Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

Ad 8. Het geloof in een rechtvaardige wereld is een onmisbaar levensprincipe. Dat krijgt een
flinke knauw, maar is zeker te helen. Bijvoorbeeld door erkenning van hetgeen het slachtoffer
overkomen is, hulp en steun van de omgeving en het straffen van de eventuele dader.
De behoefte aan privacy komt niet expliciet in het rijtje voor, maar vormt natuurlijk wel een
component van behoeften als veiligheid, geborgenheid, onafhankelijkheid en autonomie,
effectiviteit en controle.
We hebben in deze paragraaf een uitgebreid beeld geschetst van de fysieke, mentale en
sociale processen en mechanismen die op gang komen wanneer mensen in een ernstige
calamiteit verzeild raken. Daarmee hopen we de lezer handvatten te geven om de ervaringen
van slachtoffers met de media – die in de volgende paragraaf aan de orde komen – in een
context te kunnen plaatsen en te begrijpen.
4.2 Media-ervaringen van slachtoffers
‘Nooit eerder heb ik stilgestaan bij de rol van de pers bij dergelijke aangrijpende gebeurtenissen. De
politie was bij wijze van spreken de deur nog niet uit, of de media stonden al bol van de verhalen en
speculaties. Radio Rijnmond maakte als eerste gewag van de moord op Hester. Het nieuws kwam
regelrecht uit Mexico en rammelde aan alle kanten: Hester was een 20-jarige studente en slachtoffer
van een lustmoord, terwijl wij alleen nog maar wisten dat ze was omgebracht. (…) Het was
verschrikkelijk frustrerend dat Hester ineens als 20-jarige werd afgeschilderd, dat verdraaide de hele
gebeurtenis. Het is nogal een verschil of je als ouders iemand van 20 of van 28 jaar naar de andere kant
van de wereld laat reizen. Van een 28-jarige mag je aannemen dat ze op eigen benen kan staan en de
juiste beslissingen neemt. Dat bericht werd, even foutief, overgenomen door een aantal kranten. En voor
we zelf nog maar iets wisten over de aanleiding van de moord en uitingen van een roofmoord, kwamen
de Haagsche Courant en De Telegraaf al met stevige sensatieverhalen over gedwongen seksvideoopnames
en andere ellende. Ook de datum van het misdrijf verschilde van krant tot krant. Ik maakte me
zo verschrikkelijk boos over dat soort speculaties en onwaarheden, dat ik een eigen persbericht uitgaf,
waarin ik exact vertelde wat er gebeurd was en wat we wisten: de 28-jarige architecte Hester van Nierop
is op 19 september 1998 in Ciudad Juárez om onbekende redenen vermoord. Haar lichaam is onder
een bed in een hotelkamer aangetroffen. Ze bleek te zijn gewurgd.
Bij de Telegraaf sorteerde dat wel een heel speciaal effect: Hester werd daar gewoon voor de tweede
keer slachtoffer. Het werd de tweede moord in een paar dagen tijd in Ciudad Juárez, en weer op een
Nederlandse…met dezelfde naam. We waren perplex. En al helemaal toen ik de krant belde om op de
gemaakte fouten te wijzen. ‘Mevrouw, wat is dat een akelige vergissing van ons geweest. Ach ja,
vakantietijd, hè. Verschrikkelijk! Ik heb een voorstel: we sturen morgen een fotograaf om een mooie foto
van u te maken. Hij komt samen met een journaliste en zij zal u uitgebreid interviewen voor de pagina
‘Vrouw’. U kunt dan precies vertellen wat er is misgegaan. Uiteraard zijn we daar niet op ingegaan.’
Citaat uit ‘Noodkreet uit Juárez’; een moeder over de moord op haar dochter in Mexico 80
Overgenomen met toestemming van de auteur
Het bovenstaande citaat is een treffende illustratie van wat slachtoffers en nabestaanden voor
de kiezen kunnen krijgen wanneer de media hen eenmaal in het vizier heeft. Bij nadere
beschouwing van de ervaringen van de respondenten uit dit onderzoek – negatieve én
positieve – zien we een tweedeling optreden: ervaringen die betrekking hebben op de inhoud
en aard van de berichtgeving en ervaringen die betrekking hebben op de totstandkoming van
de berichtgeving. In de volgende twee subparagrafen lopen we stapsgewijs een aantal
punten na aan de hand van wat slachtoffers en nabestaanden ons vertelden. Daarbij
betrekken we ook reacties van de andere respondenten van dit onderzoek.
80 Van Nierop (1998: 36-37)
43