Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening van dit recht, dan voor zover
bij de wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is in het belang van de
nationale veiligheid, de openbare veiligheid of het economisch welzijn van het land, het voorkomen van
wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden of voor de
bescherming van de rechten en vrijheden van anderen.
Artikel 10 van de Grondwet geeft een iets andere insteek: 43
1. Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op eerbiediging van zijn
persoonlijke levenssfeer.
2. De wet stelt regels ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer in verband met het vastleggen en
verstrekken van persoonsgegevens.
3. De wet stelt regels inzake de aanspraken van personen op kennisneming van over hen vastgelegde
gegevens en van het gebruik dat daarvan wordt gemaakt, alsmede op verbetering van zodanige
gegevens.
Het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer gaat ver terug 44 en wordt gezien als
essentieel voor de ontwikkeling van de mens in diezelfde democratische samenleving. Maar
het recht op privacy is niet onbeperkt, al zijn de beperkingen niet zo expliciet in de wet en het
verdrag vastgelegd als bij het recht in informatievrijheid het geval is.
3.1.3 Een kwestie van afweging
Hoewel de nummering van de verschillende artikelen misschien anders doet vermoeden, is er
geen rangorde tussen de verschillende grondrechten. Het ene recht gaat dus niet per definitie
boven het andere bij een conflict van grondrechten. Per geval zal de rechter moeten nagaan
of beperking van het ene grondrecht ter bescherming van het andere aanvaardbaar is.
Waar liggen de grenzen tussen, aan de ene kant de informatievrijheid en aan de andere kant
de bescherming van de persoonlijke levenssfeer? De media zullen zich maar al te
gemakkelijk – en van tijd tot tijd mogelijk ongenuanceerd – op het informatierecht beroepen.
Zij doen het soms voorkomen als of zij de grenzen die daaraan worden gesteld, zijn vergeten,
of in ieder geval zeer ruim mogen nemen. Daar staat tegenover dat slachtoffers zich moeten
realiseren dat zij, al willen ze soms helemaal geen media-aandacht, betrokken zijn (geweest)
bij een voorval dat maatschappelijke aandacht heeft.
Het zullen in belangrijke mate de omstandigheden van het concrete geval zijn, die de
doorslag zullen geven. Enkele grove lijnen zijn er wel te trekken. Als voorbeelden zijn te
noemen:
• De 'strikte' privesfeer/privé-omstandigheden moet geëerbiedigd worden. Het
binnendringen in situaties die tot de strikte intimiteit of privésfeer behoren, is niet
toegestaan. 45
• Slachtoffers mogen niet in gevaar gebracht worden, bijvoorbeeld in verband met
mogelijke represailles. 46
• Van de beelden mag geen commercieel gebruik gemaakt worden, zoals bv. in
reclames.
• Op het gebied van bloot, seks en erotiek is relatief weinig geoorloofd. Ook foto's
gemaakt op publiek toegankelijke plaatsen kunnen worden verboden.
• Het resocialisatiebelang van veroordeelden beperkt de publicatiemogelijkheden.
• De context van de publicatie is van doorslaggevend belang. Wat binnen de ene
context geoorloofd is, is dat in een andere geheel niet.
• Het is verboden met richtmicrofoons af te luisteren en met verborgen camera's te
43
Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden zoals deze laatstelijk is gewijzigd bij de Wet van 10 juli 1995, Stb. 401, 402,
403 en 404
44 Voor het eerst werd er over gesproken in 1890 in het beroemde artikel ‘The right to privacy’, S.D. Warren en L.D. Brandeis,
Harvard Law review, 1890-5.
45 Rb. Amsterdam 7 mei 2003, LJN-nr. AF 8332 (Paul de Leeuw/Story)
46 Hof Arnhem 21 november 1989, NJ 1992, 505 (Getuige Bankoverval), maar ook het eerste vonnis inzake Quote/Endstra
Pres Amsterdam 21 nov. 2002, Mf 2003 p.42
23