Begraven in de kerk, op het kerkhof of op de begraafplaats

More documents

Recommendations

Info

2 Illustratief is een voorval op 26 maart 1611. Tijdens de afwezigheid van de Didamse predikant Johannes Joerlingius († 1636), die de Zevenaarse gemeente bijstond, overleed de vrouw van Derrick Peckel. Peckel wilde het lichaam van zijn vrouw niet ter aarde laten bestellen voordat er een ‘lijkpredicatie’ was gehouden (de Gelderse synode waaronder Didam viel, had zich tegen het houden van begrafenistoespraken verklaard). Hij stuurde een bode naar ‘den Pape van Zevenaar’ om te vragen naar Didam te komen om een ‘lijkpredicatie’ te houden met het aanbod hem rijkelijk te belonen. De pastoor voelde er niet voor. De bode wendde zich vervolgens tot de pastoor van Oud-Zevenaar en die van Groessen. Beiden wilden niet. Daarop vroeg hij de pastoor van Elten. Toen deze hoorde dat hij voor zijn dienst goed beloond zou worden, was hij direct bereid een lijkpreek te houden. Dit veroorzaakte een ‘groot oproer’, niet alleen in Didam, maar ook in Zevenaar. Gemeenteleden die de begrafenis bijwoonden, liepen weg omdat ze zijn ‘sermoen’ niet wilden horen. Dit had tot gevolg dat ze door ‘papisten’ uitgejouwd werden: ‘Siet hoe gaen nu de Goesen (ganzen) niet anders als off sij op den stertt geslagen werden.’ Joerlingius gaf aan de inspecteur van de classis Zutphen te kennen dat hij verwachtte dat als er niet tegen zou worden opgetreden, herhaling zou plaatsvinden. Hij vroeg hem te straffen met een bedrag van f 50,- of f 100,- en het geld ter beschikking te stellen aan de gereformeerde gemeente. Het oudste kerkhof van de gereformeerden lag achter de kerk. Kaart ontleend aan Goossen 2001, 96. De gereformeerden in Zevenaar begroeven over het algemeen hun geloofsgenoten op het ‘paapse’ kerkhof bij de Sint Andreaskerk. Ze plaatsten evenwel geen kruis op het graf van de overledene. De predikanten pleitten voor de afschaffing van begrafenissen op zondag en van het drinken van do- pingendam (1608) en Gouda (1620) – wezen het houden van ‘lijkpredikatiën’ af
3 denbier na afloop van een begrafenis. In 1619 stelde de classicale vergadering de vraag of gereformeerden een bij de rooms-katholieken gebruikelijke uitvaart met processie (lopen achter een kruis) mochten houden en het misoffer met familie, vrienden en buren bijwonen. De synode antwoordde dat het hen vrijstond tot aan de kerkdeur bij de begrafenisplechtigheid mee te gaan en daarna bij het begraven op het kerkhof aanwezig te zijn. De classis Zutphen stelde in 1671 dat het meedoen met het ten grave dragen als een rooms-katholieke pastor met banieren en kruisen voorop ging, bijgeloof is en voor twijfelaars een aanstoot. Mogelijk vanaf de bouw van de eigen kerk in 1660, maar in ieder geval vanaf 1684 beschikten de gereformeerden over een eigen kerkhof (een grasveldje achter de kerk). Ze konden van nu af kiezen of op het kerkhof of in de kerk begraven te worden. Een graf delven in de kerk was veel meer werk dan op het kerkhof. Vandaar dat begraven in de kerk duurder was dan begraven op het kerkhof. Het consistorie bepaalde, dat de aan de gemeente verbonden dominee eventueel in de kerk begraven mocht worden, en ook aanzienlijke en welgestelde gemeenteleden, als de laatsten daar tenminste een behoorlijk bedrag voor neertelden. De scriba hield een register bij met de namen van hen die in de kerk begraven werden. Dikwijls vermeldde hij er ook enkele bijzonderheden bij. Zo lezen we dat op 9 december 1670 het dochtertje van dominee Ter Stall stierf en ’s avonds in de kerk werd begraven, en dat op 23 juni 1673 de predikant zijn vrouw Anna Elisabeth Berchs, genaamd Pabst, begroef. Verder lezen we dat over het jaar 1675 twintig daalder werd ontvangen van rentmeester Hecking, wiens kinderen ’s avonds in de kerk waren