong> heeft SBCM het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r Beïnvloed<strong>in</strong>gsmogelijkhe-<br />
d<strong>en</strong> verzuim ontwikkeld. Dit D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r mondt uit <strong>in</strong> e<strong>en</strong> schema (zie figuur 2.1) dat aan-<br />
geeft welke "knopp<strong>en</strong>" e<strong>en</strong> SW-organisatie – maar ook <strong>de</strong> sector als totaal – heeft waaraan<br />
gedraaid kan word<strong>en</strong> om het verzuim te beïnvloed<strong>en</strong>. Uitgangspunt is het zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> "Ge-<br />
dragsmo<strong>de</strong>l": verzuim is gedrag <strong>en</strong> kan dus beïnvloed word<strong>en</strong> (ook wel uitgedrukt als: "Ziek<br />
zijn overkomt je, verzuim is e<strong>en</strong> keuze"). 1<br />
Dit betek<strong>en</strong>t dat verzuim <strong>in</strong> e<strong>en</strong> organisatie als resultaat van gedrag van <strong>de</strong> betrokk<strong>en</strong> acto-<br />
r<strong>en</strong> wordt opgevat. Daarbij word<strong>en</strong> zes "knopp<strong>en</strong>" of dome<strong>in</strong><strong>en</strong> on<strong>de</strong>rscheid<strong>en</strong>, waarb<strong>in</strong>n<strong>en</strong><br />
ook <strong>de</strong> activiteit<strong>en</strong> van SBCM gericht op het verlag<strong>en</strong> <strong>en</strong> beheers<strong>en</strong> van het verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
sector zijn te rangschikk<strong>en</strong>.<br />
1<br />
De beschrijv<strong>in</strong>g van het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r is ontle<strong>en</strong>d aan <strong>de</strong> publicatie van SBCM over het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r Be<strong>in</strong>vloedbaar<br />
verzuim, zie on<strong>de</strong>r meer:<br />
http://www.sbcm.nl/fileadm<strong>in</strong>/sbcm_data/Docum<strong>en</strong>ts/PDF_fol<strong>de</strong>r/PDF_fol<strong>de</strong>r_gezond<strong>en</strong>veilig/D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r_be<strong>in</strong>vloe<br />
dbaarverzuim.pdf
Figuur 2.1 D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r beïnvloed<strong>in</strong>g <strong>ziekteverzuim</strong><br />
Allereerst beg<strong>in</strong>t het probleem van verzuim bij <strong>de</strong> aanwezigheid van e<strong>en</strong> bepaal<strong>de</strong> verzuim-<br />
noodzaak. Het al dan niet aanwezig zijn van zo’n noodzaak is afhankelijk van <strong>de</strong> eerste twee<br />
“knopp<strong>en</strong>”; (1) <strong>de</strong> belast<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>in</strong> het werk <strong>en</strong> (2) <strong>de</strong> belastbaarheid van me<strong>de</strong>wer-<br />
kers. Om <strong>de</strong> verzuimnoodzaak laag te houd<strong>en</strong> di<strong>en</strong>t er e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> balans te zijn tuss<strong>en</strong> belas-<br />
t<strong>in</strong>g <strong>en</strong> belastbaarheid, waardoor vervolg<strong>en</strong>s verzuim voorkom<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong>. Om dit te be-<br />
reik<strong>en</strong> moet met <strong>in</strong>dividuele aandacht gekek<strong>en</strong> word<strong>en</strong> naar <strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> om <strong>de</strong> ar-<br />
beids<strong>in</strong>houd, arbeidsomstandighed<strong>en</strong> <strong>en</strong> arbeidsverhoud<strong>in</strong>g<strong>en</strong> op maat te organiser<strong>en</strong>.<br />
Wanneer er ondanks <strong>de</strong>ze prev<strong>en</strong>tieve maatregel<strong>en</strong> toch e<strong>en</strong> verzuimnoodzaak ontstaat, kan<br />
dit leid<strong>en</strong> tot verzuim. Of dit daadwerkelijk gebeurt hangt af van <strong>de</strong> zogehet<strong>en</strong> verzuimdrem-<br />
pel, waarmee gedoeld wordt op het gemak of <strong>de</strong> moeite waarmee <strong>in</strong>dividuele me<strong>de</strong>werkers<br />
zich terugtrekk<strong>en</strong> uit het arbeidsproces. De verzuimdrempel is, net zoals <strong>de</strong> verzuimnood-<br />
zaak, afhankelijk van zowel <strong>in</strong>dividuele als organisatorische factor<strong>en</strong>, die <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> twee<br />
“knopp<strong>en</strong>” vorm<strong>en</strong>. Dit betreft (3) <strong>de</strong> b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g van het <strong>in</strong>dividu met <strong>de</strong> organisatie <strong>en</strong> (4) <strong>de</strong><br />
regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> <strong>de</strong> organisatie. Als e<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker meer b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g voelt met <strong>de</strong><br />
organisatie, <strong>en</strong> als <strong>de</strong> organisatie dui<strong>de</strong>lijk str<strong>en</strong>gere regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> heeft met betrek-<br />
k<strong>in</strong>g tot arbeidsethos, omgangsvorm<strong>en</strong> <strong>en</strong> veilig werk<strong>en</strong>, zal <strong>de</strong> verzuimdrempel hoger zijn<br />
<strong>en</strong> zal e<strong>en</strong> verzuimnoodzaak zich m<strong>in</strong><strong>de</strong>r snel vertal<strong>en</strong> naar verzuim. Hier<strong>in</strong> komt terug dat,<br />
zoals eer<strong>de</strong>r g<strong>en</strong>oemd, verzuim gezi<strong>en</strong> wordt als gedrag <strong>en</strong> daarom beïnvloed kan word<strong>en</strong>.<br />
Indi<strong>en</strong> <strong>de</strong> verzuimnoodzaak zich toch omzet <strong>in</strong> verzuim, is het vervolg<strong>en</strong>s zaak om te bepa-<br />
l<strong>en</strong> wat <strong>de</strong> oorzaak van het verzuim is. In veel gevall<strong>en</strong> hoeft dit ge<strong>en</strong> puur medische oor-<br />
zaak te zijn. Dit vormt <strong>de</strong> vijf<strong>de</strong> “knop”, <strong>de</strong> (5) medische <strong>en</strong> niet-medische oorzak<strong>en</strong> van ver-<br />
zuim.<br />
Vervolg<strong>en</strong>s is het zaak om <strong>de</strong> verzuim<strong>en</strong><strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker weer te re-<strong>in</strong>tegrer<strong>en</strong> <strong>in</strong> het arbeids-<br />
proces, waarbij <strong>de</strong> laatste “knop” van <strong>de</strong> (6) <strong>in</strong>terv<strong>en</strong>ties bij <strong>in</strong>dividu <strong>en</strong> organisatie <strong>in</strong> beeld<br />
komt. Of e<strong>en</strong> persoon al dan niet terugkeert op <strong>de</strong> werkvloer wordt, net zoals <strong>de</strong> ziekmel-<br />
d<strong>in</strong>g, als e<strong>en</strong> vorm van gedrag gezi<strong>en</strong>, waarbij <strong>de</strong> hervatt<strong>in</strong>gsdrempel bepaalt of iemand te-<br />
rugkeert of langer afwezig blijft. Hierbij spel<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> belang<strong>en</strong> <strong>en</strong> afweg<strong>in</strong>g<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
21
ol; on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re motivatie van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>en</strong> <strong>de</strong> organisatie <strong>en</strong> <strong>de</strong> noodzakelijke aan-<br />
pass<strong>in</strong>g<strong>en</strong> op het werk. Het is tev<strong>en</strong>s <strong>de</strong> vraag of <strong>de</strong> orig<strong>in</strong>ele verzuimnoodzaak nog aanwezig<br />
is, wat afhankelijk is van <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> <strong>de</strong> balans tuss<strong>en</strong> belastbaarheid <strong>en</strong> belast<strong>in</strong>g <strong>in</strong>-<br />
mid<strong>de</strong>ls verbeterd is.<br />
Gezond <strong>en</strong> veilig werk<strong>en</strong><br />
SBCM k<strong>en</strong>t drie c<strong>en</strong>trale thema’s, waarvan gezond <strong>en</strong> veilig werk<strong>en</strong> er e<strong>en</strong> is. Na afloop van<br />
<strong>de</strong> conv<strong>en</strong>antperio<strong>de</strong> (2002-2006) heeft SBCM e<strong>en</strong> aantal tak<strong>en</strong> op dit terre<strong>in</strong> overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> geborgd, waaron<strong>de</strong>r <strong>de</strong> b<strong>en</strong>chmark <strong>ziekteverzuim</strong>. Tev<strong>en</strong>s zijn er vanuit SBCM naar aan-<br />
leid<strong>in</strong>g van het arboconv<strong>en</strong>ant <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls 4 arbocatalogi ontwikkeld: agressie <strong>en</strong> geweld; fy-<br />
sieke arbeidsbelast<strong>in</strong>g, lawaai <strong>en</strong> psycho<strong>sociale</strong> arbeidsbelast<strong>in</strong>g (PSA). De evaluatie van het<br />
arboconv<strong>en</strong>ant liet zi<strong>en</strong> dat zowel <strong>de</strong> nagestreef<strong>de</strong> verzuimreductie als <strong>de</strong> beoog<strong>de</strong> verlag<strong>in</strong>g<br />
van <strong>de</strong> WAO-<strong>in</strong>stroom niet gerealiseerd war<strong>en</strong>. 1 De <strong>in</strong>strum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> product<strong>en</strong> die <strong>in</strong> <strong>de</strong> con-<br />
v<strong>en</strong>antperio<strong>de</strong> ontwikkeld war<strong>en</strong> om <strong>de</strong>ze doel<strong>en</strong> te on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong>, blek<strong>en</strong> niet onver<strong>de</strong>eld<br />
positief ontvang<strong>en</strong> te zijn. De uniforme verzuimregistratie die was ontwikkeld, werd wel posi-<br />
tief gewaar<strong>de</strong>erd, ook al was er wel kritiek op het complexe <strong>in</strong>vull<strong>en</strong> van <strong>de</strong> sheets. An<strong>de</strong>re<br />
product<strong>en</strong>, zoals <strong>de</strong> Arbothermometer <strong>en</strong> BasiSWerkplekwijzer war<strong>en</strong> wel ontwikkeld, maar<br />
werd<strong>en</strong> relatief we<strong>in</strong>ig gebruikt <strong>en</strong> werd<strong>en</strong> vaak als te <strong>in</strong>gewikkeld ervar<strong>en</strong>.<br />
Na afloop van <strong>de</strong> conv<strong>en</strong>antperio<strong>de</strong> heeft SBCM het stokje overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> ver<strong>de</strong>r on<strong>de</strong>rzoek<br />
lat<strong>en</strong> do<strong>en</strong> <strong>en</strong> meer product<strong>en</strong> ontwikkeld. In het rapport ‘Beïnvloed<strong>in</strong>gsmogelijkhed<strong>en</strong> van<br />
verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> sector SW’ (2007), waar<strong>in</strong> het eer<strong>de</strong>r g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r is opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>,<br />
wordt aangegev<strong>en</strong> welke mogelijkhed<strong>en</strong> er zijn voor e<strong>en</strong> gerichte verzuim<strong>aanpak</strong>. Daarbij<br />
heeft <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> regierol over het verzuim dat is gericht op prev<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> e<strong>en</strong> lage<br />
hervatt<strong>in</strong>gsdrempel. De conclusie uit <strong>de</strong> literatuur is dat e<strong>en</strong> laag <strong>ziekteverzuim</strong> (gezondheid)<br />
<strong>in</strong> zijn algeme<strong>en</strong>heid wordt gezi<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> gevolg van goed managem<strong>en</strong>t.<br />
Niet bij arbeid <strong>en</strong> gezondheid alle<strong>en</strong><br />
Uit <strong>de</strong> veelheid van <strong>in</strong>itiatiev<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>in</strong>strum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die ontwikkeld zijn blijkt dat het <strong>aanpak</strong>k<strong>en</strong><br />
van verzuim langs <strong>de</strong> weg van arbeid <strong>en</strong> gezondheid, hoe waar<strong>de</strong>vol dat ook moge zijn, ge<strong>en</strong><br />
garantie voor succes biedt. K<strong>en</strong>nelijk is er bij het hoge verzuim meer aan <strong>de</strong> hand dan <strong>de</strong> zes<br />
dome<strong>in</strong><strong>en</strong> uit het d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r. Het feit dat er tuss<strong>en</strong> SW-organisaties – zoals overig<strong>en</strong>s ook <strong>in</strong><br />
vele an<strong>de</strong>re sector<strong>en</strong> – verschill<strong>en</strong> <strong>in</strong> verzuim bestaan ("ie<strong>de</strong>r bedrijf krijgt het verzuim dat<br />
het verdi<strong>en</strong>t") suggereert dat daarbij <strong>de</strong> totale organisatie <strong>en</strong> bedrijfsvoer<strong>in</strong>g e<strong>en</strong> rol spel<strong>en</strong>.<br />
Belangrijk is niet alle<strong>en</strong> wat voor acties ("knopp<strong>en</strong>") e<strong>en</strong> organisatie ter beschikk<strong>in</strong>g heeft,<br />
maar ook waarom <strong>de</strong> organisatie die soms wel, maar vaak ook niet <strong>in</strong> <strong>de</strong> praktijk br<strong>en</strong>gt. On-<br />
<strong>de</strong>r <strong>de</strong> dome<strong>in</strong><strong>en</strong> van het d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r zit als het ware e<strong>en</strong> diepere laag die bepaalt of <strong>en</strong> hoe<br />
<strong>de</strong> organisatie aan <strong>de</strong> slag gaat met verzuimreductie. Die laag kan beschouwd word<strong>en</strong> als <strong>de</strong><br />
eig<strong>en</strong>lijke, althans dieperligg<strong>en</strong><strong>de</strong>, oorzaak van het verzuim. Dit on<strong>de</strong>rzoek beoogt zicht te<br />
bied<strong>en</strong> op die dieperligg<strong>en</strong><strong>de</strong> oorzaak. In <strong>de</strong> hoofdstukk<strong>en</strong> 3 t/m 6 zull<strong>en</strong> eerst onze bev<strong>in</strong>-<br />
d<strong>in</strong>g<strong>en</strong> met betrekk<strong>in</strong>g tot <strong>de</strong> “knopp<strong>en</strong>” uit het d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r besprok<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Vervolg<strong>en</strong>s zal<br />
<strong>in</strong> hoofdstuk 7 e<strong>en</strong> overzicht gegev<strong>en</strong> word<strong>en</strong> van <strong>de</strong> aanvull<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>in</strong>zicht<strong>en</strong> die uit het on<strong>de</strong>r-<br />
zoek naar vor<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>, <strong>en</strong> die niet expliciet <strong>in</strong> het d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r naar vor<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>. Hier gaat<br />
het grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els om dieperligg<strong>en</strong><strong>de</strong> oorzak<strong>en</strong> van het verzuim.<br />
1 Meijer, R., M.H.D.A.G. Heijn<strong>en</strong> & C. van Rij (2006) Evaluatie arboconv<strong>en</strong>ant Sociale Werkvoorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g. Am-<br />
sterdam: Regioplan.<br />
22
3 Verzuimnoodzaak<br />
3.1 Inleid<strong>in</strong>g<br />
Het probleem van verzuim beg<strong>in</strong>t volg<strong>en</strong>s het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r bij <strong>de</strong> aanwezigheid van e<strong>en</strong> be-<br />
paal<strong>de</strong> verzuimnoodzaak. De aanwezigheid van <strong>de</strong> verzuimnoodzaak is t<strong>en</strong> eerste afhankelijk<br />
van <strong>de</strong> belast<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> die <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>in</strong> het werk ervaart, zoals <strong>de</strong> arbeids<strong>in</strong>houd, -<br />
omstandighed<strong>en</strong>, -verhoud<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> –voorwaard<strong>en</strong>. T<strong>en</strong> twee<strong>de</strong> hangt het af van <strong>de</strong> belast-<br />
baarheid van <strong>de</strong> <strong>in</strong>dividuele me<strong>de</strong>werker, die on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re bepaald wordt door zijn of haar<br />
motivatie, kwalificatie, gezondheid <strong>en</strong> privésituatie. De balans tuss<strong>en</strong> belastbaarheid <strong>en</strong> be-<br />
last<strong>in</strong>g is wat uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk bepaalt of er e<strong>en</strong> verzuimnoodzaak ontstaat. In <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> para-<br />
graf<strong>en</strong> volgt e<strong>en</strong> overzicht van hetge<strong>en</strong> met betrekk<strong>in</strong>g tot <strong>de</strong>ze factor<strong>en</strong> uit het on<strong>de</strong>rzoek is<br />
geblek<strong>en</strong>.<br />
3.2 Belast<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong><br />
Van alle actor<strong>en</strong> geeft e<strong>en</strong> meer<strong>de</strong>rheid aan dat <strong>de</strong> arbeidsomstandighed<strong>en</strong> <strong>in</strong> hun bedrijf<br />
voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> of goed zijn (zie figuur 3.1). De bedrijfsarts <strong>en</strong> <strong>de</strong> OR zijn hier kritischer over. Ook<br />
wordt aan <strong>de</strong> arbeidsomstandighed<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gematigd positieve <strong>in</strong>vloed op het verzuim toege-<br />
schrev<strong>en</strong> (zie figuur 3.2).<br />
Figuur 3.1 Waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g van arbeidsomstandighed<strong>en</strong>, per actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Leg<strong>en</strong>da: HR = HR manager, BA = bedrijfsarts, WL = werklei<strong>de</strong>r, OR= verteg<strong>en</strong>woordiger<br />
on<strong>de</strong>rnem<strong>in</strong>gsraad.<br />
HR BA WL OR<br />
Arbeidsomstandighed<strong>en</strong><br />
Goed<br />
Voldo<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
Matig<br />
Slecht<br />
23
Figuur 3.2 Geschatte <strong>in</strong>vloed van arbeidsomstandighed<strong>en</strong>, per actor (<strong>in</strong><br />
proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Wel kaart<strong>en</strong> zowel <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> als <strong>de</strong> OR-verteg<strong>en</strong>woordigers aan dat <strong>de</strong> werkdruk op<br />
<strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werkers <strong>de</strong> laatste tijd is toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, waardoor vooral <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers met<br />
toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> (richt<strong>in</strong>g on<strong>de</strong>rgr<strong>en</strong>s) eer<strong>de</strong>r verzuim<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitvall<strong>en</strong>.<br />
3.3 Belastbaarheid<br />
Eén van <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rligg<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong>term<strong>in</strong>ant<strong>en</strong> van belastbaarheid die <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>en</strong>quête aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong><br />
kwam is <strong>de</strong> motivatie van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker. We zi<strong>en</strong> daarbij dat <strong>de</strong> motivatie van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>-<br />
werker <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> laag verzuim hoger is dan <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> gemid<strong>de</strong>ld ver-<br />
zuim, <strong>en</strong> veel hoger is dan <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog verzuim (zie figuur 3.3). Uit <strong>de</strong> case-<br />
studies werd ook dui<strong>de</strong>lijk dat bedrijv<strong>en</strong> <strong>in</strong>vloed hebb<strong>en</strong> op <strong>de</strong> motivatie van me<strong>de</strong>werkers.<br />
Het motiver<strong>en</strong> van me<strong>de</strong>werkers, door on<strong>de</strong>r meer waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g, aandacht <strong>en</strong> e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> werk-<br />
sfeer, is e<strong>en</strong> belangrijk mid<strong>de</strong>l om <strong>de</strong> belastbaarheid van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker te verhog<strong>en</strong>.<br />
Zoals <strong>in</strong> hoofdstuk 2 al is g<strong>en</strong>oemd (tabel 2.3), zijn met name <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g<br />
dat <strong>de</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong> die rec<strong>en</strong>te <strong>in</strong>strom<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW meer verzuim<strong>en</strong> dan <strong>de</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong> die al langer <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
SW werkzaam zijn. Bij <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong> is er <strong>en</strong>ige twijfel, maar ook hier is e<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong>lijk<br />
<strong>de</strong>el van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g dat <strong>de</strong> rec<strong>en</strong>te <strong>in</strong>stroom <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW meer verzuimt. E<strong>en</strong> verklar<strong>in</strong>g hiervoor<br />
kwam naar vor<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> antwoord<strong>en</strong> op <strong>en</strong>kele op<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong>, waarbij door alle actor<strong>en</strong> ge-<br />
noemd wordt dat <strong>de</strong> rec<strong>en</strong>te <strong>in</strong>stroom <strong>in</strong> <strong>de</strong> WSW steeds meer <strong>en</strong> complexere beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
heeft <strong>en</strong> dat tegelijkertijd sprake is van vergrijz<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>de</strong> doelgroep. Dit laatste is vooral bij<br />
SW-me<strong>de</strong>werkers problematisch omdat ze vaak nieuwe beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> zodo<strong>en</strong>-<br />
<strong>de</strong> vaak niet <strong>in</strong> staat zijn om tot <strong>de</strong> p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>leeftijd door te werk<strong>en</strong>. Dit resulteert <strong>in</strong> e<strong>en</strong> la-<br />
gere gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> belastbaarheid van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers, <strong>en</strong> bijkom<strong>en</strong>d hoog verzuim.<br />
24<br />
HR BA WL OR<br />
Arbeidsomstandighed<strong>en</strong><br />
Veroorzaakt verhog<strong>in</strong>g verzuim<br />
Ge<strong>en</strong> <strong>in</strong>vloed op verzuim<br />
Veroorzaakt verlag<strong>in</strong>g verzuim
Figuur 3.3 Motivatie SW-me<strong>de</strong>werker naar hoogte verzuim SW-bedrijf (<strong>in</strong><br />
proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
LV GV HV<br />
Motivatie van <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker<br />
Zie voetnoot 1<br />
Leg<strong>en</strong>da: LV=Laag Verzuim; GV=Gemid<strong>de</strong>ld Verzuim; HV=Hoog Verzuim<br />
Als gevolg van <strong>de</strong>ze verm<strong>in</strong><strong>de</strong>r<strong>de</strong> belastbaarheid bestaat er e<strong>en</strong> groep SW-me<strong>de</strong>werkers die<br />
het werk niet meer aan kan <strong>en</strong> voor wie uitstroom overwog<strong>en</strong> met word<strong>en</strong>: <strong>de</strong> zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rgr<strong>en</strong>sproblematiek. Figuur 3.4 laat zi<strong>en</strong> dat bij alle actor<strong>en</strong> behalve <strong>de</strong> OR verteg<strong>en</strong>-<br />
woordigers <strong>de</strong> meer<strong>de</strong>rheid van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g is dat <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rgr<strong>en</strong>sproblematiek leidt tot verhog<strong>in</strong>g<br />
van het verzuim. Hetzelf<strong>de</strong> geldt het verschil tuss<strong>en</strong> <strong>in</strong>dicatiestell<strong>in</strong>g <strong>en</strong> wat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
praktijk aankunn<strong>en</strong>, wat ook leidt tot hoger verzuim.<br />
Matig/slecht<br />
Voldo<strong>en</strong><strong>de</strong>/goed<br />
1 Deze figur<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> <strong>de</strong> ver<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g<strong>en</strong> weer van <strong>de</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong>, <strong>en</strong> niet van <strong>de</strong> respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Hiervoor<br />
is <strong>de</strong> <strong>in</strong>formatie van <strong>de</strong> respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> geaggregeerd naar bedrijfsniveau. Zie voor e<strong>en</strong> ge<strong>de</strong>tailleer<strong>de</strong><br />
beschrijv<strong>in</strong>g hiervan het bijlag<strong>en</strong>rapport.<br />
25
Figuur 3.4 Geschatte <strong>in</strong>vloed <strong>in</strong>dicatiestell<strong>in</strong>g <strong>en</strong> on<strong>de</strong>rgr<strong>en</strong>sproblematiek<br />
op verzuim, per actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>).<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
3.4 Match<br />
In <strong>de</strong> match tuss<strong>en</strong> het werk <strong>en</strong> <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker kom<strong>en</strong> <strong>de</strong> belast<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> functie <strong>en</strong> <strong>de</strong> be-<br />
lastbaarheid van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker sam<strong>en</strong>. Hoewel e<strong>en</strong> meer<strong>de</strong>rheid van alle actor<strong>en</strong> aangeeft<br />
dat <strong>de</strong> match tuss<strong>en</strong> werk <strong>en</strong> SW-me<strong>de</strong>werker <strong>in</strong> hun bedrijf voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> of goed is (zie figuur<br />
3.5), zijn hierover ook kritische geluid<strong>en</strong>. Van <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> v<strong>in</strong>dt 45 proc<strong>en</strong>t <strong>de</strong>ze match<br />
matig <strong>en</strong> bij <strong>de</strong> OR-verteg<strong>en</strong>woordigers is dit e<strong>en</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong>. De werklei<strong>de</strong>rs zijn het meest posi-<br />
tief hierover.<br />
Figuur 3.5 Waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g match werk-me<strong>de</strong>werker, per actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>).<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
26<br />
HR BA WL OR HR BA WL OR<br />
Verschil <strong>in</strong>dicatiestell<strong>in</strong>g <strong>en</strong> praktijk On<strong>de</strong>rgr<strong>en</strong>sproblematiek<br />
Veroorzaakt verlag<strong>in</strong>g verzuim Ge<strong>en</strong> <strong>in</strong>vloed Veroorzaakt verhog<strong>in</strong>g verzuim<br />
HR BA WL OR<br />
Match werk-me<strong>de</strong>werker<br />
Goed<br />
Voldo<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
Matig<br />
Slecht
De meeste actor<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> niet dat <strong>de</strong> match tuss<strong>en</strong> werk <strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>in</strong> hun bedrijf het<br />
verzuim verhoogt. Alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> kwart van <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> ziet dit verband. De meeste acto-<br />
r<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> verband of juist e<strong>en</strong> positief verband.<br />
Figuur 3.6 Geschatte <strong>in</strong>vloed van match werk-me<strong>de</strong>werker, per actor (<strong>in</strong><br />
proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
De match tuss<strong>en</strong> werk <strong>en</strong> SW-me<strong>de</strong>werker wordt gemid<strong>de</strong>ld het beste gewaar<strong>de</strong>erd <strong>in</strong> bedrij-<br />
v<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> gemid<strong>de</strong>ld verzuim, <strong>en</strong> niet <strong>in</strong> <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> laag verzuim.<br />
Uit <strong>de</strong> <strong>en</strong>quête kwam naar vor<strong>en</strong> dat alle actor<strong>en</strong> v<strong>in</strong>d<strong>en</strong> dat er gezorgd moet word<strong>en</strong> voor<br />
pass<strong>en</strong>d werk met oog voor <strong>de</strong> beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van me<strong>de</strong>werker, waarbij er meer gekek<strong>en</strong> moet<br />
word<strong>en</strong> naar welke werkzaamhed<strong>en</strong> nog wel uitgevoerd kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>in</strong> plaats van wat niet<br />
meer kan. Ook di<strong>en</strong>t, zo veel als mogelijk, rek<strong>en</strong><strong>in</strong>g gehoud<strong>en</strong> te word<strong>en</strong> met <strong>de</strong> <strong>in</strong>teresses<br />
van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker.<br />
T<strong>en</strong> twee<strong>de</strong> v<strong>in</strong>d<strong>en</strong> alle actor<strong>en</strong> dat er aandacht moet zijn voor het verhog<strong>en</strong> van <strong>de</strong> motiva-<br />
tie van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers door te zorg<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> sfeer op <strong>de</strong> werkvloer <strong>en</strong> <strong>de</strong> me<strong>de</strong>-<br />
werkers zo meer plezier <strong>in</strong> hun werk te gev<strong>en</strong>. Hiervoor moet beter word<strong>en</strong> gecommuniceerd<br />
<strong>en</strong> meer <strong>in</strong>lev<strong>in</strong>gsvermog<strong>en</strong> getoond word<strong>en</strong>, zodat conflict<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werkers <strong>en</strong> lei-<br />
d<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Door zo <strong>de</strong> motivatie te verhog<strong>en</strong> zal ook <strong>de</strong> belastbaar-<br />
heid van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker verbeter<strong>en</strong>, wat vooral <strong>in</strong> het licht van <strong>de</strong> verm<strong>in</strong><strong>de</strong>r<strong>de</strong> belastbaar-<br />
heid van <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker e<strong>en</strong> belangrijk mid<strong>de</strong>l kan zijn om <strong>de</strong> verzuimnoodzaak te redu-<br />
cer<strong>en</strong>.<br />
HR BA WL OR<br />
Met name <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> <strong>en</strong> HR-managers zi<strong>en</strong> dit als e<strong>en</strong> belangrijke strategie, te meer<br />
omdat zij van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g zijn dat er te veel gemedicaliseerd wordt. Zij zijn voorstan<strong>de</strong>r van e<strong>en</strong><br />
het regiemo<strong>de</strong>l, waarbij <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r <strong>de</strong> regie over het verzuim van zijn me<strong>de</strong>werkers heeft<br />
<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> oploss<strong>in</strong>g<strong>en</strong> meer <strong>in</strong> <strong>de</strong> werkomgev<strong>in</strong>g <strong>en</strong> –sfeer. Ook <strong>de</strong> OR-verteg<strong>en</strong>woordigers <strong>de</strong>-<br />
l<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze m<strong>en</strong><strong>in</strong>g, maar <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs zelf lijk<strong>en</strong> echter meer te voel<strong>en</strong> voor het versneld <strong>in</strong>-<br />
schakel<strong>en</strong> van <strong>de</strong> bedrijfsarts.<br />
Match werk-me<strong>de</strong>werker<br />
Veroorzaakt verhog<strong>in</strong>g verzuim<br />
Ge<strong>en</strong> <strong>in</strong>vloed op verzuim<br />
Veroorzaakt verlag<strong>in</strong>g verzuim<br />
27
Figuur 3.7 laat zi<strong>en</strong> dat ruim drie kwart van alle vier <strong>de</strong> actor<strong>en</strong> v<strong>in</strong>dt dat <strong>in</strong> hun bedrijf SW-<br />
me<strong>de</strong>werkers moet<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> eis<strong>en</strong> die het werk aan ze stelt. Enerzijds is dit e<strong>en</strong><br />
voor <strong>de</strong> hand ligg<strong>en</strong><strong>de</strong> m<strong>en</strong><strong>in</strong>g, an<strong>de</strong>rzijds zijn SW-bedrijv<strong>en</strong> organisaties die als taak heb-<br />
b<strong>en</strong> pass<strong>en</strong>d werk te bied<strong>en</strong> aan SW-geïndiceerd<strong>en</strong>. Dit impliceert dat m<strong>in</strong>st<strong>en</strong>s voor e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el<br />
het werk aan <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker moet word<strong>en</strong> aangepast <strong>en</strong> niet an<strong>de</strong>rsom. Volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> HR-<br />
managers <strong>en</strong> <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs gebeurt het ook bijna altijd dat het werk wordt aangepast. Al-<br />
le<strong>en</strong> <strong>de</strong> bedrijfsarts is daar kritischer over <strong>en</strong> ziet dit <strong>in</strong> <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong> gevall<strong>en</strong> niet.<br />
Figuur 3.7 Eis<strong>en</strong> aan SW-me<strong>de</strong>werker, per actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Kijk<strong>en</strong>d naar verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog, gemid<strong>de</strong>ld <strong>en</strong> laag verzuim zi<strong>en</strong> we<br />
dat <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker <strong>in</strong> alle verzuimcategorieën <strong>in</strong> <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> mate geacht word<strong>en</strong> te vol-<br />
do<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> eis<strong>en</strong> die het werk aan ze stelt. De mate waar<strong>in</strong> <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker wordt ver-<br />
wacht zich aan te pass<strong>en</strong> verschilt dus niet tuss<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog <strong>en</strong> laag verzuim<br />
(niet <strong>in</strong> figuur).<br />
28<br />
HR BA WL OR HR BA WL OR<br />
SW-me<strong>de</strong>werkers moet<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> eis<strong>en</strong><br />
die het werk aan ze stelt<br />
Het werk wordt altijd aangepast aan het<br />
niveau van <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker<br />
(helemaal) niet van toepass<strong>in</strong>g (sterk) van toepass<strong>in</strong>g
4 Verzuimdrempel<br />
4.1 Inleid<strong>in</strong>g<br />
Wanneer er ge<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> balans bestaat tuss<strong>en</strong> belastbaarheid <strong>en</strong> belast<strong>in</strong>g, zoals besprok<strong>en</strong><br />
<strong>in</strong> hoofdstuk 3, kan er e<strong>en</strong> verzuimnoodzaak ontstaan. Of dit leidt tot e<strong>en</strong> ziektemeld<strong>in</strong>g<br />
hangt af van <strong>de</strong> verzuimdrempel, waarmee gedoeld wordt op het gemak of <strong>de</strong> moeite waar-<br />
mee <strong>in</strong>dividuele me<strong>de</strong>werkers zich terugtrekk<strong>en</strong> uit het arbeidsproces. In het strev<strong>en</strong> om het<br />
