Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

media, een enkele uitzondering als de Telegraaf daargelaten, steken daar buitengewoon
gunstig bij af, is het algemene idee.
Voor een drietal punten gaan we na hoe de betrokken media daarmee omgaan. Die punten
zijn het publiceren van de persoonlijke gegevens (b.v. de volledige naam) en herkenbare
afbeeldingen van slachtoffer; het al dan niet benaderen van slachtoffers in het kader van de
nieuwsgaring en het publiceren van informatie of beelden zonder medeweten of directe
toestemming van de betrokkene.
Persoonlijke gegevens en afbeeldingen
De ombudsman van de Volkskrant is tegen het vermelden van de volledige naam van het
slachtoffer. ‘Ik heb me indertijd heel erg boos gemaakt over het geval van dat Chinese meisje
uit Eibergen. Zij was slachtoffer van ontvoering, maar naar later bleek ook van verkrachting.
Ze wordt gewoon pontificaal met naam en toenaam genoemd en gefotografeerd. ‘Ja, maar
dat mocht van de politie,’ was toen het argument. Dan denk ik: Je hebt ook een eigen
verantwoordelijkheid. Want je kunt zeggen ‘het is openbare weg’, maar die familie wilde toen
geen aandacht. En zelfs al zou die familie wel aandacht willen, dan moet je het nog niet doen.
Verbijsterend, een 13-jarig kind! Dat is een van de ergste uitwassen die ik bij de Volkskrant
heb meegemaakt. Wat nog erger is: ik heb daar toen een hele boze column over geschreven
en de week daarna deden ze het verdorie weer! Bij een andere zaak werd de achternaam
van een mevrouw genoemd die slachtoffer van iets was en daar was dus wéér niet over
nagedacht. Ik moet er wel onmiddellijk bijzeggen: het is vaak onachtzaamheid. Als je ze er
achteraf op aanspreekt dan zeggen ze: ‘Ja, natuurlijk, wij doen dat helemaal niet’. Maar ja,
het gebeurt dus wel.’
Ook BN De Stem ziet in principe af van het noemen van namen, volgens Oosthoek: ‘Wij
proberen zelf de privacy en de identiteit van slachtoffers te respecteren, zo mogelijk geheim
te houden. Dat hebben we ook expliciet afgesproken: het is niet gewenst om namen van
slachtoffers te vermelden. Het is natuurlijk afhankelijk van de situatie, maar in zijn
algemeenheid doen we niet.’
Hoofdredacteur Taselaar van RTL-Nieuws geeft aan dat zijn redactie erg voorzichtig omgaat
met de identiteit van slachtoffers. ‘Als de politie zegt dat ze de familie nog moet
waarschuwen, dan wachten wij met berichtgeving. Je zal het maar uit het nieuws moeten
horen, afschuwelijk! Verder geldt: hoe dichterbij een gebeurtenis plaatsvindt, hoe
voorzichtiger je bent met het selecteren van schokkende beelden. Ik herinner me altijd nog
een beeld dat we hebben uitgezonden bij de Bijlmerramp. We hadden een afgerukte arm of
zo kunnen filmen, maar midden in de puinhopen lag nog een beertje. Dat beeld zegt alles. Als
het even kan, betrachten wij zeer veel piëteit naar de slachtoffers, op wat voor gebied dan
ook. Maar er zijn altijd uitzonderingen,’ en hij noemt de foto van de vermoorde Pim Fortuyn op
de parkeerplaats van het Mediapark als voorbeeld. ‘Maar daar discussiëren wij zelf ook heftig
over.’
Op de vraag hoe Hart van Nederland omgaat met het openbaren van persoonlijke gegevens
of beeldmateriaal, zegt hoofdredacteur Mark van Ree: ‘Dat ligt eraan. We doen dat vaak in
overleg met de mensen zelf. Mariska van der Maas, eindredacteur van het programma, vult
aan: ‘Als mensen er geen probleem mee hebben, dan vermelden we die vaak wel. Maar als
mensen zeggen: ‘Ik wil niet met mijn naam, of alleen met mijn voornaam genoemd worden, of
ik wil onherkenbaar in beeld, dan houden we daar ook rekening mee. Op het moment dat
mensen er moeite mee hebben, of er last van hebben dat wij iets publiceren waarvan we
dachten dat het wel kon, dan halen we het eraf (van de nieuwssite en ‘Uitzending Gemist,’
red).’
Het AD vermeldt persoonlijke gegevens als dat relevant is. ‘Een portret van het slachtoffer is
relevant. Maar als identificatie mensen kan schaden, dan publiceren we die informatie niet,
zoals in het geval van de Groningse HIV-zaak,’ aldus Niels Dekker, misdaadverslaggever.
Slachtoffers benaderen of niet?
Vaak willen journalisten méér dan een foto of de persoonlijke gegevens van slachtoffers die
ze via het ANP of een persbericht van de politie krijgen aangeleverd. Kiezen ze er dan voor
om slachtoffers en betrokkenen zelf te benaderen en zo ja, hoe doen ze dat? Er tekenen zich
twee algemene lijnen af. Er is een aantal gesprekspartners dat zegt dat je slachtoffers bij
voorkeur met rust moet laten en dat het ook niet zo past in de formule van hun medium om de
persoonlijke ellende van slachtoffers en betrokkenen prominent in beeld te brengen. Al zijn er,
zoals altijd, uitzonderingsgevallen.
35