Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

goed doen. Dan hebben wij – dat is natuurlijk ook belangrijk – een goede uitzending, maar ik
vind het tegelijk mooi als mensen er zelf ook baat bij hebben,’ vertelt hoofdredacteur Van
Ree. ‘Overigens komt het wel vaker voor dat nabestaanden of slachtoffers bij ons een
onderwerp hebben gezien en dan een kopie van het item vragen. Want dat helpt dan ook bij
de verwerking van een ongeval of misdrijf. Daar werken we ook altijd wel aan mee.’
Een moeder vertelt hoe ze de hulp inriep van de media bij de opsporing van haar vermiste
zoon. Het bood haar tevens de gelegenheid om het beeld van haar zoon te corrigeren. Een
andere nabestaande reconstrueerde de gebeurtenissen rond de moord op haar dochter in
Mexico in samenwerking met het actualiteitenprogramma Netwerk. In sommige gevallen
weten nabestaanden met behulp van de media misstanden aan de kaak te stellen. Waar
slachtoffers en media elkaar vinden in een gedeeld belang, ontstaat samenwerking en soms
zelf iets van vriendschap. Oprechte betrokkenheid bij journalisten wordt aan de kant van de
slachtoffers in veel gevallen erg gewaardeerd.
4.2.2 Het proces van nieuwsgaring
De wijze waarop media te werk gaan, kan uitermate belastend zijn voor slachtoffers. Elk
medium stelt zijn eigen grenzen en heeft zijn eigen modus operandi. De een hanteert daarbij
het algemeen fatsoen als grens, andere verwijzen naar de wet als criterium voor do en don’t.
Het is een misvatting om te denken dat populaire media zich minder aan de gevoelens en
privacy van slachtoffers laten liggen dan de serieuze of ‘kwaliteits’-media. Niet iedereen mag
even gecharmeerd zijn van de formule van een programma als Hart van Nederland,
slachtoffers en nabestaanden rapporteren over het algemeen zeer positief over hun
ervaringen met het SBS6 programma. Terwijl media van wie we het minder zouden
verwachten, zoals de Volkskrant of Pauw & Witteman, soms lelijk over de schreef gaan. Ook
regionale media duiken regelmatig op in het rijtje slechte ervaringen.
Een golf van belangstelling
Hoe schokkender de gebeurtenis, hoe groter de belangstelling van de media. De aandacht
van de pers kan overweldigend en zelfs bedreigend zijn. Een nabestaande vertelde zich
zodanig belaagd te voelen door opdringerige journalisten, fotografen en cameramensen dat
ze een schutting rond haar huis liet plaatsen ‘Ik voelde me een gevangene in mijn eigen huis
en durfde niet meer naar buiten.’ Dit is een tamelijk extreem geval, maar ook van andere
slachtoffers en nabestaanden horen we terug dat ze de telefoon niet meer op durven nemen,
of zo min mogelijk het huis uitgaan om de media te ontlopen.
‘Er zijn er bij die bellen, anderen schrijven een brief of sturen een e-mail. Zeker in de eerste
week zijn we benaderd door zo’n beetje alle schrijvende media en de televisie en zelfs door
buitenlandse media. Sommigen doen dat rechtstreeks, anderen proberen het via een
familielid. Iedereen wil dat je meewerkt aan een interview. Nogmaals, sommigen doen dat
best netjes, maar er zijn er ook bij… Je hebt al zo’n onwerkelijk gevoel en dan door alle, zeer
indringende media-aandacht wordt het extra onwerkelijk. Alsof je in een film leeft,’ kijkt een
nabestaande terug op die turbulente periode.
‘Er komt heel veel op ze af,’ erkent Dekker, ‘maar dat is onderdeel van de maatschappij.
Mensen aanspreken is je werk als journalist. Slachtoffers willen best met je praten als je ze
op een normale manier benadert. Ze zijn dan misschien wel verdoofd, maar niet achterlijk. Je
moet mensen de kans geven om hun verhaal te doen.’ Hij probeert in zo’n geval zo snel
mogelijk na het gebeurde met de slachtoffers of nabestaanden te spreken – persoonlijk. Hij
belt aan – weliswaar met lood in de schoenen – en vraagt of er iemand is die iets wil zeggen.
Zelfs als iemand aangeeft, niet mee te willen werken, levert het toch meestal wel een quote
op. ‘Je moet nu eenmaal met iets terugkomen op de krant.’ Niet iedereen is geporteerd van
zo’n directe benadering. ‘In de eerste prille periode na zo’n moord moeten media een beetje
afstand bewaren. Dan zijn mensen helemaal niet toerekeningsvatbaar. Natuurlijk, ze zijn best
in staat om benaderd te worden, maar je leven ligt zo overhoop, je hebt eigenlijk niet zo veel
energie over voor dit soort dingen,’ is het advies van een moeder. Maar er zijn ook
nabestaanden die rapporteren minder moeite met directe verzoeken van de media te hebben,
waarbij één van de gezins- of familieleden zich opwerpt als zegspersoon. ‘Mijn vrouw en zoon
wilden niets met de media van doen hebben. Die konden en wilden niet. En ik wilde niet dat
andere familieleden werden lastiggevallen. Daarmee neem je natuurlijk wel een bepaalde
taak op je schouders, een zware taak. Maar dat moet dan maar even. Bovendien, ik kan wel
wat hebben.’
50