verzuim te beperk<strong>en</strong>, is het dus van groot belang om te zorg<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> verzuimdrempel niet<br />
te laag is. Om dit te bewerkstellig<strong>en</strong> moet er sprake zijn van e<strong>en</strong> zekere b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g van het <strong>in</strong>-<br />
dividu met <strong>de</strong> organisatie <strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> er dui<strong>de</strong>lijke regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> over verzuim te be-<br />
staan b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> <strong>de</strong> organisatie.<br />
4.2 Rol werklei<strong>de</strong>r/managem<strong>en</strong>t<br />
De verzuimdrempel kan volg<strong>en</strong>s het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r op twee manier<strong>en</strong> beïnvloed word<strong>en</strong>; <strong>en</strong>er-<br />
zijds door <strong>de</strong> regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> over het verzuim dui<strong>de</strong>lijk te communicer<strong>en</strong> naar <strong>de</strong> me-<br />
<strong>de</strong>werkers, <strong>en</strong> an<strong>de</strong>rzijds door <strong>de</strong> b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker met het bedrijf te versterk<strong>en</strong>.<br />
Hier<strong>in</strong> ligt zowel voor <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r als voor het managem<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> rol weggelegd. De werklei-<br />
<strong>de</strong>r neemt hier<strong>in</strong> <strong>de</strong> uitvoer<strong>en</strong><strong>de</strong> rol op zich, die van belang is omdat <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker<br />
over het algeme<strong>en</strong> het meeste directe contact zal hebb<strong>en</strong> met <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs. Tegelijkertijd<br />
ligt er voor het managem<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> leid<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> meer on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> faciliter<strong>en</strong><strong>de</strong> rol,<br />
<strong>in</strong> het bepal<strong>en</strong> van <strong>de</strong> doelstell<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> het bied<strong>en</strong> van <strong>de</strong> nodige tools om <strong>de</strong>ze doel<strong>en</strong> te be-<br />
reik<strong>en</strong>.<br />
B<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g <strong>en</strong> loyaliteit<br />
Om <strong>de</strong> b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker met het bedrijf te versterk<strong>en</strong> is het belangrijk om e<strong>en</strong><br />
goe<strong>de</strong> verstandhoud<strong>in</strong>g te hebb<strong>en</strong> met <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker. Zoals figuur 4.1 laat zi<strong>en</strong>, zijn <strong>de</strong><br />
meeste actor<strong>en</strong> van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g dat <strong>de</strong> aandacht die <strong>in</strong> hun bedrijf gegev<strong>en</strong> wordt aan <strong>de</strong> ontwik-<br />
kel<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker verzuim verlag<strong>en</strong>d werkt. Alle<strong>en</strong> <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> zijn hier<br />
m<strong>in</strong><strong>de</strong>r positief over.<br />
29
Figuur 4.1 Aandacht ontwikkel<strong>in</strong>g SW-me<strong>de</strong>werkers, op bedrijfsniveau,<br />
naar hoogte verzuim SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Wat betreft <strong>de</strong> waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g voor <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers zi<strong>en</strong> we <strong>in</strong> figuur 4.2 dat ruim 80 proc<strong>en</strong>t<br />
van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> <strong>de</strong> HR-managers van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g is dat dit e<strong>en</strong> belangrijk on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van<br />
hun bedrijfscultuur is. Alle<strong>en</strong> <strong>de</strong> OR is daar iets kritischer over, daar v<strong>in</strong>dt e<strong>en</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> dat dit<br />
niet het geval is. Op <strong>de</strong> vraag of me<strong>de</strong>werkers gemist word<strong>en</strong> als ze ziek zijn kom<strong>en</strong> verge-<br />
lijkbare antwoord<strong>en</strong>, maar daarover is <strong>de</strong> bedrijfsarts juist kritischer. De helft van <strong>de</strong> be-<br />
drijfsarts<strong>en</strong> d<strong>en</strong>kt dat dit niet het geval is.<br />
Figuur 4.2 Waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g van SW-me<strong>de</strong>werkers, per actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
In <strong>de</strong> casestudies zag<strong>en</strong> we dat juist <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met laag verzuim m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> gemist word<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> dat er e<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijke cultuur is waar<strong>in</strong> waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g e<strong>en</strong> belangrijke rol heeft. Figuur 4.3<br />
laat zi<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> antwoord<strong>en</strong> op <strong>de</strong> vrag<strong>en</strong>lijst on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g bied<strong>en</strong> voor <strong>de</strong>ze bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Allereerst is te zi<strong>en</strong> dat respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> uit bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> laag verzuim vaker aangev<strong>en</strong> dat<br />
waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g e<strong>en</strong> belangrijk on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el is van <strong>de</strong> bedrijfscultuur. Bij <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> met hoog ver-<br />
30<br />
HR BA WL OR<br />
Aandacht ontwikkel<strong>in</strong>g SW-me<strong>de</strong>werker<br />
Veroorzaakt verhog<strong>in</strong>g<br />
verzuim<br />
Ge<strong>en</strong> <strong>in</strong>vloed<br />
Veroorzaakt verlag<strong>in</strong>g<br />
verzuim
zuim geeft 38 proc<strong>en</strong>t aan dat waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g ge<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el is van <strong>de</strong> bedrijfscultuur. Hiermee<br />
is waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g e<strong>en</strong> aspect waarop bedrijv<strong>en</strong> met hoog <strong>en</strong> laag verzuim dui<strong>de</strong>lijk verschill<strong>en</strong>.<br />
Figuur 4.3 Waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g SW-me<strong>de</strong>werkers, op bedrijfsniveau, naar hoogte<br />
verzuim SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
LV GV HV LV GV HV<br />
SW-ers word<strong>en</strong> gemist als ze ziek zijn Waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g belangrijk on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van<br />
bedrijfscultuur<br />
Opvall<strong>en</strong>d aan <strong>de</strong> positioner<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> factor ‘b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g’ b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r is dat hiervan<br />
alle<strong>en</strong> <strong>in</strong>vloed veron<strong>de</strong>rsteld wordt op <strong>de</strong> verzuimdrempel. M<strong>en</strong> zou ook kunn<strong>en</strong> veron<strong>de</strong>rstel-<br />
l<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker met het SW-bedrijf <strong>in</strong>vloed kan hebb<strong>en</strong> op <strong>de</strong> hervat-<br />
t<strong>in</strong>gsdrempel, die besprok<strong>en</strong> wordt <strong>in</strong> hoofdstuk 6.<br />
4.3 Rol me<strong>de</strong>werker<br />
(helemaal) niet van toepass<strong>in</strong>g (sterk) van toepass<strong>in</strong>g<br />
Uit e<strong>en</strong> op<strong>en</strong> vraag <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>en</strong>quête bleek dat e<strong>en</strong> te lage verzuimdrempel <strong>de</strong> meest g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong><br />
oorzaak van het verzuim is.. Dit hangt <strong>de</strong>els sam<strong>en</strong> met het eer<strong>de</strong>rg<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> punt dat <strong>de</strong><br />
werklei<strong>de</strong>rs soms onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> aandacht bested<strong>en</strong> aan verzuimbegeleid<strong>in</strong>g, waardoor ze <strong>de</strong><br />
me<strong>de</strong>werker onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> uitdag<strong>en</strong> om <strong>in</strong> overleg te kijk<strong>en</strong> naar werkzaamhed<strong>en</strong> die ev<strong>en</strong>tu-<br />
eel nog wél mogelijk zijn. Daarnaast komt echter ook regelmatig naar vor<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> lage ver-<br />
zuimdrempel <strong>de</strong>els e<strong>en</strong> gevolg is van e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>taliteit of cultuur tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers waar-<br />
<strong>in</strong> ze elkaar het slechte voorbeeld gev<strong>en</strong> door zich gemakkelijk ziek te meld<strong>en</strong>. Zo wordt e<strong>en</strong><br />
collectieve houd<strong>in</strong>g gecreëerd waar<strong>in</strong> verzuim gemakkelijk als acceptabel gezi<strong>en</strong> wordt, wat<br />
<strong>de</strong>motiver<strong>en</strong>d werkt <strong>en</strong> het gevoel van eig<strong>en</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid verm<strong>in</strong><strong>de</strong>rt. In hoofdstuk 3<br />
zag<strong>en</strong> we al dat <strong>de</strong> motivatie van me<strong>de</strong>werkers hoger is <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> lager ziekte-<br />
verzuim. Dit kan veroorzaakt word<strong>en</strong> doordat <strong>de</strong> motivatie van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker zijn belast-<br />
baarheid versterkt, maar het lijkt volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> actor<strong>en</strong> dus ook <strong>in</strong>vloed te hebb<strong>en</strong> op <strong>de</strong> ver-<br />
zuimdrempel. Volg<strong>en</strong>s h<strong>en</strong> uit het gebrek aan motivatie van me<strong>de</strong>werkers zich <strong>de</strong>els <strong>in</strong> het<br />
gemak waarmee m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zich ziek meld<strong>en</strong>.<br />
31
Het effect van <strong>de</strong> motivatie van <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker wordt door <strong>de</strong> meest<strong>en</strong> neutraal tot ver-<br />
zuim verlag<strong>en</strong>d beoor<strong>de</strong>eld (zie figuur 4.4).<br />
Figuur 4.4 Motivatie van SW-me<strong>de</strong>werkers, per actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
32<br />
HR BA WL OR<br />
Motivatie SW-me<strong>de</strong>werker<br />
Veroorzaakt verhog<strong>in</strong>g<br />
verzuim<br />
Ge<strong>en</strong> <strong>in</strong>vloed op verzuim<br />
Veroorzaakt verlag<strong>in</strong>g<br />
verzuim
5 Verzuimoorzaak<br />
5.1 Inleid<strong>in</strong>g<br />
Wanneer, ondanks <strong>de</strong> prev<strong>en</strong>tieve maatregel<strong>en</strong> die zijn besprok<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> hoofdstukk<strong>en</strong> 3 <strong>en</strong> 4,<br />
e<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker zich toch ziek meldt, is het vervolg<strong>en</strong>s zaak voor <strong>de</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> om hier<br />
a<strong>de</strong>quaat mee om te gaan. Hierbij is het van belang dat zij prober<strong>en</strong> om te bepal<strong>en</strong> wat <strong>de</strong><br />
oorzaak van het verzuim is, want dit hoeft <strong>in</strong> veel gevall<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> puur medische oorzaak te<br />
hebb<strong>en</strong>. Dit vormt <strong>de</strong> vijf<strong>de</strong> “knop”, <strong>de</strong> (5) medische <strong>en</strong> niet-medische oorzak<strong>en</strong> van verzuim.<br />
5.2 Rol managem<strong>en</strong>t<br />
E<strong>en</strong> belangrijke verantwoor<strong>de</strong>lijkheid van het managem<strong>en</strong>t met betrekk<strong>in</strong>g tot het verzuim-<br />
mom<strong>en</strong>t is het ontwerp<strong>en</strong> <strong>en</strong> tot uitvoer<strong>in</strong>g br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van <strong>de</strong> b<strong>en</strong>odig<strong>de</strong> tools, om zo <strong>de</strong> werk-<br />
lei<strong>de</strong>rs <strong>in</strong> staat te stell<strong>en</strong> om a<strong>de</strong>quaat op <strong>de</strong> ziektemeld<strong>in</strong>g te reager<strong>en</strong>. Wanneer we kijk<strong>en</strong><br />
naar <strong>de</strong> gebruikte beleidsmaatregel<strong>en</strong> (zie figuur 5.1) zi<strong>en</strong> we dat het lat<strong>en</strong> ziek meld<strong>en</strong> bij<br />
<strong>de</strong> leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong><strong>de</strong> door <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>in</strong> nag<strong>en</strong>oeg alle bedrijv<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het ver-<br />
zuimbeleid is, <strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> overgrote meer<strong>de</strong>rheid ook wordt uitgevoerd. Het aflegg<strong>en</strong> van huis-<br />
bezoek<strong>en</strong> is <strong>in</strong> <strong>de</strong> meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het beleid, maar wordt <strong>in</strong> on-<br />
geveer <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> nauwelijks of slechts ge<strong>de</strong>eltelijk uitgevoerd. Het verlof la-<br />
t<strong>en</strong> opnem<strong>en</strong> door SW-me<strong>de</strong>werkers (wanneer bij e<strong>en</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g blijkt dat er ge<strong>en</strong> medi-<br />
sche oorzaak is) is <strong>in</strong> rond <strong>de</strong> 70 proc<strong>en</strong>t van <strong>de</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het verzuimbe-<br />
leid, maar wordt meestal niet of slechts ge<strong>de</strong>eltelijk uitgevoerd. Tot slot is het lat<strong>en</strong> <strong>in</strong>vull<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> Eig<strong>en</strong> Verklar<strong>in</strong>g door <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werkers <strong>in</strong> het overgrote <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> SW-<br />
bedrijv<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het verzuimbeleid. De mogelijkheid om iemand snel op te roe-<br />
p<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> bedrijfsarts is bijna <strong>in</strong> alle bedrijv<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het beleid <strong>en</strong> wordt ook<br />
meestal tot uitvoer<strong>in</strong>g gebracht.<br />
33
Figuur 5.1 Elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van verzuimbeleid, <strong>en</strong> uitvoer<strong>in</strong>g ervan <strong>in</strong> SWbedrijv<strong>en</strong>,<br />
op bedrijfsniveau (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
5.3 Rol werklei<strong>de</strong>r<br />
Zoals we <strong>in</strong> figuur 5.1 zag<strong>en</strong> is het <strong>in</strong> nag<strong>en</strong>oeg alle SW-bedrijv<strong>en</strong> gebruikelijk dat <strong>de</strong> me<strong>de</strong>-<br />
werker zich ziek meldt bij <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r. Hiermee heeft <strong>de</strong>ze actor e<strong>en</strong> belangrijke rol <strong>in</strong> het<br />
omgaan met <strong>de</strong> meld<strong>in</strong>g: <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r di<strong>en</strong>t als e<strong>en</strong> soort ‘poortwachter’. Hiermee is het<br />
di<strong>en</strong>s verantwoor<strong>de</strong>lijkheid om te bekijk<strong>en</strong> welke stapp<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rnom<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> vraag is of het verzuimbeleid zich meer moet richt<strong>en</strong> op het zogehet<strong>en</strong> ‘grijs verzuim’,<br />
waarbij ondanks <strong>de</strong> ziektemeld<strong>in</strong>g twijfel bestaat of <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker echt niet tot werk<strong>en</strong> <strong>in</strong><br />
staat is. Alle actor<strong>en</strong> b<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong> dat grijs verzuim e<strong>en</strong> keuze is, waarbij <strong>de</strong> maatregel<strong>en</strong><br />
dus moet<strong>en</strong> focuss<strong>en</strong> op het bewerkstellig<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> gedragsveran<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g. In <strong>de</strong> casestudies<br />
zag<strong>en</strong> we echter dat het bestrijd<strong>en</strong> van grijs verzuim niet bij alle werklei<strong>de</strong>rs e<strong>en</strong> prioriteit is,<br />
<strong>en</strong> dat zij er vaak liever voor kiez<strong>en</strong> om dit ‘te lat<strong>en</strong> rust<strong>en</strong>’. Ook <strong>in</strong> tabel 2.5 (zie hoofdstuk<br />
2) zag<strong>en</strong> we dat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs, <strong>in</strong> teg<strong>en</strong>stell<strong>in</strong>g tot <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong>, aangav<strong>en</strong> dat <strong>de</strong><br />
ziekmeld<strong>in</strong>g zelf het meest problematische elem<strong>en</strong>t <strong>in</strong> het verzuimproces was. Dit duidt er<br />
dus op dat het proces van <strong>de</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g, vooral voor <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs, <strong>in</strong>zichtelijker <strong>en</strong> ge-<br />
makkelijker uitvoerbaar moet word<strong>en</strong> gemaakt.<br />
Om <strong>de</strong> afhan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g van ziekmeld<strong>in</strong>g<strong>en</strong>, <strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van grijs verzuim, te verbeter<strong>en</strong> zijn<br />
twee aspect<strong>en</strong> van belang geblek<strong>en</strong>. T<strong>en</strong> eerste moet <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r <strong>in</strong> staat zijn om kritisch<br />
naar <strong>de</strong> verzuimmeld<strong>in</strong>g te kijk<strong>en</strong>, <strong>en</strong> hierover <strong>in</strong> gesprek te gaan met <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker.<br />
Zo kan <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r bekijk<strong>en</strong> of er nog mogelijkhed<strong>en</strong> zijn voor <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker om toch te<br />
kom<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>, bijvoorbeeld door te kijk<strong>en</strong> of an<strong>de</strong>r werk is dat <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker nog wel aan-<br />
kan. In <strong>de</strong> casestudies was te zi<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs <strong>in</strong> e<strong>en</strong> bedrijf met e<strong>en</strong> stijg<strong>en</strong>d verzuim<br />
ziektemeld<strong>in</strong>g<strong>en</strong> erg vanzelfsprek<strong>en</strong>d vond<strong>en</strong>, <strong>en</strong> dat <strong>de</strong> vraag ‘Wat kan je nog wel?’ nauwe-<br />
lijks gesteld werd. Ook <strong>in</strong> tabel 5.1 zi<strong>en</strong> we dat werklei<strong>de</strong>rs <strong>de</strong> meeste moeite hebb<strong>en</strong> met<br />
het kritisch zijn bij het al dan niet accepter<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g (zie tabel 5.1 hieron<strong>de</strong>r).<br />
34<br />
Ziek meld<strong>en</strong> bij<br />
leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
SW-mdwk snel<br />
oproep<strong>en</strong> bij<br />
bedrijfsarts<br />
Huisbezoek SW-mdwk verlof<br />
lat<strong>en</strong> nem<strong>en</strong><br />
Ja, grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els Ja, ge<strong>de</strong>eltelijk<br />
Wordt niet / nauwelijks uitgevoerd Ge<strong>en</strong> elem<strong>en</strong>t van verzuimbeleid<br />
SW-mdwk Eig<strong>en</strong><br />
Verklar<strong>in</strong>g lat<strong>en</strong><br />
<strong>in</strong>vull<strong>en</strong>
Het is dus erg belangrijk dat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r goed <strong>in</strong> staat is om <strong>de</strong> situatie <strong>in</strong> te schatt<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />
niet bang is om kritisch met <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>in</strong> gesprek te gaan om te bekijk<strong>en</strong> of <strong>de</strong> ziek-<br />
meld<strong>in</strong>g echt noodzakelijk is.<br />
Tabel 5.1 Probleem werklei<strong>de</strong>rs bij beheers<strong>in</strong>g <strong>ziekteverzuim</strong> (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
Wat v<strong>in</strong>dt u zelf het lastigste bij <strong>de</strong> beheers<strong>in</strong>g<br />
van <strong>ziekteverzuim</strong>?<br />
Zorg<strong>en</strong> dat ik e<strong>en</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g niet te makkelijk<br />
accepteer<br />
Werklei<strong>de</strong>r<br />
(N=51)<br />
Na <strong>de</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g contact on<strong>de</strong>rhoud<strong>en</strong> 4<br />
Bij langer verzuim contact blijv<strong>en</strong> houd<strong>en</strong><br />
met <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker<br />
De drempel laag houd<strong>en</strong> voor re-<strong>in</strong>tegratie<br />
van e<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker<br />
T<strong>en</strong> twee<strong>de</strong> is het belangrijk dat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r bij twijfel over <strong>de</strong> daadwerkelijke noodzaak<br />
van <strong>de</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g, hiernaar kan han<strong>de</strong>l<strong>en</strong>. Zowel <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> <strong>de</strong> OR-<br />
verteg<strong>en</strong>woordigers zijn namelijk van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g dat verzuim m<strong>in</strong><strong>de</strong>r snel geaccepteerd moet<br />
word<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat er eer<strong>de</strong>r gehan<strong>de</strong>ld mag word<strong>en</strong> als er twijfel bestaat. Hiertoe moet er str<strong>en</strong>-<br />
gere controle moet kom<strong>en</strong>, waarbij sneller contact gelegd wordt met <strong>de</strong> verzuim<strong>en</strong><strong>de</strong> me<strong>de</strong>-<br />
werker, <strong>en</strong> waarbij m<strong>en</strong> vaker huisbezoek<strong>en</strong> pleegt of het onafhankelijke oor<strong>de</strong>el van e<strong>en</strong> be-<br />
drijfsarts zoekt. Zo moet verzuim m<strong>in</strong><strong>de</strong>r snel geaccepteerd word<strong>en</strong>, <strong>en</strong> met name het struc-<br />
turele verzuim van e<strong>en</strong> relatief kle<strong>in</strong> <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers teruggedrong<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Hier-<br />
voor is het belangrijk dat er e<strong>en</strong> goed sam<strong>en</strong>spel is tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r <strong>en</strong> <strong>de</strong> medische<br />
di<strong>en</strong>st op het mom<strong>en</strong>t van <strong>de</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g. Zo was er <strong>in</strong> <strong>de</strong> casestudies e<strong>en</strong> bedrijf met e<strong>en</strong><br />
hoog verzuim, waar pas 5 wek<strong>en</strong> na e<strong>en</strong> oproep bij <strong>de</strong> bedrijfsarts ook daadwerkelijk plaats<br />
was <strong>in</strong> het spreekuur. In e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>r bedrijf met e<strong>en</strong> laag verzuim daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> werd ’s-<br />
ocht<strong>en</strong>ds door e<strong>en</strong> bedrijfsverpleegkundige direct gekek<strong>en</strong> of iemand opgeroep<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>de</strong> te<br />
word<strong>en</strong>, <strong>en</strong> dan werd dit vaak <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> dag nog geregeld. Als <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker niet <strong>in</strong> staat<br />
was om naar het bedrijf te kom<strong>en</strong>, dan g<strong>in</strong>g <strong>de</strong> bedrijfsverpleegkundige op huisbezoek. Door<br />
<strong>de</strong>ze controle was er ook vaak <strong>de</strong> mogelijkheid om <strong>in</strong> gesprek met <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker tot <strong>de</strong><br />
constater<strong>in</strong>g te kom<strong>en</strong> dat ge<strong>en</strong> sprake was van ziekte, maar dat <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>in</strong> plaats<br />
daarvan e<strong>en</strong> vrije dag opnam: e<strong>en</strong> zogehet<strong>en</strong> ‘baaldag’.<br />
E<strong>en</strong> laatste aspect dat regelmatig terugkwam <strong>in</strong> <strong>de</strong> casestudies war<strong>en</strong> <strong>de</strong> consequ<strong>en</strong>ties die<br />
m<strong>en</strong> (wel of niet) verbond aan (frequ<strong>en</strong>t) ongeoorloofd verzuim. Dit aspect is niet specifiek<br />
opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>in</strong> het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r, dus hier zal <strong>in</strong> hoofdstuk 7 op teruggekom<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
5.4 Rol bedrijfsarts<br />
E<strong>en</strong> belangrijke rol <strong>in</strong> het bepal<strong>en</strong> of het verzuim e<strong>en</strong> medische of niet-medische oorzaak<br />
heeft, is weggelegd voor <strong>de</strong> bedrijfsarts. Hier gaan we na hoe <strong>de</strong> rol van <strong>de</strong> bedrijfsarts is <strong>in</strong>-<br />
gevuld <strong>in</strong> <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong>.<br />
Zoals te zi<strong>en</strong> is <strong>in</strong> tabel 5.2 is het grootste <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> HR managers <strong>en</strong> OR verteg<strong>en</strong>woordi-<br />
gers re<strong>de</strong>lijk tevred<strong>en</strong> over <strong>de</strong> di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong><strong>in</strong>g van <strong>de</strong> bedrijfsarts, gevolgd door erg tevre-<br />
42<br />
40<br />
14<br />
35
d<strong>en</strong>. Gevraagd naar <strong>de</strong> motivatie voor <strong>de</strong> keuze ‘erg tevred<strong>en</strong>’ gav<strong>en</strong> zowel <strong>de</strong> HR managers<br />
als <strong>de</strong> OR verteg<strong>en</strong>woordigers aan dat er sprake was van e<strong>en</strong> frequ<strong>en</strong>t <strong>en</strong> prettig overleg tus-<br />
s<strong>en</strong> bedrijfsarts, ev<strong>en</strong>tuele verzuimconsul<strong>en</strong>t, <strong>en</strong> werklei<strong>de</strong>r. Dit bevor<strong>de</strong>r<strong>de</strong> <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>wer-<br />
k<strong>in</strong>g <strong>en</strong> zorg<strong>de</strong> voor e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> terugkoppel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> verzuimgevall<strong>en</strong>. Met name <strong>de</strong> HR-<br />
managers gav<strong>en</strong> aan dat het succes gemakkelijker behaald kon word<strong>en</strong> omdat <strong>de</strong> bedrijfsarts<br />
<strong>en</strong> het SW-bedrijf vanuit ge<strong>de</strong>el<strong>de</strong> uitgangspunt<strong>en</strong> naar het probleem van ziekte <strong>en</strong> verzuim<br />
kek<strong>en</strong>, wat e<strong>en</strong> coher<strong>en</strong>te <strong>aanpak</strong> bevor<strong>de</strong>r<strong>de</strong>.<br />
Tabel 5.2 Tevred<strong>en</strong>heid met di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong><strong>in</strong>g bedrijfsarts, naar actor (<strong>in</strong><br />
proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
B<strong>en</strong>t u tevred<strong>en</strong> over <strong>de</strong><br />
di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong><strong>in</strong>g van <strong>de</strong> bedrijfsarts?<br />
36<br />
HR manager<br />
(N=48)<br />
OR (N=44)<br />
Erg tevred<strong>en</strong> 31 23<br />
Re<strong>de</strong>lijk tevred<strong>en</strong> 48 68<br />
Niet zo tevred<strong>en</strong> 21 9<br />
De respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die aangav<strong>en</strong> niet zo tevred<strong>en</strong> te zijn met <strong>de</strong> di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong><strong>in</strong>g gav<strong>en</strong> zowel<br />
<strong>in</strong> geval van <strong>de</strong> HR managers als <strong>de</strong> OR verteg<strong>en</strong>woordigers twee red<strong>en</strong><strong>en</strong>. Enerzijds steld<strong>en</strong><br />
ze dat hun ontevred<strong>en</strong>heid het gevolg was van vele wissel<strong>in</strong>g<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> arbo-<br />
di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>, waardoor ge<strong>en</strong> duurzame sam<strong>en</strong>werk<strong>in</strong>g tot stand kon kom<strong>en</strong>. An<strong>de</strong>rzijds gav<strong>en</strong> ze<br />
aan dat <strong>de</strong> bedrijfsarts te veel uit g<strong>in</strong>g van beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> i.p.v. mogelijkhed<strong>en</strong>, <strong>en</strong> zodo<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> oploss<strong>in</strong>gsgericht werkte. Enkele HR-managers, ev<strong>en</strong>als <strong>en</strong>kele re<strong>de</strong>lijk tevre-<br />
d<strong>en</strong> OR verteg<strong>en</strong>woordigers, gav<strong>en</strong> ook aan dat <strong>de</strong> bedrijfsarts zich te meegaand opstel<strong>de</strong><br />
richt<strong>in</strong>g <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers. Tot slot noemd<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele OR led<strong>en</strong> dat ze vond<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> bedrijfs-<br />
arts onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> toegankelijk was, met name op korte termijn.<br />
Kijk<strong>en</strong>d naar tabel 5.3 zi<strong>en</strong> we dat <strong>in</strong> <strong>de</strong> overgrote meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> <strong>de</strong> be-<br />
drijfsarts e<strong>en</strong> spreekuur heeft b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> het bedrijf, <strong>en</strong> dat me<strong>de</strong>werkers niet zon<strong>de</strong>r afspraak<br />
terecht kunn<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> bedrijfsarts. In ongeveer <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> kan <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker<br />
zelf e<strong>en</strong> afspraak met <strong>de</strong> bedrijfsarts mak<strong>en</strong>, al gev<strong>en</strong> <strong>de</strong> OR-led<strong>en</strong> vaker aan dat dit alle<strong>en</strong><br />
na tuss<strong>en</strong>komst van e<strong>en</strong> leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong><strong>de</strong> of bedrijfsverpleegkundige mogelijk is.<br />
Tabel 5.3 Toegankelijkheid bedrijfsarts, naar actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> zon<strong>de</strong>r afspraak b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> lop<strong>en</strong> bij<br />
<strong>de</strong> bedrijfsarts.<br />
M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> zelf e<strong>en</strong> afspraak mak<strong>en</strong> met <strong>de</strong><br />
bedrijfsarts.<br />
M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> na tuss<strong>en</strong>komst van e<strong>en</strong><br />
leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong><strong>de</strong> of bedrijfsverpleegkundige e<strong>en</strong> afspraak<br />
mak<strong>en</strong> met <strong>de</strong> bedrijfsarts<br />
Heeft <strong>de</strong> bedrijfsarts spreekuur b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> het SWbedrijf?<br />
HR manager<br />
(N=48)<br />
Bedrijfsarts<br />
(N=38)<br />
OR<br />
(N=45)<br />
Ja 2 18 9<br />
Nee 98 82 91<br />
Ja 52 40 24<br />
Nee 48 61 76<br />
Ja 54 63 80<br />
Nee 46 37 20<br />
Ja 94 97 89<br />
Nee 6 3 11
Tabel 5.4 laat ver<strong>de</strong>r zi<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> meer<strong>de</strong>rheid van zowel <strong>de</strong> HR-managers als <strong>de</strong> bedrijfsart-<br />
s<strong>en</strong> aangeeft dat <strong>de</strong> capaciteit van het spreekuur voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> of ruim voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> is. Toch geeft<br />
e<strong>en</strong> kwart van <strong>de</strong> HR managers aan dat het spreekuur van <strong>de</strong> bedrijfsarts <strong>in</strong> hun bedrijf ei-<br />
g<strong>en</strong>lijk te we<strong>in</strong>ig capaciteit heeft <strong>en</strong> dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> wacht<strong>en</strong> voor ze terecht kunn<strong>en</strong>.<br />
Ook uit <strong>de</strong> casestudies kwam naar vor<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> wachttijd belangrijk is voor het a<strong>de</strong>quaat re-<br />
ager<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> verzuimmeld<strong>in</strong>g door <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r. Zo was het <strong>in</strong> e<strong>en</strong> bedrijf met e<strong>en</strong> hoog<br />
verzuim gebruikelijk dat e<strong>en</strong> zieke me<strong>de</strong>werker pas na drie of vier wek<strong>en</strong> werd opgeroep<strong>en</strong><br />
door <strong>de</strong> bedrijfsarts, waarna er nog twee wek<strong>en</strong> wachttijd was voor er ruimte was op het<br />
spreekuur. In e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>r bedrijf met e<strong>en</strong> laag verzuim daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> zieke me<strong>de</strong>wer-<br />
kers vaak <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> dag nog opgeroep<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> bedrijfsarts.<br />
Tabel 5.4 Capaciteit spreekuur bedrijfsarts, per actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
Is <strong>de</strong> capaciteit<br />
van het spreekuur<br />
voldo<strong>en</strong><strong>de</strong>?<br />
Eig<strong>en</strong>lijk niet; het spreekuur zit altijd vol <strong>en</strong><br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> wacht<strong>en</strong> voordat ze terecht<br />
kunn<strong>en</strong><br />
Precies goed; het spreekuur is wel vol, maar er<br />
zijn ge<strong>en</strong> wachttijd<strong>en</strong><br />
HR manager<br />
(N=45)<br />
Bedrijfsarts<br />
(N=36)<br />
24 31<br />
69 50<br />
Ruim voldo<strong>en</strong><strong>de</strong>; het spreekuur is niet altijd vol 7 19<br />
