Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

Hoofdstuk 2 Privacy
Het recht om met rust gelaten te worden
Het morele recht op privacy bestaat uit de beslissingsmacht over wie toegang krijgt over
bepaalde informatie over zichzelf. Mensen kunnen niet zonder een zekere mate van privacy
om een sense of self op te bouwen (…)
Louis Hodges 4
Privacy is een recent begrip in de Nederlandse taal; zo recent dat er geen eigen Nederlands
woord voor is. ‘Persoonlijke levenssfeer’ of ‘privésfeer’ komen nog het meest in de buurt,
maar dekken de lading toch niet helemaal. De Dikke van Dale, het ijkpunt der Nederlandse
taal, vermeldt ‘persoonlijke vrijheid, het ongehinderd alleen, in eigen kring of met een partner
ergens kunnen vertoeven; gelegenheid om zich af te zonderen, om storende invloeden van
de buitenwereld te kunnen ontgaan.’ De Amerikaanse rechtsgeleerde Thomas Cooley
beschreef het begrip heel wat kernachtiger: ‘Privacy is the right to be let alone.’ 5
Dit zijn maar twee van de vele definities van het begrip privacy die in omloop zijn. Op zoek
naar een constructie die ons helpt bij de analyse van het vraagstuk Slachtoffers in de media,
zijn we ten slotte uitgekomen bij de benadering van Louis Hodges, voormalig hoogleraar
Journalistiek aan de universiteit van Washington. Hij vertaalt het begrip privacy naar ‘circles
of intimacy’, waarover meer in de eerste paragraaf. In paragraaf 2 verbinden we het
privacybegrip met een aantal maatschappelijke ontwikkelingen in het algemeen en
ontwikkelingen in de mediawereld in het bijzonder.
2.1 Beschrijving van het begrip privacy: ringen van intimiteit
Hodges visualiseert het begrip privacy als een verzameling concentrische ringen rondom een
individu waarbij de graad van intimiteit afneemt van de binnenste ring naar de buitenste toe.
In het centrum, de centrale ring, bevindt zich alleen het individu met zijn meest intieme
geheimen en zaken die hij – en hij alleen – weet over zichzelf: fantasieën, onuitgesproken
dromen, herinneringen. Dringt een ander binnen in deze ring, dan ervaart het individu dat als
een grove inbreuk en schending.
De tweede ring deelt het individu met ten minste één andere persoon. Dat is vaak een
echtgenoot of partner, maar kan ook een vertrouwenspersoon zijn zoals een geestelijke, een
advocaat, een dokter of een therapeut. De personen in de tweede ring zijn deelgenoot van
intieme details waarvan het individu wil dat alléén de betreffende vertrouwenspersoon er
kennis van heeft. Hij legt immers zijn innerlijk bloot. Met een partner is het delen van intieme
details wederzijds; is de ander dokter, therapeut of geestelijk raadgever, dan zijn dergelijke
onthullingen eenzijdig van aard. De essentie van de tweede ring is dat het om primaire,
vertrouwelijke relaties met één andere persoon gaat. Men gaat er vanuit dat die persoon het
vertrouwen niet zal beschamen en de onthulde informatie met niemand anders zal delen. De
wet erkent het belang van deze primaire relaties, bijvoorbeeld door echtgenoten niet te
verplichten tegen elkaar te getuigen en door de erkenning van het beroepsgeheim van
bijvoorbeeld advocaten en artsen.
De derde ring bevat degenen die het individu na staan. Dat is vaak familie, maar ook goede
vrienden, collega’s en teamgenoten kunnen hiervan deel uitmaken. Iedereen in deze ring
komt dingen over het individu te weten die niet publiek dienen te worden: iemands
persoonlijke kenmerken c.q. eigenaardigheden, zijn dromen, zijn zwakke punten en
momenten. Men vertrouwt erop dat de mensen in de derde ring deze kennis voor zich houden
en niet ten nadele van de persoon in het centrum gebruiken.
De verzameling ringen is uit te breiden tot ten slotte de buitenste, minst intieme ring is bereikt.
Deze ring omvat de hele mensheid. Hier deelt men persoonlijke zaken waarvan het geen
bezwaar is als de hele mensheid ermee bekend is. Die zaken vormen het ‘publieke zelf’.
4 (1994:197)
5 Cooley, Th. (1888) A treatise on the law of torts. 2 nd edition. Chicago: Callaghan & Co, p 29
11