Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

• ‘Arousing content’ of prikkelende inhoud, hetgeen betrekking heeft op de
onderwerpkeuze zoals een nadruk op misdaad, geweld, natuurrampen, ongelukken
en branden.
• ‘Tabloid packaging 32 ’ ofwel de verpakking in bepaalde audiovisuele
productiekenmerken. Zoals overgangen tussen scènes (cuts) of camerastandpunten
(edits), camerabewegingen, montagetechnieken, het starten van achtergrondmuziek.
• ‘Vivid storytelling’ of levendige wijze om een verhaal te vertellen. Hiermee bedoelen
ze het personaliseren en concretiseren van gebeurtenissen door het te verbinden aan
de verhalen van ‘gewone mensen’.
Vervolgens werken de onderzoekers deze categorieën nog verder uit in een aantal items met
als doel om bij een aantal nieuwsprogramma’s door de tijd heen te turven, hoe vaak deze
items aanwezig zijn en om daarin trends te ontdekken. Daarbij hebben ze onder meer
gekeken naar 33 :
• sensationele onderwerpen: de aanwezigheid van ten minste één van de categorieën
seks, geweld, criminaliteit, dood, rampen, rellen, branden, hongersnoden en
terrorisme;
• dramatische beelden: het aantal beelden van gewonde, zieke, uitgehongerde of dode
mensen, aan dood gerelateerde voorwerpen, rellen, oorlog, vandalisme, branden,
rampen, ongelukken, ravage, huilende, juichende of schreeuwende mensen
• dramatische geluiden: het aantal geluiden van explosies, geweerschoten, sirenes,
huilende, schreeuwende of applaudisserende mensen, alsmede niet-ingemonteerde
muziek;
• uitgesproken emoties: de aanwezigheid van ten minste één expliciet benoemde
basisemotie (blijheid, verdriet, angst, boosheid of synoniemen daarvoor)
• aantal shots per item;
• ooggetuigencamera: de aanwezigheid van beelden waarbij de camera op en neer
gaat, alsof deze op de schouder van een rennende cameraman is geplaatst
• zoom in/zoom uit;
• personaliseren: de aanwezigheid van mensen die in hun alledaagse omgeving
worden getoond of die vertellen over hun alledaagse leven;
• burger aan het woord: de aanwezigheid van commentaar of opmerkingen door ‘de
gewone man op straat’;
• close-up: het aantal keren dat een gezicht driekwart tot het totale scherm in beslag
neemt.
Zij komen na een uitgebreide statistische analyse tot de conclusie dat het televisienieuws in
Nederland inderdaad sensationeler is geworden. Dat geldt zowel voor de meer ‘traditionele’
nieuwsprogramma’s als het NOS-journaal en RTL-Nieuws, als voor de programma’s die
beantwoorden aan de ‘publieke benadering’ (zie hoofdstuk 2), zoals Hart van Nederland. De
sensationalisering van het nieuws komt voornamelijk tot uitdrukking door de toename van het
gebruik van de items ‘sensationeel onderwerp’, ‘dramatische geluiden’, ‘burgers aan het
woord’ en ‘close-ups’. 34
Hoewel de onderzoekers hun bevindingen cijfermatig weten te onderbouwen, is het
problematische van hun werk dat de definitie die zij voor ‘sensatie’ hanteren, buitengewoon
veelomvattend is. Zij mogen dan wel een hele neutrale omschrijving geven, in het alledaagse
gebruik heeft sensatie natuurlijk een negatieve klank, zeker in relatie tot nieuwsmedia. Hun
benadering komt nogal eendimensionaal over – dat kan ook haast niet anders, omdat de
toegepaste statistische methodiek een zeer scherpe afbakening en zelfs simplificatie vereist.
Toch zijn hun bevindingen voor dit onderzoek wel van belang, omdat ze, net als Wijfjes en
Van Tiggeloven, aantonen dat er aanzienlijke veranderingen zijn opgetreden in de wijze van
selecteren en presenteren van nieuws, of dat nu het etiket sensatie krijgt of niet.
32 Van oorsprong een bepaald formaat papier, maar had ook de betekenis van handig en compact. Tegenwoordig synoniem
voor de (Britse) sensatiepers, waarvoor The Sun model staat
33 Ibid 326
34 Nuijten, Hendriks Vettehen, Peeters en Beentjes (2007: 333 e.v.)
19