In <strong>de</strong> beschrijv<strong>in</strong>g van het verzuimbeleid kwam al naar vor<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> meeste actor<strong>en</strong> re<strong>de</strong>lijk<br />
tevred<strong>en</strong> zijn over het functioner<strong>en</strong> van <strong>de</strong> bedrijfsarts. De randvoorwaard<strong>en</strong> zijn, ook vol-<br />
g<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> zelf, echter niet altijd optimaal om e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> rol <strong>in</strong> het verzuimbe-<br />
leid te vervull<strong>en</strong>. Cedris heeft met Achmea (later ArboVitale) e<strong>en</strong> mantelcontract voor arbo-<br />
di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong><strong>in</strong>g afgeslot<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> groot aantal SW-bedrijv<strong>en</strong> maakt hier gebruik van. E<strong>en</strong> aan-<br />
tal organisaties merkt dat <strong>de</strong> bedrijfsarts te we<strong>in</strong>ig tijd heeft voor e<strong>en</strong> goed spreekuurcon-<br />
tract <strong>en</strong> rapportage. Sommige gesprekspartners d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat Achmea zich op dit contract ver-<br />
kek<strong>en</strong> heeft. Het contract rek<strong>en</strong>t 20 m<strong>in</strong>ut<strong>en</strong> voor spreekuurtijd, <strong>in</strong>clusief verslaglegg<strong>in</strong>g. Dat<br />
is veel te we<strong>in</strong>ig voor <strong>de</strong>ze doelgroep. Als e<strong>en</strong> bedrijfsarts zich aan <strong>de</strong>ze norm houdt, levert<br />
dat knelpunt<strong>en</strong> op. De organisatie is ontevred<strong>en</strong>, met als gevolg veel wissel<strong>in</strong>g van bedrijfs-<br />
arts <strong>en</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> die cynisch geword<strong>en</strong> zijn. In verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> organisaties zi<strong>en</strong> we ver-<br />
schill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> visie <strong>de</strong> bedrijfsarts <strong>en</strong> die van <strong>de</strong> organisatie op <strong>de</strong> verzuim<strong>aanpak</strong>. Dit<br />
werkt averechts: soms wil e<strong>en</strong> bedrijfsarts strikter zijn, dan het bedrijf wil. De bedrijfsarts<br />
vecht dan teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> bierkaai <strong>en</strong> is niet <strong>in</strong> staat <strong>en</strong>ige veran<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g teweeg te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. In an-<br />
<strong>de</strong>re gevall<strong>en</strong> kiest <strong>de</strong> organisatie voor e<strong>en</strong> proactieve <strong>aanpak</strong>, maar wordt hierbij geh<strong>in</strong><strong>de</strong>rd<br />
door e<strong>en</strong> bedrijfsarts die, <strong>in</strong> <strong>de</strong> og<strong>en</strong> van <strong>de</strong> organisatie, niet str<strong>en</strong>g g<strong>en</strong>oeg is.<br />
Sommige organisaties zijn afgestapt van het traditionele mo<strong>de</strong>l van e<strong>en</strong> bedrijfsarts <strong>in</strong> huis.<br />
M<strong>en</strong> heeft <strong>in</strong> plaats daarvan bijvoorbeeld e<strong>en</strong> bedrijfsarts die wordt betaald op ur<strong>en</strong>basis of<br />
e<strong>en</strong> vast abonnem<strong>en</strong>t (<strong>in</strong>clusief telefonisch contact door arboconsul<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, probleemanalyse)<br />
<strong>en</strong> losse <strong>in</strong>zet van <strong>de</strong> bedrijfsarts, psycholoog <strong>en</strong> fysiotherapeut<br />
In <strong>de</strong> <strong>en</strong>quêteresultat<strong>en</strong> war<strong>en</strong> er ge<strong>en</strong> grote verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> met laag, gemid-<br />
<strong>de</strong>ld <strong>en</strong> hoog verzuim waarneembaar wat betreft het oproep<strong>en</strong> van <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker bij <strong>de</strong><br />
bedrijfsarts. Het uitvoer<strong>en</strong> van huisbezoek bleek bij bedrijv<strong>en</strong> met laag verzuim m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak<br />
on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el te zijn van het beleid dan bij bedrijv<strong>en</strong> met gemid<strong>de</strong>ld <strong>en</strong> hoog verzuim. Wel zi<strong>en</strong><br />
we <strong>in</strong> figuur 5.2 dat m<strong>en</strong> <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> laag verzuim vaker aangeeft dat <strong>de</strong> bedrijfs-<br />
37
arts<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belangrijke bijdrage levert aan <strong>de</strong> verzuimbeheers<strong>in</strong>g dan <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
gemid<strong>de</strong>ld <strong>en</strong> hoog verzuim.<br />
Figuur 5.2 Bijdrage bedrijfsarts verzuimbeheers<strong>in</strong>g, naar hoogte verzuim<br />
SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
E<strong>en</strong> kanttek<strong>en</strong><strong>in</strong>g bij <strong>de</strong> rol van <strong>de</strong> bedrijfsarts is dat <strong>de</strong> meeste actor<strong>en</strong> aangev<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> op-<br />
loss<strong>in</strong>g<strong>en</strong> voor verzuim vaak ligg<strong>en</strong> <strong>in</strong> het verbeter<strong>en</strong> van <strong>de</strong> werkomgev<strong>in</strong>g, door te zorg<strong>en</strong><br />
voor pass<strong>en</strong>d werk, <strong>en</strong> te zorg<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> motivatie <strong>en</strong> prettige sfeer op <strong>de</strong> werkvloer.<br />
Hier heeft <strong>de</strong> bedrijfsarts maar beperkte <strong>in</strong>vloed op. Met name <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> <strong>en</strong> HR-<br />
managers zi<strong>en</strong> dit als e<strong>en</strong> belangrijke strategie, te meer omdat zij van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g zijn dat er te<br />
veel gemedicaliseerd wordt. Zij zi<strong>en</strong> oploss<strong>in</strong>g<strong>en</strong> meer <strong>in</strong> <strong>de</strong> werkomgev<strong>in</strong>g <strong>en</strong> –sfeer, wat<br />
ook geldt voor <strong>de</strong> OR-verteg<strong>en</strong>woordigers. De werklei<strong>de</strong>rs lijk<strong>en</strong> echter meer te voel<strong>en</strong> voor<br />
het versneld <strong>in</strong>schakel<strong>en</strong> van <strong>de</strong> bedrijfsarts. Dit wordt weerspiegeld <strong>in</strong> <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> m<strong>en</strong><br />
van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g is dat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs zicht hebb<strong>en</strong> op <strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> van <strong>de</strong> SW-<br />
me<strong>de</strong>werkers. Hierbij zi<strong>en</strong> we namelijk dat <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> hier e<strong>en</strong> beduid<strong>en</strong>d lagere waar-<br />
<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g aan gev<strong>en</strong> dan <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs zelf (zie tabel 5.5).<br />
Tabel 5.5 Zicht werklei<strong>de</strong>rs op mogelijkhed<strong>en</strong> SW-me<strong>de</strong>werkers, per actor<br />
(<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
De werklei<strong>de</strong>rs hebb<strong>en</strong><br />
goed zicht op <strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong><br />
van hun SWme<strong>de</strong>werkers<br />
38<br />
LV GV HV<br />
Bedrijfsarts levert bijdrage aan verzuimverlag<strong>in</strong>g<br />
(helemaal) niet van<br />
toepass<strong>in</strong>g<br />
HR manager<br />
(N=48)<br />
Bedrijfsarts<br />
(N=35)<br />
(helemaal) niet van<br />
toepass<strong>in</strong>g<br />
(sterk) van toepass<strong>in</strong>g<br />
Werklei<strong>de</strong>r<br />
(N=47)<br />
OR<br />
(N=43)<br />
13 32 2 24<br />
(sterk) van toepass<strong>in</strong>g 87 68 98 76
6 Hervatt<strong>in</strong>gsdrempel<br />
6.1 Inleid<strong>in</strong>g<br />
E<strong>en</strong> laatste aspect van het beheers<strong>en</strong> van verzuim is het stimuler<strong>en</strong> van <strong>de</strong> re-<strong>in</strong>tegratie van<br />
<strong>de</strong> verzuim<strong>en</strong><strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>in</strong> het arbeidsproces. Langdurig verzuim heeft vele na<strong>de</strong>lige ge-<br />
volg<strong>en</strong>, zowel voor <strong>de</strong> organisatie <strong>in</strong> <strong>de</strong> vorm van sterk oplop<strong>en</strong><strong>de</strong> kost<strong>en</strong>, als voor het <strong>in</strong>divi-<br />
du omdat <strong>de</strong> re-<strong>in</strong>tegratie <strong>in</strong> het arbeidsproces moeilijker wordt naarmate iemand langer uit<br />
het arbeidsproces onttrokk<strong>en</strong> is. Om tot e<strong>en</strong> soepele re-<strong>in</strong>tegratie te kom<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> SW-<br />
bedrijv<strong>en</strong> e<strong>en</strong> beroep do<strong>en</strong> op <strong>de</strong> laatste “knop” uit het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r, namelijk <strong>de</strong> <strong>in</strong>terv<strong>en</strong>ties<br />
bij <strong>in</strong>dividu <strong>en</strong> organisatie. Of e<strong>en</strong> persoon al dan niet terugkeert op <strong>de</strong> werkvloer wordt,<br />
ev<strong>en</strong>als <strong>de</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g, als e<strong>en</strong> vorm van gedrag beschouwd dat door e<strong>en</strong> <strong>in</strong>terv<strong>en</strong>tie van<br />
het SW-bedrijf beïnvloed kan word<strong>en</strong>. Hierbij is er, net zoals bij het ontstaan van <strong>de</strong> ver-<br />
zuimmeld<strong>in</strong>g, e<strong>en</strong> zekere ‘drempel’ (<strong>de</strong> hervatt<strong>in</strong>gsdrempel), die <strong>in</strong> dit geval bepaalt of ie-<br />
mand terugkeert of langer afwezig blijft. Bij het proces van re-<strong>in</strong>tegratie spel<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
belang<strong>en</strong> <strong>en</strong> afweg<strong>in</strong>g<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rol; on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re motivatie van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>en</strong> <strong>de</strong> organisa-<br />
tie <strong>en</strong> <strong>de</strong> noodzakelijke aanpass<strong>in</strong>g<strong>en</strong> op het werk. Deze zull<strong>en</strong> <strong>in</strong> dit hoofdstuk aan bod ko-<br />
m<strong>en</strong>.<br />
6.2 Rol werklei<strong>de</strong>r<br />
In <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g van het verzuimbeleid zi<strong>en</strong> we dat <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid voor <strong>de</strong> re-<br />
<strong>in</strong>tegratie van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>in</strong> ruim twee <strong>de</strong>r<strong>de</strong> van <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs ligt (zie<br />
figuur 6.1). Dit maakt dat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r, net als bij het proces van het omgaan met <strong>de</strong> ver-<br />
zuimmeld<strong>in</strong>g, e<strong>en</strong> zeer belangrijke rol speelt bij het proces van re-<strong>in</strong>tegratie van <strong>de</strong> zieke<br />
me<strong>de</strong>werker.<br />
Figuur 6.1 Werklei<strong>de</strong>rs verantwoor<strong>de</strong>lijk voor re-<strong>in</strong>tegratie, op bedrijfsniveau<br />
(<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Werklei<strong>de</strong>rs verantwoor<strong>de</strong>lijk voor re-<strong>in</strong>tegratie<br />
Ge<strong>en</strong> elem<strong>en</strong>t van verzuimbeleid<br />
Wordt niet / nauwelijks uitgevoerd<br />
Ja, ge<strong>de</strong>eltelijk<br />
Ja, grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els<br />
39
Prioriteit <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong> werklei<strong>de</strong>rs<br />
In <strong>de</strong> op<strong>en</strong> vraag naar <strong>de</strong> oorzak<strong>en</strong> van het <strong>ziekteverzuim</strong> <strong>in</strong> hun bedrijf meld<strong>en</strong> alle actor<strong>en</strong><br />
als belangrijke oorzaak voor het verzuim dat werklei<strong>de</strong>rs onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> prioriteit gev<strong>en</strong> aan<br />
verzuimbegeleid<strong>in</strong>g. Dit kwam <strong>in</strong> <strong>de</strong> casestudies naar vor<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> bedrijf met e<strong>en</strong> stijg<strong>en</strong>d<br />
verzuim, waarbij <strong>de</strong> bedrijfsarts vaak <strong>in</strong> <strong>de</strong> spreekkamer hoor<strong>de</strong> dat er niets gedaan was tus-<br />
s<strong>en</strong> <strong>de</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g <strong>en</strong> <strong>de</strong> oproep, ook als er al e<strong>en</strong> paar wek<strong>en</strong> verstrek<strong>en</strong> war<strong>en</strong>. Het gros<br />
van <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> zette ook ge<strong>en</strong> notities over <strong>de</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g <strong>in</strong> het daarvoor bestem-<br />
<strong>de</strong> computerprogramma, <strong>en</strong> e<strong>en</strong> HR-manager vertel<strong>de</strong> dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> soms e<strong>en</strong> half jaar thuis<br />
zat<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> conflict. Hoewel dit niet langer geaccepteerd mocht word<strong>en</strong> als red<strong>en</strong> van<br />
verzuim, liet <strong>de</strong> uitwerk<strong>in</strong>g van dit i<strong>de</strong>e nog te w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> over; <strong>de</strong> ag<strong>en</strong><strong>de</strong>r<strong>in</strong>g van het verzuim<br />
was er al twee jaar, maar het effect nog niet.<br />
Voor <strong>de</strong>ze lage prioriteit die gegev<strong>en</strong> wordt aan <strong>de</strong> werkhervatt<strong>in</strong>g van verzuimers word<strong>en</strong><br />
verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> oorzak<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd. Zo is er e<strong>en</strong> gebrek aan stur<strong>in</strong>g <strong>en</strong> on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g vanuit<br />
het managem<strong>en</strong>t, waardoor werklei<strong>de</strong>rs onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> getra<strong>in</strong>d zijn <strong>in</strong> het voer<strong>en</strong> van ver-<br />
zuimgesprekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> het telefonisch contact on<strong>de</strong>rhoud<strong>en</strong> met <strong>de</strong> ziek<strong>en</strong>. Zowel bij <strong>de</strong> be-<br />
drijfsarts<strong>en</strong> als <strong>de</strong> HR-managers wordt aangegev<strong>en</strong> dat het managem<strong>en</strong>t <strong>in</strong> het algeme<strong>en</strong> te<br />
we<strong>in</strong>ig aandacht besteedt aan het ontwikkel<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> coher<strong>en</strong>te <strong>aanpak</strong> van verzuim. Daar-<br />
naast wordt door e<strong>en</strong> groot aantal betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>in</strong>terviews gewez<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> te grote<br />
span of control, waardoor werklei<strong>de</strong>rs het vaak te druk hebb<strong>en</strong> om aandacht te bested<strong>en</strong> aan<br />
<strong>in</strong>dividuele gevall<strong>en</strong> van verzuim. Ver<strong>de</strong>r zijn alle actor<strong>en</strong> behalve <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs zelf van<br />
m<strong>en</strong><strong>in</strong>g dat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> kwaliteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> capaciteit<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> om zich effectief<br />
<strong>in</strong> te zett<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> verzuim, vooral op het gebied van communicatie, <strong>in</strong>voel<strong>in</strong>gsvermog<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
lei<strong>de</strong>rschap. Zo gav<strong>en</strong> met name <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> OR verteg<strong>en</strong>woordigers regelmatig<br />
aan dat er te we<strong>in</strong>ig gecommuniceerd wordt tuss<strong>en</strong> werklei<strong>de</strong>r <strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker, wat maakt<br />
dat er we<strong>in</strong>ig begrip is tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> twee actor<strong>en</strong>. Hierdoor verslechtert <strong>de</strong> sfeer op <strong>de</strong> werk-<br />
vloer, waardoor zich vaker conflict<strong>en</strong> voordo<strong>en</strong>, die me<strong>de</strong> oorzaak kunn<strong>en</strong> zijn van verzuim.<br />
Er is bre<strong>de</strong> cons<strong>en</strong>sus tuss<strong>en</strong> alle actor<strong>en</strong> dat er meer aandacht moet kom<strong>en</strong> vanuit <strong>de</strong> werk-<br />
lei<strong>de</strong>rs voor het verzuim van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers <strong>in</strong> <strong>de</strong> vorm van begeleid<strong>in</strong>g. Met name <strong>de</strong> be-<br />
drijfsarts<strong>en</strong> als <strong>de</strong> HR-managers gev<strong>en</strong> aan dat <strong>de</strong>ze versterk<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> rol van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r<br />
als on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van e<strong>en</strong> ‘eig<strong>en</strong> regie mo<strong>de</strong>l’ w<strong>en</strong>selijk is omdat er op dit mom<strong>en</strong>t te veel geme-<br />
dicaliseerd wordt.<br />
Aanpak re-<strong>in</strong>tegratie<br />
Wanneer gevraagd naar het grootste probleem <strong>in</strong> <strong>de</strong> beheers<strong>in</strong>g van het verzuim wordt het<br />
contact houd<strong>en</strong> bij langdur<strong>en</strong>d verzuim door <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs het vaakst g<strong>en</strong>oemd (zie tabel<br />
2.5 <strong>in</strong> hoofdstuk 2). Opvall<strong>en</strong>d is dat bijna ge<strong>en</strong> van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs aangaf dat contact hou-<br />
d<strong>en</strong> bij kortdur<strong>en</strong>d verzuim problematisch is, terwijl ongeveer e<strong>en</strong> kwart van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re acto-<br />
r<strong>en</strong> dit wel aangeeft. Dit lijkt te bevestig<strong>en</strong> wat an<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong> aangev<strong>en</strong>, dat werklei<strong>de</strong>rs<br />
onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> prioriteit gev<strong>en</strong> aan verzuimbegeleid<strong>in</strong>g <strong>en</strong> re-<strong>in</strong>tegratie. Uit <strong>de</strong> antwoord<strong>en</strong> op<br />
<strong>de</strong> op<strong>en</strong> <strong>en</strong>quêtevrag<strong>en</strong> kwam naar vor<strong>en</strong> dat het contact houd<strong>en</strong> met <strong>de</strong> zieke me<strong>de</strong>werkers<br />
belangrijk is, om <strong>de</strong> dialoog over <strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> voor terugkeer op gang te houd<strong>en</strong>.<br />
Figuur 6.2 laat zi<strong>en</strong> dat m<strong>en</strong> over het algeme<strong>en</strong> van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g is dat hun bedrijf moeite doet<br />
zowel om <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker <strong>de</strong> geleg<strong>en</strong>heid te gev<strong>en</strong> om te herstell<strong>en</strong> als om ervoor te<br />
zorg<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker weer naar het werk komt. Bedrijfsarts<strong>en</strong> zijn met name over<br />
<strong>de</strong> moeite die gedaan wordt om <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker weer naar het werk te krijg<strong>en</strong> negatiever<br />
dan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong>. Dit sluit aan bij het eer<strong>de</strong>r g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> voorbeeld uit <strong>de</strong> casestudies,<br />
40
waarbij <strong>de</strong> bedrijfsarts vaak zag dat er meer<strong>de</strong>re wek<strong>en</strong> na <strong>de</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g nog niets on<strong>de</strong>r-<br />
nom<strong>en</strong> was. De bedrijfsarts<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> dan ook vaak aan dat er te veel gemedicaliseerd wordt,<br />
<strong>en</strong> dat er meer moeite gedaan zou moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> oploss<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>de</strong> werksfeer te v<strong>in</strong>-<br />
d<strong>en</strong>.<br />
Figuur 6.2 Visie op noodzaak om me<strong>de</strong>werkers weer snel aan het werk te<br />
krijg<strong>en</strong>, naar actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Wanneer we <strong>de</strong>ze gegev<strong>en</strong>s uitsplits<strong>en</strong> naar <strong>de</strong> hoogte van het verzuim van het SW-bedrijf,<br />
zi<strong>en</strong> we dat bedrijv<strong>en</strong> met laag verzuim zieke SW-me<strong>de</strong>werkers m<strong>in</strong><strong>de</strong>r <strong>de</strong> geleg<strong>en</strong>heid biedt<br />
om te herstell<strong>en</strong>, <strong>en</strong> er meer aan doet om zieke SW-me<strong>de</strong>werkers weer naar het werk te krij-<br />
g<strong>en</strong>.<br />
Aanpass<strong>en</strong> werk of werkplek<br />
In hoofdstuk 3 is al besprok<strong>en</strong> hoe belangrijk <strong>de</strong> match tuss<strong>en</strong> werk <strong>en</strong> SW-me<strong>de</strong>werker is<br />
als pot<strong>en</strong>tiële oorzaak van verzuim <strong>in</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong>, omdat <strong>de</strong> balans tuss<strong>en</strong> belastbaarheid<br />
<strong>en</strong> belast<strong>in</strong>g <strong>de</strong> verzuimnoodzaak bepaalt. Hetzelf<strong>de</strong> proces is van toepass<strong>in</strong>g op <strong>de</strong> re-<br />
<strong>in</strong>tegratie van <strong>de</strong> zieke me<strong>de</strong>werker, omdat het besluit om terug te ker<strong>en</strong> af zal hang<strong>en</strong> van<br />
<strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> <strong>de</strong> belast<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> hersteld is. Indi<strong>en</strong> dit niet of on-<br />
voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> het geval is, vormt het (tijdig) regel<strong>en</strong> van werkplekaanpass<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> aangepast<br />
werk e<strong>en</strong> belangrijk on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van verzuimbeheers<strong>in</strong>g. Uit <strong>de</strong> casestudies bleek dat vooral<br />
het snel regel<strong>en</strong> van werkplekaanpass<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> aangepast werk e<strong>en</strong> neerwaarts effect op het<br />
verzuim kon hebb<strong>en</strong>. Ook uit <strong>de</strong> expertmeet<strong>in</strong>g werd <strong>de</strong> match tuss<strong>en</strong> werk <strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker<br />
ook g<strong>en</strong>oemd als één van <strong>de</strong> zev<strong>en</strong> belangrijkste factor<strong>en</strong> die van <strong>in</strong>vloed zijn op het verzuim<br />
<strong>in</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong>.<br />
HR BA WL OR HR BA WL OR<br />
SW-bedrijf biedt zieke SWme<strong>de</strong>werkers<br />
geleg<strong>en</strong>heid te<br />
herstell<strong>en</strong><br />
SW-bedrijf doet er alles aan<br />
om zieke SW-me<strong>de</strong>werker<br />
naar werk te krijg<strong>en</strong><br />
Past helemaal niet bij ons bedrijf<br />
Past niet bij ons bedrijf<br />
Past bij ons bedrijf<br />
Past helemaal bij ons bedrijf<br />
Het type werk dat e<strong>en</strong> organisatie acquireert <strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> werkplekk<strong>en</strong> beïnvloedt<br />
<strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> om zowel bij kort- als bij langdur<strong>en</strong>d verzuim aangepast werk te bied<strong>en</strong>.<br />
Heeft e<strong>en</strong> bedrijf bij beschut werk alle<strong>en</strong> één lange tafel, waar e<strong>en</strong> bak wordt uitgestort met<br />
product<strong>en</strong> die gesorteerd of verpakt moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>? Dan leidt dit niet alle<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> ger<strong>in</strong>ge<br />
motivatie van me<strong>de</strong>werkers (want ge<strong>en</strong> taakverantwoor<strong>de</strong>lijkheid), maar maakt dit het ook<br />
41
onmogelijk om bijvoorbeeld e<strong>en</strong> prikkelarme werkomgev<strong>in</strong>g te creër<strong>en</strong>. Iets dat vaak nodig is<br />
om verzuim om psychische red<strong>en</strong>er<strong>en</strong> te voorkom<strong>en</strong> of <strong>in</strong> te perk<strong>en</strong>. Het kan zowel zijn dat<br />
e<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker tij<strong>de</strong>lijk baat heeft bij e<strong>en</strong> <strong>de</strong>rgelijke omgev<strong>in</strong>g, dan wel dat dit structureel<br />
nodig is (vanwege <strong>in</strong>dicatie).<br />
Ka<strong>de</strong>r 6.1 Visie op mogelijkhed<strong>en</strong> aangepast werk<br />
Bedrijf met stabiel hoog verzuim<br />
HR: “De match tuss<strong>en</strong> werk <strong>in</strong> het bedrijf <strong>en</strong> <strong>de</strong> beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van <strong>de</strong> werknemer is niet haal-<br />
baar. Dat is f<strong>in</strong>ancieel niet realistisch. Het is bijvoorbeeld lastig als iemand zowel verstan<strong>de</strong>-<br />
lijk als psychisch beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> heeft. De voorwaard<strong>en</strong> zijn dan zo specifiek. Die beland<strong>en</strong> toch<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> grote groep want dat is het <strong>en</strong>ige wat we als beschutte werkvorm kunn<strong>en</strong> bied<strong>en</strong>. Lei-<br />
d<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong> soms met <strong>de</strong> hand<strong>en</strong> <strong>in</strong> het haar als me<strong>de</strong>werkers bepaald werk niet<br />
kunn<strong>en</strong>. De organisatie is bijvoorbeeld onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>in</strong>gericht op visuele beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong>. We<br />
kunn<strong>en</strong> niet voor ie<strong>de</strong>re beperk<strong>in</strong>g werk bied<strong>en</strong>, dat hangt af van <strong>de</strong> begeleid<strong>in</strong>g <strong>en</strong> <strong>de</strong> werk-<br />
soort<strong>en</strong> die b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> te hal<strong>en</strong> zijn.”<br />
Bedrijf met stijg<strong>en</strong>d verzuim<br />
Bedrijfsarts: “E<strong>en</strong> aantal werknemers heeft e<strong>en</strong> structurele beperk<strong>in</strong>g. Die hebb<strong>en</strong> bijvoor-<br />
beeld e<strong>en</strong> prikkelarme werkomgev<strong>in</strong>g nodig. Die vall<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> doelgroep <strong>en</strong> hor<strong>en</strong> dus niet<br />
op mijn bordje. Ik hoor ze niet vanwege hun beperk<strong>in</strong>g te zi<strong>en</strong>. “<br />
HR: “E<strong>en</strong> aangepaste werkplek bied<strong>en</strong> lukt niet. Iemand met rugklacht<strong>en</strong> vanuit het gro<strong>en</strong><br />
die b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> gaat werk<strong>en</strong>, heeft b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> ook rugklacht<strong>en</strong>. In <strong>de</strong> toekomst zal het vaker lastiger<br />
word<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> werkplek te v<strong>in</strong>d<strong>en</strong> omdat <strong>de</strong> nieuwe <strong>in</strong>stroom meer beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
heeft. Daar gaan we ons <strong>de</strong> kom<strong>en</strong><strong>de</strong> jar<strong>en</strong> op richt<strong>en</strong>. Daar is subsidie voor nodig want prik-<br />
kelarme werkplekk<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> we niet mak<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> hall<strong>en</strong> van dit gebouw.”<br />
Bedrijfsarts: “M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> do<strong>en</strong> werk dat niet overe<strong>en</strong>komt met hun <strong>in</strong>dicatie, waardoor verzuim<br />
ontstaat.”<br />
Naast bedrijv<strong>en</strong> die veel moeite hebb<strong>en</strong> om pass<strong>en</strong>d werk ook tij<strong>de</strong>lijk aan <strong>de</strong> doelgroep te<br />
bied<strong>en</strong> <strong>en</strong> die bijvoorbeeld hun bedrijfspand aandrag<strong>en</strong> als obstakel, zijn er ook bedrijv<strong>en</strong> die<br />
door creativiteit, juiste acquisitie <strong>en</strong> afstemm<strong>in</strong>g <strong>in</strong>tern wel het werk aanpass<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> m<strong>en</strong>-<br />
s<strong>en</strong>, <strong>in</strong> plaats dat <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zich voeg<strong>en</strong> naar het werk.<br />
42
Ka<strong>de</strong>r 6.2 Visie op mogelijkhed<strong>en</strong> aangepast werk<br />
Bedrijf met stabiel laag verzuim<br />
“Het werk op mijn af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g is voor ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> te do<strong>en</strong>. In <strong>de</strong> vier jaar dat ik hier werk heb ik<br />
nog nooit zon<strong>de</strong>r werk gezet<strong>en</strong>. Ik doe zelf ook e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> acquisitie (ook al is het be-<br />
drijfsbureau daar verantwoor<strong>de</strong>lijk voor). De red<strong>en</strong>? Ik heb e<strong>en</strong> groot netwerk uit mijn eer<strong>de</strong>-<br />
re baan (re-<strong>in</strong>tegratie vanuit <strong>de</strong> bijstand). Op mijn af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g heb ik veel verschill<strong>en</strong>d werk:<br />
mail<strong>in</strong>g, assemblage, cosmetica etc. Voorhe<strong>en</strong> heeft m<strong>en</strong> hier tw<strong>in</strong>tig jaar lang elke dag be-<br />
stek gedaan. Totdat het tarief dat ze bod<strong>en</strong> te laag werd, to<strong>en</strong> is daar mee gestopt. Nu ik<br />
hier teamlei<strong>de</strong>r b<strong>en</strong>, heb ik er voor gezorgd dat het werk rustiger <strong>en</strong> afwissel<strong>en</strong><strong>de</strong>r is (ge<strong>en</strong><br />
gekletter meer van bestek). M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong> nu <strong>in</strong> groepjes <strong>en</strong> niet meer <strong>de</strong> hele dag met het<br />
gezicht naar <strong>de</strong> muur <strong>en</strong> ook niet meer aan e<strong>en</strong> lange tafel. (…) Bij het b<strong>in</strong>n<strong>en</strong>hal<strong>en</strong> van werk<br />
houd ik rek<strong>en</strong><strong>in</strong>g met <strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> van mijn m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. Bepaal<strong>de</strong> kluss<strong>en</strong> do<strong>en</strong> we niet<br />
meer, want die zijn te moeilijk. Die kluss<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> we verplaatst naar <strong>de</strong> bijstand (<strong>de</strong> ge-<br />
me<strong>en</strong>te). Elke ocht<strong>en</strong>d hebb<strong>en</strong> we operationeel overleg met het bedrijfsbureau <strong>en</strong> <strong>de</strong> team-<br />
lei<strong>de</strong>rs. Dan kijk<strong>en</strong> we: wat kunn<strong>en</strong> we van elkaar overnem<strong>en</strong>. Als ik bijvoorbeeld e<strong>en</strong> grote<br />
opdracht met spoed heb, dan kan ik tij<strong>de</strong>lijk vier m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> overnem<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re af<strong>de</strong>-<br />
l<strong>in</strong>g. Werkdruk moet bij mij blijv<strong>en</strong>, ik moet dat coörd<strong>in</strong>er<strong>en</strong>. Niet dat er vandaag teveel werk<br />
ligt <strong>en</strong> morg<strong>en</strong> niets. Dat stemm<strong>en</strong> we af met het bedrijfsbureau: bepaal<strong>de</strong> kluss<strong>en</strong> gaan<br />
door (langere contract<strong>en</strong>), an<strong>de</strong>re kluss<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> we tij<strong>de</strong>lijk op <strong>de</strong> rem zett<strong>en</strong>.” (Teamlei-<br />
<strong>de</strong>r beschut werk).<br />
In <strong>de</strong> vrag<strong>en</strong>lijst is nagegaan of het snel bied<strong>en</strong> van aangepast werk of e<strong>en</strong> aanpass<strong>in</strong>g aan<br />
<strong>de</strong> werkplek e<strong>en</strong> knelpunt is. Allereerst zi<strong>en</strong> we dat het aanbied<strong>en</strong> van tij<strong>de</strong>lijk aangepast<br />
werk <strong>in</strong> <strong>de</strong> overgrote meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el is van het beleid (zie fi-<br />
guur 6.3). Echter, <strong>in</strong> rond <strong>de</strong> 20 proc<strong>en</strong>t van <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> wordt dit beleid slechts ge<strong>de</strong>eltelijk<br />
uitgevoerd.<br />
Figuur 6.3 Bied<strong>en</strong> van tij<strong>de</strong>lijk aangepast werk door SW-bedrijv<strong>en</strong> (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Tij<strong>de</strong>lijk aangepast werk<br />
Ge<strong>en</strong> elem<strong>en</strong>t van verzuimbeleid<br />
Wordt niet / nauwelijks uitgevoerd<br />
Ja, ge<strong>de</strong>eltelijk<br />
Ja, grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els<br />
In <strong>de</strong> casestudies was te zi<strong>en</strong> dat SW-bedrijv<strong>en</strong> variër<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> zij werkplekaan-<br />
pass<strong>in</strong>g<strong>en</strong> regel<strong>en</strong>, <strong>en</strong> <strong>de</strong> snelheid waarmee ze dit do<strong>en</strong>. In e<strong>en</strong> bedrijf met e<strong>en</strong> stabiel hoog<br />
43
verzuim zag m<strong>en</strong> bijvoorbeeld dat het regel<strong>en</strong> van aangepast werk nog onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> van <strong>de</strong><br />
grond kwam, doordat leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> zich hier niet verantwoor<strong>de</strong>lijk voor voeld<strong>en</strong>. In e<strong>en</strong><br />
an<strong>de</strong>r bedrijf met e<strong>en</strong> dal<strong>en</strong>d verzuim daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> werd, <strong>in</strong>di<strong>en</strong> nodig, direct aangepast werk<br />
geregeld. De bedrijfsarts kwam daar pas bij <strong>de</strong> probleemanalyse (6-8 wek<strong>en</strong>) <strong>in</strong> beeld. Ook<br />
