Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

aanspreken over problemen die hen direct aangaan. Dat gebeurt met grote empathie voor de
ervaring, het gevoel en de opvattingen van burgers. De journalist organiseert als het ware de
samenspraak in de samenleving aan de hand van een nieuwsagenda die vooral door burgers
– de vox populi - en niet door autoriteiten wordt bepaald. SBS6 Hart van Nederland hanteert
deze benadering, net als veel regionale nieuwsprogramma’s. Wat kranten betreft is de
publieke benadering duidelijk te herkennen bij het AD en de Telegraaf.
De focus op emotie en ‘gewone’ mensen maakt van slachtoffers een dankbaar onderwerp in
de berichtgeving.
Hybride formats
Hybridisering van nieuwsformats vindt in verschillende gedaanten plaats. De eerste is de
combinatie van verschillende mediatechnologieën en het verhogen van de interactiviteit met
de ‘gebruiker’. Eén programma of titel krijgt zo verschillende verschijningsvormen. Elk
televisieprogramma heeft tegenwoordig een internetcomponent die de kijker uitnodigt zijn
mening, ervaring, verhalen, filmpjes en dergelijke te delen door middel van discussiefora,
digitale prikborden en polls. Ook kranten hebben internetedities waar de lezer zijn reactie
direct onder het bericht kan plaatsen. De lezersrubriek is zo niet langer een aparte rubriek,
maar integraal onderdeel van het bericht.
Een tweede vorm is de combinatie van wat we hier maar even ‘verschillende disciplines’
zullen noemen. De versmelting van cabaretachtige satire en nieuws resulteert in een
fenomeen als Geen Stijl! Andere combinaties zijn bijvoorbeeld docusoap, docudrama,
shockdoc, infotainment, talkshow. Wat deze formats gemeen hebben, is dat zij journalistieke
en informatieve aspecten combineren met entertainment. Een Amerikaanse mediasocioloog
noemt het enigszins schamper: ‘The missing link in the evolution of infotainment, where ‘hard
news’ mates with ‘tabloid trash’ to beget that accursed offspring, News Lite. 21
Burgerjournalistiek
Er vindt er een democratisering van nieuwsproductieplaats. De middelen om informatie vast
te leggen, te bewerken en te verspreiden zijn zó toegankelijk en laagdrempelig dat in feite
iedereen met een mobiele telefoon en een computer nieuws kan maken. Dat heet
burgerjournalistiek. Professionele nieuwsmedia putten graag uit deze bron en bieden ook
onderdak aan dergelijke vormen van journalistiek. Vanuit het perspectief van pluriformiteit,
emancipatie van burgers en herkenbaarheid van het nieuws, valt er wel een lans voor de
burgerjournalistiek te breken. Anderen zien het als erosie van de journalistiek. NRC-journalist
Van Eijk noemt burgerjournalistiek ‘publieke conversatie’: ‘Teksten en foto’s die door burgers
ter publicatie worden aangeboden, krijgen steeds vaker het etiket ‘burgerjournalistiek’
opgeplakt. Dat is verwarrend. Met journalistiek hebben hun bijdragen namelijk weinig te
maken. Het zijn veelal anekdotes, verhalen, belevenissen of verzinsels – of opinies. Niets mis
mee, maar dat zijn andere genres dan journalistiek.’ 22
Wat betekent de burgerjournalistiek voor de privacy van slachtoffers? Ook al zijn er nog
zoveel journalisten, het is ondoenlijk om bij ieder incident, misdrijf of ongeluk ter plekke te zijn
en informatie of beelden te verzamelen. Maar er is tegenwoordig altijd wel een omstander
met een mobieltje aanwezig die het gebeuren live vastlegt en het vervolgens op Youtube zet
of rechtstreeks verkoopt aan krant of tv. Dat gaat in veel gevallen zonder medeweten en
instemming van de betrokkenen.
Commercialisering en concurrentie
Commercialisering heeft grote invloed gehad op de inrichting van het (nieuws)
medialandschap. Het heeft een verzuild mediabestel met een beperkt aantal publieke
omroepen en een groot aantal zelfstandige dagbladtitels veranderd in een integrale
nieuwsmarkt waar de verschillende spelers in voortdurende strijd verwikkeld zijn om de
aandacht van de consument en de daaraan gekoppelde abonnements-, reclame- en
advertentiegelden. Concentratie in eigendomsverhouding gaat hand in hand met een
toename van pluriformiteit als men kijkt naar het totale informatieaanbod dat de gemiddelde
mediaconsument ter beschikking staat. Er zijn weliswaar veel dagbladtitels verdwenen, maar
door schaalvergroting zijn ze in de loop der jaren inhoudelijk versterkt en intern pluriformer
21 Page (1998:
22 NRC Handelsblad 5 juli 2006
17