Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

effectieve manier om een schadelijke publicatie recht te zetten en verdere schade te
beperken. De rectificatie is voorzien bij wet in art. 6: 167 BW, maar daar gaat het slechts om
een rechtzetting van 'een onjuiste of door onvolledigheid misleidende publicatie van
gegevens van feitelijke aard'. Op grond van art. 6:162 BW kan de rechter echter ook andere
vormen van rectificaties opleggen, bijvoorbeeld door te verklaren dat een publicatie
beledigend is of een onrechtmatige aantasting van iemands persoonlijke levenssfeer.
Vorderingen tot excuses en spijtbetuigingen worden in het algemeen afgewezen op grond
van de vrijheid van meningsuiting.
De straf- en civielrechtelijke mogelijkheden voor slachtoffers zijn in feite erg beperkt:
• Strafrechtelijk gezien moet het gaan om zeer nauw omschreven delicten. Er moet
opzet in het spel zijn en daarnaast genieten uitgeverijen en drukkers een bijzondere
status.
• Voordat de rechter kan toetsen moet het slachtoffer eerst aangifte doen bij de politie.
Het onderzoeken en vervolgen van dergelijke zaken zal bij politie en Openbaar
Ministerie geen hoge prioriteit hebben. De kans is groot dat er een sepot komt.
• Een zaak aanspannen bij de civiele rechtbank kost geld. De proceskosten zijn
misschien nog wel op te brengen, maar de kosten voor een advocaat kunnen
behoorlijk oplopen. Een eventuele schadevergoeding dekt deze vaak niet.
‘Het is,’ zoals ombudsman Meens stelt, ‘voor jou en mij als kleine privépersoon bijna
ondoenlijk om tegen een concern als Elsevier of de Telegraaf te gaan procederen. Die
kunnen veel duurdere advocaten inhuren en ze kunnen het ook veel langer rekken.’
5.2. Het zelfreinigende vermogen van de beroepsgroep
De kaders van het opereren van de mediasector worden in belangrijke mate gesteld door de
sector zelf.
5.2.1 De Raad voor de Journalistiek
De Raad voor de Journalistiek is het orgaan dat de media beoordeelt op hun ethisch en
zorgvuldig handelen. Het is een onafhankelijke instantie, waar men terecht kan met klachten
over journalistieke activiteiten. Zij geeft vervolgens een oordeel over de vraag of met een
bepaalde journalistieke gedraging grenzen van journalistieke ethiek zijn overschreden. De
Raad kan geen sancties, zoals schadevergoeding of rectificatie opleggen. De Raad kan ook
uit eigen beweging uitspraken doen over bepaalde journalistieke onderwerpen, zoals het
gebruik van verborgen camera´s.
De Raad bestaat voor de helft uit journalisten en voor de helft uit personen afkomstig uit
bijvoorbeeld advocatuur, magistratuur, voorlichtingsdiensten van de overheid, journalistieke
opleidingen en de wetenschap. De procedure van de Raad 93 is als volgt:
• Een persoon of instantie dient een klacht in bij de Raad. De klager moet de direct
belanghebbende zijn en moet de klacht moet binnen zes maanden na de publicatie
indienen. De schriftelijke klacht moet in achtvoud (!) bij het secretariaat van de Raad
worden aangeleverd.
• De Raad stelt het subject van de klacht op de hoogte en die kan desgewenst een
verweerschrift indienen. Daarvan krijgt de klager een afschrift en kan er eventueel op
reageren.
• Soms komt de Raad op basis van de schriftelijke stukken tot een uitspraak; vaak ook
komt er een mondelinge behandeling. Klager en verweerder kunnen tijdens de zitting
hun standpunten toelichten voor een college bestaande uit twee journalisten, twee
niet-journalisten en een voorzitter (jurist).
93 http://www.rvdj.nl/katern/37 De Raad heeft tijdens het Mediadebat op 13 december 2008 aangekondigd dat zij haar taken
en procedure aan het herzien is. Zo gaat zij meer aandacht besteden aan bemiddeling, wordt overwogen of klagers zich
mogen laten vertegenwoordigen door een niet direct belanghebbende en bestaat de wens om de (lange) doorlooptijden te
bekorten.
61