Eindrapport Impact van geluid op welzijn, leefmilieu en ...

dido w ith o ne 27-Apr-2011
0.4
0.2
0
-0.2
-0.4
-0.6
0 0.2 0.4
tijd (sec)
0.6 0.8
FIGUUR 6FONEMEN: DRUKSIGNAAL. FREQUENTIESPECTRUM, SPECTROGRAM (VAN LINKS NAAR RECHTS).
In dit gesproken fragment bestaande uit verschillende fonemen (“with one”) bevatten de
stemhebbende fonemen (in dit geval de klinkers) duidelijk meer energie dan de stemloze (“th”).
Fonemen zijn de kleinste betekenisonderscheidende elementen van een taal, zoals ‘b’ en ‘p’ (‘bal’ is
duidelijk iets anders dan ‘pal’). De tongpunt ‘r’ en de huig ‘r’ klinken daarentegen ook anders, maar
zijn geen fonemen omdat de uitspraak de betekenis van het woord niet veranderd.
Een verschil in energie-inhoud tussen fonemen heeft implicaties bij spraakverstaanbaarheid in een
nagalmende ruimte (bvb. een grote gesloten publieke ruimte), waarbij latere zwakke stemloze
klanken vaak overstemd worden door uitgalmende sterke eerdere stemhebbende klanken,
waardoor de betekenis van zinnen verloren kan gaan. Ook achtergrondlawaai kan zwak maar
betekenismatig cruciaal spraakgeluid overstemmen. Vandaar dat één van de veel gebruikte maten
voor spraakverstaanbaarheid de ‘modulatietransfer’ kwaliteit in een akoestisch scenario bepaalt:
hoe beter luidheidsmodulaties, die kenmerkend zijn voor gesproken taal, behouden blijven van bij
de spreker tot bij de luisteraar, hoe beter de spraakverstaanbaarheid. Bijvoorbeeld is de nagalm in
een klaslokaal of huiskamer veel minder en (indien er weinig storende bronnen zijn) de
modulatietransfer veel beter dan in een grote kerk of winkelcentrum. Typisch voor stemhebbende
klanken is dat ze tonaal zijn (ze kunnen gebruikt worden om melodieën te vormen), en dus tonale
frequentiecomponenten geven in het spectrum. Een laatste kenmerk van spraakgeluid is dat
bepaalde frequentiebanden (de zogenaamde ‘formanten’, typisch rond 500, 1500, 2500, 3500,
4500, 5500, ... Hz) dominant aanwezig zijn. Door de mondzetting kan de relatieve sterkte van die
banden aangepast worden, wat in de perceptie o.a. het verschil uitmaakt tussen de verschillende
stemhebbende klanken (bijvoorbeeld ‘a o i e u oe’)
2.2.3. HET GELUIDSNIVEAU IN DB
|S/S max |(dB)
0
-20
-40
-60
10 2
-80
10 3
frequentie (Hz)
Normaal horende personen zijn in staat om zowel uiterst stille geluiden te horen en interpreteren
(zo laag als enkele honderden microPascal rms, bvb. het geluid van verkeer ver weg in een goed
akoestisch geïsoleerde slaapkamer in een residentiële wijk) als zeer luide geluiden (bvb. een paar
Pascal rms in een discotheek). Voor onze subjectieve perceptie stemmen luidheidsverschillen niet
zozeer overeen met verschillen in drukamplitude, maar met verhoudingen van drukamplitudes: de
subjectieve waarneming van geluid is logaritmisch. Daarom wordt het geluidsniveau Lp op een
welbepaalde locatie in de ruimte uitgedrukt in de logaritmische grootheid dB (decibel). De relatie
met de effectiefwaarde of rms-waarde van de geluidsdruk wordt gegeven door: