Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

man (eigenaar van het vuurwerkbedrijf, red.) alsnog opgepakt. En dan zie je dus weer die
lijkkisten voorbij komen. Twee jaar na dato. Het eerste wat mijn man zei: ‘Wat erg, dan ben je
net bezig met je verwerking, het gaat allemaal al zo beroerd en dan zie je opeens de kist van
je man weer op tv voorbij komen. Wat zal dat erg zijn voor de nabestaanden en dan ook in
die context.’ Want het gaat over de dader en waarom moet dan die kist in beeld? Die
combinatie wil je gewoon niet. Dat heb ik zelf ook heel sterk gehad. Elke keer als het in de
media over de verdachte ging, dan kwam het monument met de foto’s van de omgekomen
brandweerlieden voorbij. Ik wil dat helemaal niet in verband gebracht hebben met die kerel! Ik
wil die combinatie helemaal niet! Zet dan een foto erbij van die afgebrande loods. Maar niet
van die jongens.’
‘Achteraf realiseerde ik me: dit is eigenlijk niet wat ik wilde,’ aldus de moeder van een
vermoorde man. Uit foto’s die zij beschikbaar stelde aan een blad, koos de redacteur er een
met daarop haar zoon samen met zijn toekomstige moordenaar. ‘De moordenaar heeft zijn
arm om (…) schouder heengeslagen. Dat was een akelige foto. Uitgerekend díe.’
Lezersredacteur Oosthoek kan zich de ergernis en pijn van slachtoffers en nabestaanden
over het blijven opduiken van beelden en beschrijvingen wel voorstellen. ‘Verkeer is een
typisch voorbeeld. Brengen we een verhaal over een kruispunt dat ze gaan aanpakken. En
wat doet dan een of andere slapende eindredacteur? Die gaat eens kijken of we niet een
fotootje van dat kruispunt hebben en vindt een dodelijk ongeval van drie jaar geleden. De
nabestaanden slaan nietsvermoedend de krant open en die zien ineens...bang! Dat is echt
een rotstreek, dat besef ik wel hoor. Als dat gebeurt dan is het echt een bedrijfsongeval, geen
moedwillige keuze. Maar als je nu vindt, dat je niet anders kan, dan die foto nog een keer
gebruiken, dan moet je maar even opbellen van tevoren. Kijk, of je de nabestaanden kunt
vinden en zeg: Sorry, u heeft drie jaar geleden dit en dit beleefd, wij zijn daar mee bezig, dus
wees voorbereid, morgen of overmorgen staat er iets over in de krant.’ Dat doen we niet,
maar het zou eigenlijk wel moeten.’
In veel gevallen mag het misschien om ondoordachtheid of ‘bedrijfsongevallen’ gaan, in
sommige gevallen is er sprake van dubbele moraal. Onder de kop ‘Balen van winnende foto
Huilend meisje in drijfzand vindt het maar niks dat het beeld weer opduikt,’ laat de journalist
het meisje uitleggen waarom zij de foto in eerste instantie al niet in de krant wilde. Nu de foto
door een kinderjury is verkozen tot Nieuwsfoto van het jaar, wordt zij opnieuw en tegen haar
wil met het beeld en de gebeurtenis geconfronteerd. Het weerhoudt het AD er niet van om de
plaat nog eens groot af te drukken. 84
Erkenning en gedeeld belang
De slachtoffers en nabestaanden die wij voor dit onderzoek gesproken hebben, geven aan
heel goed te begrijpen dat de media aandacht besteden aan hun ‘zaak’. Ze zouden het
vreemd en misschien ook wel als gemis hebben ervaren als dat niet zo was geweest. Dat
ervoer in ieder geval de nabestaande die meemaakte dat de media nauwelijks aandacht aan
de moord op haar zoon besteedden, omdat er toen net een prinsesje werd geboren.
De gebeurtenis verwerken betekent ook erover kunnen praten en het verhaal te
reconstrueren. Het gewillige oor – of oog – van de media en daarachter de belangstelling van
de samenleving kunnen een vorm van erkenning betekenen. De berichtgeving brengt vaak
een stroom van tekenen van medeleven op gang: brieven, knuffels, mailtjes, (digitale)
condoleanceregisters en stille marsen. Dat is, zo geven sommige respondenten aan,
hartverwarmend.
‘Er zijn inderdaad slachtoffers en nabestaanden die daaraan toch een zekere mate van troost,
erkenning, identiteit, of in sommige gevallen een hoger doel ontlenen,’ bevestigt Broersma.
‘Bij zinloos geweld zie je dat. Dat móet in de publiciteit komen, mensen móeten dat weten. Bij
verkeersslachtoffers zie je dat ook wel. ‘Het is een gevaarlijke weg, dat is nu al zo vaak
gebleken….’ Mensen zoeken de media daarom ook op. Als ze daar geen problemen mee
hebben, prima, maar soms weten ze niet wat ze over zichzelf afroepen. Dat is het lastige.’
Hart van Nederland besteedt veel aandacht aan de verhalen van slachtoffers en
nabestaanden en biedt ze soms ook een platform. Zo kreeg het programma bijvoorbeeld
toestemming van de ouders van de op Aruba vermoorde apothekersassistente om de uitvaart
te filmen en uit te zenden. ‘Haar ouders hebben ons achteraf een uitgebreide mail gestuurd
dat ze het zo fijn vonden dat ze de uitvaart met heel veel respect geregistreerd zagen en dat
het ze ook geholpen heeft. Daar hebben ze ons echt voor bedankt en dan denk ik dat we het
84 AD 15 januari 2009, p. 8
49