Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

Hoofdstuk 6 Conclusie en slotbeschouwing
Het moet en kan beter
Aan het einde van dit rapport gekomen, willen we kort de essentie van de verschillende
hoofdstukken nog eens de revue laten passeren. Vervolgens geven we, bij wijze van
conclusies, antwoord op de vragen die centraal stonden in dit onderzoek. Daarna volgen nog
enkele slotbeschouwingen en aanbevelingen
6.1. Samenvatting
Uitgangspunt van dit onderzoek vormt de vraag welke formele en informele rechten
slachtoffers kunnen doen gelden, wanneer ze hun persoonlijke levenssfeer willen
beschermen tegen ongewenste media-aandacht. In het verlengde daarvan volgt – vanuit het
perspectief van een organisatie als Slachtofferhulp Nederland uiteraard – de vraag: zijn de
bestaande voorzieningen adequaat? Voelen slachtoffers zich voldoende beschermd?
Met deze vraag betreden we een arena waar twee partijen onder het oog van een derde partij
de confrontatie aangaan. De ene partij is de particulier, de gewone burger, een privépersoon
als u en ik, die door toeval slachtoffer is geworden van een misdrijf, ongeval of ramp, de
andere partij wordt gevormd door de media, in dit geval de nieuwsmedia in hun vele
verschijningsvormen: print, tv, radio en internet. De toeschouwende partij is het publiek, de
samenleving, wij allemaal als consumenten van media. Een deel van ons hoopt op spektakel,
op sensatie en smeuïge details. Anderen willen alles weten uit interesse, medeleven of
lotsverbondenheid. Er zijn ook toeschouwers die op bepaalde momenten de blik afwenden:
alleen de feiten a.u.b.! We beschrijven hier het spanningsveld tussen het individuele
(grond)recht op privacy en het collectieve (grond)recht op informatievrijheid (waartoe we het
recht op vrije meningsuiting en vrije nieuwsgaring rekenen). Dat laatste recht geldt als een
van de pijlers van een democratische samenleving
Nu laat de informatievrijheid zich nog wel redelijk in concrete termen omschrijven, maar met
privacy of persoonlijke levenssfeer is dat moeilijker. Het is immers een concept dat voor een
groot deel op subjectieve beleving is gebaseerd. Dergelijke begrippen laten zich altijd
bijzonder moeilijk vertalen naar concrete en vooral meetbare termen. Toch moet je er als
onderzoeker handen en voeten aan geven. Dat hebben we getracht door het concept ‘circles
of intimacy’ te introduceren, afkomstig van de Amerikaanse ethicus en mediafilosoof Louis
Hodges. Hij verbeeldt privacy als een verzameling concentrische ringen, waarbij de centrale
ring(en) de meest private en intieme sferen vertegenwoordigen en de perifere ringen de meer
openbare en publieke domeinen: datgene wat een individu met de buitenwereld wil delen.
De geestelijke en ook lichamelijke integriteit van een individu zijn sterk verbonden met de
mate van controle die hij of zij kan uitoefenen op de domeinen en hun grenzen. Met andere
woorden: de ‘ik’ in het centrum is in staat de stromen van informatie binnen de domeinen en
de toegang van personen en instanties tot de domeinen, te regisseren en te bewaken.
Privacy en controle zijn dus twee onlosmakelijk verbonden begrippen. Een tweede belangrijk
punt: privacy is geen statische maar een dynamische constructie: de inrichting van de ringen
wordt door plaats, tijd en situatie bepaald.
72