Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

individuele personen ondoenlijk is, terwijl aan de andere kant belangstelling van de media vaak te
verwachten is. 72
Een ander voorbeeld is het Stijlboek van de Volkskrant. Het had aanvankelijk tot doel om de
taalverzorging en de tekstbehandeling in de krant te verbeteren. In latere edities werden ook
richtlijnen voor ‘journalistiek handelen’ toegevoegd. Als zodanig is het Stijlboek ook een
hulpmiddel voor lezers om het werk van journalisten te toetsen. 73 Er is een lemma gewijd aan
slachtoffers:
Ga prudent om met de informatie over slachtoffers, zowel verkeersslachtoffers als slachtoffers van
misdrijven. Maak ter bescherming van hun privacy de identiteit van slachtoffers van seksuele misdrijven
in beginsel niet bekend, tenzij er zwaarwegende argumenten zijn dat wél te doen; duid ze ook niet aan
met initialen. Als het misdrijf een grote zaak wordt, kan vermelding van voor- en/of achternaam
onvermijdelijk zijn. Maar telkens dient overdacht te worden hoe de publiciteit voor betrokkenen kan
uitpakken. 74
En hoewel dit naslagwerkje ongetwijfeld op de meeste, zo niet alle redactiebureaus van de
Volkskrant te vinden is, biedt dat geen strikte garanties voor naleving. Integendeel, zo
constateert Volkskant Ombudsman Thom Meens met verontwaardiging en zelfs enige
verbittering in zijn weblog van 1 april 2006:
‘De redactie weet zich volgens mij geen raad met slachtoffers van misdrijven en geweld en respecteert
hun privacy niet. Dat laatste hopelijk niet met opzet, maar puur uit onnadenkendheid.
Het Stijlboek van de krant biedt opvallend genoeg ook meer leesvoer over verdachten dan over
slachtoffers. Over die eerste groep wordt terecht gesteld dat hun privacy beschermd moet worden, over
de tweede groep staat er slechts één alinea in het Stijlboek (..) Als die schamele alinea het gehele beleid
is, dan geven bovenstaande voorbeelden (niet in dit citaat opgenomen, red) in ieder geval klip en klaar
aan dat de redactie zelfs die ene magere alinea niet naleeft. De verslaggever die het jaarlijkse
strafoverzicht maakte, zei me dat hij bewust heeft gekozen voor het noemen van de namen: het gebeurt
altijd, de zaken waren landelijk bekend en het is al geruime tijd geleden gebeurd. Bovendien hebben de
slachtoffers niets misdaan: niet noemen van de namen zou dan ten onrechte criminaliserend kunnen
werken, zegt hij.
De verslaggevers die de andere zaken beschreven, geven aan dat de betrokkenen zelf hun naam
gaven, of dat de namen van de slachtoffers toch al bekend waren via andere media, maar zeiden ook
dat ze er niet bij stil hebben gestaan. Dat laatste verbaast me niet, want er is nauwelijks een
redactiebeleid op dit terrein. Verslaggevers doen wat hun goeddunkt, met alle gevolgen van dien. (..)’ 75
In de ogen van Meens gaat het vaak om ‘bedrijfsongevallen’ en niet om het opzettelijk
negeren van regels op dit gebied. Het hele ethische vraagstuk heeft natuurlijk ook een
praktische kant. ‘Als journalisten bij elke beslissing voortdurend de structurele en subjectieve
aspecten van het werk bewust en reflectief tegen elkaar zouden afwegen, werd er nooit een
deadline gehaald,’ aldus Mark Deuze, hoogleraar Journalistiek. 76 En daar heeft hij niet
helemaal ongelijk in. Tegelijkertijd valt niet te ontkennen dat een zekere warsheid van, zo niet
allergie voor regels en voorschriften, eigen is aan het journalistieke stiel. Dat komt aan de
orde in de volgende paragraaf.
3.4 Wat vertelt de praktijk: journalisten aan het woord
De Leidraad (en de Code) hangen niet ingelijst op alle Nederlandse redactieburelen, zoveel
mag inmiddels wel duidelijk zijn. Wij ontmoetten behoorlijk wat scepsis, kritiek en zelfs
weerstand tegen de Leidraad en iedere vorm van regulering. Valt daaruit te concluderen dat
het zelfreinigende vermogen van de sector in het algemeen en het ethisch besef van de
individuele professional in het bijzonder ondermaats zijn? In het kader van dit onderzoek
72 Idem
73 De Volkskrant (2006:5)
74 Idem: 159
75 Weblog de Ombudsman, Daders en Slachtoffer, geplaatst 1 april 2006. (Bron: http://www.volkskrantblog.nl/bericht/41992, 2
februari 2009)
76 (Deuze, 2004:108)
33