Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

2.4.4. De (foto)journalist zal personen niet voor langere tijd lastig vallen, hinderlijk volgen of schaduwen.
Redacties zullen erop toezien dat informatie en beelden die op dergelijke wijze zijn vergaard, niet
worden gepubliceerd.
2.4.5. De journalist voorkomt dat hij gegevens in woord en beeld publiceert waardoor verdachten en
veroordeelden buiten de kring van personen bij wie ze al bekend zijn, eenvoudig kunnen worden
geïdentificeerd en getraceerd. Aan deze regel is de journalist niet gehouden wanneer:
• de naam een wezenlijk bestanddeel van de berichtgeving is;
• het niet vermelden van de naam wegens de algemene bekendheid van de betrokkene geen
doel dient;
• door het niet vermelden van de naam verwarring kan ontstaan met anderen die hierdoor
voorzienbaar kunnen worden geschaad;
• het vermelden van de naam gebeurt in het kader van opsporingsberichtgeving;
• de betrokkene zelf de openbaarheid zoekt.
2.4.6. De openbaarmaking van tuchtrechtelijk verwijtbare fouten door advocaten, artsen, notarissen en
soortgelijke functionarissen die handelen in de uitoefening van hun beroep, dient het algemeen belang.
Het belang van de onderneming van de betrokkene, dat mogelijk door de openbaarmaking wordt
geschaad, valt niet onder het privacybelang. Naamsvermelding van de betrokkene kan te meer van
belang zijn omdat verwarring met beroepsgenoten erdoor wordt voorkomen.
2.4.7. In publicaties over (strafzaken betreffende) ernstige misdrijven dienen details van het misdrijf te
worden weggelaten indien voorzienbaar is dat zij extra leed toevoegen aan het slachtoffer of diens
naaste familieleden en de details niet noodzakelijk zijn om de aard en de ernst van het misdrijf, dan wel
de gevolgen ervan, weer te geven.
2.4.8. In het algemeen bestaat geen bezwaar tegen vermelding van de namen van de betrokken partijen
in verslagen van een openbare terechtzitting in een civielrechtelijke of bestuursrechtelijke procedure.
Toch kan het belang van een partij om zoveel mogelijk onherkenbaar te blijven zo zwaar wegen dat van
het vermelden van de (volledige) naam moet worden afgezien. Dit laatste kan onder meer het geval zijn
wanneer een burger gedaagde is in een bestuursrechtelijke procedure.
Een aantal zaken valt op. Ten eerste: de Raad geeft haar verzameling ethische criteria de
wat vrijblijvende titel ‘Leidraad’ mee en niet de meer gebiedende term ‘(gedrags)code’. Wil zij
iedere suggestie vermijden dat deze normen op een of andere manier bindend zijn?
Ten tweede: van de 46 (sub)artikelen in de Leidraad zijn er acht gewijd aan privacy. In die
artikelen klinkt in belangrijke mate door wat ook in het EVRM en de Grondwet staat. Van de
acht artikelen maakt één expliciet melding van slachtoffers (en hun naaste familieleden) van
misdrijven (2.4.7). Daarin staat dat ‘details’ (geen nadere omschrijving, red.) die mogelijk
extra leed toevoegen aan het slachtoffer (of zijn familie) moeten worden weggelaten als ze
niet noodzakelijk zijn om de aard, ernst en gevolgen van het misdrijf weer te geven. Dat is
een zeer algemene bepaling. Artikel 2.4.5, dat betrekking heeft op berichtgeving over
verdachten en veroordeelden, is veel concreter. Het stelt onomwonden dat deze categorie
voor het publiek niet herkenbaar in de berichtgeving mag worden opgevoerd, een aantal
specifiek omschreven uitzonderingen daargelaten.
In de Leidraad is de privacy van verdachten en veroordeelden beter beschermd dan die van
slachtoffers en hun naasten! Dat is een vreemde situatie, gegeven het feit dat verdachten en
veroordeelden vanwege een opzettelijke misstap in de belangstelling staan, terwijl
slachtoffers ongevraagd en toevallig in deze situatie verzeild raken. ‘De verdachte is in
beginsel beschermd en het slachtoffer is in beginsel niet beschermd,’ zo constateert mediaethicus
Evers. ‘De identiteit van slachtoffers blijft een moeilijk punt binnen de journalistiek.
Een duidelijke traditie op dit punt ontbreekt. Vlak na de oorlog hebben hoofdredacteuren de
afspraak gemaakt: ‘In beginsel zetten we de identiteit van verdachten niet in de krant, tenzij
enzovoorts.’ Daar kwam de praktijk uit voort van de balkjes en de initialen. Iedereen kent die.
Veel later kwam de vraag op: en slachtoffers dan? Dat is volgens mij een jaar of twintig
geleden begonnen toen de Landelijke Organisatie Slachtofferhulp (LOS) 65 bij wijze van
proefproces met de Groninger zaak naar de Raad stapte. Daar heeft ze de kous een beetje
op de kop gekregen, want ze dacht daar voor jurisprudentie te kunnen zorgen. Dat gebeurde
ook wel, maar in de verkeerde richting. Want de Raad zei: slachtoffers verdienen niet de
65 Later is de naam veranderd in Slachtofferhulp Nederland.
30