Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

In sommige gevallen fungeert een externe woordvoerder of media-adviseur als buffer tussen
slachtoffer/nabestaanden en de pers. Bij gebeurtenissen die een grote lokale impact hebben,
stelt een gemeente soms zo’n functionaris aan. De vrouw van de omgekomen brandweerman
heeft daar ook dankbaar gebruik van gemaakt. Zelf heeft zij nauwelijks contact gehad of
gezocht met de media en volhoudende journalisten. Daar stuurde zij de mediawoordvoerder
op af. ‘Poeier hem af. Is het net een beetje rustig, komen zij weer op de proppen. Daar heb ik
nu geen zin in. We komen wel met ons verhaal, maar als het míjn tijd is, niet hún tijd, míjn tijd.
Dan komt het wel.’
Overigens zijn het niet alleen nieuwsmedia die een begerig oog op slachtoffers laten vallen.
Ook programma’s als Het Zesde Zintuig benaderen slachtoffers en nabestaanden. ‘Waarom
zou ik aan zo’n soort van quiz meedoen over de dood van mijn dochter? Het is puur
entertainment, mensen vinden dat spannend. Nou, nee, ik niet,’ aldus een nabestaande.
Na de eerste periode zijn er weer momenten van oplaaiende media-aandacht als de zaak
voor de rechter komt, als er een uitspraak is, hoger beroep wordt aangetekend, of eventuele
veroordeelden weer vrij komen. Daarmee verstrijken soms jaren en dan hebben slachtoffers
en nabestaanden inmiddels de nodige media-ervaring opgedaan en zijn ze beter in staat om
hun relatie met de media zodanig te organiseren dat die geen belasting vormt.
Snelheid
Snelheid is een belangrijk kenmerk van de hedendaagse ‘nieuwsbusiness’. Binnen enkele
minuten na het gebeuren komt de berichtgeving op gang en verschijnt de eerste informatie op
nieuwssites en teletekst. Nieuws- en actualiteitenprogramma’s op radio en televisie zijn ook
razendsnelle boodschappers. Omdat het ‘papieren’ productieproces nu eenmaal tijd kost,
berichten kranten doorgaans een dag later.
Verschillende slachtoffers en nabestaanden uitten hun verbazing over de snelheid waarmee
de nieuwsmedia werken. Eén van hen vertelt hoe een rechercheur op bezoek kwam om te
vertellen dat er een verdachte was opgepakt, die inmiddels een verklaring had afgelegd.
‘Toen ging de telefoon,’ gaat ze verder, ‘iemand van de Telegraaf, die belde om te vragen of
wij wisten dat op dat moment het stoffelijk overschot van onze zoon opgegraven werd. Dat
hebben we dus van een journalist moeten horen. Onvoorstelbaar dat ze zo snel zijn.’ De
rechercheur had eenvoudigweg nog niet de kans gehad om dat stukje informatie ook te
vertellen. In een ander geval gaf de burgemeester al een persconferentie over een grote
brand in zijn gemeente, terwijl de familie van de slachtoffers nog niet officieel op de hoogte
was gesteld.
RTL-Nieuws hoofdredacteur Taselaar zegt dat zijn redactie terughoudendheid betracht als
bekend is dat familie of nabestaanden nog niet op de hoogte zijn gebracht door de politie.
Toch gaat het soms fout. ‘Jaren geleden ben ik gebeld door een meneer die vertelde dat hij
net met zijn kinderen naar het nieuws zat te kijken. Er was een ernstig busongeluk in Belgisch
Limburg gebeurd. De slachtoffers waren met dekens afgedekt, maar onder één deken kwam
een voet tevoorschijn met een schoen eraan. De kinderen zeiden: ‘Hé, dat is de schoen van
oma! Toen was die hele familie in puin, want ze waren nog niet bereikt door de autoriteiten. Ik
vond dat verschrikkelijk, echt afschuwelijk om het zo te moeten ontdekken. Maar het is een
incident, je kunt je hier niet tegen wapenen.’
Daarnaast is een algemeen gevoel dat de snelheid ten koste gaat van de zorgvuldigheid en
het checken van de informatie. Dat leidt in het meest bizarre geval tot een slachtoffer dat in
de krant twee keer vermoord wordt, zoals het citaat aan het begin van paragraaf 4.2
illustreert.
Stilte
Overweldigende media-aandacht kan belastend zijn, maar als een misdrijf of ongeval geen
enkele aandacht trekt, of uit de aandacht verdrongen wordt door een nieuwswaardiger
gebeurtenis, dan wringt dat een beetje, zoveel komt wel naar voren uit de interviews met de
nabestaanden. Daarmee lijkt het als of er niets gebeurd is, of dat het niet belangrijk genoeg
is.
‘Wat ik ook heel jammer vind - en dat zal ik ook nooit meer vergeten,’ aldus één van hen, ‘is
dat die dag prinses Amalia is geboren.’ De vondst van haar zoon na vijftien weken vermist te
zijn, haalde daarom het NOS-journaal niet. ‘Alleen TV Gelderland heeft het bekend gemaakt.’
Een andere nabestaande heeft zich mateloos opgewonden over alle ruimte die de verdachte
kreeg van de regionale media om zijn verhaal te doen, terwijl niemand zich afvroeg wat dat bij
hén teweeg bracht.
51