uit <strong>de</strong> <strong>en</strong>quêteresultat<strong>en</strong> bleek dat meer<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong> aangav<strong>en</strong> dat het bij <strong>de</strong> bestrijd<strong>in</strong>g van<br />
verzuim belangrijk is om bij problem<strong>en</strong> sneller e<strong>en</strong> werkplekaanpass<strong>in</strong>g uit te voer<strong>en</strong>.<br />
Wanneer we <strong>in</strong> figuur 6.4 kijk<strong>en</strong> naar <strong>de</strong> tijd die b<strong>en</strong>odigd is om <strong>de</strong>rgelijke aanpass<strong>in</strong>g<strong>en</strong> te<br />
regel<strong>en</strong>, zi<strong>en</strong> we dat e<strong>en</strong> meer<strong>de</strong>rheid van alle actor<strong>en</strong> schat dat het niet langer dan e<strong>en</strong><br />
week kost om aangepast werk te regel<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> zieke SW-me<strong>de</strong>werker. Maar nog niet <strong>de</strong><br />
helft van <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> lukt het om b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> e<strong>en</strong> week aan aanpass<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> werkplek te rege-<br />
l<strong>en</strong>. Opvall<strong>en</strong>d is dat werklei<strong>de</strong>rs bei<strong>de</strong> aspect<strong>en</strong> beduid<strong>en</strong>d positiever <strong>in</strong>schatt<strong>en</strong> dan <strong>de</strong> an-<br />
<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. De OR verteg<strong>en</strong>woordigers <strong>en</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> zijn hier juist kritischer over.<br />
Figuur 6.4 Duur uitvoer<strong>in</strong>g aanpass<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van werk <strong>en</strong> werkplek b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> SWbedrijf,<br />
per actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
Het belang van het regel<strong>en</strong> van werkplekaanpass<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> aangepast werk kwam ook uit <strong>de</strong><br />
<strong>en</strong>quête dui<strong>de</strong>lijk naar vor<strong>en</strong>. Zo laat figuur 6.5 zi<strong>en</strong> dat er <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met laag verzuim<br />
e<strong>en</strong> zeer consequ<strong>en</strong>te uitvoer<strong>in</strong>g is van het aanbied<strong>en</strong> van tij<strong>de</strong>lijk aangepast werk. Daar-<br />
naast laat figuur 6.6 zi<strong>en</strong> dat SW-bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> lager verzuimperc<strong>en</strong>tage over het alge-<br />
me<strong>en</strong> ook m<strong>in</strong><strong>de</strong>r tijd nodig hebb<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> werkplekaanpass<strong>in</strong>g of aangepast werk te rege-<br />
l<strong>en</strong>.<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
44<br />
HR BA WL OR HR BA WL OR<br />
Werkplekaanpass<strong>in</strong>g Aangepast (an<strong>de</strong>r) werk<br />
Meestal lukt het niet om dat te<br />
regel<strong>en</strong><br />
Meestal duurt dat langer dan 3<br />
wek<strong>en</strong><br />
Meestal is dit b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> 1 tot 3<br />
wek<strong>en</strong> geregeld<br />
Meestal is dit b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> e<strong>en</strong> week<br />
geregeld<br />
Meestal wordt dit <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> dag<br />
geregeld
Figuur 6.5 Regel<strong>en</strong> aangepast werk, op bedrijfsniveau, naar hoogte verzuim<br />
SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Figuur 6.6 Duur uitvoer<strong>in</strong>g aanpass<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van werk <strong>en</strong> werkplek b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> SWbedrijf,<br />
naar hoogte verzuim SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Tot slot zi<strong>en</strong> we <strong>in</strong> figuur 6.7 dat <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> laag verzuim het werk vaker wordt<br />
aangepast aan het niveau van <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werker, met name vergelek<strong>en</strong> met <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong><br />
met e<strong>en</strong> hoog verzuim.<br />
LV GV HV<br />
Tij<strong>de</strong>lijk aangepast werk<br />
LV GV HV LV GV HV<br />
Werkplekaanpass<strong>in</strong>g Aangepast (an<strong>de</strong>r)<br />
werk<br />
N.v.t. (dit is ge<strong>en</strong> elem<strong>en</strong>t van<br />
ons verzuimbeleid)<br />
Niet / nauwelijks (het is wel<br />
e<strong>en</strong> elem<strong>en</strong>t van ons<br />
verzuimbel<br />
Ja, ge<strong>de</strong>eltelijk<br />
Ja, grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els<br />
Meestal lukt het niet om dat<br />
te regel<strong>en</strong><br />
Meestal langer dan 3 wek<strong>en</strong><br />
Meestal b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> 1 tot 3 wek<strong>en</strong><br />
Meestal b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> e<strong>en</strong> week<br />
Meestal wordt dit <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong><br />
dag geregeld<br />
45
Figuur 6.7 Werk aangepast aan SW-me<strong>de</strong>werker, op bedrijfsniveau, naar<br />
hoogte verzuim SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
6.3 Rol managem<strong>en</strong>t<br />
Hoewel m<strong>en</strong> zou kunn<strong>en</strong> verwacht<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> rol van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r <strong>en</strong> <strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> van<br />
aangepast werk het belangrijkst zijn voor het (snel) kunn<strong>en</strong> regel<strong>en</strong> van aangepast werk,<br />
bleek zowel <strong>in</strong> <strong>de</strong> casestudies als <strong>in</strong> <strong>de</strong> expertmeet<strong>in</strong>g dat het uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk het managem<strong>en</strong>t is<br />
dat hier cruciale <strong>in</strong>vloed uit kan oef<strong>en</strong><strong>en</strong>. Het managem<strong>en</strong>t heeft <strong>de</strong> mogelijkheid <strong>de</strong> werklei-<br />
<strong>de</strong>r al dan niet te on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong> of het aanbied<strong>en</strong> van aangepast werk te vergemakkelijk<strong>en</strong><br />
(of juist niet). Ook is het managem<strong>en</strong>t verantwoor<strong>de</strong>lijk voor <strong>de</strong> acquisitie van het werk. Dit<br />
bepaalt vervolg<strong>en</strong>s hoe groot <strong>de</strong> variatie <strong>in</strong> het beschikbare werk is, <strong>en</strong> dus hoe gemakkelijk<br />
het voor <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs is om pass<strong>en</strong>d werk te v<strong>in</strong>d<strong>en</strong> met oog voor <strong>de</strong> ziekte of beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker.<br />
Daarnaast is <strong>de</strong> bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g dat werklei<strong>de</strong>rs vaak onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> prioriteit gev<strong>en</strong> aan het re-<br />
<strong>in</strong>tegrer<strong>en</strong> van <strong>de</strong> zieke SW-me<strong>de</strong>werker, <strong>de</strong>els het gevolg van het feit dat het managem<strong>en</strong>t<br />
<strong>in</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> niet altijd voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g biedt aan <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs om hun belang-<br />
rijke rol <strong>in</strong> <strong>de</strong> verzuimbegeleid<strong>in</strong>g <strong>en</strong> re-<strong>in</strong>tegratie te vervull<strong>en</strong>. Om <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r <strong>in</strong> staat te<br />
stell<strong>en</strong> om <strong>de</strong>ze rol op zich te nem<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> stapp<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> te word<strong>en</strong>. T<strong>en</strong><br />
eerste gev<strong>en</strong> alle actor<strong>en</strong> behalve <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs aan dat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs beter gecoacht <strong>en</strong><br />
opgeleid moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> m.b.t. <strong>de</strong> verzuimbegeleid<strong>in</strong>g. Hiervoor hebb<strong>en</strong> <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs meer<br />
coach<strong>in</strong>g <strong>en</strong> on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g nodig, om ze bek<strong>en</strong><strong>de</strong>r te mak<strong>en</strong> met <strong>de</strong> beschikbare tools <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
hiervoor b<strong>en</strong>odig<strong>de</strong> vaardighed<strong>en</strong> te ontwikkel<strong>en</strong>. Voor zover <strong>de</strong>ze tools nog niet aanwezig<br />
zijn, di<strong>en</strong>t het managem<strong>en</strong>t <strong>de</strong>ze beschikbaar te mak<strong>en</strong> zodat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs praktische<br />
handvatt<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> om het verzuimbeleid <strong>in</strong> <strong>de</strong> praktijk te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Ver<strong>de</strong>r zijn alle actor<strong>en</strong><br />
behalve <strong>de</strong> OR-verteg<strong>en</strong>woordigers van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g dat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs e<strong>en</strong> lagere span of control<br />
moet<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>, zodat ze meer tijd kunn<strong>en</strong> bested<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> <strong>in</strong>dividuele SW-me<strong>de</strong>werker.<br />
46<br />
LV GV HV<br />
Werk wordt aangepast aan niveau van SW-er<br />
(sterk) van toepass<strong>in</strong>g (helemaal) niet van toepass<strong>in</strong>g
6.4 Rol me<strong>de</strong>werker<br />
E<strong>en</strong> belangrijke factor die bepaalt of e<strong>en</strong> zieke SW-me<strong>de</strong>werker succesvol zal re-<strong>in</strong>tegrer<strong>en</strong> <strong>in</strong><br />
het arbeidsproces is <strong>de</strong> hervatt<strong>in</strong>gsdrempel. In het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r zijn ge<strong>en</strong> specifieke beïnvloed-<br />
bare “knopp<strong>en</strong>” geïd<strong>en</strong>tificeerd om <strong>de</strong>ze hervatt<strong>in</strong>gsdrempel te beïnvloed<strong>en</strong>, terwijl <strong>de</strong> ver-<br />
zuimdrempel volg<strong>en</strong>s het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r beïnvloedbaar zijn door <strong>de</strong> regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
organisatie, <strong>en</strong> door <strong>de</strong> b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker met het SW-bedrijf. Daarom zal <strong>in</strong><br />
hoofdstuk 7 stilgestaan word<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> die SW-bedrijv<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> om <strong>de</strong> hervat-<br />
t<strong>in</strong>gsdrempel te beïnvloed<strong>en</strong> <strong>en</strong> zo <strong>de</strong> re-<strong>in</strong>tegratie van zieke me<strong>de</strong>werkers te verbeter<strong>en</strong>.<br />
47
7 Organisatiecontext<br />
7.1 Inleid<strong>in</strong>g<br />
In <strong>de</strong> hoofdstukk<strong>en</strong> 3 tot <strong>en</strong> met 6 hebb<strong>en</strong> we <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> aspect<strong>en</strong> van het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r<br />
beïnvloed<strong>in</strong>g <strong>ziekteverzuim</strong> teg<strong>en</strong> het licht gehoud<strong>en</strong>, <strong>en</strong> gekek<strong>en</strong> welke bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g<strong>en</strong> uit het<br />
on<strong>de</strong>rzoek naar vor<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> die direct betrekk<strong>in</strong>g hebb<strong>en</strong> op <strong>de</strong>ze aspect<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> bijbeho-<br />
r<strong>en</strong><strong>de</strong> “knopp<strong>en</strong>”. In dit on<strong>de</strong>rzoek waar<strong>in</strong> we ook expliciet aandacht bested<strong>en</strong> aan achterlig-<br />
g<strong>en</strong><strong>de</strong> mechanism<strong>en</strong> die verzuim <strong>in</strong> stand kunn<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> of die juist kunn<strong>en</strong> bijdrag<strong>en</strong> aan<br />
verlag<strong>in</strong>g van verzuim, kwam<strong>en</strong> ook verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>en</strong> mechanism<strong>en</strong> naar vor<strong>en</strong> die<br />
niet direct <strong>in</strong> het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r te plaats<strong>en</strong> zijn. Het gaat om <strong>de</strong> factor<strong>en</strong> die <strong>de</strong> organisatiecon-<br />
text beïnvloed<strong>en</strong>. Het d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r laat zi<strong>en</strong> dat <strong>in</strong>dividuele <strong>en</strong> organisatiefactor<strong>en</strong> van <strong>in</strong>vloed<br />
zijn op <strong>in</strong>dividueel verzuimgedrag. Deze organisatiecontext wordt zelf ook weer beïnvloed<br />
door factor<strong>en</strong>. Deze achterligg<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong>, die op verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> niveaus kunn<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong>, be-<br />
sprek<strong>en</strong> we <strong>in</strong> dit hoofdstuk.<br />
Het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r beschrijft het proces van het ontstaan <strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van <strong>de</strong> ziektemeld<strong>in</strong>g bij<br />
het <strong>in</strong>dividu, <strong>en</strong> bestaat hiermee vooral uit <strong>in</strong>strum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die gericht zijn op <strong>de</strong> <strong>in</strong>dividuele<br />
me<strong>de</strong>werker. Hoewel <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> bre<strong>de</strong>r geïnterpreteerd kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> is er<br />
tot nu toe we<strong>in</strong>ig expliciete aandacht voor <strong>de</strong> factor<strong>en</strong> op meso- <strong>en</strong> macroniveau die van <strong>in</strong>-<br />
vloed zijn op het <strong>ziekteverzuim</strong> <strong>in</strong> e<strong>en</strong> bedrijf. Vanuit dit perspectief is er e<strong>en</strong> aantal aanvul-<br />
l<strong>in</strong>g<strong>en</strong> op het d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r die uit <strong>de</strong> resultat<strong>en</strong> naar vor<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong>. Deze zull<strong>en</strong> <strong>in</strong> paragraaf<br />
7.3 besprok<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Doordat het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r sterk op <strong>de</strong> <strong>in</strong>dividuele me<strong>de</strong>werker is gericht, kom<strong>en</strong> <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g<br />
van het beleid, <strong>en</strong> <strong>de</strong> hier<strong>in</strong> te on<strong>de</strong>rscheid<strong>en</strong> actor<strong>en</strong> <strong>en</strong> bijbehor<strong>en</strong><strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkhe-<br />
d<strong>en</strong>, niet of nauwelijks aan bod. Het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r lijkt als het ware e<strong>en</strong> procesbeschrijv<strong>in</strong>g te<br />
zijn, waarbij zowel op <strong>in</strong>dividueel niveau als op organisati<strong>en</strong>iveau <strong>de</strong> factor<strong>en</strong> geïd<strong>en</strong>tificeerd<br />
word<strong>en</strong> die van <strong>in</strong>vloed zijn op <strong>de</strong> kans dat m<strong>en</strong> zich ziek meldt, <strong>en</strong> <strong>de</strong> kans dat m<strong>en</strong> vervol-<br />
g<strong>en</strong>s weer terugkeert. Hierdoor is het moeilijk om vanuit het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r aandacht te beste-<br />
d<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> eig<strong>en</strong>lijke uitvoer<strong>in</strong>g van het beleid, <strong>en</strong> <strong>de</strong> manier waarop <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> acto-<br />
r<strong>en</strong> hierbij betrokk<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
7.2 Aanpak frequ<strong>en</strong>t verzuim<br />
E<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het verzuimbeleid dat op het mom<strong>en</strong>t niet expliciet <strong>in</strong> het d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r naar<br />
vor<strong>en</strong> komt, is <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van frequ<strong>en</strong>t verzuim. Uit <strong>de</strong> casestudies kwam naar vor<strong>en</strong> dat <strong>de</strong><br />
acties die m<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rneemt bij frequ<strong>en</strong>t verzuim e<strong>en</strong> belangrijke rol spel<strong>en</strong> <strong>in</strong> het beheers<strong>en</strong><br />
van het verzuim. Tev<strong>en</strong>s kwam uit <strong>de</strong> <strong>en</strong>quête naar vor<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> actor<strong>en</strong>, zoals g<strong>en</strong>oemd <strong>in</strong><br />
paragraaf 4.6.3, e<strong>en</strong> betere <strong>aanpak</strong> van <strong>de</strong> relatief kle<strong>in</strong>e groep frequ<strong>en</strong>te verzuim<strong>en</strong><strong>de</strong> me-<br />
<strong>de</strong>werkers wil zi<strong>en</strong>. Op dit mom<strong>en</strong>t is hiervoor <strong>in</strong> het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r nog ge<strong>en</strong> expliciete “knop”<br />
opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, omdat het ka<strong>de</strong>r gericht is op <strong>de</strong> <strong>in</strong>dividuele ziekmeld<strong>in</strong>g. Hiervoor zou <strong>in</strong> het<br />
ka<strong>de</strong>r e<strong>en</strong> ‘feedbackmechanisme’ opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, waarbij er e<strong>en</strong> alternatieve of<br />
aanvull<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> gehanteerd wordt als iemand frequ<strong>en</strong>t verzuimt.<br />
49
Eén voorbeeld van e<strong>en</strong> aanvull<strong>en</strong><strong>de</strong> maatregel is het frequ<strong>en</strong>t verzuimgesprek. In <strong>de</strong> case-<br />
studies zag<strong>en</strong> we <strong>in</strong> e<strong>en</strong> bedrijf met e<strong>en</strong> laag verzuim dat me<strong>de</strong>werkers na vijf ziekmeld<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
<strong>in</strong> één jaar e<strong>en</strong> “frequ<strong>en</strong>t verzuim gesprek” kreg<strong>en</strong> met <strong>de</strong> bedrijfsverpleegkundige <strong>en</strong> met <strong>de</strong><br />
leid<strong>in</strong>g. Ook <strong>in</strong> e<strong>en</strong> bedrijf met e<strong>en</strong> dal<strong>en</strong>d verzuim werd dit gedaan, <strong>en</strong> vaak bleek na zo’n<br />
frequ<strong>en</strong>t verzuimgesprek dat er e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re problematiek (schuld<strong>en</strong>, meer on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g<br />
nodig) schuil g<strong>in</strong>g achter <strong>de</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g.<br />
Het tra<strong>in</strong><strong>en</strong> van werklei<strong>de</strong>rs <strong>in</strong> het voer<strong>en</strong> van verzuimgesprekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> frequ<strong>en</strong>t verzuimge-<br />
sprekk<strong>en</strong> is allebei al <strong>in</strong> <strong>de</strong> meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het verzuimbeleid,<br />
maar word<strong>en</strong> <strong>in</strong> ongeveer <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> nauwelijks of slechts ge<strong>de</strong>eltelijk uitge-<br />
voerd (zie figuur 7.1).<br />
Figuur 7.1 Uitvoer<strong>in</strong>g van <strong>en</strong> tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g <strong>in</strong> verzuimgesprekk<strong>en</strong>, op bedrijfsniveau,<br />
naar hoogte verzuim SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Toch zi<strong>en</strong> we <strong>in</strong> <strong>de</strong> beschrijv<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> eig<strong>en</strong> rol door <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r dat die <strong>in</strong> <strong>de</strong> meeste ge-<br />
vall<strong>en</strong> wel zelf <strong>de</strong> verzuimgesprekk<strong>en</strong> zelf voert, ook al blijkt <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r daar <strong>in</strong> e<strong>en</strong> kwart<br />
van <strong>de</strong> gevall<strong>en</strong> niet specifiek voor getra<strong>in</strong>d (zie tabel 7.1).<br />
50<br />
Frequ<strong>en</strong>t<br />
verzuimgesprek<br />
Werklei<strong>de</strong>rs tra<strong>in</strong><strong>en</strong> <strong>in</strong><br />
verzuimgesprekk<strong>en</strong><br />
Ge<strong>en</strong> elem<strong>en</strong>t van verzuimbeleid<br />
Wordt niet / nauwelijks uitgevoerd<br />
Ja, ge<strong>de</strong>eltelijk<br />
Ja, grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els
Tabel 7.1 Eig<strong>en</strong> beschrijv<strong>in</strong>g rol werklei<strong>de</strong>r <strong>in</strong> verzuimbeheers<strong>in</strong>g (<strong>in</strong><br />
proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>).<br />
Voert u zelf <strong>de</strong> verzuimgesprekk<strong>en</strong><br />
met uw me<strong>de</strong>werkers?<br />
Heeft u tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g gehad <strong>in</strong> het voer<strong>en</strong><br />
van verzuimgesprekk<strong>en</strong>?<br />
Werklei<strong>de</strong>r<br />
(N=51)<br />
Ja, ik voer alle gesprekk<strong>en</strong> zelf 41<br />
De meeste gesprekk<strong>en</strong> voer ik zelf, <strong>in</strong> moeilijke situaties kan<br />
ik iemand an<strong>de</strong>rs het gesprek lat<strong>en</strong> voer<strong>en</strong><br />
Nee, ik voer <strong>de</strong> gesprekk<strong>en</strong> niet zelf 18<br />
Ja, <strong>en</strong> ik weet ook nog ongeveer wat daar besprok<strong>en</strong> is 74<br />
Ja, maar ik weet niet meer zo goed wat ik daar geleerd heb 2<br />
Nee 24<br />
Wat opvalt is dat bedrijv<strong>en</strong>, ongeacht <strong>de</strong> hoogte van het <strong>ziekteverzuim</strong>, ongeveer ev<strong>en</strong> vaak<br />
<strong>in</strong> hun verzuimbeleid hebb<strong>en</strong> opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> dat werklei<strong>de</strong>rs getra<strong>in</strong>d word<strong>en</strong> <strong>in</strong> het voer<strong>en</strong> van<br />
verzuimgesprekk<strong>en</strong> (zie figuur 7.2). Echter, <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> laag <strong>ziekteverzuim</strong> wordt<br />
dit vaker geheel of ge<strong>de</strong>eltelijk tot uitvoer<strong>in</strong>g gebracht.<br />
Figuur 7.2 Tra<strong>in</strong><strong>en</strong> werklei<strong>de</strong>rs <strong>in</strong> het voer<strong>en</strong> van verzuimgesprekk<strong>en</strong>, op<br />
bedrijfsniveau, naar hoogte verzuim SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
LV GV HV<br />
Werklei<strong>de</strong>rs tra<strong>in</strong><strong>en</strong> <strong>in</strong> verzuimgesprekk<strong>en</strong><br />
Naast verzuimgesprekk<strong>en</strong> kan m<strong>en</strong> het frequ<strong>en</strong>t verzuim ook <strong>aanpak</strong>k<strong>en</strong> door expliciet con-<br />
sequ<strong>en</strong>ties te verb<strong>in</strong>d<strong>en</strong> aan frequ<strong>en</strong>t ongeoorloofd verzuim. In <strong>de</strong> casestudies zag<strong>en</strong> we dit<br />
terug bij e<strong>en</strong> bedrijf met e<strong>en</strong> laag verzuim. Hier werd, wanneer sprake was van ongeoorloofd<br />
verzuim zoals door <strong>de</strong> medische di<strong>en</strong>st geconstateerd, door <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>g e<strong>en</strong> brief geschrev<strong>en</strong><br />
aan <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker. Als het verzuim vervolg<strong>en</strong>s niet <strong>in</strong> e<strong>en</strong> vrije dag werd omgezet, dan<br />
werd er salaris <strong>in</strong>gehoud<strong>en</strong>. Ook <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>en</strong>quêtes werd door alle actor<strong>en</strong> behalve <strong>de</strong> OR-<br />
verteg<strong>en</strong>woordigers aangegev<strong>en</strong> dat SW-me<strong>de</strong>werkers meer als reguliere werknemers be-<br />
han<strong>de</strong>ld zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> door consequ<strong>en</strong>ties aan te verb<strong>in</strong>d<strong>en</strong> aan frequ<strong>en</strong>t onge-<br />
grond verzuim, bijvoorbeeld <strong>in</strong> <strong>de</strong> vorm van ontslag.<br />
N.v.t. (dit is ge<strong>en</strong> elem<strong>en</strong>t<br />
van ons verzuimbeleid)<br />
Niet / nauwelijks (het is<br />
wel e<strong>en</strong> elem<strong>en</strong>t van ons<br />
verzuimbel<br />
Ja, ge<strong>de</strong>eltelijk<br />
Ja, grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els<br />
51<br />
41
7.3 Hervatt<strong>in</strong>gsdrempel beïnvloed<strong>en</strong><br />
E<strong>en</strong> twee<strong>de</strong> aspect dat <strong>in</strong> het huidige d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r niet naar vor<strong>en</strong> komt is dat <strong>de</strong> hervatt<strong>in</strong>gs-<br />
drempel beïnvloed kan word<strong>en</strong> door het SW-bedrijf. Waar <strong>in</strong> het geval van <strong>de</strong> verzuimdrem-<br />
pel aangegev<strong>en</strong> wordt dat <strong>de</strong>ze (<strong>de</strong>els) afhankelijk is van <strong>de</strong> b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> <strong>in</strong>dividuele me-<br />
<strong>de</strong>werker met het SW-bedrijf <strong>en</strong> van <strong>de</strong> regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> organisatie, wordt dit <strong>in</strong><br />
het geval van <strong>de</strong> hervatt<strong>in</strong>gsdrempel niet aangegev<strong>en</strong>. Hiervoor zijn ge<strong>en</strong> specifieke resulta-<br />
t<strong>en</strong> uit <strong>de</strong> <strong>en</strong>quête naar vor<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong>, maar conceptueel gezi<strong>en</strong> lijkt het logisch om <strong>in</strong> ge-<br />
val van <strong>de</strong> hervatt<strong>in</strong>gsdrempel ook <strong>de</strong>ze factor<strong>en</strong> <strong>in</strong> beeld te houd<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> zieke me<strong>de</strong>werker<br />
zal namelijk ook eer<strong>de</strong>r g<strong>en</strong>eigd zijn om terug te ker<strong>en</strong> <strong>in</strong> het arbeidsproces als m<strong>en</strong> b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g<br />
heeft met <strong>de</strong> organisatie, <strong>en</strong> als m<strong>en</strong> merkt dat <strong>de</strong> organisatie waar<strong>de</strong> hecht aan di<strong>en</strong>s terug-<br />
keer.<br />
7.4 Houd<strong>in</strong>g van betrokk<strong>en</strong> actor<strong>en</strong><br />
Hier gaan we <strong>in</strong> op factor<strong>en</strong> op organisatie of bedrijfsniveau. Het eerste aspect is <strong>de</strong> houd<strong>in</strong>g<br />
van <strong>de</strong> betrokk<strong>en</strong> actor<strong>en</strong>.<br />
7.4.1 Gevoel van urg<strong>en</strong>tie<br />
De kans dat e<strong>en</strong> probleem, <strong>in</strong> dit geval <strong>ziekteverzuim</strong>, aangepakt wordt, is groter wanneer <strong>de</strong><br />
betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> het probleem ook als e<strong>en</strong> probleem ervar<strong>en</strong> <strong>en</strong> met <strong>en</strong>ige urg<strong>en</strong>tie van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g<br />
zijn dat er iets aan gedaan moet word<strong>en</strong>. Uit <strong>de</strong> casestudies kwam e<strong>en</strong> groot verschil <strong>in</strong> erva-<br />
r<strong>en</strong> urg<strong>en</strong>tie van het verlag<strong>en</strong> van het <strong>ziekteverzuim</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> naar vor<strong>en</strong>. In tabel<br />
7.2 lat<strong>en</strong> we zi<strong>en</strong> hoe <strong>de</strong> vier betrokk<strong>en</strong> actor<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s hun reactie op <strong>de</strong> vrag<strong>en</strong>lijst <strong>de</strong>ze<br />
urg<strong>en</strong>tie ervar<strong>en</strong>.<br />
De overgrote meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> is <strong>in</strong><strong>de</strong>rdaad van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g dat het verzuim <strong>in</strong><br />
hun SW-bedrijf omlaag moet. Dit is opvall<strong>en</strong>d omdat er ook e<strong>en</strong> aantal bedrijv<strong>en</strong> met laag<br />
verzuim zijn. Blijkbaar zijn ook zij niet tevred<strong>en</strong> <strong>en</strong> v<strong>in</strong>d<strong>en</strong> zij dat hun verzuim ver<strong>de</strong>r terug-<br />
gedrong<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong>. Ook <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> met het laagste verzuimperc<strong>en</strong>tage <strong>in</strong> <strong>de</strong> sector<br />
hebb<strong>en</strong> nog e<strong>en</strong> hoger perc<strong>en</strong>tage dan het lan<strong>de</strong>lijk gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> verzuim. De aangegev<strong>en</strong> ur-<br />
g<strong>en</strong>tie verschilt wel <strong>en</strong>igsz<strong>in</strong>s per actor; <strong>de</strong> HR-managers v<strong>in</strong>d<strong>en</strong> verzuimverlag<strong>in</strong>g het meest<br />
urg<strong>en</strong>t, gevolgd door <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> OR-verteg<strong>en</strong>woordigers <strong>en</strong> op <strong>de</strong> laatste plaats door<br />
<strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong>.<br />
52
Tabel 7.2 Ervar<strong>en</strong> urg<strong>en</strong>tie <strong>in</strong> terugbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> verzuim, naar actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
D<strong>en</strong>kt u dat het<br />
verzuim <strong>in</strong> uw<br />
bedrijf (ver<strong>de</strong>r)<br />
omlaag moet?<br />
Het is nodig om<br />
ons verzuim<br />
ver<strong>de</strong>r terug te<br />
dr<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
Hoe urg<strong>en</strong>t is<br />
het volg<strong>en</strong>s u<br />
dat er <strong>in</strong> uw bedrijf<br />
aandacht<br />
besteed wordt<br />
aan <strong>ziekteverzuim</strong>?<br />
HR manager<br />
(N=48)<br />
Bedrijfsarts<br />
(N=38)<br />
Werklei<strong>de</strong>r<br />
(N=50)<br />
OR<br />
(N=45)<br />
Ja 98 76 86 84<br />
Nee 2 24 14 16<br />
Sterk van toepass<strong>in</strong>g 42 - 44 32<br />
Van toepass<strong>in</strong>g 54 - 50 66<br />
Niet van toepass<strong>in</strong>g 4 - 7 2<br />
Helemaal niet van toepass<strong>in</strong>g<br />
0 - 0 0<br />
Heel urg<strong>en</strong>t 40 18 - 36<br />
Urg<strong>en</strong>t 52 63 - 42<br />
Niet urg<strong>en</strong>t 8 16 - 22<br />
Helemaal niet urg<strong>en</strong>t 0 3 - 0<br />
De actor die <strong>in</strong> verband met <strong>de</strong> ervar<strong>en</strong> urg<strong>en</strong>tie regelmatig g<strong>en</strong>oemd werd door <strong>de</strong> overige<br />
actor<strong>en</strong>, is het managem<strong>en</strong>t. Volg<strong>en</strong>s alle actor<strong>en</strong> behalve <strong>de</strong> bedrijfsarts bestaan er namelijk<br />
problem<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> aanstur<strong>in</strong>g vanuit het managem<strong>en</strong>t, wat volg<strong>en</strong>s meer<strong>de</strong>re HR-managers<br />
komt doordat het verzuimbeleid onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> als prioriteit wordt gezi<strong>en</strong> door het manage-<br />
m<strong>en</strong>t. Dit is volg<strong>en</strong>s h<strong>en</strong> <strong>en</strong>erzijds het gevolg van <strong>de</strong> zware bedrijfsomstandighed<strong>en</strong>, waar-<br />
door verzuimbeheers<strong>in</strong>g niet <strong>de</strong> hoogste prioriteit heeft. Echter, <strong>de</strong> HR-managers verklar<strong>en</strong><br />
ook dat dit gebrek aan aandacht vanuit het managem<strong>en</strong>t ook komt door <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rligg<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
m<strong>en</strong>taliteit. Hiermee bedoelt m<strong>en</strong> dat managers <strong>en</strong> leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW-sector g<strong>en</strong>eigd<br />
zijn om het probleem van hoog verzuim weg te schuiv<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> “probleem van <strong>de</strong> doel-<br />
groep”. Hierdoor word<strong>en</strong> hoge verzuimperc<strong>en</strong>tages niet als problematisch gezi<strong>en</strong>, waardoor<br />
verzuimbeleid niet of nauwelijks op <strong>de</strong> ag<strong>en</strong>da staat.<br />
Ook uit <strong>de</strong> casestudies kwam naar vor<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> wijze waarop het managem<strong>en</strong>t richt<strong>in</strong>g geeft<br />
<strong>en</strong> stur<strong>in</strong>g geeft op alle niveaus <strong>in</strong> het bedrijf e<strong>en</strong> directe relatie heeft met het verzuimni-<br />
veau, zoals uit <strong>de</strong> <strong>in</strong>terviews bleek. Verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> actor<strong>en</strong> <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met stabiel hoog ver-<br />
zuim wez<strong>en</strong> op het ontbrek<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> gevoel van urg<strong>en</strong>tie bij het managem<strong>en</strong>t, wat <strong>de</strong> beïn-<br />
vloed<strong>in</strong>gsmogelijkhed<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>hield.<br />
7.4.2 Doel<strong>en</strong> <strong>en</strong> ambities<br />
Nu dui<strong>de</strong>lijk is dat <strong>de</strong> meeste actor<strong>en</strong> van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g zijn dat het verzuim omlaag moet, is het<br />
<strong>de</strong> vraag of m<strong>en</strong> d<strong>en</strong>kt dat dit ook mogelijk is. Tabel 7.3 laat zi<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> overgrote meer<strong>de</strong>r-<br />
heid van alle actor<strong>en</strong> d<strong>en</strong>kt dat het mogelijk is om het verzuim <strong>in</strong> hun bedrijf omlaag te<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Dit is e<strong>en</strong> belangrijk resultaat; het is dus niet zo dat het hoge <strong>ziekteverzuim</strong> e<strong>en</strong><br />
gegev<strong>en</strong> is, maar <strong>in</strong> plaats daarvan zijn alle betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong>, van HR-manager tot OR-<br />
