Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

escherming die verdachten wel verdienen. Daarmee ontstond de nodige commotie, ook in
journalistiek zelf. Journalisten riepen: ‘Wat is dat voor onzin! Als je verdachten beschermt,
moet je slachtoffers in het kwadraat beschermen! Als er een categorie absoluut niet om
gevraagd heeft, dan zijn het de slachtoffers wel. Raad, waarom doen jullie dit?’ Toen is de
discussie in de journalistiek begonnen en die is nog steeds niet afgelopen. Je zou denken:
het is nu twintig jaar verder en er zal nu via uitspraken van de Raad en via ethische codes,
praktijken, denken en discussies toch wel een zekere standaard zijn gegroeid die alom
geaccepteerd is in de journalistiek? Maar dat is nog niet zo. De discussie gaat nog steeds
verder.’
Volgens Daphne Koene, secretaris van de Raad, zijn verdachten/veroordeelden en
slachtoffers/nabestaanden op dit gebied niet vergelijkbaar: ‘Een verdachte moet niet
veroordeeld worden, voordat de rechter dat heeft gedaan. Een veroordeelde moet niet nog
eens extra straf krijgen door publicatie in de media. Dat speelt in het geval van slachtoffers
niet. Bij hen speelt iets anders. Vanuit de optiek van de media is het soms noodzakelijk om
iemand bij name te noemen om persoonsverwisseling te voorkomen en daarmee dat mensen
zich onterecht zorgen maken.’
Een derde en laatste punt: het draagvlak van de Raad voor de Journalistiek, en daarmee de
Leidraad, staat onder druk. Belangrijke media als Elsevier, Nova en RTL erkennen de Raad
niet. Recent schortte de Telegraaf zijn medewerking aan de Raad op. Hoofdredacteur
Paradijs gaf een korte verklaring tijdens het Mediadebat op 13 december 2008 in Amsterdam:
‘We hebben vaak te maken met procedures bij de Raad en bij de rechter. We merken dat de
Raad vaak het voorportaal is voor een gang naar de rechter. We moeten nu twee procedures
volgen. Dat is er, wat ons betreft, één te veel. Ook praktisch gezien: we hebben dubbele
advocaatkosten. We hebben een hekel aan codes en we vinden dat de rechter vaak
coulanter is dan de Raad. Ook vinden we dat oude media harder worden aangepakt dan
nieuwe media. Wij maken ook fouten en het is goed dat er getoetst wordt, maar dat kan bij de
rechter. Dat is goed geregeld in Nederland.’ 66
Deze redenering geeft onzes inziens blijk van een povere visie op ‘goede journalistiek
bedrijven,’ waarbij we opnieuw verwijzen naar Van Stokkoms woorden: ‘Als moraliteit tot
rechtsaanspraken wordt verengd, kunnen handelingen die moreel wenselijk en zelfs geboden
zijn, als triviaal terzijde worden gelegd. Burgers (maar ook media, red) kunnen dan
verantwoordelijkheid ontlopen en hoeven zich niet af te vragen waar de grenzen van het
fatsoen liggen.’ 67
Aan het slot van deze paragraaf gekomen, kunnen we niet anders concluderen dan dat de
Raad voor de Journalistiek met haar Leidraad een papieren tijger heeft gecreëerd, zonder
tanden en klauwen.
3.3.2 Andere codes
Een tweede belangrijk orgaan op het gebied van journalistieke mores is het Genootschap der
Hoofdredacteuren. Opgericht in 1959 als een beroepsvereniging van hoofdredacteuren van
dagbladen, telt het Genootschap anno 2009 meer dan honderd leden, waarbij zowel
schrijvende pers als radio- en televisiejournalistiek vertegenwoordigd zijn (inclusief Elsevier,
Nova, RTL en de Telegraaf).
Het Genootschap heeft in 1995 een Code geformuleerd, die in 2008 is herzien. Artikel 19 tot
en met 21 68 hebben betrekking op de privacy:
18. De journalist zal de privacy van personen niet verder aantasten dan in het kader van een open
berichtgeving noodzakelijk is.
19. De journalist ontziet de privacy van slachtoffers, nabestaanden, patiënten maar ook van verdachten
en daders door de algemene herkenbaarheid van betrokkenen in de berichtgeving te vermijden in al die
gevallen waarin deze personen onevenredig nadeel van herkenbaarheid zullen ondervinden en voor
zover het vermijden van herkenbaarheid niet in strijd is met het belang van een adequate
berichtgeving. 69
66 M. de Bruin (2008) De pers over de pers. Verlag van het mediadebat van 13 december 2008. Bron:
http://www.mediadebat.nl/index.php?option=com_content&task=view&id=140&Itemid=1
67 Van Stokkom (2008:13)
68 Bron: http://www.genootschapvanhoofdredacteuren.nl/het_genootschap/code-voor-de-journalistiek.html, 2 februari 2009
69 Ook hierop zijn enkele uitzonderingen geformuleerd: De journalist hoeft met betrekking tot de privacy geen of minder
terughoudendheid te betrachten indien:
31