Begraven in de kerk, op het kerkhof of op de begraafplaats

12
Het voortbestaan van de begraafplaats is niet altijd zeker geweest. Op 17 juli 1953 verzocht het
stadsbestuur de kerkenraad om een deel van de begraafplaats af te staan om dat gedeelte de bestemming
voor algemene begraafplaats
te geven. De kerkenraad
ging er in principe mee akkoord.
Op 4 september 1953 gaf de secretaris
van de gemeente te kennen
dat het in de bedoeling lag de
grafzerken van protestanten van
de algemene begraafplaats over
te brengen naar die van de Hervormde
Gemeente. De kerkvoogdij
had geen bezwaar. Op 4 juni
1974 besloot de kerkenraad om de
begraafplaats vanwege de hoge
kosten en geringe opbrengsten te
sluiten. De voorlopige koopakte
werd echter niet getekend. Er
bleken namelijk meer problemen
te zijn dan aanvankelijk gezien
was. De kerkenraad organiseerde
een hoorzitting. Deze verliep
Grafmonument van notaris en mevr. Pliester. .
emotioneel. Gepleit werd voor het
behoud van de begraafplaats. In
een daarop volgende handteke-
ningenactie onderstreepten bijna 200 mensen dit. De kerkvoogdij zag overdracht aan de burgerlijke
gemeente nu niet meer zitten. Ze zag zich voor de keuze staan: aanhouding met een goede exploitatie,
zodat er geen tekorten voor de kerkvoogdij kunnen optreden, of: verpachting van de exploitatie
aan de burgerlijke gemeente. Een nadere bespreking met het gemeentebestuur leverde niet het
gewenste resultaat op. De kerkenraad besloot daarop voorlopig af te zien van verkoop. De burgerlijke
gemeente hield de mogelijkheid op te zijner tijd de begraafplaats over te nemen. Omdat intussen
veel grafzerken werden ondergraven, vroeg de kerkenraad een jachtvergunning aan in verband
met de bestrijding van konijnen en hazen.
Op 17 mei 1976 besloot Commissie van Beheer van de kerkvoogdij om voortaan de overschotten
dan wel tekorten ten gunste of ten laste te brengen van een ‘Fonds afkoop en onderhoud
van graven.’ In 1977 vonden opnieuw gesprekken met de burgerlijke gemeente plaats over een
eventuele overdracht. Die leverden geen bevredigend resultaat op. De Commissie van Beheer vroeg
nu de nabestaanden f 30,- per jaar voor onderhoud van de begraafplaats bij te dragen. Van verscheidene
overledenen waren de nabestaanden nog onbekend. Omdat de inkomsten mede daardoor
nog steeds te laag waren, verzocht de Commissie van Beheer begrafenisondernemer G. Lubbers te
achterhalen wie aangesproken konden worden. Zou dat niet op korte termijn lukken, dan zouden de
kerkvoogden alsnog overwegen de begraafplaats over te dragen aan de burgerlijke gemeente. Op
het laatste kwamen ze al gauw terug na protest vanuit de gemeente. Van zo’n dertig overledenen
had Lubbers inmiddels achterhaald wie de nabestaanden waren. In september 1979 schreef nu
Commissie van Beheer de nabestaanden van circa honderd overledenen aan en vroeg hen of ze bereid
waren minimaal f 50,- per jaar bij te dragen in de onderhoudskosten van de begraafplaats. Ze
meldde erbij dat, als er onvoldoende positieve reacties binnen zouden komen, definitief tot overdracht
aan de burgerlijke gemeente zou worden overgegaan. Het laatste hielp. De begraafplaats
bleef eigendom van de Hervormde Gemeente.
Vanaf de zestiende tot ver in de negentiende eeuw zijn de gebruiken voorafgaande, tijdens en na
begrafenis in grote lijnen gelijk gebleven. Als iemand was overleden, werd dit de naaste buren aangezegd.
Die kwamen direct om de dode uit te kleden, te wassen, nagels te verzorgen, indien nodig
te scheren en een doodshemd aan te trekken. De timmerman werd gevraagd de maten voor de
doodskist op te nemen. Nadat hij de kist bezorgd had, legde hij met behulp van anderen (meestal
de buren) de overledene erin. De taak van de naaste buren werd in het begin van de twintigste
eeuw overgenomen door ‘dragers’ (functionarissen in dienst van een begrafenisonderneming).
Drie dagen voor en op de dag van de begrafenis werd de dode ‘overluid’. Voorafgaande aan
de begrafenis werd in het sterfhuis of soms in de kerk een korte herdenkingsdienst gehouden. Vervolgens
werd de overledene op een kar – en vanaf het begin van de twintigste eeuw in een lijkkoets