verteg<strong>en</strong>woordiger <strong>en</strong> werklei<strong>de</strong>r <strong>en</strong> bedrijfsarts ervan overtuigd dat het verzuim wel omlaag<br />
kan.<br />
53
Tabel 7.3 Mogelijkheid verlag<strong>en</strong> verzuim, naar actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
D<strong>en</strong>kt u dat het verzuim b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> uw bedrijf<br />
(ver<strong>de</strong>r) omlaag kan?<br />
54<br />
HR manager<br />
(N=48)<br />
Bedrijfsarts<br />
(N=38)<br />
Werklei<strong>de</strong>r<br />
(N=50)<br />
OR<br />
(N=45)<br />
Ja 96% 95% 94% 91%<br />
Nee 4% 5% 6% 9%<br />
Vervolg<strong>en</strong>s is gevraagd welk verzuimperc<strong>en</strong>tage <strong>de</strong> HR-managers, bedrijfsarts<strong>en</strong> <strong>en</strong> OR-<br />
verteg<strong>en</strong>woordigers voor hun bedrijf mogelijk acht<strong>en</strong> <strong>en</strong> op welke termijn zij dit will<strong>en</strong> reali-<br />
ser<strong>en</strong>. Tabel 7.4 laat zi<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> het meest ambitieus zijn <strong>in</strong> <strong>de</strong> beoog<strong>de</strong> re-<br />
ductie van het verzuimperc<strong>en</strong>tage, gevolgd door <strong>de</strong> OR verteg<strong>en</strong>woordigers <strong>en</strong> het m<strong>in</strong>st am-<br />
bitieus zijn <strong>de</strong> HR-managers. Daar staat echter teg<strong>en</strong>over dat <strong>de</strong> HR-managers hun doel <strong>in</strong><br />
gemid<strong>de</strong>ld twee jaar beog<strong>en</strong> te behal<strong>en</strong>, waar <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> <strong>en</strong> OR verteg<strong>en</strong>woordigers<br />
verwacht<strong>en</strong> hier respectievelijk tweeëne<strong>en</strong>half <strong>en</strong> drie jaar voor nodig te hebb<strong>en</strong>.<br />
Tabel 7.4 Beoog<strong>de</strong> reductie verzuim <strong>en</strong> termijn om dit te behal<strong>en</strong>, naar actor<br />
(<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>tpunt<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>in</strong> jar<strong>en</strong>)<br />
Beoog<strong>de</strong> reductie van verzuimperc<strong>en</strong>tage<br />
HR manager<br />
(N=45)<br />
Bedrijfsarts<br />
(N=34)<br />
OR<br />
(N=40)<br />
Gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> 2,75 4,43 3,3<br />
Std.Afwijk<strong>in</strong>g 1,61 2,19 1,86<br />
Termijn (aantal jaar) Gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> 2,04 2,53 3,03<br />
Std.Afwijk<strong>in</strong>g 1,87 1,08 2,41<br />
Behalve <strong>de</strong> beoog<strong>de</strong> reductie is ook het absolute perc<strong>en</strong>tage waar <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> naar strev<strong>en</strong><br />
relevant, zeker <strong>in</strong> verhoud<strong>in</strong>g tot het huidige verzuimperc<strong>en</strong>tage. Tabel 7.5 laat e<strong>en</strong> vergelij-<br />
k<strong>in</strong>g zi<strong>en</strong> van SW-bedrijv<strong>en</strong> met hoog, gemid<strong>de</strong>ld <strong>en</strong> laag verzuim van <strong>de</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> toekomst na-<br />
gestreef<strong>de</strong> verzuimperc<strong>en</strong>tages. Dit laat zi<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> met het hoogste huidige ver-<br />
zuim strev<strong>en</strong> naar <strong>de</strong> hoogste absolute reductie. Maar <strong>de</strong> cijfers lat<strong>en</strong> ook zi<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> bedrij-<br />
v<strong>en</strong> na het behal<strong>en</strong> van hun streefcijfers nog <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> rangor<strong>de</strong> van hoog, laag <strong>en</strong> gemid<strong>de</strong>ld<br />
verzuim zoud<strong>en</strong> houd<strong>en</strong>.<br />
Tabel 7.5 Beoogd verzuimperc<strong>en</strong>tage, beoog<strong>de</strong> reductie verzuim <strong>en</strong> termijn<br />
om dit te behal<strong>en</strong>, op bedrijfsniveau, naar verzuimcategorie<br />
SW-bedrijf<br />
laag verzuim<br />
(N=6)<br />
(15%)<br />
Gemid. Std. afw. Gemid. Std. afw. Gemid. Std. afw.<br />
Streefperc<strong>en</strong>tage 8,2 1,2 10,0 2,0 11,9 2,3<br />
Termijn (jar<strong>en</strong>) 1,8 0,9 2,5 2,0 2,8 2,4<br />
Nagestreef<strong>de</strong> reductie van<br />
verzuimperc<strong>en</strong>tage 1,4 1,4 3,2 1,8 4,6 1,9
7.4.3 Gevoel van verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
Nu is vastgesteld dat alle actor<strong>en</strong> van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g zijn dat het <strong>ziekteverzuim</strong> omlaag kan <strong>en</strong><br />
moet, is het vervolg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> vraag hoe zij <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g hiervan voor zich zi<strong>en</strong>. Figuur 7.3<br />
geeft <strong>de</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> actor<strong>en</strong> over wie <strong>de</strong> grootste verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
draagt voor het verlag<strong>en</strong> van het verzuim. Opvall<strong>en</strong>d is dat on<strong>de</strong>r alle actor<strong>en</strong> <strong>de</strong> meer<strong>de</strong>r-<br />
heid aangeeft dat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs hiervoor <strong>de</strong> grootste verantwoor<strong>de</strong>lijkheid drag<strong>en</strong>, ook bij<br />
<strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs zelf. Deze wordt gevolgd door <strong>de</strong> bedrijfsleid<strong>in</strong>g <strong>en</strong> <strong>de</strong> categorie ‘an<strong>de</strong>rs, na-<br />
melijk…’. Deze groep respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> ziet <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid vaak bij <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker zelf<br />
<strong>en</strong> zij gev<strong>en</strong> vaak aan dat het <strong>de</strong> gezam<strong>en</strong>lijke verantwoor<strong>de</strong>lijkheid is van alle betrokk<strong>en</strong> ac-<br />
tor<strong>en</strong>. Het plaats<strong>en</strong> van <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid bij <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker zelf kwam ook uit <strong>de</strong> ex-<br />
pertmeet<strong>in</strong>g naar vor<strong>en</strong>. Hierbij wordt zowel gewez<strong>en</strong> op <strong>de</strong> motivatie van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker als op het belang van aandacht <strong>en</strong> <strong>de</strong> waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g voor<br />
<strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker. Verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> actor<strong>en</strong> <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> relatief laag verzuim gev<strong>en</strong> aan<br />
dat me<strong>de</strong>werkers die voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> ruimte voor ontwikkel<strong>in</strong>g krijg<strong>en</strong> <strong>en</strong> die waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g krijg<strong>en</strong>,<br />
m<strong>in</strong><strong>de</strong>r verzuim<strong>en</strong>.<br />
Figuur 7.3 Plaats<strong>in</strong>g hoofdverantwoor<strong>de</strong>lijkheid verzuimbeheers<strong>in</strong>g, naar<br />
actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
HR BA WL OR<br />
Wie heeft grootste verantwoor<strong>de</strong>lijkheid voor<br />
verlag<strong>en</strong> verzuim<br />
7.4.4 Cons<strong>en</strong>sus <strong>en</strong> waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g tuss<strong>en</strong> actor<strong>en</strong><br />
Wanneer gevraagd geeft <strong>de</strong> meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs aan het niet altijd e<strong>en</strong>s te zijn<br />
met <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van het SW-bedrijf (zie tabel 7.6). Enkel<strong>en</strong> gav<strong>en</strong> aan van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g te zijn dat<br />
er e<strong>en</strong> str<strong>en</strong>gere <strong>aanpak</strong> gehanteerd zou moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> t.a.v. <strong>de</strong> (relatief kle<strong>in</strong>e) groep no-<br />
toire verzuimers. Ver<strong>de</strong>r noem<strong>de</strong> m<strong>en</strong> dat, zeker <strong>in</strong>di<strong>en</strong> het regiemo<strong>de</strong>l gehanteerd wordt,<br />
<strong>de</strong> werkleid<strong>in</strong>g e<strong>en</strong> actievere houd<strong>in</strong>g zou moet<strong>en</strong> <strong>in</strong>nem<strong>en</strong>, <strong>en</strong> dat er dui<strong>de</strong>lijker beleid ge-<br />
voerd zou moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
An<strong>de</strong>rs, namelijk<br />
Dat is niet dui<strong>de</strong>lijk<br />
De bedrijfsarts / arbodi<strong>en</strong>st<br />
Prev<strong>en</strong>tieme<strong>de</strong>werker<br />
Het af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gshoofd / <strong>de</strong><br />
bedrijfsleid<strong>in</strong>g<br />
De werklei<strong>de</strong>rs<br />
55
Tabel 7.6 Vergelijk<strong>in</strong>g visie verzuimbeheers<strong>in</strong>g van werklei<strong>de</strong>r <strong>en</strong> SWbedrijf<br />
(<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
Komt <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van het SW-bedrijf<br />
overe<strong>en</strong> met wat u <strong>de</strong> beste manier<br />
v<strong>in</strong>dt om het <strong>ziekteverzuim</strong> te beheers<strong>en</strong>?<br />
V<strong>in</strong>dt u dat u g<strong>en</strong>oeg on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g<br />
krijgt vanuit het bedrijf om het verzuim<br />
<strong>in</strong> uw team te beheers<strong>en</strong>?<br />
56<br />
Werklei<strong>de</strong>r<br />
(N=51)<br />
Ja, past bijna naadloos op elkaar 29<br />
Deels wel / <strong>de</strong>els niet 67<br />
Nee, het bedrijf kijkt an<strong>de</strong>rs aan teg<strong>en</strong> verzuim<br />
beheers<strong>in</strong>g<br />
Ja, ik weet ook bij wie ik terecht kan 74<br />
Re<strong>de</strong>lijk, zou meer kunn<strong>en</strong> 26<br />
Nee, ik voel me er vaak alle<strong>en</strong> voor staan 0<br />
Met 69 proc<strong>en</strong>t gaf e<strong>en</strong> meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> HR-managers aan dat <strong>de</strong> visie van het bedrijf<br />
over <strong>de</strong> beheers<strong>in</strong>g van <strong>ziekteverzuim</strong> overe<strong>en</strong> kwam met <strong>de</strong> visie van <strong>de</strong> bedrijfsarts hierop<br />
(zie tabel 7.7). Eén HR manager gaf aan dat dit niet het geval was, door <strong>de</strong> personele wisse-<br />
l<strong>in</strong>g<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> arbodi<strong>en</strong>st. De werklei<strong>de</strong>rs zijn gevraagd <strong>in</strong> hoeverre hun eig<strong>en</strong> visie over <strong>de</strong><br />
beheers<strong>in</strong>g van het <strong>ziekteverzuim</strong> overe<strong>en</strong> kwam met die van <strong>de</strong> bedrijfsarts, <strong>en</strong> hierbij gaf<br />
slechts 29 proc<strong>en</strong>t aan dat dit goed op elkaar aansloot, <strong>en</strong> zei 69 proc<strong>en</strong>t dat <strong>de</strong>ze <strong>de</strong>els wel<br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong>els niet overe<strong>en</strong>kwam<strong>en</strong>. De <strong>en</strong>e werklei<strong>de</strong>r die zei dat hier e<strong>en</strong> groot verschil tuss<strong>en</strong><br />
zat, was van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g dat <strong>de</strong> bedrijfsarts <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers te lang thuis liet zitt<strong>en</strong>, <strong>en</strong> dat het<br />
voor het re-<strong>in</strong>tegratieproces beter zou zijn om al sneller kle<strong>in</strong>e stapp<strong>en</strong> richt<strong>in</strong>g terugkeer te<br />
mak<strong>en</strong>.<br />
Tabel 7.7 Vergelijk<strong>in</strong>g visie verzuimbeheers<strong>in</strong>g van SW-bedrijf <strong>en</strong> bedrijfsarts/arbodi<strong>en</strong>st,<br />
naar actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
Komt uw visie/<strong>de</strong> visie van<br />
het bedrijf over <strong>de</strong> beheers<strong>in</strong>g<br />
van het <strong>ziekteverzuim</strong><br />
overe<strong>en</strong> met <strong>de</strong> visie van <strong>de</strong><br />
arbodi<strong>en</strong>st/bedrijfsarts?<br />
Waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g werklei<strong>de</strong>rs<br />
5<br />
HR manager (N=48)<br />
Ja, past bijna naadloos op elkaar 69<br />
Deels wel / <strong>de</strong>els niet 29<br />
Nee, bedrijfsarts kijkt an<strong>de</strong>rs aan teg<strong>en</strong> verzuimbeheers<strong>in</strong>g<br />
Het vermog<strong>en</strong> van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs om bij te drag<strong>en</strong> aan verzuimbeheers<strong>in</strong>g (zie tabel 7.8)<br />
wordt door <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs zelf het meest positief beoor<strong>de</strong>eld. De bedrijfsarts<strong>en</strong> zijn hier het<br />
meest kritisch over. E<strong>en</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> v<strong>in</strong>dt dat dit juist niet van toepass<strong>in</strong>g is voor <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs<br />
<strong>in</strong> het bedrijf waar zij werk<strong>en</strong>.<br />
Tabel 7.8 Rol van werklei<strong>de</strong>rs bij verzuimbeheers<strong>in</strong>g, per actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
De werklei<strong>de</strong>rs zijn goed<br />
<strong>in</strong> staat om bij te drag<strong>en</strong><br />
aan verzuimbeheers<strong>in</strong>g<br />
(helemaal) niet van<br />
toepass<strong>in</strong>g<br />
HR manager<br />
(N=48)<br />
Bedrijfsarts<br />
(N=35)<br />
Werklei<strong>de</strong>r<br />
(N=47)<br />
OR<br />
(N=43)<br />
29 37 11 24<br />
(sterk) van toepass<strong>in</strong>g 71 63 90 77<br />
2
In <strong>de</strong> casestudies zag<strong>en</strong> we dat <strong>de</strong> tevred<strong>en</strong>heid van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs over hun eig<strong>en</strong> mogelijk-<br />
hed<strong>en</strong> <strong>en</strong> compet<strong>en</strong>ties niet altijd sam<strong>en</strong>hangt met <strong>de</strong> resultat<strong>en</strong> die het bedrijf met ver-<br />
zuimbeheers<strong>in</strong>g behaalt. Bij werklei<strong>de</strong>rs kwam het voor dat ze <strong>in</strong> hun team e<strong>en</strong> verzuim heb-<br />
b<strong>en</strong> van 12-13% <strong>en</strong> het niet nodig v<strong>in</strong>d<strong>en</strong> om dat ver<strong>de</strong>r te verlag<strong>en</strong>, omdat ze naar eig<strong>en</strong><br />
<strong>in</strong>schatt<strong>in</strong>g het goed on<strong>de</strong>r controle hebb<strong>en</strong>.<br />
Zowel <strong>in</strong> <strong>de</strong> casestudies als <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>en</strong>quête gav<strong>en</strong> werklei<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> an<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong> aan dat <strong>de</strong><br />
mogelijkhed<strong>en</strong> van werklei<strong>de</strong>rs om het verzuim te beïnvloed<strong>en</strong> me<strong>de</strong> bepaald word<strong>en</strong> door<br />
het aantal m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> waar zij leid<strong>in</strong>g aan gev<strong>en</strong>: <strong>de</strong> span of control. Figuur 7.4 laat zi<strong>en</strong> dat<br />
vooral <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met hoog verzuim actor<strong>en</strong> aangev<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> span of control van <strong>de</strong> werk-<br />
lei<strong>de</strong>rs verhog<strong>in</strong>g van het verzuim veroorzaakt. De aandacht die werklei<strong>de</strong>rs voor <strong>de</strong> ontwik-<br />
kel<strong>in</strong>g van me<strong>de</strong>werkers kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, kan hier e<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>hanger voor zijn. Ook hier zi<strong>en</strong><br />
we dat dit gebrek aan aandacht <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met hoog verzuim ook van <strong>in</strong>vloed wordt geacht<br />
op het verzuim.<br />
Figuur 7.4 Effect van span of control <strong>en</strong> aandacht voor ontwikkel<strong>in</strong>g op<br />
verzuim, op bedrijfsniveau, naar hoogte verzuim SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
LV GV HV LV GV HV<br />
Grootte span of control Aandacht ontwikkel<strong>in</strong>g<br />
SW-me<strong>de</strong>werker<br />
De werklei<strong>de</strong>rs moet<strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> niet aan teveel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> leid<strong>in</strong>g gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> g<strong>en</strong>oeg aandacht<br />
hebb<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g van hun me<strong>de</strong>werkers, zij moet<strong>en</strong> allereerst <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>ties<br />
hebb<strong>en</strong> om het verzuimgedrag te beïnvloed<strong>en</strong>. In bedrijv<strong>en</strong> met laag <strong>en</strong> gemid<strong>de</strong>ld verzuim<br />
zijn <strong>de</strong> actor<strong>en</strong> hier gemid<strong>de</strong>ld tevred<strong>en</strong>er over (figuur 7.5).<br />
Weet niet<br />
Veroorzaakt verhog<strong>in</strong>g<br />
verzuim<br />
Ge<strong>en</strong> <strong>in</strong>vloed op verzuim<br />
Veroorzaakt verlag<strong>in</strong>g<br />
verzuim<br />
57
Figuur 7.5 Compet<strong>en</strong>ties van leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, op bedrijfsniveau, naar<br />
hoogte verzuim SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
In bedrijv<strong>en</strong> met hoog verzuim zijn werklei<strong>de</strong>rs m<strong>in</strong><strong>de</strong>r goed <strong>in</strong> staat om bij te drag<strong>en</strong> aan<br />
verzuimbeheers<strong>in</strong>g <strong>en</strong> om goed zicht te hebb<strong>en</strong> op <strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> van <strong>de</strong> SW-<br />
me<strong>de</strong>werkers. Figuur 7.6 laat <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> met hoog, laag <strong>en</strong> ge-<br />
mid<strong>de</strong>ld verzuim.<br />
Figuur 7.6 Bijdrage werklei<strong>de</strong>rs aan verzuimbeheers<strong>in</strong>g naar hoogte verzuim<br />
SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g bedrijfsarts<br />
Zoals figuur 7.7 laat zi<strong>en</strong>, geeft on<strong>de</strong>r alle actor<strong>en</strong> e<strong>en</strong> grote meer<strong>de</strong>rheid aan dat <strong>de</strong> be-<br />
drijfsarts<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belangrijke bijdrage lever<strong>en</strong> aan het terugdr<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van het verzuim. De OR is<br />
nog het meest kritisch op <strong>de</strong> rol van <strong>de</strong> bedrijfsarts: ruim 20 proc<strong>en</strong>t van h<strong>en</strong> waar<strong>de</strong>ert <strong>de</strong><br />
bijdrage van <strong>de</strong> bedrijfsarts aan verzuimbeheers<strong>in</strong>g niet.<br />
58<br />
LV GV HV<br />
Compet<strong>en</strong>ties van leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> om het verzuimgedrag te<br />
beïnvloed<strong>en</strong><br />
Matig/slecht<br />
Voldo<strong>en</strong><strong>de</strong>/goed<br />
LV GV HV LV GV HV<br />
Werklei<strong>de</strong>rs drag<strong>en</strong> bij aan verzuimbeheers<strong>in</strong>g Werklei<strong>de</strong>rs goed zicht op<br />
mogelijkhed<strong>en</strong> van SW-me<strong>de</strong>werkers<br />
(sterk) van toepass<strong>in</strong>g (helemaal) niet van toepass<strong>in</strong>g
Figuur 7.7 Waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g bijdrage bedrijfsarts aan verzuimbeheers<strong>in</strong>g, per<br />
actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
HR BA WL OR<br />
Bedrijfsarts levert belangrijke bijdrage aan<br />
verzuimbeheers<strong>in</strong>g<br />
Deze kritische houd<strong>in</strong>g zet zich voort wanneer het gaat om <strong>de</strong> tevred<strong>en</strong>heid van <strong>de</strong> OR met<br />
<strong>de</strong> di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong><strong>in</strong>g van <strong>de</strong> bedrijfsarts. Tabel 7.8 laat zi<strong>en</strong> dat met 53 proc<strong>en</strong>t slechts e<strong>en</strong><br />
kle<strong>in</strong>e meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> OR verteg<strong>en</strong>woordigers aangeeft tevred<strong>en</strong> te zijn met <strong>de</strong> toegan-<br />
kelijkheid van <strong>de</strong> bedrijfsarts voor me<strong>de</strong>werkers. Daarnaast geeft 45 proc<strong>en</strong>t aan dat me<strong>de</strong>-<br />
werkers zich soms of regelmatig on<strong>de</strong>r druk gezegd voel<strong>en</strong> door <strong>de</strong> bedrijfsarts.<br />
Tabel 7.8 Tevred<strong>en</strong>heid OR met toegankelijkheid <strong>en</strong> di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong><strong>in</strong>g bedrijfsarts<br />
(<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
Hoe tevred<strong>en</strong> is <strong>de</strong> OR over <strong>de</strong> toegankelijkheid van <strong>de</strong><br />
bedrijfsarts voor me<strong>de</strong>werkers?<br />
Komt het voor dat me<strong>de</strong>werkers zich door <strong>de</strong> bedrijfsarts<br />
on<strong>de</strong>r druk gezet voel<strong>en</strong>?<br />
7.4.5 Wie is probleemhou<strong>de</strong>r?<br />
Sterk van toepass<strong>in</strong>g<br />
Van toepass<strong>in</strong>g<br />
Niet van toepass<strong>in</strong>g<br />
Helemaal niet van toepass<strong>in</strong>g<br />
OR<br />
(N=45)<br />
Tevred<strong>en</strong> 53<br />
Niet tevred<strong>en</strong>, niet ontevred<strong>en</strong> 44<br />
Ontevred<strong>en</strong> 2<br />
Komt niet voor 7<br />
Komt nauwelijks voor 29<br />
Komt soms wel voor 36<br />
Komt regelmatig voor 9<br />
Weet <strong>de</strong> OR niet 20<br />
In <strong>de</strong> <strong>in</strong>terviews <strong>in</strong> <strong>de</strong> casestudies is niet alle<strong>en</strong> naar <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid gevraagd, maar<br />
ook gevraagd naar <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e die het meest last heeft van het verzuim. De achtergrond van <strong>de</strong>-<br />
59
ze vraag was dat <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e die last heeft van hoog verzuim ook <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e kan zijn die <strong>de</strong> nood-<br />
zaak ervaart om het verzuim terug te dr<strong>in</strong>g<strong>en</strong>.<br />
De vraag wie last on<strong>de</strong>rv<strong>in</strong>dt van het verzuim levert <strong>in</strong> <strong>de</strong> casestudies drie typ<strong>en</strong> antwoord<strong>en</strong><br />
op: niemand, <strong>de</strong> af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g <strong>en</strong>/of <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker.<br />
Het antwoord ‘niemand’ wordt gegev<strong>en</strong> door organisaties met e<strong>en</strong> stijg<strong>en</strong>d/hoog verzuim<br />
waar sprake is van leegloop. Soms verschilt dat nog per af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g: dan is bijvoorbeeld <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
gro<strong>en</strong>voorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g het verzuim wel lastig voor het team, maar bij beschut werk<strong>en</strong> heeft nie-<br />
mand er last van (10 of 8 m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> lop<strong>en</strong><strong>de</strong> band, dat maakt k<strong>en</strong>nelijk niet uit).<br />
Alle SW-organisaties noem<strong>en</strong> ongeacht hun verzuimpatroon, <strong>de</strong> af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g als <strong>de</strong> e<strong>en</strong>heid die<br />
last heeft van het verzuim. Dit kan e<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> oorzaak hebb<strong>en</strong>. Bij organisaties met<br />
e<strong>en</strong> dal<strong>en</strong>d/laag verzuim heeft <strong>de</strong> af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g last van verzuim omdat het werk blijft doorgaan.<br />
Het team spreekt elkaar daar ook aan op verzuim, want bij verzuim moet ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> har<strong>de</strong>r<br />
werk<strong>en</strong>. Bij organisaties met e<strong>en</strong> stabiel hoog/stijg<strong>en</strong>d verzuim zit <strong>de</strong> nuancer<strong>in</strong>g er<strong>in</strong> dat op<br />
bepaal<strong>de</strong> af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g<strong>en</strong> dan har<strong>de</strong>r gewerkt moet word<strong>en</strong>. Echter, ook blijkt dat met name <strong>in</strong> or-<br />
ganisaties met e<strong>en</strong> hoog/stijg<strong>en</strong>d verzuim er e<strong>en</strong> bepaal<strong>de</strong> manier van reserve nem<strong>en</strong> ont-<br />
staat. E<strong>en</strong> OR voorzitter stelt daarbij: met <strong>de</strong> productieplann<strong>in</strong>g is het gevaarlijk om van<br />
(bijna) volledige bezett<strong>in</strong>g uit te gaan. Je kunt m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> wel push<strong>en</strong> om er te zijn, maar <strong>in</strong><br />
hoeverre b<strong>en</strong> je bereid je nek uit te stek<strong>en</strong>? Hoe hard <strong>en</strong> zakelijk moet je zijn?<br />
Tot slot wordt <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker door alle type SW-organisaties g<strong>en</strong>oemd als iemand die last<br />
heeft van het verzuim. Door verzuim wordt <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker geh<strong>in</strong><strong>de</strong>rd <strong>in</strong> zijn ontwikkel<strong>in</strong>g.<br />
Het besef dat thuis zitt<strong>en</strong> slecht is voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, is bij organisaties met e<strong>en</strong> laag verzuim e<strong>en</strong><br />
ge<strong>de</strong>el<strong>de</strong> visie. Ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> is ervan overtuigd dat werk<strong>en</strong> beter is dan thuis zitt<strong>en</strong>. Bij organisa-<br />
ties met e<strong>en</strong> stijg<strong>en</strong>d/hoog verzuim wordt dit alle<strong>en</strong> gesignaleerd wordt door <strong>de</strong> bedrijfsarts.<br />
An<strong>de</strong>r<strong>en</strong> zoals <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r <strong>en</strong> HR zi<strong>en</strong> wel e<strong>en</strong> na<strong>de</strong>el vanuit het bedrijfsbelang: door ver-<br />
zuim is e<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker niet aantrekkelijk om uit te plaats<strong>en</strong>.<br />
7.5 Uitvoer<strong>in</strong>g verzuimbeleid<br />
E<strong>en</strong> twee<strong>de</strong> aspect <strong>in</strong> <strong>de</strong> verzuimbeheers<strong>in</strong>g die niet uit het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> is, is <strong>de</strong><br />
mate waar<strong>in</strong> het daadwerkelijk tot uitvoer<strong>in</strong>g wordt gebracht. Dit komt <strong>de</strong>els voort uit <strong>de</strong><br />
houd<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> betrokk<strong>en</strong> actor<strong>en</strong>, zoals beschrev<strong>en</strong> <strong>in</strong> paragraaf 7.4, maar ook uit <strong>de</strong> ma-<br />
nier waarop het managem<strong>en</strong>t stur<strong>in</strong>g <strong>en</strong> on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g biedt <strong>in</strong> het ‘hand<strong>en</strong> <strong>en</strong> voet<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>’<br />
aan het beleid.<br />
Voor e<strong>en</strong> goed verzuimbeleid gaat het om meer dan het specifieke beleid. Uit <strong>de</strong> casestudies<br />
kwam naar vor<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> handhav<strong>in</strong>g van het verzuimbeleid één van <strong>de</strong> zev<strong>en</strong> belangrijkste<br />
factor<strong>en</strong> is <strong>in</strong> het bestrijd<strong>en</strong> van het verzuim <strong>in</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong>. Het verzuimbeleid is vaak op<br />
papier op or<strong>de</strong> is, maar <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g ervan gebeurt niet altijd ev<strong>en</strong> consequ<strong>en</strong>t. E<strong>en</strong> goe<strong>de</strong><br />
uitvoer<strong>in</strong>g van het beleid is ess<strong>en</strong>tieel voor het effect van het beleid, wat geïllustreerd wordt<br />
door <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> praktijkvoorbeeld<strong>en</strong> <strong>en</strong> citat<strong>en</strong>.<br />
60
Ka<strong>de</strong>r 7.1 Visie op uitvoer<strong>in</strong>g verzuimbeleid<br />
Voorbeeld<strong>en</strong> van problem<strong>en</strong> met uitvoer<strong>in</strong>g van beleid uit organisaties met stijg<strong>en</strong>d verzuim<br />
Bedrijfsarts: “<strong>de</strong> implem<strong>en</strong>tatie van <strong>de</strong> eig<strong>en</strong> regie is mislukt: e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el weet niet waar ze<br />
mee bezig zijn.” OR: “leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> zijn ook niet getra<strong>in</strong>d <strong>in</strong> verzuimgesprekk<strong>en</strong>.” HR:<br />
“Ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> weet hoe het moet, maar <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g is niet e<strong>en</strong>duidig. Dit leidt tot grote verschill<strong>en</strong>.<br />
Als e<strong>en</strong> unitmanager het beleid niet goed uitvoert, do<strong>en</strong> zijn leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> dit ook<br />
niet.”<br />
Bedrijfsarts: “HRM is gat<strong>en</strong> aan het dichtr<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, maar hun capaciteit raakt ook op.” HR: “De<br />
span of control van leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> is te groot. Er zijn veel zieke teamlei<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> ge<strong>en</strong> geld<br />
voor vervang<strong>in</strong>g (vacaturestop, uitz<strong>en</strong>dkracht<strong>en</strong> zijn te duur). P&O sprong niet bij (eig<strong>en</strong> regie<br />
leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong><strong>de</strong>) maar had wel e<strong>en</strong> signaalrol. Je kunt controler<strong>en</strong> of er contact is geweest,<br />
maar niet hoe.”<br />
Bedrijfsarts: “<strong>de</strong> lijn accepteert nu dat leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> op bepaal<strong>de</strong> punt<strong>en</strong> disfunctioner<strong>en</strong><br />
(c). Bijvoorbeeld: P&O signaleert e<strong>en</strong> conflict op e<strong>en</strong> af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g, maar zegt ‘we wet<strong>en</strong> hoe die<br />
leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong><strong>de</strong> is’. Ik v<strong>in</strong>d dat schokk<strong>en</strong>d. In an<strong>de</strong>re bedrijv<strong>en</strong> dan bl<strong>in</strong>kt e<strong>en</strong> leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
uit <strong>in</strong> iets an<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> dat wordt die <strong>en</strong>e taak bij <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong><strong>de</strong> weggehaald. Dat zou je<br />
verwacht<strong>en</strong>. Maar <strong>de</strong> red<strong>en</strong>er<strong>in</strong>g is: eig<strong>en</strong> regie, dus dan moet<strong>en</strong> leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> dat ook<br />
do<strong>en</strong>. Tot MT toe is bek<strong>en</strong>d dat dit tot gezondheidsscha<strong>de</strong> leidt, maar er wordt niets mee gedaan.”<br />
Bedrijfsarts: “De aandacht voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> laat te w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> over. Echte betrokk<strong>en</strong>heid van leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
is nodig, meer krachtgericht werk<strong>en</strong> met m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>.”<br />
Voorbeeld<strong>en</strong> van verbeter<strong>in</strong>g <strong>in</strong> uitvoer<strong>in</strong>g van beleid uit organisaties met dal<strong>en</strong>d<br />
verzuim<br />
HR: “Het eerste jaar was me<strong>de</strong>bepal<strong>en</strong>d. We hebb<strong>en</strong> to<strong>en</strong> als P&O er veel tijd <strong>in</strong> gestok<strong>en</strong> om<br />
me<strong>de</strong>werkers te woord te staan. Ze war<strong>en</strong> niet gew<strong>en</strong>d dat hun klacht<strong>en</strong> door kritische vrag<strong>en</strong><br />
geobjectiveerd werd<strong>en</strong>, voeld<strong>en</strong> zich onheus bejeg<strong>en</strong>d. Nu zijn me<strong>de</strong>werkers dat gew<strong>en</strong>d.”<br />
OR: “De omslag was <strong>in</strong> het beg<strong>in</strong> lastig. Maar <strong>de</strong> positieve verhal<strong>en</strong> van me<strong>de</strong>werkers<br />
<strong>in</strong> het bedrijfsblaadje hebb<strong>en</strong> geholp<strong>en</strong>, ev<strong>en</strong>als <strong>de</strong> op<strong>en</strong> opstell<strong>in</strong>g van P&O. De grootste<br />
weerstand is weg.” Werklei<strong>de</strong>r: <strong>de</strong> vorige arbodi<strong>en</strong>st vond m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zielig. De nieuwe arbodi<strong>en</strong>st<br />
geeft ons meer steun. En dus gaat e<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker tij<strong>de</strong>lijk van gro<strong>en</strong> b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> aan het<br />
werk. Dat is die al snel zat! Dus die is eer<strong>de</strong>r hersteld <strong>en</strong> gaat dan weer naar buit<strong>en</strong> toe.”<br />
HR: “leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> word<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rsteund door e<strong>en</strong> arboconsul<strong>en</strong>t; P&O kan meekijk<strong>en</strong> <strong>in</strong><br />
het niet-medische <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> verzuimdossiers; leid<strong>in</strong>ggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> word<strong>en</strong> door het systeem<br />
geatt<strong>en</strong><strong>de</strong>erd op op<strong>en</strong>staan<strong>de</strong> terugkoppel<strong>in</strong>g<strong>en</strong>.”<br />
Werklei<strong>de</strong>r: “Als er we<strong>in</strong>ig werk is, is <strong>de</strong> sfeer om te snijd<strong>en</strong>. Het mail<strong>in</strong>gwerk wordt steeds<br />
m<strong>in</strong><strong>de</strong>r. We hebb<strong>en</strong> dat prober<strong>en</strong> op te loss<strong>en</strong> door op e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g e<strong>en</strong> stapelmach<strong>in</strong>e<br />
aan te schaff<strong>en</strong>, waardoor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> nu aan <strong>de</strong> lop<strong>en</strong><strong>de</strong> band kunn<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>, <strong>in</strong> plaats van<br />
staan. Hiermee hebb<strong>en</strong> we ons aanbod werk voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rgr<strong>en</strong>s aanzitt<strong>en</strong><br />
vergroot. Maar <strong>de</strong> piek<strong>en</strong> <strong>en</strong> dal<strong>en</strong> <strong>in</strong> het werk blijv<strong>en</strong> problematisch. In <strong>de</strong> zomer hebb<strong>en</strong> we<br />
puzzelboekjes lat<strong>en</strong> aan rukk<strong>en</strong> om m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> iets om hand<strong>en</strong> te gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> we m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
gestimuleerd om hun verlofdag<strong>en</strong> op te nem<strong>en</strong>. Mijn motivatie om achter ziekte aan te gaan<br />
is m<strong>in</strong><strong>de</strong>r bij werkkrapte. De nieuwe arbodi<strong>en</strong>st trekt dan echter wel aan <strong>de</strong> bel. Dat is e<strong>en</strong><br />
hele verbeter<strong>in</strong>g”<br />
Handhav<strong>in</strong>g verzuimbeleid<br />
Ook uit <strong>de</strong> <strong>en</strong>quêteresultat<strong>en</strong> komt sterk naar vor<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g van het verzuimbeleid<br />
soms te w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> overlaat. Zo gev<strong>en</strong> alle actor<strong>en</strong> behalve <strong>de</strong> OR-verteg<strong>en</strong>woordigers aan dat<br />
61
er e<strong>en</strong> actiever, consist<strong>en</strong>ter <strong>en</strong> uniformer verzuimbeleid moet kom<strong>en</strong>, waarbij met name van<br />
het managem<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> actievere rol verwacht wordt. Verzuim moet e<strong>en</strong> vast ag<strong>en</strong>dapunt zijn<br />
<strong>en</strong> constante aandacht krijg<strong>en</strong>, bijvoorbeeld door mid<strong>de</strong>l van monitor<strong>in</strong>g. Het huidige beleid<br />
moet ook consequ<strong>en</strong>ter tot uitvoer<strong>in</strong>g gebracht word<strong>en</strong>, omdat op dit mom<strong>en</strong>t te veel sprake<br />
is van ad-hoc oploss<strong>in</strong>g<strong>en</strong>. Er is dus meer e<strong>en</strong>heid b<strong>en</strong>odigd <strong>in</strong> het SW-bedrijf om ervoor te<br />
zorg<strong>en</strong> dat alle managers <strong>en</strong> werklei<strong>de</strong>rs zich <strong>in</strong>zett<strong>en</strong> om het verzuim terug te dr<strong>in</strong>g<strong>en</strong>. Ver-<br />
<strong>de</strong>r werd<strong>en</strong> er door <strong>de</strong> respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> verscheid<strong>en</strong>e suggesties gedaan voor toevoeg<strong>in</strong>g<strong>en</strong> of<br />
aanpass<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>in</strong> het verzuimbeleid. Zo werd voorgesteld om <strong>de</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> meer van el-<br />
kaar te lat<strong>en</strong> ler<strong>en</strong>, door met elkaar te <strong>de</strong>l<strong>en</strong> welke beleidsmaatregel<strong>en</strong> effectief zijn geble-<br />
k<strong>en</strong>. Daarnaast gav<strong>en</strong> meer<strong>de</strong>re respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> aan behoefte te hebb<strong>en</strong> aan meer sam<strong>en</strong>wer-<br />
k<strong>in</strong>g met externe partij<strong>en</strong>, zoals e<strong>en</strong> maatschappelijk werker, om structurele oploss<strong>in</strong>g<strong>en</strong> aan<br />
te kunn<strong>en</strong> bied<strong>en</strong> aan me<strong>de</strong>werkers met complexe problem<strong>en</strong>.<br />
Daarnaast gev<strong>en</strong> zowel <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs als <strong>de</strong> OR-led<strong>en</strong> aan dat er e<strong>en</strong> ondui<strong>de</strong>lijke ver<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g<br />
is van tak<strong>en</strong> <strong>en</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkhed<strong>en</strong> m.b.t. verzuimbeleid, <strong>en</strong> dat <strong>de</strong> gemaakte afsprak<strong>en</strong><br />
meer tot uitvoer<strong>in</strong>g gebracht moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Er is e<strong>en</strong> behoefte aan dui<strong>de</strong>lijk beleid, <strong>en</strong> het<br />
ontwikkel<strong>en</strong> hiervan wordt tev<strong>en</strong>s bemoeilijkt doordat bijvoorbeeld vaak gewisseld wordt van<br />
arbodi<strong>en</strong>st.<br />
Ondanks <strong>de</strong>ze uitsprak<strong>en</strong> geeft, zoals <strong>in</strong> figuur 7.8 te zi<strong>en</strong> is, van alle actor<strong>en</strong> <strong>de</strong> meer<strong>de</strong>r-<br />
heid e<strong>en</strong> waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g van voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> of goed aan <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g van het verzuimbeleid <strong>en</strong> het<br />
actief verzuimbeleid van het managem<strong>en</strong>tteam. Opvall<strong>en</strong>d g<strong>en</strong>oeg stell<strong>en</strong> <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong><br />
zich over alle aspect<strong>en</strong> kritischer op dan <strong>de</strong> rest, soms gevolgd door <strong>de</strong> OR verteg<strong>en</strong>woordi-<br />
gers. De werklei<strong>de</strong>rs daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> zijn over bei<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> het meest positief.<br />
Figuur 7.8 Tevred<strong>en</strong>heid over actief verzuimbeleid van managem<strong>en</strong>t, per<br />
actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Ook <strong>in</strong> <strong>de</strong> casestudies werd g<strong>en</strong>oemd dat <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> het managem<strong>en</strong>tteam wel of juist<br />
niet e<strong>en</strong> stempel drukte op het verzuimbeleid, van <strong>in</strong>vloed is op het verzuim <strong>in</strong> het bedrijf. In<br />
figuur 7.9 zi<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk verschil tuss<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> met hoog, gemid<strong>de</strong>ld <strong>en</strong> laag ver-<br />
zuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> <strong>de</strong> actor<strong>en</strong> tevred<strong>en</strong> zijn over het verzuimbeleid van het manage-<br />
m<strong>en</strong>t. Bij bedrijv<strong>en</strong> met laag verzuim is die tevred<strong>en</strong>heid veel groter. Dit on<strong>de</strong>rstreept het<br />
belang van e<strong>en</strong> actieve houd<strong>in</strong>g van het managem<strong>en</strong>t <strong>in</strong> het strev<strong>en</strong> naar verzuimbeheers<strong>in</strong>g.<br />
62<br />
HR BA WL OR HR BA WL OR<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g verzuimbeleid Actief verzuimbeleid MT<br />
Goed<br />
Voldo<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
Matig<br />
Slecht
Figuur 7.9 Tevred<strong>en</strong>heid over actief verzuimbeleid van managem<strong>en</strong>t naar<br />
hoogte verzuim SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
In <strong>de</strong> hoofdstukk<strong>en</strong> 3 tot <strong>en</strong> met 6 is ook van verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> beleidsmaatregel<strong>en</strong> besprok<strong>en</strong> <strong>in</strong><br />
welk <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> ze on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el zijn van het verzuimbeleid, <strong>en</strong> <strong>in</strong> welke mate ze<br />
tot uitvoer<strong>in</strong>g gebracht word<strong>en</strong> (zie figur<strong>en</strong> 4.1, 5.1, 6.1 etc.). Hierbij valt op dat <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong><br />
met hoog verzuim vaker sprake is van het slechts ge<strong>de</strong>eltelijk of helemaal niet uitvoer<strong>en</strong> van<br />
beleidsmaatregel<strong>en</strong>.<br />
LV GV HV LV GV HV<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g van het verzuimbeleid Actief verzuimbeleid van het<br />
managem<strong>en</strong>t team (MT)<br />
7.6 Kost<strong>en</strong> verzuim<br />
Uit <strong>de</strong> casestudies kwam naar vor<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciën van het SW-bedrijf één van <strong>de</strong> <strong>in</strong>vloed-<br />
rijkste factor<strong>en</strong> is bij het verlag<strong>en</strong> van het verzuim. Hieron<strong>de</strong>r word<strong>en</strong> verstaan zowel <strong>de</strong> kos-<br />
t<strong>en</strong> van het verzuim (<strong>en</strong> het bewustzijn daarvan) als <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële positie van het SW-bedrijf.<br />
7.6.1 Kost<strong>en</strong>bewustzijn SW-bedrijv<strong>en</strong><br />
De wet- <strong>en</strong> regelgev<strong>in</strong>g zoals neergelegd <strong>in</strong> <strong>de</strong> Wet uitbreid<strong>in</strong>g loondoorbetal<strong>in</strong>g bij ziekte<br />
(Wulbz) <strong>en</strong> <strong>de</strong> Wet verbeter<strong>in</strong>g poortwachter (Wvp) gaat uit van e<strong>en</strong> f<strong>in</strong>anciële prikkel voor<br />
<strong>de</strong> werkgever om het verzuim te beheers<strong>en</strong>. Door <strong>de</strong> loondoorbetal<strong>in</strong>gsverplicht<strong>in</strong>g zou <strong>de</strong><br />
werkgever e<strong>en</strong> stimulans ervar<strong>en</strong> om het <strong>ziekteverzuim</strong> laag te houd<strong>en</strong>. Ook <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW-sector<br />
is <strong>de</strong> werkgever verplicht loon door te betal<strong>en</strong> <strong>in</strong> geval van ziekte. Toch zijn <strong>de</strong> kost<strong>en</strong> van<br />
het verzuim ge<strong>en</strong> argum<strong>en</strong>t dat <strong>in</strong> veel <strong>in</strong>terviews naar <strong>in</strong> <strong>de</strong> casestudies naar vor<strong>en</strong> kwam<br />
om het verzuim te beheers<strong>en</strong> of waarom het verzuim e<strong>en</strong> probleem is.<br />
Groot verschil <strong>in</strong> zicht op <strong>de</strong> kost<strong>en</strong> van verzuim<br />
Matig/slecht<br />
Voldo<strong>en</strong><strong>de</strong>/goed<br />
Organisaties met e<strong>en</strong> stijg<strong>en</strong>d of stabiel hoog verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> casestudies hebb<strong>en</strong> soms ge<strong>en</strong><br />
zicht op <strong>de</strong> kost<strong>en</strong> of voel<strong>en</strong> <strong>de</strong> kost<strong>en</strong> niet. Verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> gesprekspartners stell<strong>en</strong> dat <strong>de</strong><br />
63
manager f<strong>in</strong>ancieel ge<strong>en</strong> last heeft van het verzuim omdat het bedrijf toch subsidie krijgt.<br />
Ook d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> ze dat het af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gshoofd er ge<strong>en</strong> last van heeft omdat er toch op verzuim ge-<br />
stuurd wordt. Maar vooral het feit dat <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te <strong>de</strong> tekort<strong>en</strong> aanvult of dat f<strong>in</strong>anciële ge-<br />
gev<strong>en</strong>s niet <strong>in</strong> alle lag<strong>en</strong> van <strong>de</strong> organisatie bek<strong>en</strong>d zijn <strong>en</strong> op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> wijze geïnterpreteerd<br />
word<strong>en</strong>, maakt dat <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële na<strong>de</strong>l<strong>en</strong> van het verzuim niet overal <strong>in</strong> <strong>de</strong> organisatie door-<br />
dr<strong>in</strong>g<strong>en</strong>. Organisaties met e<strong>en</strong> dal<strong>en</strong>d verzuim, <strong>en</strong> vooral die met e<strong>en</strong> stabiel laag verzuim,<br />
zijn zeer kost<strong>en</strong>bewust. Bij HRM is dit besef aanwezig <strong>en</strong> dat werkt door <strong>in</strong> <strong>de</strong> rest van <strong>de</strong> or-<br />
ganisatie. Het probleembesef is hier groot. (zie ka<strong>de</strong>r) Ook voor SW-me<strong>de</strong>werkers geldt dat<br />
<strong>de</strong> werkgever het loon door moet betal<strong>en</strong> als <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker ziek is. Het f<strong>in</strong>anciële verlies<br />
dat geled<strong>en</strong> wordt zit <strong>in</strong> <strong>de</strong> gemiste productie. Daarbij gaat het om <strong>de</strong> productie van <strong>de</strong> me-<br />
<strong>de</strong>werker <strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r omdat hij tijd aan <strong>de</strong> her-organisatie van het werk<br />
moet bested<strong>en</strong>. Daardoor hangt het verlies wel af van <strong>de</strong> wijze waarop het bedrijf <strong>in</strong> staat is<br />
ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bijdrage aan <strong>de</strong> productie te lat<strong>en</strong> lever<strong>en</strong>.<br />
Ka<strong>de</strong>r 7.2 Visie op kost<strong>en</strong>bewustzijn<br />
Citat<strong>en</strong> uit organisaties met e<strong>en</strong> stijg<strong>en</strong>d of stabiel hoog verzuim<br />
(H=HRM, O=OR, W=werklei<strong>de</strong>r, B= bedrijfsarts)<br />
“Verzuim heeft <strong>de</strong>els e<strong>en</strong> aan<strong>de</strong>el <strong>in</strong> <strong>de</strong> tekort<strong>en</strong> van het bedrijf, maar die word<strong>en</strong> aangevuld<br />
door <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te.” (H)<br />
“Kost<strong>en</strong>, tja, zal wel hoog zijn? Zal het bedrijf wel betal<strong>en</strong> (B,O,W) Ja, wij betal<strong>en</strong> <strong>de</strong> kost<strong>en</strong>.<br />
Maar weegt dit op teg<strong>en</strong> <strong>de</strong>rv<strong>in</strong>g van <strong>in</strong>komst<strong>en</strong> door lagere productie?” (H)<br />
“Het omzet na<strong>de</strong>el is kle<strong>in</strong>. De subsidie voor <strong>in</strong>terne m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> loopt toch door. De personele<br />
kost<strong>en</strong> <strong>in</strong>tern zijn wel iets hoger, maar dat is relatief e<strong>en</strong> kle<strong>in</strong>e consequ<strong>en</strong>tie (H). Verzuim<br />
kost <strong>de</strong> organisatie veel geld! (W) Je mist omzet. We hebb<strong>en</strong> mom<strong>en</strong>teel 7000 verzuimur<strong>en</strong><br />
per week. Rek<strong>en</strong> maar uit keer vijf of ti<strong>en</strong> euro, dat loop je mis aan geld. Niet ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> is<br />
zich daar bewust van.” (O)<br />
“Ik zou hier graag meer <strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> hebb<strong>en</strong>. Ik v<strong>in</strong>d het moeilijk om het f<strong>in</strong>ancieel voor<strong>de</strong>el<br />
van verzuimreductie <strong>in</strong> beeld te krijg<strong>en</strong>. Dat wordt nu nog niet geprobeerd <strong>en</strong> zou wel e<strong>en</strong><br />
i<strong>de</strong>e zijn.” (H)<br />
Citat<strong>en</strong> uit organisaties met e<strong>en</strong> dal<strong>en</strong>d of stabiel laag verzuim<br />
“S<strong>in</strong>ds <strong>de</strong> kort<strong>in</strong>g op subsidies hebb<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> tekort. We zett<strong>en</strong> <strong>in</strong> op meer omzet door betere<br />
prijsafsprak<strong>en</strong> <strong>en</strong> op het omhoog br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van het aantal productieve ur<strong>en</strong>. Verzuim heeft<br />
daar <strong>in</strong>vloed op.” (H)<br />
“Verzuim leidt tot productieverlies: het managem<strong>en</strong>t stuurt me<strong>de</strong> op kost<strong>en</strong> <strong>en</strong> verzuim is<br />
daar e<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van. Verzuimcijfers word<strong>en</strong> ook regelmatig <strong>in</strong> het MT besprok<strong>en</strong>, waarbij<br />
wordt gekek<strong>en</strong> of fluctuaties te verklar<strong>en</strong> zijn.” (H)<br />
“Na<strong>de</strong>l<strong>en</strong> van verzuim zijn <strong>de</strong> netto toegevoeg<strong>de</strong> waar<strong>de</strong> die je kwijt b<strong>en</strong>t <strong>en</strong> dat process<strong>en</strong><br />
verstoord rak<strong>en</strong> waardoor je extra kracht<strong>en</strong> moet <strong>in</strong>hur<strong>en</strong>.” (H)<br />
“Er is geld mee gemoeid! Je hebt ge<strong>en</strong> omzet van iemand die ziek is. We hebb<strong>en</strong> dat gekapitaliseerd,<br />
ongeveer <strong>de</strong> toegevoeg<strong>de</strong> waar<strong>de</strong> van iemand berek<strong>en</strong>d (op basis tool van Cedris,<br />
moest<strong>en</strong> wel omrek<strong>en</strong><strong>en</strong> van guld<strong>en</strong> naar euro). Dan kom je bij 9,5% verzuim op e<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong>lijk<br />
bedrag per jaar! We hebb<strong>en</strong> dat <strong>in</strong> <strong>de</strong> tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g aan werklei<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> jobcoaches meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong><br />
om zo goed zicht te gev<strong>en</strong> op het belang van <strong>de</strong> organisatie bij e<strong>en</strong> laag verzuim<br />
(naast an<strong>de</strong>re on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong>).” (H)<br />
In <strong>de</strong> vrag<strong>en</strong>lijst is gevraagd welke kost<strong>en</strong> het verzuim volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> HR-managers <strong>en</strong> <strong>de</strong> OR<br />
met zich meebr<strong>en</strong>gt. Alle betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> zijn zich ervan bewust dat het verzuim op één of<br />
64
meer<strong>de</strong>re manier<strong>en</strong> kost<strong>en</strong> met zich mee br<strong>en</strong>gt. De kost<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> arbodi<strong>en</strong>st <strong>en</strong>erzijds <strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> kost<strong>en</strong> van het productieverlies an<strong>de</strong>rzijds zijn <strong>de</strong> post<strong>en</strong> die het meest g<strong>en</strong>oemd word<strong>en</strong><br />
(tabel 7.9).<br />
Tabel 7.9 Kost<strong>en</strong> verzuim, volg<strong>en</strong>s HR <strong>en</strong> OR (meer<strong>de</strong>re antwoord<strong>en</strong> mogelijk,<br />
perc<strong>en</strong>tages ’ja’ geantwoord per antwoordcategorie)<br />
Welke kost<strong>en</strong> br<strong>en</strong>gt<br />
verzuim <strong>en</strong> het verzuimbeleid<br />
met zich<br />
mee?<br />
7.6.2 Leegloop<br />
HR managers<br />
(N=48)<br />
OR<br />
(N=45)<br />
verzuim br<strong>en</strong>gt ge<strong>en</strong> kost<strong>en</strong> met zich mee 0 0<br />
kost<strong>en</strong> arbodi<strong>en</strong>st/bedrijfsarts 90 71<br />
productieverlies 88 76<br />
begeleid<strong>in</strong>gskost<strong>en</strong> 71 60<br />
overige kost<strong>en</strong> 21 7<br />
De kost<strong>en</strong> die verzuim met zich mee br<strong>en</strong>gt, zowel <strong>in</strong> <strong>de</strong> vorm van verzuimbegeleid<strong>in</strong>g als <strong>in</strong><br />
<strong>de</strong> vorm van verlor<strong>en</strong> productie, zoud<strong>en</strong> e<strong>en</strong> sterke stimulans moet<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> voor SW-<br />
bedrijv<strong>en</strong> om tijd <strong>en</strong> <strong>en</strong>ergie te stek<strong>en</strong> <strong>in</strong> het teg<strong>en</strong>gaan van verzuim. Echter, uit <strong>de</strong> <strong>in</strong>ter-<br />
views <strong>in</strong> <strong>de</strong> casestudies kwam herhaal<strong>de</strong>lijk naar vor<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> verzuim voor kos-<br />
t<strong>en</strong> zorgt, <strong>en</strong> daarmee <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> daardoor gemotiveerd zijn om het ver-<br />
zuim te reducer<strong>en</strong>, afhankelijk is van <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> hun or<strong>de</strong>rportefeuille gevuld is. Ver-<br />
zuim wordt <strong>in</strong> e<strong>en</strong> aantal bedrijv<strong>en</strong> als m<strong>in</strong><strong>de</strong>r problematisch ervar<strong>en</strong> omdat er onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
werk is voor <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers. Hierdoor heeft verzuim niet langer productieverlies tot gevolg;<br />
als <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker niet ziek was geweest was er toch ge<strong>en</strong> werk voor hem geweest. Dit ver-<br />
kle<strong>in</strong>t <strong>de</strong> stimulans voor SW-bedrijv<strong>en</strong> om hun verzuim aan te pakk<strong>en</strong>. In sommige gevall<strong>en</strong><br />
wordt verzuim zelfs gebruikt om leegloop te masker<strong>en</strong>; als structureel e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> me-<br />
<strong>de</strong>werkers ziek thuis zit, is er meer werk over voor <strong>de</strong> overige me<strong>de</strong>werkers <strong>en</strong> valt het zo-<br />
do<strong>en</strong><strong>de</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>r op dat er te we<strong>in</strong>ig werk is. De OR stelt: ‘m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> ook, ze miss<strong>en</strong> me<br />
toch niet’. Als alle m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> op het werk zoud<strong>en</strong> zijn, zou er ge<strong>en</strong> werk voor h<strong>en</strong> zijn. Deze vi-<br />
sie kwam vooral voor bij bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog of e<strong>en</strong> stijg<strong>en</strong>d verzuim.<br />
In <strong>de</strong> <strong>en</strong>quête is ver<strong>de</strong>r <strong>in</strong>gegaan op <strong>de</strong> rol van leegloop op het verzuim <strong>en</strong> op <strong>de</strong> oorzaak<br />
van leegloop, namelijk e<strong>en</strong> onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> gevul<strong>de</strong> or<strong>de</strong>rportefeuille. Figuur 7.10 laat zi<strong>en</strong> dat<br />
bij <strong>de</strong> meeste actor<strong>en</strong> e<strong>en</strong> meer<strong>de</strong>rheid <strong>in</strong><strong>de</strong>rdaad van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g is dat leegloop e<strong>en</strong> negatieve<br />
<strong>in</strong>vloed heeft op het verzuimperc<strong>en</strong>tage. Alle<strong>en</strong> <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs oor<strong>de</strong>l<strong>en</strong> hier m<strong>in</strong><strong>de</strong>r e<strong>en</strong>dui-<br />
dig over.<br />
65
Figuur 7.10 Invloed van leegloop op verzuim, per actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Leegloop hangt sam<strong>en</strong> met <strong>de</strong> or<strong>de</strong>rportefeuille van het bedrijf. Daarom is ook gevraagd of<br />
het bedrijf <strong>in</strong> <strong>de</strong> visie van betrokk<strong>en</strong> actor<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> werk voor <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers had (zie<br />
tabel 7.10). Op <strong>de</strong>ze vraag gev<strong>en</strong> <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong>, vaker dan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong>, aan dat er<br />
sprake is van e<strong>en</strong> te lage bezett<strong>in</strong>g. Het relatief grote <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> HR-managers die ‘an<strong>de</strong>rs,<br />
namelijk…’ antwoordd<strong>en</strong> op <strong>de</strong> vraag over <strong>de</strong> or<strong>de</strong>rportefeuille, gaf aan dat <strong>de</strong> or<strong>de</strong>rporte-<br />
feuille qua grootte erg wissel<strong>en</strong>d is <strong>en</strong> dat er bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> tekort<strong>en</strong> zijn naar specifieke soort<strong>en</strong><br />
werk. Met name aan beschut werk <strong>en</strong> <strong>in</strong>dustrieel werk is e<strong>en</strong> tekort, terwijl werk op locatie<br />
<strong>en</strong> werk <strong>in</strong> <strong>de</strong> di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong><strong>in</strong>g gemakkelijker te v<strong>in</strong>d<strong>en</strong> is.<br />
Tabel 7.10 Voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> werk <strong>en</strong> or<strong>de</strong>rportefeuille, per actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
Bedrijf had <strong>in</strong><br />
2012 voldo<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
werk voor <strong>de</strong><br />
me<strong>de</strong>werkers<br />
Best pass<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
omschrijv<strong>in</strong>g<br />
van <strong>de</strong> or<strong>de</strong>rportefeuille<br />
66<br />
HR BA WL OR<br />
Effect leegloop op verzuimperc<strong>en</strong>tage<br />
Ja, we hadd<strong>en</strong> zoveel werk dat an<strong>de</strong>r<strong>en</strong><br />
/ an<strong>de</strong>re SW-bedrijv<strong>en</strong> moest<strong>en</strong> bijspr<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
Ja, er was g<strong>en</strong>oeg werk om ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong><br />
aan het werk te houd<strong>en</strong><br />
Nee, we hadd<strong>en</strong> te we<strong>in</strong>ig werk (80-95<br />
bezett<strong>in</strong>g)<br />
Nee, we hadd<strong>en</strong> veel te we<strong>in</strong>ig werk<br />
(m<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan 80 bezett<strong>in</strong>g<br />
Er gaat eig<strong>en</strong>lijk alle<strong>en</strong> maar werk weg<br />
bij ons bedrijf <strong>en</strong> er komt nauwelijks<br />
wat bij<br />
Wij zijn goed <strong>in</strong> staat om nieuw werk<br />
aan te trekk<strong>en</strong><br />
Wij hebb<strong>en</strong> wel ongeveer g<strong>en</strong>oeg werk,<br />
maar onze m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> vaak te veel<br />
beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> om het werk goed aan te<br />
kunn<strong>en</strong><br />
HR manager<br />
(N=48)<br />
Bedrijfsarts<br />
(N=31)<br />
Weet niet<br />
Veroorzaakt verhog<strong>in</strong>g verzuim<br />
Ge<strong>en</strong> <strong>in</strong>vloed op verzuim<br />
Veroorzaakt verlag<strong>in</strong>g verzuim<br />
Werklei<strong>de</strong>r<br />
(N=49)<br />
OR<br />
(N=45)<br />
9 0 16 7<br />
49 19 44 36<br />
40 71 36 44<br />
2 10 4 13<br />
4 - 16 32<br />
35 - 39 50<br />
17 - 27 16<br />
An<strong>de</strong>rs, namelijk 44 - 18 2
Om te zi<strong>en</strong> of er daadwerkelijk e<strong>en</strong> verband is tuss<strong>en</strong> leegloop <strong>en</strong> verzuim is het <strong>in</strong>teressant<br />
om te kijk<strong>en</strong> of leegloop vaker voor komt <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog verzuim. Figuur 7.11<br />
laat <strong>in</strong><strong>de</strong>rdaad zi<strong>en</strong> dat dit <strong>in</strong><strong>de</strong>rdaad het geval is. Liefst 71 proc<strong>en</strong>t van <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
hoog <strong>ziekteverzuim</strong> had <strong>in</strong> 2012 te we<strong>in</strong>ig werk, terwijl dit perc<strong>en</strong>tage bij <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> met<br />
gemid<strong>de</strong>ld verzuim op 47 proc<strong>en</strong>t lag, <strong>en</strong> bij <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> met laag verzuim betrof dit slechts<br />
21 proc<strong>en</strong>t van <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong>. Ook zi<strong>en</strong> we <strong>in</strong> figuur 7.12 dat <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog ver-<br />
zuim veel vaker aangev<strong>en</strong> dat het werk hun bedrijf verlaat.<br />
Figuur 7.11 Leegloop, op bedrijfsniveau, naar hoogte verzuim SW-bedrijf<br />
(<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Figuur 7.12 Omschrijv<strong>in</strong>g or<strong>de</strong>rportefeuille, naar hoogte verzuim SW-bedrijf<br />
(<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
LV GV HV<br />
Had bedrijf <strong>in</strong> 2012 voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> werk<br />
LV GV HV<br />
Omschrijv<strong>in</strong>g van or<strong>de</strong>rportefeuille<br />
Nee, veel te we<strong>in</strong>ig werk<br />
(m<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan 80%<br />
bezett<strong>in</strong>g)<br />
Nee, te we<strong>in</strong>ig werk (80-<br />
95% bezett<strong>in</strong>g)<br />
Ja, g<strong>en</strong>oeg om ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong><br />
aan het werk te houd<strong>en</strong><br />
Ja, we hadd<strong>en</strong> erg veel<br />
werk<br />
An<strong>de</strong>rs, namelijk<br />
G<strong>en</strong>oeg werk, maar<br />
me<strong>de</strong>werkers te zwaar beperkt<br />
Wij zijn goed <strong>in</strong> staat om nieuw<br />
werk aan te trekk<strong>en</strong><br />
Er gaat alle<strong>en</strong> maar werk weg<br />
bij ons bedrijf<br />
67
Voor zover er leegloop is, geeft overig<strong>en</strong>s <strong>in</strong> alle verzuimcategorieën <strong>de</strong> meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong><br />
bedrijv<strong>en</strong> aan dat dit e<strong>en</strong> het verzuim doet oplop<strong>en</strong>. Het lijkt dus niet zo te zijn dat bedrijv<strong>en</strong><br />
met laag verzuim beter met het effect van leegloop op verzuim om kunn<strong>en</strong> gaan, maar dat<br />
zij beter <strong>in</strong> staat zijn om leegloop te voorkom<strong>en</strong>.<br />
Ver<strong>de</strong>r is <strong>in</strong> figuur 7.13 te zi<strong>en</strong> dat zieke me<strong>de</strong>werkers <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> laag verzuim<br />
meer gemist word<strong>en</strong> dan <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> gemid<strong>de</strong>ld <strong>en</strong> hoog verzuim. Dit duidt we<strong>de</strong>r-<br />
om op e<strong>en</strong> verband tuss<strong>en</strong> verzuim <strong>en</strong> leegloop: <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog verzuim is vaker<br />
sprake van leegloop, waardoor zieke me<strong>de</strong>werkers <strong>in</strong> die bedrijv<strong>en</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>r gemist word<strong>en</strong>.<br />
Figuur 7.13 Mate waar<strong>in</strong> zieke SW-me<strong>de</strong>werkers word<strong>en</strong> gemist, op bedrijfsniveau,<br />
naar hoogte verzuim SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
Verklar<strong>en</strong><strong>de</strong> k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong><br />
In e<strong>en</strong> aanvull<strong>en</strong><strong>de</strong> analyse is van meer<strong>de</strong>re factor<strong>en</strong> getest hoe sterk <strong>en</strong>kele belangrijke be-<br />
drijfsk<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van <strong>in</strong>vloed zijn op het verzuimperc<strong>en</strong>tage. Hiervoor is gebruik gemaakt van<br />
e<strong>en</strong> multivariaat mo<strong>de</strong>l, waarbij <strong>in</strong> één mo<strong>de</strong>l <strong>de</strong> effect<strong>en</strong> van verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> ge-<br />
test kond<strong>en</strong> word<strong>en</strong> 1 . Hierbij is gekek<strong>en</strong> naar <strong>de</strong> effect<strong>en</strong> van <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> het verzuimbe-<br />
leid tot uitvoer<strong>in</strong>g wordt gebracht <strong>in</strong> het SW-bedrijf, <strong>de</strong> arbeidsomstandighed<strong>en</strong> van <strong>de</strong> me-<br />
<strong>de</strong>werkers <strong>in</strong> het SW-bedrijf, <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> <strong>in</strong> het bedrijf sprake is van leegloop <strong>in</strong> het SW-<br />
bedrijf <strong>en</strong> tot slot <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs <strong>in</strong> het SW-bedrijf compet<strong>en</strong>t zijn. De resul-<br />
tat<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> belangrijkste verklar<strong>in</strong>g voor <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong> <strong>in</strong> verzuimperc<strong>en</strong>tages<br />
tuss<strong>en</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> ligt <strong>in</strong> <strong>de</strong> mate van leegloop <strong>in</strong> het bedrijf. Bedrijv<strong>en</strong> waar<strong>in</strong> sterker<br />
sprake is van leegloop hebb<strong>en</strong> gemid<strong>de</strong>ld gezi<strong>en</strong> hogere verzuimperc<strong>en</strong>tages dan bedrijv<strong>en</strong><br />
waar<strong>in</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>r leegloop is. Het lijkt er dus op dat e<strong>en</strong> belangrijke stap <strong>in</strong> <strong>de</strong> richt<strong>in</strong>g van ver-<br />
zuimbeheers<strong>in</strong>g ligt <strong>in</strong> het bestrijd<strong>en</strong> van leegloop.<br />
7.6.3 F<strong>in</strong>anciële situatie SW-bedrijf<br />
De voorgaan<strong>de</strong> twee aspect<strong>en</strong> van kost<strong>en</strong>bewustzijn <strong>en</strong> mate van leegloop <strong>in</strong> het SW-bedrijf<br />
hebb<strong>en</strong> bei<strong>de</strong> <strong>in</strong> <strong>en</strong>ige mate effect op <strong>de</strong> motivatie van het bedrijf om het verzuim terug te<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. In zekere z<strong>in</strong> zou m<strong>en</strong> echter kunn<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> dat <strong>de</strong>ze twee factor<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el zijn<br />
1 Voor e<strong>en</strong> ge<strong>de</strong>tailleer<strong>de</strong> beschrijv<strong>in</strong>g van <strong>de</strong>ze analyse, zie het bijlag<strong>en</strong>rapport.<br />
68<br />
LV GV HV<br />
SW-me<strong>de</strong>werkers word<strong>en</strong> gemist als ze ziek zijn<br />
(sterk) van toepass<strong>in</strong>g<br />
(helemaal) niet van toepass<strong>in</strong>g
van e<strong>en</strong> grotere eig<strong>en</strong>schap, namelijk <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> het bedrijf commercieel succesvol is.<br />
Hierbij hoort natuurlijk <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële situatie van het bedrijf, maar ook <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> het<br />
bedrijf opereert vanuit commerciële doel<strong>en</strong> zoals kost<strong>en</strong>bespar<strong>in</strong>g, r<strong>en</strong><strong>de</strong>m<strong>en</strong>t <strong>en</strong> w<strong>in</strong>st.<br />
Naast <strong>de</strong> directe kost<strong>en</strong> van het verzuim merkt e<strong>en</strong> aantal geïnterviewd<strong>en</strong> dan ook e<strong>en</strong> ver-<br />
band op tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële situatie van het bedrijf <strong>en</strong> <strong>de</strong> aandacht voor <strong>ziekteverzuim</strong>. De<br />
f<strong>in</strong>anciële situatie van e<strong>en</strong> bedrijf kan zowel aanleid<strong>in</strong>g zijn om meer aandacht aan verzuim<br />
te bested<strong>en</strong> als om hier we<strong>in</strong>ig aandacht aan te bested<strong>en</strong>, afhankelijk van of <strong>de</strong> mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />
