Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

Oosthoek: ‘We redeneren toch al snel, en niet alleen wij, maar in z’n algemeenheid, dat
internet publiek is. In wezen is dat ook wel zo natuurlijk. De neiging om internet als bron te
gebruiken, wordt groter naarmate de zaak erger – of in krantentermen ‘spectaculairder’ – is’.
‘Het is daarom heel goed om je bewust te zijn in hoeverre je privéleven openbaar en
toegankelijk is voor anderen, bijvoorbeeld via een Hyvesprofiel,’ stelt Bruning van de NVJ.
‘Dat is een soort mediawijsheid, noem ik het maar. Je moet beseffen, dat als je er zelf voor
kiest bepaalde dingen openbaar te maken, je de media vervolgens niet kan verwijten dat ze
dat publiceren, want het ís al toegankelijk voor iedereen.‘
Bij het AD ligt, in ieder geval wat het gebruik van foto’s betreft, de grens of iemand in leven is
of niet. Bij overledenen worden wel foto’s van Hyves gehaald, bijvoorbeeld in gevallen van
zinloos geweld of familiedrama’s.
Bij Hart van Nederland bekijken ze het per geval. ‘Soms moet je om een verhaal kracht bij te
zetten. We maken tv, dus wil je daarbij graag ook beeldmateriaal laten zien. Maar het ligt een
beetje aan het verhaal,’ aldus Van Ree. ‘We kijken wel of de foto heel erg in de privésfeer is
gemaakt, of dat op een elftalfoto van voetbalvereniging FC Hutsekluts toevallig ook het
slachtoffer staat. Dat vind ik wat anders en dat kunnen we wel laten zien.’
Wat er ook aan regels en richtlijnen wordt vastgelegd, zo is de consensus onder de
beroepsbeoefenaren, het blijft in eerste instantie altijd een individuele afweging van de
journalist en in tweede instantie van de eind- of hoofdredactie van het betrokken medium.
3.5 Tot slot
Kijkend naar de formele en informele regels met betrekking tot privacy in het algemeen en die
van slachtoffers in het bijzonder, constateren wij dat ook hier de wetmatigheid optreedt, dat
het belang of recht van het individu ondergeschikt is aan het algemene belang. De positie van
de media is uitermate sterk omdat de vrije pers één van de steunpilaren van de
democratische samenleving is. De wetgever wil daar zo min mogelijk aan zagen. Hij vertrouwt
op het zelfreinigende vermogen van de sector.
Op papier is dat zelfreinigend vermogen, het journalistieke fatsoen, best aardig geregeld. Al is
het wrang te constateren dat de identiteit van verdachten in beginsel veel beter is beschermd,
terwijl je zou verwachten dat de categorie slachtoffers dan ‘bescherming in het kwadraat’ zou
moeten genieten. Daar zijn wel logische verklaringen voor. De vraag is echter of slachtoffers
daar genoegen mee moeten nemen.
Maar goed, op papier zijn er solide ethische principes vastgelegd, die de fatsoenlijke
uitoefening van het beroep zouden moeten kenmerken. Het probleem is alleen: de Leidraad,
noch de Code zijn gesanctioneerd en bindend en een groeiend aantal media zegt ze niet te
erkennen. Dat wil niet zeggen dat het ethisch besef van de Nederlandse journalist op een
laag pitje staat. Naar ons idee bestaat het gros van de beroepsgroep uit integere mensen die
op een serieuze manier met hun beroep omgaan en er volstrekt niet op uit zijn om
slachtoffers op welke manier dan ook, schade toe te brengen.
In de praktijk gaat het echter regelmatig mis, zo komt in het volgende hoofdstuk aan de orde.
Soms zijn het bedrijfsongevallen, kleine of grotere missers in de dagelijkse hectiek die het
nieuwsbedrijf kenmerkt. In andere gevallen wordt de privacy van slachtoffers willens en
wetens geschonden. Er kan een maatschappelijk belang zijn dat deze schending
rechtvaardigt, maar niet zelden speelt ook sensatiezucht een rol.
37