begraven en dat de kerk vijf daalder ontving van schepen Barck die overdag zijn overleden in kind in de kerk had laten begraven. Een bekendmaking van 12 juli 1684 meldde: ‘Te weeten zij hiermede, dat de Voorstanders der Gereformeerde Gemeente alhier erflich hebben verkocht (…) aan de Heer Burgemeester Joannes Pabst ende derselver erven een sekere grafstede in ons kerck op het choor voor de olderringen gestoelte (ouderlingenbank) gelegen, in dewelcke zijn weleldel selich huisvrouw 12 december des jaers 1682 christelijk begraven is en tot rusten der dach der troostelijke opstandig nedergeset (..)’. Voor de grafrechten werden tien rijksdaalders betaald aan ‘den prediker Henricus ter Stall.’ In 1693 kocht weduwe Anna Gertruijd van Herteveld (circa 1651-1702) voor haarzelf, haar kinderen en erfgenamen ‘een groeve’ in de kerk op dezelfde plaats waar haar man, Henric van Cloek (circa 1641- 1693), was bijgezet, ‘naast dat van sijn Excell den Heere Baron de Lottum in eeuwigdurende besittingen. Aankoopsom 20 Dlr Cleefs’. Het consistorie hield zich niet al te strak aan de afspraak uit 1684, want ook mensen zonder geld kregen een graf in de kerk. Sommige gemeenteleden meenden een vanzelfsprekend recht op een graf te hebben, zonder te moeten betalen. Zo meende schoolmeester Franc Monheym aanspraak te kunnen maken op een graf voor zijn overleden kind, omdat zijn overleden collega en diens kinderen ook een graf in de kerk hadden. De kerkenraad kon niets tegen Monheyn inbrengen, want er was geen reglement. Naar aanleiding hiervan stelde de kerkenraad op 8 oktober 1690 een reglement betreffende rechten en kosten voor begraven in de kerk en op het kerkhof op. Daarbij hield hij rekening met buitengewone omstandigheden zoals strenge vorst en onvoorziene voorvallen. Zo’n onvoorzien voorval deed zich op 22 december 1690 voor: in herberg De Zwaan te Babberich overleed een vreemdeling. Een dag later werd hij in de kerk begraven. Een goed reglement hebben, betekende niet dat altijd alles nu vlotjes verliep. Zo werd soms iemand in een graf begraven dat aan een ander toebehoorde. Op 9 april 1692 werd burgemeester en schepen Joannes Pabst begraven in de ‘erfgroeve opt choor’ die hij in 1684 had gekocht. Op 6 januari 1704 besloot de kerkenraad aan mevrouw Pabst een bijzetting op het koor toe te staan. Ze betaalde daarvoor twintig daalder. In 1716 werd een kind een kind van schepen Johan Vermeer ‘bijgeset in die selve groeve’. Weduwe Pabst was daar zeer ongelukkig mee. Via de broer van de heer Pabst eiste ze het geld dat voor het graf betaald was terug. Besloten werd dat Vermeer de helft van het graf zou betalen. Op 7 mei 1719 kwam een verzoek van Derck Lemming bij het eerwaarde consistorie binnen of hij zijn overleden broer Jan in de kerk mocht begraven. Het consistorie liet de doodgraver onderzoeken of er in het graf van de vader van Lemming nog plaats was. Zo niet, dan zou hem een andere plaats worden toegewezen, als hij tenminste het tarief daarvoor zou betalen. Het graf werd geopend en rook bepaald niet fris. Aan Lemming werden extra kosten voor reukwerk in rekening gebracht. Op een gegeven moment was er onduidelijkheid over wie welke taak had na het overlijden van iemand. Op de kerkenraadsvergadering van 26 januari 1767 werd afgesproken, dat de schoolmeester ‘volgens het ouden gebruik’ bij de begrafenis mocht bidden, en dat ieder die dat wilde de
Page 1: 1 Begraven in de kerk, op het kerkh
Page 5 and 6: 5 Pagina uit de administratie van b
Page 7 and 8: 7 lutheranen wilden het liefst begr
Page 9 and 10: 9 stemd en kon dadelijk in gebruik
Page 11 and 12: 11 Al snel werd er een begrafenisve
Page 13 and 14: 13 - naar de begraafplaats gebracht

Begraven in de kerk, op het kerkhof of op de begraafplaats

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?