Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

Nee is nee
Alle vertegenwoordigers van de media die we voor dit onderzoek interviewden, gaven aan het
‘nee’ van slachtoffers te respecteren.
‘Ik kan me niet herinneren dat we ooit een slachtoffer of nabestaande hebben gehad die
tegen zijn zin in onze uitzending zat,’ verklaart de hoofdredacteur van Hart van Nederland. De
praktijk is om nabestaanden of slachtoffers nooit direct te benaderen en eerst bij omringende
personen of organisaties te verkennen wat de mogelijkheden zijn. De eindredacteur vult aan:
‘We hebben wel eens gehad dat we mensen op straat of in de omgeving hadden gesproken
en dat ze dan later bellen: ‘Ik wil toch liever niet.’ Dat gaan wij natuurlijk niet uitzenden.’ ‘Dat
kunnen we ook niet maken,’ herneemt Van Ree het woord. ‘Dat zou heel slecht zijn voor ons,
voor ons merk, voor onze naam, voor het programma.’ Zijn collega bij RTL-Nieuws geeft aan
ook meestal eerst een omtrekkende beweging te maken, dus slachtoffers niet rechtstreeks te
benaderen. En soms helemaal nooit: ‘Dan is het zo gruwelijk…. Die vader met drie kinderen
die op een berg in een ravijn zijn gestort. Daar word je toch helemaal beroerd van. Dan ben ik
er dus geen voorstander van om die moeder ooit nog aan de telefoon te krijgen. Laat die
mevrouw in hemelsnaam met rust want het is het niet waard.’
Maar niet altijd interpreteren journalisten ‘nee’ als nee. ‘Wij hadden een slachtofferverklaring
opgesteld, omdat je toch je geluid in de rechtszaak wilt laten horen. Daar waren natuurlijk
journalisten bij – dat is logisch – en één vroeg ons of ze die slachtofferverklaring integraal
mocht publiceren in de krant. Mijn antwoord was ‘Nee, we hebben die verklaring niet gemaakt
om met de rest van Nederland te delen.’ Dat heeft hij de eerste keer gerespecteerd. Bij het
hoger beroep heeft hij niets gevraagd en de verklaring gewoon gepubliceerd.’
Een andere nabestaande die geen enkel contact wilde met de pers, maakt melding van een
zeer opdringerige en zelfs agressieve, aanhoudende toenadering van de pers. Toen ze bij
haar echt geen voet aan de grond kregen, nam een cameraploeg – zonder toestemming –
zijn toevlucht tot de tuin van haar buren om opnames van haar huis te maken.
Ombudsman Meens is er voorstander van om slachtoffers en nabestaanden überhaupt niet te
benaderen. ‘Kijk, als ze de media zelf opzoeken, dan is het een ander verhaal. Als ze
weloverwogen de media opzoeken en niet omdat ze door verdriet zijn overmand, dan nog
vind ik dat je terughoudend moet zijn, want misschien doet iemand nu een bepaalde
uitspraak, maar vindt hij dat over anderhalf jaar ook nog? Dat is een vraag die we ons moeten
stellen. Maar stapt iemand zelf naar de media en hij is niet ernstig getraumatiseerd, of het is
misschien wel een vorm van rouwverwerking, dan zie ik geen bezwaar.
Zo niet, dan toch
Een aantal ervaringen van slachtoffers en nabestaanden doet sterk vermoeden dat hun ‘nee’
een verkapte vrijbrief is voor sommige media om dan maar op alle mogelijke andere
manieren informatie over de betrokkenen boven water te krijgen. Een tamelijk onschuldige
variant is dan met notitieblok of camera de wijk in te trekken. De buurvrouw, de bakker op de
hoek, de schooldirecteur of de toevallige voorbijganger willen best wel wat vragen
beantwoorden. Internet, met persoonlijke sites als Hyves of Facebook, is een hele populaire
bron van informatie. Wanneer plaatselijke roddelcircuits als bron van informatie gaan dienen,
dan is dat een kwalijke en voor het slachtoffer ook pijnlijke zaak. Zo zag een moeder in de
berichtgeving terug dat zij een relatie zou hebben met de moordenaar van haar dochter. Een
vader werd de verdachte van de moord op zijn zoon.
Journalisten gaan soms ver en tot over de grenzen van het betamelijke om hun informatie te
verkrijgen. ‘Er zijn incidenten die zo veel maatschappelijke impact hebben, dat ze daarom
voor het gevoel van journalisten een mate van opereren verdragen die verder gaat dan dat ze
normaal zouden doen,’ is de verklaring van hoogleraar Broersma.
Een frappant voorbeeld is afkomstig van de familie van een vermoord kind. ‘Dat was heel
akelig. We lazen een stukje in de krant van een journalist die verslag deed van wat hij
allemaal heeft gezien toen hij ’s avonds bij ons door het raam naar binnen heeft staan kijken.
Wij hadden gewoon de gordijnen dicht, maar hij had blijkbaar door een spleetje staan gluren.
Hij beschreef wat hij allemaal in de kinderkamer zag staan.’
‘Ik vind dat best schokkend, moet ik zeggen,’ is de reactie van hoofdredacteur Van Ree van
Hart van Nederland. ‘Wij zitten wel dicht tegen de mensen aan, maar door brievenbussen of
gordijnen gluren, dat doen we niet. Daar durf ik echt mijn hand voor in het vuur te steken.’
52