Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

heeft het op slachtoffers of nabestaanden dat heel Nederland deelt in details uit hun
privéleven? Details waarvan is af te vragen in hoeverre ze relevant zijn voor het nieuwsfeit?
Of als door onzorgvuldigheid van verslaggevers verkeerde informatie op de voorpagina’s en
in nieuwsbulletins verschijnt, die soms tot bizarre situaties leidt. In hoofdstuk 4 presenteren
we daar een mooi voorbeeld van. Of wanneer nabestaanden in hun toestand van shock,
verbijstering en pijn een vloedgolf aan verzoeken om persoonlijk commentaar of ‘een mooie
foto’ over zich heen krijgen? Dat sommige journalisten er niet voor terugdeinzen om stiekem
door de gordijnen te gluren om gedetailleerde beschrijving te geven van wat er zich op dat
moment binnen afspeelt? Dat laatste is gelukkig een uitzondering, maar met betrekking tot
gluren in digitale ‘huiskamers’ zoals Hyves bestaan heel wat minder scrupules.
Wanneer deze praktijken leed toevoegen aan wat slachtoffers en nabestaanden al
doormaken, wanneer het hen hindert in verwerking en herstel, dan is er sprake van
schadelijke effecten. Slachtofferhulp Nederland ontvangt regelmatig signalen dat dit gebeurt
en heeft daarom besloten zich te verdiepen in deze signalen. Dat gebeurt door onderzoek te
doen naar ervaringen van slachtoffers in en met de media en deze te spiegelen aan de
geschreven en ongeschreven regels van de media en de toepassing hiervan in de praktijk.
Het voorliggende rapport is het resultaat hiervan en dient als vertrekpunt voor het jaarlijkse
symposium dat in het kader van de Dag van het Slachtoffer plaatsvindt. Doel van het rapport
en het symposium is om het debat te voeren met de betrokken partijen en nadrukkelijk
aandacht te vragen voor de positie van slachtoffers. Daarbij stelt Slachtofferhulp Nederland
zich de vraag of met de bestaande formele en informele regels, richtlijnen en codes de
belangen van slachtoffers voldoende beschermd zijn. Of is een aanscherping van regels en
het verbinden van sancties daaraan gewenst?
1.2 Het onderzoek: opzet en uitvoering
Signalen uit het ‘veld’ van Slachtofferhulp Nederland zijn aanleiding geweest om een nadere
verkenning te doen naar ervaringen van slachtoffers en nabestaanden met de media. Daarbij
is het interessant om in kaart te brengen wat media zelf, naast wettelijke voorschriften, aan
regels en visies hanteren met betrekking tot slachtoffers en hun privacy. De centrale vraag in
het onderzoek luidt:
Welke formele en informele rechten met betrekking tot hun privacy hebben
slachtoffers 1 als het gaat om berichtgeving in de media en is dit afdoende om
de belangen van slachtoffers te beschermen?
Uit de hoofdvraag komt een aantal deelvragen voort:
• Wat bestaat er aan formele en informele regels en codes op het gebied van privacy
van slachtoffers en wat is er aan jurisprudentie?
• Hoe gaan media in de praktijk om met de privacy van slachtoffers in de
berichtgeving?
• Hoe definiëren slachtoffers hun belangen op het gebied van privacy?
• Wat zijn de ervaringen van slachtoffers met de media? Welke effect hebben die
ervaringen op hen? Welke belangen van slachtoffers zijn in het geding?
• Waar kunnen slachtoffers terecht met klachten of claims indien zij zich aangetast
voelen in hun privacy?
• Voldoen de bestaande rechten en voorzieningen ter bescherming van de privacy in
de ogen van slachtoffers en de media?
• Is het gewenst c.q. noodzakelijk de bestaande rechten en voorzieningen aan te
passen en zo ja, op welke wijze? Zijn er best practices te halen uit het buitenland?
Aan de hand van empirisch onderzoek en literatuurstudie zullen deze vragen in het rapport
een antwoord krijgen.
1 De term slachtoffers verwijst naar de definitie die Slachtofferhulp Nederland hanteert in haar missie en omvat tevens
getuigen, inzittenden, direct betrokkenen (bv. gezinsleden) en nabestaanden.
8