voor verzuimbestrijd<strong>in</strong>g aanwezig zijn <strong>en</strong> of an<strong>de</strong>re zak<strong>en</strong> prioriteit hebb<strong>en</strong>.<br />
Gevraagd naar <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële situatie van hun bedrijf zi<strong>en</strong> we dat ongeveer <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong><br />
bedrijv<strong>en</strong> <strong>in</strong> ie<strong>de</strong>r geval over het afgelop<strong>en</strong> jaar (<strong>en</strong> vaak ook <strong>de</strong> jar<strong>en</strong> daarvoor) verlies<br />
heeft gedraaid (tabel 7.11).<br />
Tabel 7.11 F<strong>in</strong>anciële situatie SW-bedrijf, volg<strong>en</strong>s HR <strong>en</strong> OR (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
Wat was <strong>de</strong> afgelop<strong>en</strong><br />
drie jaar <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële<br />
situatie van uw bedrijf?<br />
HR managers<br />
(N=48)<br />
OR<br />
(N=45)<br />
Afgelop<strong>en</strong> drie jaar w<strong>in</strong>stgev<strong>en</strong>d / ge<strong>en</strong> verlies 31 31<br />
Afgelop<strong>en</strong> drie jaar verlies 31 36<br />
Afgelop<strong>en</strong> drie jaar wissel<strong>en</strong>d: laatste jaar verlies 25 16<br />
Afgelop<strong>en</strong> drie jaar wissel<strong>en</strong>d: laatste jaar w<strong>in</strong>st 2 16<br />
Onbek<strong>en</strong>d / weet ik niet 10 2<br />
E<strong>en</strong> opvall<strong>en</strong>d verschil dat ook uit <strong>de</strong> casestudies naar vor<strong>en</strong> kwam is dat het ook voor het<br />
verlag<strong>en</strong> van het <strong>ziekteverzuim</strong> van belang is of het bedrijf commercieel gezi<strong>en</strong> goed draait.<br />
De bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> stabiel laag verzuim operer<strong>en</strong> vanuit e<strong>en</strong> sterke commerciële <strong>in</strong>slag op<br />
<strong>de</strong> markt waarbij ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> van hoog tot laag zich ervan bewust is dat verzuim van <strong>in</strong>vloed is<br />
op <strong>de</strong> kost<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> goed gevul<strong>de</strong>, bij <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers pass<strong>en</strong><strong>de</strong> or<strong>de</strong>rportefeuille wordt gezi<strong>en</strong><br />
als belangrijk voor het laag houd<strong>en</strong> van het verzuim. Tabel 7.12 laat zi<strong>en</strong> dat lang niet <strong>in</strong> alle<br />
bedrijv<strong>en</strong> <strong>de</strong> commerciële <strong>in</strong>steek van het bedrijf bijdraagt aan verzuimbeheers<strong>in</strong>g. Zeker <strong>de</strong><br />
helft van <strong>de</strong> HR-managers <strong>en</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> d<strong>en</strong>kt dat <strong>de</strong> commerciële <strong>in</strong>steek van hun be-<br />
drijf niet bijdraagt aan <strong>de</strong> beheers<strong>in</strong>g van het verzuim. De werklei<strong>de</strong>rs zijn hier nog met<br />
meest positief over: iets meer dan <strong>de</strong> helft d<strong>en</strong>k dat <strong>de</strong> commerciële <strong>in</strong>steek van hun bedrijf<br />
wel bijdraagt aan verzuimbeheers<strong>in</strong>g.<br />
Tabel 7.12 Bijdrage commerciële <strong>in</strong>steek SW-bedrijf aan verzuimbeheers<strong>in</strong>g,<br />
per actor (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
De commerciële <strong>in</strong>steek<br />
van ons bedrijf<br />
draagt bij aan verzuimbeheers<strong>in</strong>g<br />
Helemaal niet van<br />
toepass<strong>in</strong>g<br />
HR manager<br />
(N=43)<br />
Bedrijfsarts<br />
(N=25)<br />
Werklei<strong>de</strong>r<br />
(N=40)<br />
OR<br />
(N=37)<br />
5 4 10 11<br />
Niet van toepass<strong>in</strong>g 47 64 35 38<br />
Van toepass<strong>in</strong>g 40 28 55 49<br />
Sterk van toepass<strong>in</strong>g 9 4 0 3<br />
69
Of <strong>de</strong> commerciële focus van SW-bedrijv<strong>en</strong> <strong>in</strong><strong>de</strong>rdaad verband houdt met het verzuim, kun-<br />
n<strong>en</strong> we zi<strong>en</strong> door bedrijv<strong>en</strong> met hoog, gemid<strong>de</strong>ld <strong>en</strong> laag verzuim met elkaar te vergelijk<strong>en</strong><br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> zij met e<strong>en</strong> commerciële focus functioner<strong>en</strong> (zie tabel 7.14). Het valt op<br />
dat <strong>in</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> laag verzuim vaker werd aangegev<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> commerciële <strong>in</strong>steek<br />
van het bedrijf bijdraagt aan <strong>de</strong> verzuimbeheers<strong>in</strong>g. Dit duidt erop dat <strong>de</strong>ze bedrijv<strong>en</strong>, vanuit<br />
het commerciële belang van kost<strong>en</strong>bespar<strong>in</strong>g, beter <strong>in</strong> staat zijn om verzuimbeheers<strong>in</strong>g te<br />
realiser<strong>en</strong> dan <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog verzuim, die m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vanuit <strong>de</strong> commerciële doel-<br />
stell<strong>in</strong>g<strong>en</strong> lijk<strong>en</strong> te han<strong>de</strong>l<strong>en</strong>.<br />
Figuur 7.14 Bijdrage commerciële <strong>in</strong>steek aan verzuimbeheers<strong>in</strong>g bedrijfsniveau,<br />
naar hoogte verzuim SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Of bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog verzuim naast e<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze verm<strong>in</strong><strong>de</strong>rd commerciële <strong>in</strong>slag ook fi-<br />
nancieel m<strong>in</strong><strong>de</strong>r succesvol zijn zi<strong>en</strong> we <strong>in</strong> figuur 7.15. Hierbij zi<strong>en</strong> we dat bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
laag verzuim veel vaker w<strong>in</strong>stgev<strong>en</strong>d zijn dan bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> gemid<strong>de</strong>ld <strong>en</strong> hoog verzuim.<br />
Dit strookt met <strong>de</strong> bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g<strong>en</strong> uit <strong>de</strong> casestudies, waar<strong>in</strong> we zag<strong>en</strong> we dat juist <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong><br />
waar het f<strong>in</strong>ancieel niet goed gaat we<strong>in</strong>ig ruimte <strong>en</strong> aandacht voor verzuim hebb<strong>en</strong>.<br />
70<br />
LV GV HV<br />
Commerciële <strong>in</strong>steek draagt bij aan<br />
verzuimbeheers<strong>in</strong>g<br />
(helemaal) niet van<br />
toepass<strong>in</strong>g<br />
(sterk) van toepass<strong>in</strong>g
Figuur 7.15F<strong>in</strong>anciële situatie SW-bedrijf <strong>in</strong> afgelop<strong>en</strong> drie jaar, op bedrijfsniveau,<br />
naar hoogte verzuim SW-bedrijf (<strong>in</strong> proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
LV GV HV<br />
F<strong>in</strong>anciele situatie<br />
Uit <strong>de</strong> casestudies kwam tot slot naar vor<strong>en</strong> dat bedrijv<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> f<strong>in</strong>anciële prikkel hadd<strong>en</strong><br />
om <strong>de</strong> kost<strong>en</strong> te drukk<strong>en</strong>, zoals e<strong>en</strong> ger<strong>in</strong>ge subsidiër<strong>in</strong>g, over het algeme<strong>en</strong> actiever war<strong>en</strong><br />
<strong>in</strong> het beheers<strong>en</strong> van het verzuim. Dit vormt voor h<strong>en</strong> e<strong>en</strong> extra mid<strong>de</strong>l om te vermijd<strong>en</strong> dat<br />
er verlies gedraaid wordt; e<strong>en</strong> laag verzuim betek<strong>en</strong>t immers e<strong>en</strong> hogere productie <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
m<strong>in</strong><strong>de</strong>r kost<strong>en</strong> aan verzuimbegeleid<strong>in</strong>g. Figuur 7.15 laat zi<strong>en</strong> dat ook uit <strong>de</strong> vrag<strong>en</strong>lijst komt<br />
dat bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> laag verzuimperc<strong>en</strong>tage vaker w<strong>in</strong>stgev<strong>en</strong>d zijn <strong>en</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak verlies<br />
draai<strong>en</strong> dan bedrijv<strong>en</strong> met gemid<strong>de</strong>ld <strong>en</strong> hoog verzuim. Opvall<strong>en</strong>d is wel dat er wat dit be-<br />
treft ge<strong>en</strong> verschil is tuss<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> gemid<strong>de</strong>ld <strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog verzuim.<br />
Naast <strong>de</strong>ze verklar<strong>in</strong>g van leegloop zijn er ook an<strong>de</strong>re verklar<strong>in</strong>g<strong>en</strong> voor het dui<strong>de</strong>lijke ver-<br />
band tuss<strong>en</strong> economische prestaties <strong>en</strong> het omlaag br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van het verzuim. T<strong>en</strong> eerste leidt<br />
onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> werk voor <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers tot e<strong>en</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>r goe<strong>de</strong> match tuss<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>en</strong><br />
werk, omdat pass<strong>en</strong>d werk niet altijd beschikbaar is. Daarnaast zorgt het voor e<strong>en</strong> dal<strong>in</strong>g <strong>in</strong><br />
<strong>de</strong> motivatie van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers door <strong>de</strong> ger<strong>in</strong>ge variatie <strong>in</strong> het werk. E<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re h<strong>in</strong><strong>de</strong>rnis<br />
op bedrijfsniveau, g<strong>en</strong>oemd door alle actor<strong>en</strong> behalve <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs, is <strong>de</strong> heers<strong>en</strong><strong>de</strong> onrust<br />
door reorganisaties <strong>en</strong> bezu<strong>in</strong>ig<strong>in</strong>g<strong>en</strong>. Dit veroorzaakt stress <strong>en</strong> spann<strong>in</strong>g<strong>en</strong> op <strong>de</strong> werkvloer,<br />
waardoor me<strong>de</strong>werkers vaker uitvall<strong>en</strong> <strong>en</strong> verzuim<strong>en</strong>.<br />
Wissel<strong>en</strong>d, afgelop<strong>en</strong> jaar<br />
w<strong>in</strong>st/ge<strong>en</strong> verlies<br />
Wissel<strong>en</strong>d, afgelop<strong>en</strong> jaar<br />
verlies<br />
Afgelop<strong>en</strong> drie jaar verlies<br />
Afgelop<strong>en</strong> drie jaar<br />
w<strong>in</strong>stgev<strong>en</strong>d / ge<strong>en</strong> verlies<br />
71
8 Conclusies<br />
8.1 Inleid<strong>in</strong>g<br />
In opdracht van SBCM heeft <strong>AStri</strong> Beleidson<strong>de</strong>rzoek <strong>en</strong> -advies on<strong>de</strong>rzoek uitgevoerd naar<br />
<strong>de</strong> achtergrond<strong>en</strong> van het hoge verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> Sociale Werkvoorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g <strong>en</strong> mogelijke concrete<br />
<strong>aanpak</strong>k<strong>en</strong> om dit verzuim te reducer<strong>en</strong>.<br />
De sector Sociale Werkvoorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g k<strong>en</strong>t al jar<strong>en</strong> e<strong>en</strong> hoog <strong>ziekteverzuim</strong>. De reductie van het<br />
verzuim was dan ook <strong>in</strong> het arboconv<strong>en</strong>ant dat <strong>in</strong> 2002 voor <strong>de</strong> SW is afgeslot<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belang-<br />
rijk speerpunt. Het verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> sector blijkt echter hardnekkiger dan verwacht: <strong>in</strong> 2010<br />
rapporteer<strong>de</strong> <strong>de</strong> b<strong>en</strong>chmark <strong>ziekteverzuim</strong> voor <strong>de</strong> sector e<strong>en</strong> verzuimperc<strong>en</strong>tage van 13,3%.<br />
Het blijkt moeilijk om <strong>de</strong> v<strong>in</strong>ger te legg<strong>en</strong> op <strong>de</strong> werkelijke oorzak<strong>en</strong> van het hoge verzuim<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> effectieve <strong>aanpak</strong> te ontwikkel<strong>en</strong> om het verzuim omlaag te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
De c<strong>en</strong>trale on<strong>de</strong>rzoeksvraag voor dit on<strong>de</strong>rzoek luidt:<br />
Wat zijn <strong>de</strong> achtergrond<strong>en</strong> van het hoge verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW <strong>en</strong> welke <strong>aanpak</strong>k<strong>en</strong> zijn mogelijk<br />
om dit verzuim te reducer<strong>en</strong>?<br />
Deze on<strong>de</strong>rzoeksvraag valt uite<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong>elvrag<strong>en</strong>:<br />
• Welke beïnvloedbare factor<strong>en</strong> zijn daarbij te on<strong>de</strong>rscheid<strong>en</strong>, uitgesplitst naar <strong>de</strong> 6 ele-<br />
m<strong>en</strong>t<strong>en</strong> uit het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r Beïnvloed<strong>in</strong>gsmogelijkhed<strong>en</strong> verzuim:<br />
• Verzuimnoodzaak: belast<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>in</strong> het werk <strong>en</strong> belastbaarheid van me<strong>de</strong>wer-<br />
kers.<br />
• Verzuimdrempel: b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g van het <strong>in</strong>dividu met <strong>de</strong> organisatie <strong>en</strong> regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>-<br />
g<strong>en</strong> b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> <strong>de</strong> organisatie.<br />
• Verzuimoorzaak: niet-medische <strong>en</strong> medische oorzak<strong>en</strong> van verzuim.<br />
• Hervatt<strong>in</strong>gsdrempel: <strong>in</strong>terv<strong>en</strong>ties bij <strong>in</strong>dividu <strong>en</strong> organisatie op het mom<strong>en</strong>t van ver-<br />
zuim<br />
• Welke dieperligg<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>en</strong> mechanism<strong>en</strong> belett<strong>en</strong> SW-organisaties om hun ziek-<br />
teverzuim te reducer<strong>en</strong>?<br />
• Welke dieperligg<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>en</strong> mechanism<strong>en</strong> stimuler<strong>en</strong> SW-organisaties daar juist<br />
toe?<br />
• Welke nieuwe aangrijp<strong>in</strong>gspunt<strong>en</strong> levert dit <strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> belemmer<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> stimulans<strong>en</strong> op<br />
voor het terugdr<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van hoog verzuim door SW-organisaties?<br />
In dit conclu<strong>de</strong>r<strong>en</strong><strong>de</strong> hoofdstuk besprek<strong>en</strong> we <strong>de</strong> antwoord<strong>en</strong> op <strong>de</strong>ze on<strong>de</strong>rzoeksvrag<strong>en</strong>.<br />
8.2 Verzuimnoodzaak: belast<strong>in</strong>g <strong>en</strong> belastbaarheid<br />
Dit on<strong>de</strong>rzoek laat zi<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> belast<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> <strong>in</strong> het werk <strong>in</strong> zoverre van <strong>in</strong>vloed zijn op<br />
het verzuim waar het gaat om werk dat niet is aangepast aan <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers <strong>en</strong> waarbij<br />
onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> oog is voor <strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g van me<strong>de</strong>werkers. Op basis van dit on<strong>de</strong>rzoek zou<br />
73
eer<strong>de</strong>r over <strong>de</strong> mate van pass<strong>en</strong>dheid van het werk gesprok<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> dan <strong>de</strong> mate<br />
van belast<strong>in</strong>g van het werk als factor die het verzuim beïnvloedt. De match tuss<strong>en</strong> werk <strong>en</strong><br />
me<strong>de</strong>werker of het ontbrek<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> match hangt sam<strong>en</strong> met het verzuim <strong>in</strong> e<strong>en</strong> be-<br />
drijf.<br />
Hoewel veel actor<strong>en</strong> wijz<strong>en</strong> op <strong>de</strong> beperkte belastbaarheid van <strong>de</strong> doelgroep als oorzaak voor<br />
het verzuim zi<strong>en</strong> we niet dat bedrijv<strong>en</strong> met lager verzuim ‘beter belastbare me<strong>de</strong>werkers<br />
hebb<strong>en</strong>’. Deze bedrijv<strong>en</strong> zijn beter <strong>in</strong> staat e<strong>en</strong> optimale match tuss<strong>en</strong> belast<strong>in</strong>g <strong>en</strong> belast-<br />
baarheid te realiser<strong>en</strong>. Wel zijn er twee groep<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werkers van wie <strong>de</strong> belastbaarheid la-<br />
ger is. Als eerste merk<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> actor<strong>en</strong> op dat <strong>de</strong> nieuwe <strong>in</strong>stroom <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW an<strong>de</strong>re<br />
beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> heeft <strong>en</strong> gemid<strong>de</strong>ld m<strong>in</strong><strong>de</strong>r belastbaar is dan <strong>de</strong> zitt<strong>en</strong><strong>de</strong> populatie. Bij het bie-<br />
d<strong>en</strong> van pass<strong>en</strong>d werk zou hier meer rek<strong>en</strong><strong>in</strong>g mee gehoud<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. T<strong>en</strong> twee<strong>de</strong><br />
wijz<strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> op <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rgr<strong>en</strong>sproblematiek. Niet alle bedrijv<strong>en</strong> zijn goed <strong>in</strong> staat tij-<br />
dig te signaler<strong>en</strong> wanneer e<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker vanwege verm<strong>in</strong><strong>de</strong>r<strong>de</strong> beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> niet meer tot<br />
<strong>de</strong> doelgroep behoort <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> juiste procedure te volg<strong>en</strong> voor her<strong>in</strong>dicatie met als<br />
resultaat het aflop<strong>en</strong> van <strong>de</strong> <strong>in</strong>dicatie omdat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> niet meer bov<strong>en</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rgr<strong>en</strong>s voor <strong>de</strong><br />
SW-<strong>in</strong>dicatie uitkom<strong>en</strong>. Bedrijv<strong>en</strong> die <strong>de</strong>ze me<strong>de</strong>werkers niet a<strong>de</strong>quaat begeleid<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>in</strong> dit<br />
proces kunn<strong>en</strong> met hoog verzuim van <strong>de</strong>ze groep te mak<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>.<br />
8.3 Verzuimdrempel: b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g <strong>en</strong> regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
De drempel voor verzuim <strong>en</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g wordt me<strong>de</strong> bepaald door <strong>de</strong> b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g die <strong>de</strong> me<strong>de</strong>-<br />
werker met <strong>de</strong> organisatie ervaart. De b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g wordt sterk beïnvloed door <strong>de</strong> waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g die<br />
<strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker ontvangt <strong>en</strong> <strong>de</strong> aandacht die er voor zijn ontwikkel<strong>in</strong>g is. wet on<strong>de</strong>rzoek laat<br />
zi<strong>en</strong> dat het belang van waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g voor <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker, aandacht voor <strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g <strong>en</strong><br />
het gevoel gemist te word<strong>en</strong> <strong>in</strong> geval van verzuim niet g<strong>en</strong>oeg b<strong>en</strong>adrukt kan word<strong>en</strong>. Vooral<br />
<strong>de</strong> bedrijfsarts ziet <strong>in</strong> het gebrek aan aandacht voor <strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g van me<strong>de</strong>werkers e<strong>en</strong><br />
oorzaak van hoog verzuim.<br />
Waar het gaat om regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> laat dit on<strong>de</strong>rzoek zi<strong>en</strong> dat het vooral gaat om <strong>de</strong><br />
uitvoer<strong>in</strong>g van die regels <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong>. De uitvoer<strong>in</strong>g is doorslaggev<strong>en</strong>d voor <strong>de</strong> mate van<br />
verzuim waar e<strong>en</strong> bedrijf mee te mak<strong>en</strong> heeft. De werklei<strong>de</strong>r heeft e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trale rol bij <strong>de</strong><br />
ziekmeld<strong>in</strong>g <strong>en</strong> bij <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g van het beleid voor <strong>de</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g. Verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> werklei-<br />
<strong>de</strong>rs gev<strong>en</strong> wel aan het moeilijk te v<strong>in</strong>d<strong>en</strong> e<strong>en</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g juist aan te nem<strong>en</strong> <strong>en</strong> a<strong>de</strong>quaat te<br />
stimuler<strong>en</strong> het werk te hervatt<strong>en</strong> als het <strong>en</strong>igsz<strong>in</strong>s kan.<br />
Over wat te do<strong>en</strong> <strong>in</strong> geval van leegloop blijk<strong>en</strong> nog we<strong>in</strong>ig regels te bestaan <strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong><br />
gaan hier verschill<strong>en</strong>d mee om. Het managem<strong>en</strong>t zou dui<strong>de</strong>lijkheid met<strong>en</strong> schepp<strong>en</strong> dat <strong>in</strong><br />
geval van leegloop me<strong>de</strong>werkers begeleid word<strong>en</strong> <strong>in</strong> activiteit<strong>en</strong> gericht op hun ontwikkel<strong>in</strong>g.<br />
8.4 Verzuimoorzaak: medische <strong>en</strong> niet-medische oorzak<strong>en</strong><br />
In het on<strong>de</strong>rzoek kwam<strong>en</strong> we we<strong>in</strong>ig resultat<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> die wez<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> groot belang van <strong>de</strong><br />
medische oorzak<strong>en</strong> van het verzuim. Het verzuim lijkt meer e<strong>en</strong> organisatiek<strong>en</strong>merk dan e<strong>en</strong><br />
k<strong>en</strong>merk van e<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker. De bedrijfsarts heeft e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trale rol <strong>in</strong> het vaststell<strong>en</strong> van<br />
<strong>de</strong> medische <strong>en</strong> <strong>de</strong> niet-medische oorzak<strong>en</strong> van het verzuim. De meeste actor<strong>en</strong> zijn re<strong>de</strong>lijk<br />
tevred<strong>en</strong> zijn over het functioner<strong>en</strong> van <strong>de</strong> bedrijfsarts, <strong>de</strong> OR is hier nog het meest kritisch<br />
74
over. De randvoorwaard<strong>en</strong> zijn, ook volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> zelf, echter niet altijd optimaal<br />
om e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> rol <strong>in</strong> het verzuimbeleid te vervull<strong>en</strong>.<br />
Het <strong>aanpak</strong>k<strong>en</strong> van niet medische-oorzak<strong>en</strong> is volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> meeste actor<strong>en</strong> vaak <strong>de</strong> oploss<strong>in</strong>g<br />
voor verzuim. Daarbij noem<strong>en</strong> zij het verbeter<strong>en</strong> van <strong>de</strong> werkomgev<strong>in</strong>g, door te zorg<strong>en</strong> voor<br />
pass<strong>en</strong>d werk, <strong>en</strong> te zorg<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> motivatie <strong>en</strong> prettige sfeer op <strong>de</strong> werkvloer. Met<br />
name <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> <strong>en</strong> HR-managers zi<strong>en</strong> dit als e<strong>en</strong> belangrijke strategie, te meer omdat<br />
zij van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g zijn dat er te veel gemedicaliseerd wordt. Zij zi<strong>en</strong> oploss<strong>in</strong>g<strong>en</strong> meer <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
werkomgev<strong>in</strong>g <strong>en</strong> –sfeer, wat ook geldt voor <strong>de</strong> OR-verteg<strong>en</strong>woordigers. De werklei<strong>de</strong>rs lij-<br />
k<strong>en</strong> meer te voel<strong>en</strong> voor het versneld <strong>in</strong>schakel<strong>en</strong> van <strong>de</strong> bedrijfsarts.<br />
8.5 Hervatt<strong>in</strong>gsdrempel<br />
Voorwaar<strong>de</strong> voor vlotte hervatt<strong>in</strong>g is dat werklei<strong>de</strong>rs contact houd<strong>en</strong> met hun zieke me<strong>de</strong>-<br />
werkers <strong>en</strong> dat het werk <strong>en</strong>/of <strong>de</strong> werkplek snel aangepast word<strong>en</strong> als dit mogelijk is. Werk-<br />
lei<strong>de</strong>rs gev<strong>en</strong> aan dat ze moet<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> met het on<strong>de</strong>rhoud<strong>en</strong> van contact met langdurig<br />
ziek<strong>en</strong>. An<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan dat het verzuimbeleid sowieso (te) we<strong>in</strong>ig prioriteit krijgt<br />
waardoor werklei<strong>de</strong>rs ook we<strong>in</strong>ig tijd aan verzuim <strong>en</strong> re-<strong>in</strong>tegratie kunn<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> belangrijke factor bij het verlag<strong>en</strong> van het verzuim is het verkort<strong>en</strong> van <strong>de</strong> verzuimduur<br />
door het snel regel<strong>en</strong> van aangepast werk. Zowel snelle werkplekaanpass<strong>in</strong>g als het snel re-<br />
gel<strong>en</strong> van aangepast werk kan verzuimw<strong>in</strong>st oplever<strong>en</strong>. Bedrijv<strong>en</strong> met laag verzuim slag<strong>en</strong><br />
daar beter <strong>in</strong> dan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. Op dit punt kan wellicht k<strong>en</strong>nis overgedrag<strong>en</strong> word<strong>en</strong> zodat<br />
quick w<strong>in</strong>s behaald kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
8.6 Stimuler<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> belemmer<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> voor verzuimreductie<br />
Naast <strong>de</strong> factor<strong>en</strong> die direct gerelateerd zijn aan het bestaan<strong>de</strong> d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r zijn verschill<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
an<strong>de</strong>re factor<strong>en</strong> geïd<strong>en</strong>tificeerd. Daarbij gaat het om <strong>de</strong> achterligg<strong>en</strong><strong>de</strong> stimuler<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
belemmer<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> voor het <strong>aanpak</strong>k<strong>en</strong> van het verzuim.<br />
• Zo goed als alle betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan dat zij het urg<strong>en</strong>t v<strong>in</strong>d<strong>en</strong> om het verzuim aan te<br />
pakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat zij d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat het ook mogelijk is om het verzuim terug te dr<strong>in</strong>g<strong>en</strong>. Deze<br />
positieve houd<strong>in</strong>g teg<strong>en</strong>over mogelijke verzuimreductie kan het uitgangspunt zijn voor <strong>de</strong><br />
<strong>aanpak</strong>. Het is niet zo dat e<strong>en</strong> specifieke actor teg<strong>en</strong>werkt of m<strong>in</strong><strong>de</strong>r ambitieus is. Opval-<br />
l<strong>en</strong>d is juist dat HR-manager, OR-verteg<strong>en</strong>woordiger, werklei<strong>de</strong>r <strong>en</strong> bedrijfsarts tezam<strong>en</strong><br />
<strong>in</strong> ons on<strong>de</strong>rzoek <strong>de</strong>ze ambitie uitsprek<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> kant op will<strong>en</strong>.<br />
• Uit <strong>de</strong> casestudies kwam naar vor<strong>en</strong> dat <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e die <strong>de</strong> meeste last van het verzuimpro-<br />
bleem heeft, <strong>de</strong> e<strong>en</strong>heid <strong>de</strong> af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g is <strong>en</strong> dat <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e die het meest verantwoor<strong>de</strong>lijk ge-<br />
houd<strong>en</strong> wordt voor <strong>de</strong> verlag<strong>in</strong>g van het verzuim het hoofd van <strong>de</strong> af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g, namelijk <strong>de</strong><br />
werklei<strong>de</strong>r is. Hiermee lijkt <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r zowel <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e te zijn die het meest last heeft<br />
van het verzuim als <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e die verantwoor<strong>de</strong>lijk is om er iets aan te do<strong>en</strong>. De werklei<strong>de</strong>r<br />
is daarmee <strong>in</strong> feite <strong>de</strong> probleemhou<strong>de</strong>r van het verzuim.<br />
• Rol werklei<strong>de</strong>rs: zij zijn zelf positiever over hun rol <strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> dan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re ac-<br />
tor<strong>en</strong> over h<strong>en</strong>. Tegelijkertijd gev<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong> <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs wel e<strong>en</strong> grote, zo niet<br />
c<strong>en</strong>trale rol, bij verzuimbeheers<strong>in</strong>g. Het lijkt erop dat <strong>in</strong>vester<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs kan<br />
lon<strong>en</strong>. Gevraagd naar <strong>de</strong> beste <strong>aanpak</strong> van het verzuim gev<strong>en</strong> veel betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> dan ook<br />
75
aan dat <strong>de</strong> rol van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r versterkt moet word<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r daarvoor<br />
ver<strong>de</strong>r on<strong>de</strong>rsteund moet word<strong>en</strong>.<br />
• E<strong>en</strong> onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> gevul<strong>de</strong> or<strong>de</strong>rportefeuille is e<strong>en</strong> belangrijke red<strong>en</strong> om verzuim niet aan<br />
te pakk<strong>en</strong>. Bedrijv<strong>en</strong> met hoog <strong>en</strong> laag verzuim gev<strong>en</strong> aan dat leegloop e<strong>en</strong> verzuimver-<br />
hog<strong>en</strong>d effect heeft. Het gaat er dus om door slimme <strong>en</strong> voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> acquisitie <strong>de</strong> or<strong>de</strong>r-<br />
portefeuille, ook kwalitatief, op peil te houd<strong>en</strong> om <strong>de</strong> negatieve effect<strong>en</strong> van leegloop te<br />
voorkom<strong>en</strong>. Wellicht kunn<strong>en</strong> op dit punt ook ervar<strong>in</strong>g<strong>en</strong> uitgewisseld word<strong>en</strong>.<br />
• Alle SW-bedrijv<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> aantal externe ontwikkel<strong>in</strong>g<strong>en</strong> die hun be-<br />
drijfsvoer<strong>in</strong>g <strong>en</strong> hun <strong>ziekteverzuim</strong> negatief kunn<strong>en</strong> beïnvloed<strong>en</strong>. Toch zijn er bedrijv<strong>en</strong><br />
die er beter <strong>in</strong> slag<strong>en</strong> om het verzuim te beheers<strong>en</strong>. De externe factor<strong>en</strong> die het meest<br />
g<strong>en</strong>oemd word<strong>en</strong> zijn <strong>de</strong> <strong>in</strong>krimp<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> markt door <strong>de</strong> crisis, <strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>in</strong>stroom zelf door <strong>de</strong> striktere <strong>in</strong>dicatie <strong>en</strong> <strong>de</strong> politieke onzekerheid rond <strong>de</strong> toekomst<br />
van <strong>de</strong> WSW.<br />
8.7 Aangrijp<strong>in</strong>gspunt<strong>en</strong> terugdr<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>ziekteverzuim</strong><br />
Op basis van <strong>de</strong> resultat<strong>en</strong> van dit on<strong>de</strong>rzoek zijn <strong>en</strong>kele aangrijp<strong>in</strong>gspunt<strong>en</strong> voor het terug-<br />
dr<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van het verzuim <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW-sector te formuler<strong>en</strong>. In hoofdstuk 10 volg<strong>en</strong> <strong>de</strong> aanbeve-<br />
l<strong>in</strong>g<strong>en</strong> die we op dit terre<strong>in</strong> do<strong>en</strong>.<br />
• De belemmer<strong>in</strong>g<strong>en</strong> die betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> noem<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> verlag<strong>in</strong>g van het verzuimbeleid,<br />
zijn tegelijkertijd houvast voor <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong>: <strong>de</strong> verkeer<strong>de</strong> prioriteitstell<strong>in</strong>g, <strong>de</strong> houd<strong>in</strong>g dat<br />
<strong>de</strong> doelgroep nu e<strong>en</strong>maal zieker is <strong>en</strong> <strong>de</strong> rol van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> het managem<strong>en</strong>t wor-<br />
d<strong>en</strong> nu als belemmer<strong>in</strong>g<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd.<br />
• Uit <strong>de</strong> multivariate analyse komt naar vor<strong>en</strong> dat leegloop dom<strong>in</strong>ante <strong>in</strong>vloed heeft op het<br />
verzuim <strong>in</strong> e<strong>en</strong> bedrijf. Meer dan <strong>de</strong> rol van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r, <strong>de</strong> arbeidsomstandighed<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
het verzuimbeleid hangt leegloop sam<strong>en</strong> met het verzuim. Dit wijst er op dat <strong>de</strong> bedrij-<br />
v<strong>en</strong> die leegloop wet<strong>en</strong> aan te pakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> gezon<strong>de</strong> or<strong>de</strong>rportefeuille wet<strong>en</strong> te realise-<br />
r<strong>en</strong> <strong>de</strong> sleutel tot lager verzuim <strong>in</strong> hand<strong>en</strong> lijk<strong>en</strong> te hebb<strong>en</strong>.<br />
