Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

oorzaken zijn, kunnen we echter niet de conclusie trekken dat de gevonden resultaten een
bevestiging zijn van de eerste hypothese. Maar het onderzoek levert ook zeker geen bewijs
voor de ‘sociale erkenning’-hypothese.
Waar het Zwitserse onderzoek kijkt naar de effecten van berichtgeving in de geschreven pers
op slachtoffers van zware geweldsmisdrijven, hebben wij in dit onderzoek ook de
berichtgeving op radio/tv en internet meegenomen. We beperken ons evenmin tot slachtoffers
van zware geweldmisdrijven. Bovendien hanteren wij een bredere benadering dan de
Zwitserse onderzoekers, naast de resultaten (berichtgeving) beschouwen we ook het proces
van totstandkoming (nieuwsgaring), zoals in de vorige paragrafen is geschied.
4.3.2. Wat vertellen slachtoffers zelf?
Van de wetenschap worden we op dit punt dus niet veel wijzer. We keren daarom terug naar
onze respondenten en vragen hun te beschrijven wat de effecten zijn van hun ervaringen met
de media.
Angst en ‘paranoia’
Een van de nabestaanden uit dit onderzoek voelde zich dermate achtervolgd door de media,
dat ze een schutting om het huis liet zetten en een geheim nummer nam. Ze durfde bijna het
huis niet meer uit en haar kind was bang om naar school te gaan, omdat de pers hen ook
daar wist te vinden. Dat laatste zag ook een andere nabestaande haar zoontje overkomen. Bij
iedere mogelijke aanleiding, bijvoorbeeld bij hoger beroep of cassatie, is er de vrees dat de
media-aandacht opnieuw zal oplaaien. Andere slachtoffers en nabestaanden geven wel aan
enige tot matige hinder te hebben ondervonden, maar die nam binnen enkele dagen en soms
weken af tot acceptabele proporties.
Woede en verontwaardiging
De meeste respondenten melden gevoelens van woede en verontwaardiging. Woede omdat
in hun ogen de media vooral hun eigen belangen najagen en buitengewoon weinig oog, dan
wel begrip hebben voor wat de slachtoffers en nabestaanden doormaken. Woede en
verontwaardiging, omdat foto’s zonder toestemming worden gebruikt, allerlei vage geruchten
en onjuistheden tot nieuws worden verheven en een beeld creëren van het gebeurde en de
betrokkenen dat hun geen recht doet. ‘Ik vind het pure arrogantie,’ aldus één van hen, ‘dat zíj
beslissen wat ze over míjn leven in de krant kunnen zetten.’
Vernedering en kleinering
Intieme details uit je relatie afgedrukt zien in de krant en op zo’n manier dat het voor iedereen
in je omgeving duidelijk is, om wie het gaat, is een vernederende ervaring. Vooral als jan en
alleman je daarover aanspreekt en een oordeel klaar heeft. Om aan de moeder die net op
gruwelijke wijze haar dochter heeft verloren en die belt om haar beklag te doen over foutieve
berichtgeving, vervolgens een verhaal met ‘een mooie foto’ aan te bieden in het katern
‘Vrouw’, getuigt van een gebrek aan inlevingsvermogen dat aan horkerigheid grenst.
Slachtoffers en nabestaanden voelen zich regelmatig niet serieus genomen en zonder meer
afgescheept met rechtvaardigingen als ‘het belang van de lezer’ of ‘vrijheid van
nieuwsgaring’. ‘Er wordt veel met de mantel der persvrijheid bedekt. Persvrijheid is natuurlijk
een groot goed, alleen vind ik dat daar soms wel heel erg veel achter weggemoffeld wordt,’
verklaart een nabestaande.
Stagnatie en regressie
Boosheid richting de media kan ook een soort uitlaatklep zijn voor gevoelens van woede die
bij ieder rouwproces horen. Maar de negatieve gevoelens die slachtoffers en nabestaanden
aan het mediagebeuren overhouden, kosten energie, terwijl alle energie nodig is om de
eerste, vreselijke periode te doorstaan.
Sommige respondenten blijven langere tijd gevolgen ondervinden van hun ervaringen met de
media. ‘Ik heb er nog steeds last van. Nog steeds. Bijvoorbeeld op mijn werk, ik merk dat ik
niet meer in het middelpunt van de belangstelling wil staan, terwijl ik daar vroeger niet zulke
problemen mee had. Een presentatie voor een grote groep mensen of zo, was geen enkel
probleem. Nu denk ik: ‘Laat een ander maar.’ Een paar keer te veel met mijn naam in de
krant gestaan; nu hoeft het voor mij allemaal niet meer zo.’
55