Publiek bezit tegen wil en dank? - Slachtofferhulp Nederland

Alvorens in te gaan op de uitvoering van het onderzoek, willen de onderzoekers een aantal
zaken verduidelijken. Het is ook belangrijk om aan te geven wat buiten het bestek van dit
onderzoek valt, om bij de lezer geen verkeerde verwachtingen te wekken en de resultaten in
de juiste context te kunnen plaatsen. Dit onderzoek is geen:
• kwantitatieve studie naar psychosociale effecten van mediapraktijken op slachtoffers
• systematische inhoudsanalyse van berichtgeving (tekst, beeld en geluid) over
misdrijven, ongevallen, rampen en calamiteiten met een focus op informatie over
slachtoffers en nabestaanden
• grootschalige enquête onder een aselecte steekproef van slachtoffers en
representanten van de media.
Wat behelst dit onderzoek dan wel? Het is een kleinschalige, kwalitatieve verkenning van
verschillende ervaringen, praktijken en percepties bij een aantal vertegenwoordigers van de
betrokken partijen: slachtoffers en nieuwsmedia. Dat is gedaan aan de hand van open
interviews.
Wat betreft de slachtoffers gaat het in de meeste gevallen om nabestaanden van moord en
doodslag, omdat deze misdrijven een hoog mediaprofiel hebben en zij dus meer dan
gemiddeld blootstaan aan media-aandacht. In totaal hebben zeven nabestaanden en een
slachtoffer meegewerkt aan de interviews. Uiteraard worden zij in dit onderzoek anoniem
opgevoerd.
Verder zijn er interviews gehouden met zeven verslaggevers en (hoofd)redacteuren van twee
landelijke kranten (het AD en de Volkskrant), twee nieuwsprogramma’s met een tv- en
interneteditie (Hart van Nederland en RTL-Nieuws) en een regionaal dagblad, BN De Stem. 2
Daarnaast zijn er gesprekken gevoerd met de secretarissen van de Nederlandse Vereniging
voor Journalisten (NVJ) en de Raad voor de Journalistiek (RvdJ) en met twee
wetenschappers: dr. Huub Evers, hoofddocent media-ethiek en lector Interculturaliteit en
Journalistieke Kwaliteit (Fontys Hogeschool voor Journalistiek Tilburg) en prof. dr. Marcel
Broersma, hoogleraar Journalistieke Cultuur en Media (vakgroep Journalistiek,
Rijksuniversiteit Groningen) en lid van de RvdJ. Ten slotte hebben twee bestuursleden van de
Stichting Hans Melchersfonds 3 meegewerkt aan een interview. Die stichting biedt financiële
ondersteuning aan mensen of organisaties die het slachtoffer zijn geworden van
ondeugdelijke perspublicaties, waarbij hun privacy zonder noodzaak wordt aangetast en die
zelf onvoldoende geld hebben om zich met hulp van een advocaat daartegen te verweren.
De interviews zijn gevoerd aan de hand van topiclijsten. De gesprekken zijn, op twee na, met
toestemming van de respondenten opgenomen en ad verbatim uitgewerkt. Op de
gespreksverslagen is een kwalitatieve analyse toegepast.
In aanvulling op het empirische onderzoek zijn schriftelijke, audiovisuele en elektronische
bronnen bestudeerd: wetenschappelijke publicaties, verslagen en rapporten van organisaties
in de mediasector, jurisprudentie, alsmede berichtgeving over misdrijven en ongevallen door
verschillende media. Titels en auteursgegevens zijn opgenomen in de bibliografie en in de
voetnoten.
Het onderzoek is in de maanden oktober 2008 tot en met januari 2009 uitgevoerd door dr.
Sonja Leferink (onderzoeker/senior beleidsmedewerker) en mr. Miriam Sessink
(beleidsmedewerker juridische dienstverlening).
1.3 Leeswijzer
De onderzoeksvraag en de deelvragen raken aan verschillende onderwerpen. Hoofdstuk 2
diept het begrip privacy in relatie tot de media uit en beschrijft hoe de praktijken en percepties
rond privacy veranderen als gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen en de
ontwikkelingen in het medialandschap.
2 Radioprogramma’s zijn in dit onderzoek niet meegenomen. De radio is, door de afwezigheid van beeld en de vluchtigheid van
het medium, een veel minder indringend medium.
3 De stichting is op 1 december 2006 opgericht door Hans Melchers, de vader van de ontvoerde Claudia Melchers. Hij werd in
de media ten onrechte beschuldigd van handel in drugs toen de ontvoerders als losprijs 300 kilo cocaïne eisten. Bron:
(http://www.hansmelchersfonds.com/?page=achtergrond, 19 januari 2009)
9