• Verzuimbeleid is niet belangrijk, uitvoer<strong>in</strong>g wel. Betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> dr<strong>in</strong>g<strong>en</strong> aan op e<strong>en</strong> actiever<br />
<strong>en</strong> consist<strong>en</strong>ter verzuimbeleid dat on<strong>de</strong>r meer gek<strong>en</strong>merkt wordt door ‘kort erop zitt<strong>en</strong>’<br />
<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijkheid over wat wel <strong>en</strong> wat niet kan.<br />
76
9 Discussie<br />
D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r<br />
Het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r beïnvloed<strong>in</strong>gsmogelijkhed<strong>en</strong> <strong>ziekteverzuim</strong> SW-sector is gericht is op het<br />
<strong>ziekteverzuim</strong> van het <strong>in</strong>dividu <strong>en</strong> <strong>de</strong> factor<strong>en</strong> op <strong>in</strong>dividueel <strong>en</strong> organisatorisch niveau die<br />
dat verzuim beïnvloed<strong>en</strong>. Het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r is niet breed bek<strong>en</strong>d bij <strong>de</strong> betrokk<strong>en</strong> actor<strong>en</strong>. Uit<br />
<strong>de</strong> <strong>en</strong>quête kwam naar vor<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong> HR-managers het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r k<strong>en</strong>t <strong>en</strong> dat dit<br />
voor slechts 20 proc<strong>en</strong>t van <strong>de</strong> OR-verteg<strong>en</strong>woordigers het geval is.<br />
De resultat<strong>en</strong> van het on<strong>de</strong>rzoek lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat niet alle<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>in</strong>dividuele <strong>en</strong> organisatorische<br />
factor<strong>en</strong> die het verzuim beïnvloed<strong>en</strong> van belang zijn, maar dat het m<strong>in</strong>st<strong>en</strong>s zo belangrijk is<br />
om grip te krijg<strong>en</strong> op waardoor <strong>de</strong> organisatorische context beïnvloed wordt. De organisato-<br />
rische factor<strong>en</strong> die het verzuim beïnvloed<strong>en</strong> blijk<strong>en</strong> sterk te verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong>:<br />
bij het <strong>en</strong>e bedrijf zijn <strong>de</strong> arbeidsomstandighed<strong>en</strong> goed <strong>en</strong> wordt snel aangepast werk gere-<br />
geld terwijl dit bij het an<strong>de</strong>re bedrijf niet gebeurt. De achterligg<strong>en</strong><strong>de</strong> mechanism<strong>en</strong> die het<br />
verzuim bepal<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> betrekk<strong>in</strong>g op die factor<strong>en</strong>: waardoor wordt bepaald of e<strong>en</strong> bedrijf<br />
goed arbeidsomstandighed<strong>en</strong> heeft, expliciet waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g aan SW-me<strong>de</strong>werkers geeft etcete-<br />
ra.<br />
Wanneer <strong>de</strong> bepal<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> organisatorische context dui<strong>de</strong>lijk word<strong>en</strong> <strong>en</strong> hier is<br />
het managem<strong>en</strong>t bepal<strong>en</strong>d bij, dan kan <strong>de</strong>ze context ook als beïnvloedbaar ervar<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> niet meer als e<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>.<br />
Gebruik tools <strong>en</strong> <strong>in</strong>strum<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
Me<strong>de</strong> op basis van het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r is door SBCM e<strong>en</strong> aantal tools <strong>en</strong> project<strong>en</strong> ontwikkeld.<br />
Deze tools <strong>en</strong> project<strong>en</strong> om het <strong>ziekteverzuim</strong> te beïnvloed<strong>en</strong> zijn m<strong>in</strong>imaal bij <strong>de</strong> helft van<br />
<strong>de</strong> HR-managers bek<strong>en</strong>d zijn. De meeste tools g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong> wat meer bek<strong>en</strong>dheid. De tools heb-<br />
b<strong>en</strong> betrekk<strong>in</strong>g op alle vier <strong>de</strong> fas<strong>en</strong> van het verzuimtraject: verzuimnoodzaak, verzuim-<br />
drempel, verzuimoorzaak <strong>en</strong> hervatt<strong>in</strong>gsdrempel. Will<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze tools kunn<strong>en</strong> bijdrag<strong>en</strong> aan<br />
verzuimbeheers<strong>in</strong>g dan moet<strong>en</strong> ze niet alle<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d zijn maar ook gebruikt word<strong>en</strong>. Uit re-<br />
gistratiegegev<strong>en</strong>s van SBCM blijkt dat <strong>de</strong> tools we<strong>in</strong>ig gebruikt word<strong>en</strong>. De meest gebruikte<br />
<strong>in</strong>strum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> v<strong>in</strong>d<strong>en</strong> hun weg naar iets meer dan 20 proc<strong>en</strong>t van <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong>. Het gebruik<br />
van <strong>de</strong> tools is nu vrijblijv<strong>en</strong>d. Door <strong>de</strong>ze niet te gebruik<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> wel kans<strong>en</strong> ligge.<br />
Zelfs wanneer bedrijv<strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong> <strong>in</strong>strum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> dan is het <strong>de</strong> vraag of zij <strong>de</strong> ont-<br />
wikkel<strong>in</strong>gstijd voor <strong>de</strong>ze <strong>in</strong>strum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> wellicht an<strong>de</strong>rs hadd<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> bested<strong>en</strong> omdat e<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong>rgelijk <strong>in</strong>strum<strong>en</strong>t al bestond. Het is niet mogelijk <strong>en</strong> niet z<strong>in</strong>vol om bedrijv<strong>en</strong> te verplich-<br />
t<strong>en</strong> <strong>de</strong> tools te gebruik<strong>en</strong>, maar wellicht kan overwog<strong>en</strong> word<strong>en</strong> e<strong>en</strong> positieve prikkel bij het<br />
gebruik van <strong>de</strong> tools <strong>in</strong> te bouw<strong>en</strong>. Bijvoorbeeld kort<strong>in</strong>g op e<strong>en</strong> tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g of extra uitwisse-<br />
l<strong>in</strong>gsgeleg<strong>en</strong>heid bied<strong>en</strong>.<br />
Werklei<strong>de</strong>r: on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong><strong>de</strong> rol<br />
De werklei<strong>de</strong>r komt als c<strong>en</strong>trale actor naar vor<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g van het verzuimbeleid.<br />
Als belemmer<strong>in</strong>g voor het uitvoer<strong>en</strong> van <strong>de</strong>ze rol wordt vaak op <strong>de</strong> grote span of control van<br />
<strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs gewez<strong>en</strong>. Aangezi<strong>en</strong> werklei<strong>de</strong>rs hun me<strong>de</strong>werkers moet<strong>en</strong> begeleid<strong>en</strong> <strong>en</strong> on-<br />
<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong> <strong>in</strong> hun taakuitoef<strong>en</strong><strong>in</strong>g, is het <strong>de</strong> vraag waarom niet meer van e<strong>en</strong> span of sup-<br />
77
port gesprok<strong>en</strong> wordt. Als <strong>de</strong> span of support c<strong>en</strong>traal staat <strong>in</strong> plaats van span of control dan<br />
wordt mete<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk dat het aantal me<strong>de</strong>werkers waarop dat betrekk<strong>in</strong>g heeft begr<strong>en</strong>sd is.<br />
Motivatie me<strong>de</strong>werker is beïnvloedbaar<br />
Verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> actor<strong>en</strong> wijz<strong>en</strong> erop dat <strong>de</strong> motivatie van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers zelf ook e<strong>en</strong> belang-<br />
rijke actor is die het verzuim beïnvloedt. De motivatie van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>en</strong> <strong>de</strong> mogelijk-<br />
heid dat <strong>de</strong> motivatie verzuim beïnvloedt wordt echter voor e<strong>en</strong> groot <strong>de</strong>el door <strong>de</strong> organisa-<br />
torische context van het SW-bedrijf bepaald. T<strong>en</strong> eerste beïnvloedt <strong>de</strong> match tuss<strong>en</strong> werk <strong>en</strong><br />
me<strong>de</strong>werker <strong>en</strong> <strong>de</strong> waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g die m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> motivatie voor e<strong>en</strong> groot <strong>de</strong>el. T<strong>en</strong> twee<strong>de</strong><br />
hangt het van <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g van het verzuimbeleid af of iemand <strong>de</strong> kans krijg<strong>en</strong> zich met e<strong>en</strong><br />
soort baaldag ziek te meld<strong>en</strong>. Wanneer e<strong>en</strong> ziekmeld<strong>in</strong>g goed ontvang<strong>en</strong> wordt <strong>en</strong> er goed<br />
doorgevraagd wordt <strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> dit wet<strong>en</strong> wanneer ze opbell<strong>en</strong>, dan is <strong>de</strong> kans op grijs ver-<br />
zuim veel kle<strong>in</strong>er. In het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r is (het gedrag van) <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker als <strong>de</strong> te beïnvloed<strong>en</strong><br />
(f)actor opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Er is ge<strong>en</strong> rol opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rnem<strong>in</strong>gsraad als spreekbuis van<br />
<strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers. Het geluid van <strong>de</strong> OR kan als feedback beschouwd word<strong>en</strong> <strong>en</strong> gebruikt wor-<br />
d<strong>en</strong> om verbeter<strong>in</strong>g<strong>en</strong> aan te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> die het verzuim verlag<strong>en</strong>.<br />
Bedrijfsarts als <strong>de</strong>skundige gesprekspartner<br />
Van <strong>de</strong> vier actor<strong>en</strong> die <strong>in</strong> het on<strong>de</strong>rzoek betrokk<strong>en</strong> war<strong>en</strong> is <strong>de</strong> bedrijfsarts <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e die het<br />
meest als buit<strong>en</strong>staan<strong>de</strong>r naar het bedrijf kijkt <strong>en</strong> <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e die het meest direct met het ziek-<br />
teverzuim geconfronteerd wordt. Op e<strong>en</strong> aantal punt<strong>en</strong> war<strong>en</strong> <strong>de</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk kri-<br />
tischer dan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong>. De bedrijfsarts<strong>en</strong> vond<strong>en</strong> bijvoorbeeld niet zo sterk dat <strong>de</strong><br />
match tuss<strong>en</strong> werk <strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker goed was, dat er voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g was <strong>en</strong> dat <strong>de</strong><br />
werklei<strong>de</strong>r zijn rol goed vervul<strong>de</strong>. Het managem<strong>en</strong>t van het SW-bedrijf zou meer gebruik<br />
kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> van <strong>de</strong>ze kritische blik half van buit<strong>en</strong>. De bedrijfsarts is bij uitstek <strong>de</strong> <strong>de</strong>s-<br />
kundige gesprekspartner van het managem<strong>en</strong>t <strong>in</strong> het signaler<strong>en</strong> van knelpunt<strong>en</strong> die leid<strong>en</strong><br />
tot verzuim. De bedrijfsarts werd <strong>in</strong> e<strong>en</strong> aantal bedrijv<strong>en</strong> weliswaar gewaar<strong>de</strong>erd, maar ook<br />
als kost<strong>en</strong>post beschouwd. Slechts <strong>en</strong>kele bedrijv<strong>en</strong> lijk<strong>en</strong> tijd (<strong>en</strong> dus geld) te bested<strong>en</strong> aan<br />
<strong>in</strong>hou<strong>de</strong>lijk overleg met hun bedrijfsarts over hun verzuimbeleid (<strong>en</strong> <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g daarvan).<br />
Hier ligg<strong>en</strong> wel mogelijkhed<strong>en</strong> om jezelf als bedrijf e<strong>en</strong> spiegel voor te houd<strong>en</strong> <strong>en</strong> zo met re-<br />
latief we<strong>in</strong>ig moeite aangrijp<strong>in</strong>gspunt<strong>en</strong> voor verbeter<strong>in</strong>g te v<strong>in</strong>d<strong>en</strong>.<br />
Verdui<strong>de</strong>lijk<strong>en</strong> rolver<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g <strong>en</strong> taakver<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g<br />
Op verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> plaats<strong>en</strong> <strong>in</strong> het on<strong>de</strong>rzoek kwam<strong>en</strong> we teg<strong>en</strong> dat actor<strong>en</strong> naar elkaar wijz<strong>en</strong><br />
als verantwoor<strong>de</strong>lijke of als probleemhou<strong>de</strong>r. Ook gev<strong>en</strong> ze aan niet altijd precies te wet<strong>en</strong><br />
wie waarvoor verantwoor<strong>de</strong>lijk is <strong>en</strong> welke rol heeft. Het is <strong>de</strong> taak van het managem<strong>en</strong>t om<br />
heel dui<strong>de</strong>lijk te mak<strong>en</strong> wie <strong>in</strong> welke fase van het verzuimtraject welke rol heeft. Daar kan<br />
on<strong>de</strong>rscheid word<strong>en</strong> gemaakt naar <strong>de</strong> prev<strong>en</strong>tiefase (voorkom<strong>en</strong> van verzuimnoodzaak), <strong>de</strong><br />
ziekteperio<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> re-<strong>in</strong>tegratiefase. De rol die iemand heeft <strong>in</strong> dit proces moet regelmatig<br />
besprok<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, bijvoorbeeld <strong>in</strong> het functioner<strong>in</strong>gsgesprek, zodat dui<strong>de</strong>lijk wordt dat dit<br />
e<strong>en</strong> belangrijk on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van zijn taak is. Als <strong>de</strong>ze dui<strong>de</strong>lijkheid gecreëerd is kunn<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
aangesprok<strong>en</strong> word<strong>en</strong> op hun rol <strong>en</strong> kan gestimuleerd word<strong>en</strong> dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> elkaar aanspre-<br />
k<strong>en</strong>.<br />
78
10 Aanbevel<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
Op basis van dit on<strong>de</strong>rzoek zijn aanbevel<strong>in</strong>g<strong>en</strong> opgesteld. Daarbij adviser<strong>en</strong> we relevante<br />
partij<strong>en</strong> met elkaar sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> om zo gezam<strong>en</strong>lijk <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van verzuim op <strong>de</strong> ag<strong>en</strong>-<br />
da te zett<strong>en</strong> <strong>en</strong> te stimuler<strong>en</strong>. Alle aanbevel<strong>in</strong>g<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> zich op het aanzw<strong>en</strong>gel<strong>en</strong> van <strong>de</strong><br />
discussie <strong>en</strong> <strong>de</strong> dialoog over <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van verzuim. Daarbij moet vooral aandacht uitgaan<br />
naar <strong>de</strong> rol van het managem<strong>en</strong>t <strong>en</strong> <strong>de</strong> wijze waarop zij <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r faciliter<strong>en</strong> om goed<br />
verzuimbeleid uit te voer<strong>en</strong>.<br />
Verzuim<strong>aanpak</strong> op ag<strong>en</strong>da van het managem<strong>en</strong>t<br />
Alle actor<strong>en</strong> (managem<strong>en</strong>t zelf, werklei<strong>de</strong>rs, OR-led<strong>en</strong> <strong>en</strong> bedrijfsarts<strong>en</strong>) zijn van m<strong>en</strong><strong>in</strong>g dat<br />
het <strong>ziekteverzuim</strong> <strong>in</strong> hun bedrijf niet alle<strong>en</strong> omlaag moet, maar ook omlaag kan. Verzuim<br />
wordt dui<strong>de</strong>lijk beschouwd als e<strong>en</strong> beïnvloedbaar bedrijfsk<strong>en</strong>merk. Daarbij wordt aangegev<strong>en</strong><br />
dat prioriteit gev<strong>en</strong> aan verzuim<strong>aanpak</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> consequ<strong>en</strong>te uitvoer<strong>in</strong>g van het beleid sleu-<br />
tels zijn voor lager verzuim. De top van het bedrijf, het managem<strong>en</strong>t, heeft hierbij e<strong>en</strong> cruci-<br />
ale rol. De hoogte van het verzuim <strong>in</strong> e<strong>en</strong> bedrijf wordt sterk bepaald door <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong><br />
verzuimbeleid <strong>en</strong> verzuimbeheers<strong>in</strong>g prioriteit zijn <strong>in</strong> het beleid. Het managem<strong>en</strong>t bepaalt<br />
uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk of verzuim prioriteit heeft of niet. Wanneer <strong>de</strong> <strong>aanpak</strong> van het <strong>ziekteverzuim</strong> door<br />
het managem<strong>en</strong>t op <strong>de</strong> ag<strong>en</strong>da wordt gezet <strong>en</strong> daar blijft staan, dan kan <strong>de</strong> noodzaak hier-<br />
van doordr<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>in</strong> alle lag<strong>en</strong> van het bedrijf. Dan is <strong>de</strong> kans veel groter dat het papier<strong>en</strong><br />
verzuimbeleid, dat <strong>de</strong> meeste bedrijv<strong>en</strong> goed op or<strong>de</strong> hebb<strong>en</strong>, ook consequ<strong>en</strong>t wordt uitge-<br />
voerd. Ver<strong>de</strong>r is hierbij van belang dat <strong>de</strong> ver<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkhed<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk<br />
is, zodat alle actor<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> wat er van ze verwacht wordt. Dit is ook e<strong>en</strong> belangrijke taak<br />
van het managem<strong>en</strong>t, die <strong>in</strong> het on<strong>de</strong>rzoek naar vor<strong>en</strong> kwam. Wij adviser<strong>en</strong> activiteit<strong>en</strong> op<br />
te zett<strong>en</strong> om het managem<strong>en</strong>t van SW-bedrijv<strong>en</strong> te doordr<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van hun c<strong>en</strong>trale rol bij het<br />
verlag<strong>en</strong> van het <strong>ziekteverzuim</strong> <strong>en</strong> van <strong>de</strong> concrete beïnvloed<strong>in</strong>gsmogelijkhed<strong>en</strong> die het ma-<br />
nagem<strong>en</strong>t tot zijn beschikk<strong>in</strong>g heeft.<br />
Daarbij kan ook gewez<strong>en</strong> word<strong>en</strong> op <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>hang tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> visie op verzuim <strong>en</strong> <strong>de</strong> visie<br />
van het managem<strong>en</strong>t op <strong>in</strong>zetbaarheid van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers. Managem<strong>en</strong>t dat uitgaat van<br />
ontwikkel<strong>in</strong>g <strong>en</strong> streeft naar duurzame <strong>in</strong>zetbaarheid van me<strong>de</strong>werkers ziet <strong>en</strong> biedt meer<br />
mogelijkhed<strong>en</strong> <strong>in</strong> geval van (dreig<strong>en</strong>d) verzuim dan wanneer e<strong>en</strong> meer statische visie ge-<br />
bruikt wordt. Zo versterk<strong>en</strong> het <strong>sociale</strong> <strong>en</strong> het f<strong>in</strong>ancieel-economische perspectief elkaar ook.<br />
Teg<strong>en</strong>gaan leegloop cruciaal voor verlag<strong>in</strong>g verzuim<br />
Uit het on<strong>de</strong>rzoek komt naar vor<strong>en</strong> dat leegloop e<strong>en</strong> belangrijke <strong>de</strong>term<strong>in</strong>ant van verzuim <strong>in</strong><br />
e<strong>en</strong> bedrijf is. Leegloop leidt <strong>in</strong> <strong>de</strong> huidige situatie vaak tot e<strong>en</strong> lagere verzuimdrempel <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> hogere hervatt<strong>in</strong>gsdrempel: het maakt we<strong>in</strong>ig uit of iemand aanwezig is <strong>en</strong> me<strong>de</strong>werkers<br />
ervar<strong>en</strong> dat ook zo. Sommige bedrijv<strong>en</strong> slag<strong>en</strong> er door creatieve acquisitie beter dan an<strong>de</strong>re<br />
<strong>in</strong> hun werkvoorraad op peil te houd<strong>en</strong>. Het voorkom<strong>en</strong> van leegloop is e<strong>en</strong> belangrijke factor<br />
<strong>in</strong> het teg<strong>en</strong>gaan van verzuim <strong>in</strong> e<strong>en</strong> sector waar<strong>in</strong> verzuim gezi<strong>en</strong> wordt als e<strong>en</strong> mid<strong>de</strong>l voor<br />
het opvang<strong>en</strong> van leegloop. Want als er e<strong>en</strong>maal sprake is van onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> werk, dan heb-<br />
b<strong>en</strong> alle bedrijv<strong>en</strong> moeite om daarmee om te gaan <strong>en</strong> is het niet zo dat sommige bedrijv<strong>en</strong><br />
daar beter mee omgaan dan an<strong>de</strong>re. Daarom is het van belang <strong>de</strong> uitwissel<strong>in</strong>g van goe<strong>de</strong> ac-<br />
quisitiemethod<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rl<strong>in</strong>g te stimuler<strong>en</strong>. Het is aan te bevel<strong>en</strong> om<br />
daarbij op basis van dit on<strong>de</strong>rzoek ook expliciet <strong>de</strong> koppel<strong>in</strong>g te legg<strong>en</strong> met het ziektever-<br />
zuim <strong>in</strong> e<strong>en</strong> bedrijf.<br />
79
Versterk<strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> werklei<strong>de</strong>r<br />
De werklei<strong>de</strong>r heeft direct <strong>in</strong>vloed op alle fas<strong>en</strong> van het verzuimtraject zoals dat <strong>in</strong> het d<strong>en</strong>k-<br />
ka<strong>de</strong>r beïnvloed<strong>in</strong>g <strong>ziekteverzuim</strong> geschetst wordt. Door zijn gedrag beïnvloedt hij recht-<br />
streeks <strong>de</strong> hoogte van <strong>de</strong> verzuimnoodzaak <strong>en</strong> <strong>de</strong> verzuimdrempel, maar ook <strong>de</strong> hoogte van<br />
<strong>de</strong> hervatt<strong>in</strong>gsdrempel. De mate waar<strong>in</strong> <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r aandacht <strong>en</strong> waar<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g heeft voor <strong>in</strong>-<br />
dividuele me<strong>de</strong>werkers <strong>en</strong> waar<strong>in</strong> hij <strong>in</strong> staat is werk <strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker goed te match<strong>en</strong> is van<br />
<strong>in</strong>vloed op <strong>de</strong> verzuimnoodzaak <strong>en</strong> <strong>de</strong> verzuimdrempel <strong>en</strong> op <strong>de</strong> niet-medische oorzak<strong>en</strong> van<br />
verzuim. De werklei<strong>de</strong>r speelt e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trale rol <strong>in</strong> het hele proces, maar kan we<strong>in</strong>ig uitricht<strong>en</strong><br />
zon<strong>de</strong>r on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g van MT, HRM <strong>en</strong> Arbo-di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong><strong>in</strong>g. Voor <strong>de</strong>ze c<strong>en</strong>trale rol zijn niet<br />
alle werklei<strong>de</strong>rs ev<strong>en</strong> goed toegerust. Werklei<strong>de</strong>rs zijn zelf grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els tevred<strong>en</strong> over hun<br />
compet<strong>en</strong>ties hiervoor, maar an<strong>de</strong>re actor<strong>en</strong> uit<strong>en</strong> daarover <strong>in</strong> dit on<strong>de</strong>rzoek meer twijfels.<br />
Afhankelijk van <strong>de</strong> situatie <strong>in</strong> e<strong>en</strong> bedrijf, met name <strong>de</strong> anciënniteit van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs <strong>en</strong><br />
het aantal werklei<strong>de</strong>rs dat zelf uit <strong>de</strong> doelgroep afkomstig is, moet<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> strategie-<br />
<strong>en</strong> gebruikt word<strong>en</strong> om <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r te on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong>:<br />
• Het werk van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r zo <strong>in</strong>richt<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r ook <strong>de</strong> geleg<strong>en</strong>heid heeft om <strong>de</strong>ze<br />
tak<strong>en</strong> uit te voer<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat het belang van <strong>de</strong>ze taak daarmee tot uitdrukk<strong>in</strong>g wordt gebracht.<br />
Dit betek<strong>en</strong>t dat <strong>de</strong> grote span-of- control waarvan nu vaak sprake is teruggebracht moet wor-<br />
d<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> goed werkbare span-of-support. Let wel: het gaat bij e<strong>en</strong> span of support niet om<br />
het pamper<strong>en</strong> van me<strong>de</strong>werkers, maar juist om <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers te faciliter<strong>en</strong> <strong>in</strong> het nem<strong>en</strong><br />
van eig<strong>en</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid. SBCM zou mo<strong>de</strong>ll<strong>en</strong> <strong>en</strong> handvatt<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong><br />
waarmee dui<strong>de</strong>lijk wordt welke rol managem<strong>en</strong>t, arbodi<strong>en</strong>st, werklei<strong>de</strong>r <strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker <strong>in</strong><br />
e<strong>en</strong> specifiek bedrijf spel<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> totale <strong>in</strong>tegrale ket<strong>en</strong>b<strong>en</strong>a<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g van verzuimbestrijd<strong>in</strong>g.<br />
• Gerichte <strong>en</strong> regelmatige terugker<strong>en</strong><strong>de</strong> (‘opfris’) tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g van <strong>de</strong> belangrijkste vaardighed<strong>en</strong>:<br />
signaler<strong>en</strong> van verzuimbehoefte bij me<strong>de</strong>werker <strong>en</strong> dit besprek<strong>en</strong>, verzuimgesprek voer<strong>en</strong> bij<br />
ziekmeld<strong>in</strong>g, contact on<strong>de</strong>rhoud<strong>en</strong> bij kort <strong>en</strong> bij langdurig verzuim, mogelijkhed<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> zi<strong>en</strong><br />
voor het verlag<strong>en</strong> van <strong>de</strong> hervatt<strong>in</strong>gsdrempel.<br />
• Hierbij is ook aandacht nodig voor <strong>de</strong> ‘frequ<strong>en</strong>t verzuim’ gesprekk<strong>en</strong>. Dit is ook e<strong>en</strong> mid<strong>de</strong>l voor<br />
het verhog<strong>en</strong> van het bewustzijn, zowel bij <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r als bij <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker. Ook is dit be-<br />
hulpzaam bij het <strong>in</strong> beeld krijg<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>aanpak</strong>k<strong>en</strong> van <strong>de</strong> kle<strong>in</strong>e groep notoire verzuimers.<br />
• On<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r door e<strong>en</strong> specialist <strong>in</strong> prev<strong>en</strong>tie van verzuim <strong>en</strong> verzuimbege-<br />
leid<strong>in</strong>g: <strong>de</strong> specialist kan, afhankelijk van <strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r <strong>en</strong> van het be-<br />
drijf, e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el van het werk (gesprekk<strong>en</strong>) van <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r overnem<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r<br />
versterk<strong>en</strong> <strong>in</strong> zijn compet<strong>en</strong>ties. Doel hiervan is <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>r ge<strong>en</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid toe te<br />
schrijv<strong>en</strong> die hij niet aankan.<br />
On<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong> me<strong>de</strong>werker<br />
Er is ge<strong>en</strong> red<strong>en</strong> waarom SW-me<strong>de</strong>werkers met werk dat is aangepast aan hun beperk<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> die werk<strong>en</strong> <strong>in</strong> e<strong>en</strong> omgev<strong>in</strong>g met e<strong>en</strong> positieve cultuur waar ze gewaar<strong>de</strong>erd word<strong>en</strong>, e<strong>en</strong><br />
hoger <strong>ziekteverzuim</strong> hebb<strong>en</strong> dan an<strong>de</strong>re me<strong>de</strong>werkers. Wanneer aan <strong>de</strong>ze voorwaard<strong>en</strong> vol-<br />
daan wordt, kan van me<strong>de</strong>werkers gevraagd word<strong>en</strong> dat zij zelf ook verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
nem<strong>en</strong> voor hun <strong>ziekteverzuim</strong>. Dat betek<strong>en</strong>t dat zij zich alle<strong>en</strong> ziek meld<strong>en</strong> als het echt niet<br />
an<strong>de</strong>rs kan, dat zij bereid zijn om aangepast werk te do<strong>en</strong> als zij door ziekte hun eig<strong>en</strong> werk<br />
niet kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat zij zich <strong>in</strong>spann<strong>en</strong> om zo snel mogelijk te herstell<strong>en</strong>. SW-<br />
me<strong>de</strong>werkers moet<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk geïnformeerd word<strong>en</strong> over wat er van ze verwacht wordt.<br />
SBCM kan hierbij e<strong>en</strong> stimuler<strong>en</strong><strong>de</strong> rol spel<strong>en</strong> door het ontwikkel<strong>en</strong> van laagdrempelig <strong>in</strong>for-<br />
matiemateriaal <strong>en</strong> door handleid<strong>in</strong>g<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> werklei<strong>de</strong>rs hoe ze <strong>de</strong>ze k<strong>en</strong>nis (<strong>en</strong> dit gedrag)<br />
bij <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers actueel <strong>en</strong> scherp houd<strong>en</strong>. Daarbij is het ook van belang dat <strong>de</strong> me<strong>de</strong>-<br />
werker meer bewust wordt gemaakt van <strong>de</strong> gevolg<strong>en</strong> van verzuim. Het kost geld, <strong>en</strong> ver-<br />
hoogt ook <strong>de</strong> werkdruk voor <strong>de</strong> overige me<strong>de</strong>werkers. De huidige cultuur waar<strong>in</strong> verzuim<br />
80
langzaam geaccepteerd wordt, <strong>en</strong> <strong>de</strong>motiver<strong>en</strong>d werkt voor <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers die nog wél ge-<br />
motiveerd zijn, moet doorbrok<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Pass<strong>en</strong>d werk om verzuimnoodzaak te verm<strong>in</strong><strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>en</strong> verzuimdrempel te verhog<strong>en</strong><br />
SW-bedrijv<strong>en</strong> voer<strong>en</strong> <strong>de</strong> WSW uit met als opdracht pass<strong>en</strong>d werk te bied<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> doelgroep.<br />
Pass<strong>en</strong>d werk biedt voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> om maatwerk te creër<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
me<strong>de</strong>werkers waarbij ruimte <strong>en</strong> aandacht voor hun ontwikkel<strong>in</strong>g is. In feite gaat het om het<br />
aanpass<strong>en</strong> van het werk aan <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werkers omdat SW-me<strong>de</strong>werkers beperkte moge-<br />
lijkhed<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> om zich aan het werk aan te pass<strong>en</strong>. Pass<strong>en</strong>d werk verm<strong>in</strong><strong>de</strong>rt <strong>de</strong> verzuim-<br />
noodzaak <strong>en</strong> verhoogt <strong>de</strong> verzuimdrempel. De noodzaak van pass<strong>en</strong>d werk <strong>in</strong> relatie tot ver-<br />
lag<strong>in</strong>g van het verzuim behoeft meer aandacht van <strong>de</strong> SW-bedrijv<strong>en</strong>.<br />
Doorontwikkel<strong>en</strong> d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r beïnvloed<strong>in</strong>gsmogelijkhed<strong>en</strong> verzuim<br />
In het on<strong>de</strong>rzoek is e<strong>en</strong> groot aantal factor<strong>en</strong> naar vor<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong> dat <strong>in</strong>vloed heeft op <strong>de</strong><br />
elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zoals die b<strong>en</strong>oemd zijn <strong>in</strong> het D<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r beïnvloed<strong>in</strong>g <strong>ziekteverzuim</strong>: verzuim-<br />
noodzaak, verzuimdrempel, verzuimoorzaak <strong>en</strong> hervatt<strong>in</strong>gsdrempel. Zoals is aangegev<strong>en</strong>,<br />
zijn <strong>de</strong>ze factor<strong>en</strong> niet allemaal <strong>in</strong> het huidige d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r <strong>in</strong> te <strong>de</strong>l<strong>en</strong>. Voor e<strong>en</strong> beter zicht op<br />
het geheel aan beïnvloed<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> voor het <strong>ziekteverzuim</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> SW is het raadzaam het<br />
huidige d<strong>en</strong>kka<strong>de</strong>r ver<strong>de</strong>r door te ontwikkel<strong>en</strong>. Hierbij moet <strong>de</strong> rol van <strong>de</strong> factor<strong>en</strong> die <strong>de</strong> or-<br />
ganisatiecontext bepal<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk word<strong>en</strong>. Dit zijn vooral factor<strong>en</strong> op mesoniveau (organisa-<br />
tie <strong>en</strong> bedrijfsniveau) <strong>en</strong> <strong>in</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>re mate factor<strong>en</strong> op macroniveau. Daarmee word<strong>en</strong> <strong>de</strong>els<br />
nieuwe ‘knopp<strong>en</strong>’ toegevoegd aan het han<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gsrepertoire van <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong>els knop-<br />
p<strong>en</strong> ver<strong>de</strong>r verfijnd zodat <strong>de</strong> sector vertrouwd kan rak<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> gezon<strong>de</strong> blik op verzuim.<br />
81
Colofon<br />
SBCM is het A&O- fonds <strong>sociale</strong> werkvoorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g.<br />
Het wordt bestuurd door <strong>de</strong> lan<strong>de</strong>lijke verteg<strong>en</strong>woordigers<br />
van werkgevers <strong>en</strong> werknemers van <strong>de</strong> sector.<br />
SBCM is het k<strong>en</strong>nis- <strong>en</strong> expertisec<strong>en</strong>trum voor arbeidsontwikkel<strong>in</strong>g,<br />
gezond <strong>en</strong> veilig werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> arbeidsmarkt <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
SW-sector.