Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

• Binnen acht weken na de behandeling doet de Raad uitspraak. Deze wordt integraal
op de website van de Raad gepubliceerd en in het tijdschrift De Journalist. De
verweerder wordt verzocht om de uitspraak te publiceren, maar is daartoe niet
verplicht. De Raad legt geen boetes of rectificaties op.
• Tegen de uitspraak is geen beroep mogelijk.
De standpunten over wat de Raad wel of niet vindt passen bij de maatschappelijke
verantwoordelijkheid van een journalist, zijn samengevat in de Leidraad 94 .
In deze leidraad is onder 2.4.7. het volgende opgenomen:
In publicatie over (strafzaken betreffende) ernstige misdrijven dienen details van het misdrijf te worden
weggelaten indien voorzienbaar is dat zij extra leed toevoegen aan het slachtoffer of diens naaste
familieleden en de details niet noodzakelijk zijn om de aard en de ernst van het misdrijf, dan wel de
gevolgen ervan, weer te geven.
De Raad voor de Journalistiek heeft in haar jurisprudentie algemene criteria geformuleerd.
Individuele zaken dienen aan onderstaande algemene criteria getoetst te worden.
Een nieuwsbericht dient zo veel mogelijk feitelijke gegevens te bevatten, opdat de lezer zich een zo
waarheidsgetrouw en controleerbaar mogelijk beeld van het nieuwsfeit kan vormen.
Berichtgeving over misdrijven kan bovendien een signaalfunctie hebben voor burgers en overheid. Het
noemen van namen kan voorkomen dat verwarring met anderen en eventuele ongerustheid bij mensen
optreedt. Daar staat echter tegenover dat de journalist zich behoort af te vragen of hij personen kwetst of
benadeelt wanneer het slachtoffer, zijn partner of naaste familieleden door het bericht herkend kunnen
worden. Dit laatste moet voorrang krijgen wanneer de journalist redelijkerwijs kan voorzien dat
genoemde personen onevenredig nadeel van herkenbaarheid zullen ondervinden vanwege gevaar voor
represailles of herhaling, vanwege diffamerende (in opspraak brengende) neveneffecten of vanwege
onevenredig zware leedtoevoeging. In die gevallen moet herkenbaarheid vermeden worden. Dan
moeten ook (schrijnende) details van het misdrijf weggelaten worden, indien deze niet noodzakelijk zijn
om de aard van het misdrijf weer te geven. De Raad is niet van mening dat het herkenbaar opgevoerd
worden in berichtgeving over geweldsmisdrijven op zichzelf al een onevenredig zware leedtoevoeging
met zich meebrengt. Daarnaast is ook de vraag aan de orde of het om een publiek figuur gaat en dient
de journalist zich ervan te vergewissen dat de naaste familie op de hoogte is van de gebeurtenis. 95
Enkele voorbeelden 96
Een belangrijke uitspraak van de Raad gaat over publicatie van gegevens van slachtoffers
rond de moord, op 10 maart 1988, door een tbs-patiënt van de Van Mesdagkliniek in
Groningen 97 . Het vrouwelijke slachtoffer, dat eerst was verkracht, werd in een deel van de
berichtgeving met naam genoemd. Nabestaanden beklaagden zich over de inbreuk op hun
privacy, mede door het publiceren van schrijnende details in de zaak.
Hier toetst de Raad aan het algemene uitgangspunt dat een nieuwsbericht zoveel mogelijk
gegevens moet bevatten, opdat de lezer zich een waarheidsgetrouw en controleerbaar beeld
van het nieuwsfeit kan vormen. En verder: 'Bij geweldsmisdrijven tegen personen kan
volledigheid op het punt van de identiteit bovendien voorkomen dat verwarring met anderen
optreedt, als gevolg waarvan bij derden nodeloze onrust kan ontstaan. Het noemen van
namen mag. Maar de Raad verplicht de journalist wel, zich af te vragen of er gevaar is voor
benadeling of kwetsing van slachtoffer, zijn levenspartner of naaste familieleden.
‘Herkenbaarheid moet worden vermeden in die gevallen waarin redelijkerwijze te voorzien is
dat die personen onevenredig nadeel zullen ondervinden wegens gevaar voor represailles of
herhaling, wegens diffamerende neveneffecten of wegens onevenredig zware
leedtoevoeging. Bij schrijnende details is eveneens een afweging vereist. Ze moeten worden
weggelaten als ze extra leed toevoegen en niet noodzakelijk zijn om de aard van het misdrijf
94 www.rvdj.nl
95 Evers, blz113
96 Meer voorbeelden zijn te vinden op www.rvdj.nl
97 RvdJ 1988/28. Dit betreft de zaak die de Vereniging Landelijke Organisatie Slachtofferhulp als ‘proefproces’ beschouwde.
Zie ook Evers (2007: 112)
62