Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

daarnaar te handelen. In zijn shocktoestand zijn gevolgen en consequenties van
beslissingen, uitspraken of handelingen voor het slachtoffer niet te overzien, zeker niet op de
langere termijn. Heel kort door de bocht zouden we kunnen stellen dat slachtoffers,
afhankelijk van de impact die de schokkende gebeurtenis op hen heeft gehad, niet helemaal
toerekeningsvatbaar zijn. Dat maakt slachtoffers kwetsbaar ten opzichte van personen of
instanties die een bepaalde claim op hen doen.
4.1.3 Behoeften van het slachtoffer
Om rekening te houden met de belangen van slachtoffers en om het herstelproces te
ondersteunen, of in ieder geval niet te belemmeren, is het belangrijk om inzicht te hebben in
de belangrijkste behoefte van slachtoffers. Ten Boom, Kuipers en Moene 79 presenteren in
hun studie naar behoeften van slachtoffers van delicten het volgende overzicht van
menselijke basisbehoeften:
1. fysiologische behoeften
2. veiligheidsbehoeften
3. liefde/geborgenheid/positieve relaties met anderen
4. zelfverwezenlijking: onafhankelijkheid/autonomie
5. achting: positieve identiteit
6. begrip van de realiteit/wens te weten, te begrijpen
7. effectiviteit en controle
8. rechtvaardigheid,
Kijken we terug naar de gevolgen die slachtoffers ondervinden van schokkende
gebeurtenissen (zie 4.1.2), dan zien we dat deze een impact hebben op alle niveaus van de
basisbehoeften:
Ad 1. Specifieke fysiologische behoeften van slachtoffers omvatten het normaliseren van
lichamelijk reacties, het herstel van lichamelijke integriteit en de behandeling c.q. genezing
van letsel.
Ad 2. De veiligheidsbehoefte heeft in eerste instantie betrekking op het wegkomen uit een
eventuele gevaarsituatie, dus het zekerstellen van de fysieke veiligheid. In tweede instantie
gaat het ook om het herstel van het ontologische gevoel van veiligheid (onkwetsbaarheid,
voorspelbaarheid en structuur)
Ad 3. De behoefte laat zich vertalen als de behoefte aan troost, emotionele ondersteuning en
erkenning. Ook het basale vertrouwen in anderen moet hersteld worden.
Ad 4. Slachtoffers hebben – in het kader van de verwerking – vaak behoefte om zin te geven
aan de schokkende gebeurtenis die ze is overkomen. Naast alle negatieve gevolgen kunnen
zij soms (gedeeltelijk) ook een positieve draai aan het gebeurde geven en mogelijkheden zien
voor persoonlijke groei of een maatschappelijk belang. Bijvoorbeeld in het mobiliseren van de
samenleving tegen zinloos geweld spelen nabestaanden een belangrijke rol.
Ad 5. Hoewel slachtoffers erkenning willen voor hetgeen hen is overkomen, verhoudt de
slachtofferrol zich slecht met een duurzame positieve identiteit. Slachtofferschap roept sterke
associaties op met passiviteit, zieligheid, machteloosheid en dat zijn doorgaans geen
ingrediënten voor een positieve identiteit.
Ad 6. Begrip van de realiteit is tijdelijk opgeschort, zoveel wordt duidelijk wanneer slachtoffers
vertellen dat ze het gevoel hadden zich in een film of in een droom te bevinden. Ontkenning
van het gebeurde kan op de korte termijn gunstig zijn of zelfs noodzakelijk voor het herstel,
maar uiteindelijk zal het slachtoffer in het reine moeten komen met de nieuwe realiteit die als
gevolg van het gebeurde is ontstaan. Dan doet zich de waaromvraag voor: waarom is mij dit
overkomen? Waarom deed die ander mij dit aan? De eerder genoemde coping strategieën
zijn een hulpmiddel om weer (be)grip (van) op de realiteit te krijgen .
Ad 7. Het verlies van controle en basale zekerheden kenmerkt de slachtofferervaring. Het
terugwinnen van controle is dan ook een voorwaarde voor herstel. Eenmaal in de positie van
slachtoffer nemen anderen voortdurend beslissingen over zaken waarin het slachtoffer de
voornaamste belanghebbende is, maar waarover hij weinig of geen zeggenschap kan
uitoefenen.
79 (2008: 12)
42