Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

Voorwoord
Lang voordat ik onderzoeker bij Slachtofferhulp Nederland werd, heb ik journalistiek
gestudeerd en een tijdje gewerkt bij een krant. Het was in de tijd dat de opmaak nog met de
hand een lay-out tekende die in de paste up zonodig met het mes passend werd gemaakt.
Journalisten onder u kunnen dan wel aardig inschatten hoe lang dat geleden is. Het was in
ieder geval vóór de wildgroei aan commerciële tv-zenders en van internet was nog geen
sprake: er stond gewoon een telex te ratelen op de redactie. Ik kan me niet herinneren dat ik
in die tijd ooit een stuk heb geschreven waarin een slachtoffer prominent figureerde en met
naam en toenaam in het bericht werd genoemd. Ik deed in die tijd regelmatig wat
rechtbankverslaggeving, maar dan schreef je altijd over daders, hun motieven en hun
achtergrond, zonder meer van hun identiteit prijs te geven dan initialen, leeftijd en
woonplaats. En de politieberichtjes die je aan het eind van de middag ter opvulling van gaten
op de regiopagina’s tikte, gingen doorgaans over ‘ontvreemde rijwielen’, ‘personen die zich
wederrechtelijk toegang tot percelen hadden verschaft’ en zich daar ‘waardevolle bescheiden’
hadden toegeëigend. In de berichtgeving over ongelukken meldde je dat een 30-jarige man
uit Breda gewond was geraakt nadat hij met zijn auto tegen een boom was gereden. Soms –
als er toevallig net een fotograaf in de buurt was – werd daar ook een foto van gemaakt, maar
altijd van een afstand.
Ik ben niet lang werkzaam gebleven in de journalistiek en heb daar ook geen spijt van. Toch
was het leuk om me weer eens in mijn oude vak te verdiepen en zelfs een paar oude
bekenden tegen te komen. De meeste journalisten en redacteuren die mijn collegaonderzoeker
en ik benaderden, verleenden met grote bereidwilligheid hun medewerking. Hun
openheid en gezonde dosis zelfkritiek hebben we zeer gewaardeerd. We hebben eigenlijk
maar één keer bot gevangen en dat was – misschien niet verbazingwekkend – bij de
Telegraaf. Dat betreuren wij, want het was een absolute meerwaarde geweest voor dit
rapport en de doelstelling die eraan ten grondslag ligt, als de grootste krant van Nederland
zijn visie op deze materie had gegeven. Vooral omdat deze krant nogal eens betrokken bleek
te zijn bij een aantal negatieve ervaringen die de slachtoffers en nabestaanden in dit
onderzoek rapporteren. De (voormalige) journalist in mij zou toch graag het principe van hoor
en wederhoor hebben toegepast.
Daarnaast een woord van dank aan alle andere personen die vanuit hun binding met de
mediasector bereid waren om hun visie te geven op het thema van dit onderzoek.
Maar onze grootste dank gaat uit naar de slachtoffers en de nabestaanden. We hebben er
diep respect voor, dat zij ons een blik gunden op de donkerste bladzijden van hun leven. Het
zal hun niet altijd even gemakkelijk zijn gevallen om een aantal nare en zelfs traumatische
details van de afschuwelijke gebeurtenissen die zij – soms recent – hebben meegemaakt, te
delen met een volslagen vreemde. Toch deden ze het, omdat ze het belangrijk vonden de
media te laten weten wat ze – ongewild en onwetend – kunnen aanrichten. In de hoop ook
dat dit onderzoeksrapport wellicht bijdraagt de belangen van slachtoffer beter tussen de oren
van mediaprofessionals te krijgen.
Sonja Leferink
Utrecht, 13 februari 2009
5