Eindrapport Impact van geluid op welzijn, leefmilieu en ...

door windturbines noodzakelijk is, is het duidelijk dat deze installaties voor ernstige slaapverstoring
kunnen zorgen (Pedersen, 2009).
Het effect van transportlawaai op slaapverstoring hangt af van de bron. Wegverkeersgeluid geeft
aanleiding tot de sterkste veranderingen in slaappatroon en continuïteit, terwijl spoor- en
luchtverkeersgeluid aanleiding geven tot de hoogste subjectieve slaapverstoring (Basner et al.,
2011). Dit houdt verband met welbepaalde akoestische eigenschappen: de snelle toename van het
geluidsdrukniveau (zoals bijvoorbeeld bij hogesnelheidstreinen en vliegtuigen) is samen met eerder
hoogfrequente spectrale samenstelling meer gelinkt aan bewuste, corticale gevolgen, terwijl de
passage van individuele auto’s meestal te kort is om mensen echt wakker te maken.
Voorgaand onderscheid maakt het moeilijk om een welbepaalde geluidsindicator voor nachtelijk
geluid voorop te stellen. Subjectief gerapporteerde slaapverstoring blijkt goed te correleren met Agewogen
niveaus tijdens de nacht (Passchier-Vermeer & Passchier, 2005; van Kempen et al., 2005),
maar ontwaken en cardiovasculaire reacties houden meer verband met piekniveaus en het aantal
geluidsgebeurtenissen .
Het is evident om bij slaapverstoring de focus te leggen op nachtelijke blootstelling, maar een aantal
studies tonen aan dat blootstelling overdag eveneens een invloed kan hebben (Hume, 2011).
Analoog zijn cardiovasculaire effecten sterk gelinkt met een verstoorde nachtrust, maar
blootstelling aan hoge geluidsniveaus overdag (bijvoorbeeld op de werkplek) verhogen eveneens
het risico op dergelijke aandoeningen.
3.2.3. G ELUID IS MEER DAN EEN GEMIDDELDE DOSIS
Geïnspireerd door het belang van de totale dosis bij blootstelling aan toxische stoffen,
luchtverontreiniging, enz. is men soms geneigd om de ongewenste effecten van geluid op de mens
te begroten op basis van energetisch gemiddeld geluidsdrukniveaus, LAeq. Nochtans ligt de situatie
voor geluid ietwat anders. Omwille van het sterkere of mindere belang van sommige geluiden voor
het voortbestaan van het organisme is de biologische respons afhankelijk geworden van het
gedetailleerde frequentie- en tijdsverloop van het geluidssignaal. Men spreekt in die context van de
“saliency” van het geluid als een maat voor hoe sterk een geluid uitspringt boven de achtergrond, in
die zin dat het de aandacht zou trekken (De Coensel, 2010c). Emotionele en cognitieve respons
spelen een rol bij het ontstaan van stress en langetermijneffecten op de gezondheid. De betekenis
die door een persoon binnen een culturele context gehecht wordt aan een geluid speelt hierbij een
belangrijke rol. We gaan hieronder meer in detail in op deze belangrijke factoren en tonen
vervolgens aan hoe dit aanleiding geeft tot verschillen in vastgestelde effecten naargelang de bron
van het geluid.
a. D ETECTEERBAARHEID
Zoals eerder gezegd vangen wij niet enkel passief de akoestische signalen uit onze omgeving op,
maar analyseren we actief wat daarvan voor ons betekenisvol kan zijn. (zie Sectie 2.3.1) De mens
wordt namelijk voortdurend blootgesteld aan een overvloed aan stimuli (visueel, auditief,...). Ons
neurologisch systeem is niet in staat om die overvloed aan informatie op een gelijkwaardige manier
te verwerken, en dient daarom een selectie te maken van de meest relevante stimuli (Knudsen,
2007). Wat betreft het auditief systeem wordt onze aandacht onder meer getrokken door geluiden:
- die sterk veranderen in de tijd, bijvoorbeeld snel luider worden of kort pieken;
- met een periodiek patroon, zoals de beat in muziek;
- die een aantal zuivere tonen bevatten;
- ...
De neurologische paden in het menselijk auditief systeem zijn sterk afgestemd op het detecteren
van dergelijke patronen. Deze fijne afstemming is nuttig om bijvoorbeeld spraak te detecteren in
een achtergrond van omgevingsgeluid (zie bv. Kalinli & Narayanan, 2007), maar wordt lastig
wanneer precies ongewenste geluiden een dergelijk karakter hebben. De meest recente
computermodellen voor het simuleren van aandachtsmechanismen (zowel visueel als auditief) zijn
gebaseerd op een biologisch plausibele implementatie van dit “saliency” mechanisme (zie bv.
Kayser et al., 2005). Dit principe kan ook worden aangewend voor het bepalen of een geluid, in de
context van andere omgevingsgeluiden en de geluiden die door de persoon zelf gegenereerd
34 Impact van geluid op welzijn, leefmilieu en volksgezondheid in Vlaanderen