Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

epaalde informatie eenmaal in omloop, dan krijgt die een eigen dynamiek en die kan
mensen heel lang blijven achtervolgen.
Een andere asymmetrie is het feit dat de journalist een professional is, doorkneed in het
communicatie- en nieuwsvak, met een uitgebreid repertoire om informatie te verzamelen,
goedschiks en soms kwaadschiks. Het gemiddelde slachtoffer is een leek op mediagebied,
onwetend van de belangen, praktijken en procedures die daar gelden. Voor de journalist is
berichtgeving zijn broodwinning en het belang van de lezer staat scherp op zijn netvlies. Het
slachtoffer verkeert in een zeer emotionele staat en kan vaak geen rationele afwegingen
maken.
De macht ligt bij de journalist en de media en daarmee hebben zij ook een zeer grote
verantwoordelijkheid: de verantwoordelijkheid om zich bewust te zijn van de belangen en
behoeften van het slachtoffer en deze te respecteren, de verantwoordelijkheid om het
slachtoffer met rust te laten als op tien vingers is na te tellen dat deze nauwelijks
toerekeningsvatbaar is, de verantwoordelijkheid om zeer kritisch te kijken naar de relevantie
van details en beelden en niet alles te publiceren wat over iemand te vinden is, ook al staat
het ook op internet of hebben andere media het al gemeld, de verantwoordelijkheid om zo nu
en dan slachtoffers tegen zichzelf in bescherming te nemen, omdat zij de consequenties van
hun handelen en woorden in hun staat van shock niet kunnen overzien.
6.3 Nabeschouwing
Slachtofferhulp Nederland heeft het initiatief genomen tot het onderzoek en het symposium
‘Publiek bezit tegen wil en dank?’, omdat zij hoopt hiermee de belangen van het slachtoffer
beter tussen de oren van de journalisten te krijgen. Want te vaak lopen slachtoffers schade
op door het opereren van de media. Slachtofferhulp Nederland gelooft niet in strengere
wetten of sancties als oplossing, want de informatievrijheid is een groot goed dat gekoesterd
moet worden. Zij gelooft wél in het debat met professionals die streven naar kwaliteit in hun
werk en daarop aan te spreken en te committeren zijn.
• Slachtofferhulp Nederland zou media willen uitnodigen – of uitdagen – convenanten
te ondertekenen, met daarin veel concretere afspraken over het respecteren van de
(privacy)belangen van slachtoffers dan wat er in verschillende documenten (Leidraad,
codes) is vastgelegd. Bijvoorbeeld: kinderen beneden de 12 worden niet benaderd
door de media. Zo’n convenant heeft als doel enige balans aan te brengen in een
relatie die volstrekt ongelijkwaardig is. Daarmee zou de partij die in feite alle touwtjes
in handen heeft, erkennen een speciale verantwoordelijkheid te hebben voor de
kwetsbare wederpartij. Maar Slachtofferhulp is niet naïef. Zij beseft dat dit voorstel
hoogstwaarschijnlijk geen enkele respons krijgt. Waarom zou zo’n overeenkomst wel
werken, terwijl de codes en leidraden van de sector zelf het ethisch handelen van
journalisten blijkbaar niet genoeg kunnen sturen? Nog meer regels vastleggen druist
in tegen de fundamentele allergie die de sector heeft voor alles wat zij opvat als
inperking van haar autonomie. Maar het achterliggende idee is niet om de vrijheid
van de pers beknotten, maar de sensitiviteit van individuele journalisten en de sector
in het algemeen ten aanzien van slachtoffers vergroten. Slachtofferhulp Nederland is
van mening dat dergelijke convenanten of intentieverklaringen echt niet het begin van
het einde van de democratische rechtstaat inluiden.
• Wanneer de Raad voor de Journalistiek inderdaad besluit om publieke leden aan te
stellen die niet verbonden zijn aan de mediasector, dan houdt Slachtofferhulp
Nederland zich van harte aanbevolen voor een plaats in dit gremium.
• Slachtofferhulp pleit er tevens voor om het recht een klacht in te dienen niet te
beperken tot de direct belanghebbenden. Vanuit de wetenschap dat veel slachtoffers
het gewoon niet kunnen opbrengen om naast alle ellende die hun overkomt ook nog
eens een procedure op te starten, zou het mogelijk moeten zijn dat zij zich door
Slachtofferhulp Nederland in dezen laten vertegenwoordigen. Dat biedt de Raad de
mogelijkheid om haar jurisprudentie verder te ontwikkelen.
• Daarnaast zal Slachtofferhulp Nederland niet nalaten om de media op alle mogelijke
manieren te blijven aanspreken, wanneer zij de privacy van slachtoffers zonder
noodzaak aan hun laars lappen.
79