MEMO 5.3. BENTINCKSWELLE - IJsseldelta

Logo
MEMO
Aan : Waterschap Vallei en Veluwe
Van : Ron Stroet
Kopie :
Dossier : BA7927-101-100
Project : KRW Bentinckswelle
Betreft : Aanvulling op deelrapport 3: Grondwater met kenmerk LW-AF20120698 en het
monitoringsplan grondwater met kenmerk LW-AF20130154.
Ons kenmerk : LW-AF20130268
Datum : 26 februari 2013
Classificatie : Klant vertrouwelijk
Deze memo is een aanvulling op deelrapport 3:Grondwater met kenmerk LW-AF20120698, definitief 1.0, januari
2013. Deze aanvulling omvat de herinrichting van Bentinckswelle met de KRW geul. De aanvulling heeft betrekking
op paragraaf 5.3 en bijlage 10.
Deze aanvulling bestaat uit de volgende onderdelen:
– Paragraaf 5.3 Bentinckswelle. De tekst is aangepast op de ingreep KRW-geul, en de effecten daarvan op
grondwater en landbouw in Bentinckswelle. De tekst is grotendeels zelfstandig leesbaar, maar bevat
verwijzingingen naar andere delen van het oorspronkelijke deelrapport 3.
– Bijlage 10.1: deze is vervangen door een nieuwe versie met het ontwerp van de KRW-geul;
– Bijlagen 10.2-10.9: Referentiesituatie 2016;
– Bijlagen 10.10-10.16: Effecten Zomerbedverlaging;
Bijlagen 10.10-10.16: Deze bevatten de berekende effecten van Zomerbedverlaging met een worst-case KRW-geul.
De effecten van het ontwerp zijn op hoofdlijnen gelijk of kleiner dan de in de bijlagen gepresenteerde effecten. Hoe
deze effectberekeningen te beoordelen is beschreven in paragraaf 5.3.4.
5.3. BENTINCKSWELLE
HaskoningDHV
Nederland B.V.
De uiterwaard Bentinckswelle is gelegen ten oosten van Zalk op de linkeroever van de IJssel, tegenover de
Vreugderijkerwaard. Het inrichtingsplan voor Bentinkswelle heeft in het kader van de Verbetering Ruimtelijke
Kwaliteit als doel een toename van het areaal plas-dras in het voorjaar (gunstig fourageergebied voor weidevogels)
en een tweezijdig aangetakte en jaarrond watervoerende geul, die voldoet aan de eisen vanuit KRW.
De ambitie is om voor de uiterwaard Bentinckswelle een integraal plan te maken, waarin bovenstaande
doelstellingen gerealiseerd worden. De doelstellingen vullen elkaar op een logische manier aan, waardoor ze
gezamenlijk meer opleveren dan ieder apart, omdat een nevengeul, ruimtelijke kwaliteit en plas-dras situaties elkaar
aanvullen.
Royal HaskoningDHV, met het hoofdkantoor in Amersfoort, is een van Europa’s toonaangevende projectmanagement-, ingenieurs- en
adviesbureaus. HaskoningDHV Nederland B.V. is onderdeel van Royal HaskoningDHV. Kamer van Koophandel nr. 56515154.
Het kwaliteitssysteem van HaskoningDHV Nederland B.V. is gecertificeerd volgens ISO 9001.

5.3.1.Huidige situatie
HaskoningDHV Nederland B.V.
Hoogteligging
De uiterwaard Bentinckswelle wordt omringd door een zomerkade. Het laagste punt van de zomerkade heeft een
hoogte van circa NAP +1,1 m. De maaiveldhoogte varieert tussen circa NAP +0,4 en NAP +1,5 m (zie Afbeelding
0-1).
Afbeelding 0-1: Hoogtekaart (AHN2) met watergangen en kunstwerken in Bentinckwelle
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 2 -

Bodem
HaskoningDHV Nederland B.V.
De bodem van Bentinckswelle bestaat uit rivierklei op zand. Het gebied valt onder te verdelen in twee delen (zie
Afbeelding 0-2). De strook langs de IJssel (ruwweg de helft van het gebied) heeft een kleidek dat dunner is dan een
meter. De andere helft, het dichtst langs de dijk gelegen, heeft een kleidek van meer dan 1,5 m, tot een maximum
van zelfs 10 m. Dat een kleidek van 10 m mogelijk is blijkt uit boring B21D0121 (locatie Afbeelding 0-4). De bodems
bestaan uit kalkhoudende zavel, lichte klei en zware klei. In een klein deel ligt er kalkloze klei.
Kleidek 1-2 m
Kleidek
4-5 m
Afbeelding 0-2: Zanddiepte (Bron: Zandbanenkaart Gelderland en Overijssel, rapport Zand in Banen UU,
2010)
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 3 -

HaskoningDHV Nederland B.V.
Afbeelding 0-3: Kleidikte op basis van boorbeschrijvingen van Alterra voor bodemkaart 1:10.000 (Bron:
www.bodemdata.nl)
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 4 -

HaskoningDHV Nederland B.V.
Afbeelding 0-4: Ligging diepe boring B21D0121 binnen uiterwaard Bentinckwelle (Bron: www.dinoloket.nl)
Waterhuishouding
Bentinckswelle is een zomerpolder. Het wordt ontwaterd door een stelsel van watergangen. Deze voeren water af
naar het gemaal Bentinck-Wellen aan de zuidoostelijke kant van de polder. Streefpeil voor het gemaal is NAP -0,1
m. Door een stuw wordt het oppervlaktewater in de watergangen en plassen stroomopwaarts van deze stuw op een
peil van NAP -0,05 m gehouden (zie Afbeelding 0-5). Tijdens het veldbezoek op 11 september 2012 was het
oppervlaktewaterpeil stroomopwaarts van de stuw lager dan NAP -0,05 m. Hieruit blijkt dat de waterstand in de
watergangen en plassen stroomopwaarts van deze stuw niet op peil wordt gehouden.
De watergang tussen de stuw en het gemaal is gedurende het grootste deel van het jaar watervoerend. Dat blijkt uit
het feit dat vrijwel het hele jaar water wordt afgevoerd door het gemaal (zie Afbeelding 0-10). Het water is afkomstig
van inundaties van de IJssel, neerslagoverschot en ook wat kwel. De zijwatergangen en de plassen voeren ook
water af. De bodemhoogte van deze watergangen loopt op vanaf de hoofdwatergang. In zomerperioden wordt voor
zover bekend geen IJsselwater in de zomerpolder ingelaten of ingepompt. Daardoor is het in de huidige situatie niet
uitgesloten dat het waterpeil in de watergang tussen stuw en gemaal in droge perioden met lage IJsselpeilen
wegzakt tot onder het streefpeil NAP-0,1 m. Hierover bestaat echter geen zekerheid, omdat de waterstand niet
wordt gemeten.
Aan de noordzijde van Bentinckswelle liggen een aantal permanente plassen, die via duikers en sloten zijn
verbonden aan het ontwateringssysteem. De meest noordelijke plas kan via een sloot en een afsluitbare duiker
water afvoeren naar de IJssel. Deze duiker wordt geopend om na inundatie snel water af te voeren. Voor zover
bekend wordt de duiker niet gebruikt om water in te laten.
Ten zuidoosten van Bentinkcswelle ligt een watergang die in open verbinding staat met de IJssel. Dit is de
uitwatering van het gemaal Antlia (Waterschap Vallei en Veluwe). De gemalen Bentinck-Wellen en Aersoltweerde
wateren ook op die watergang af.
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 5 -

Inlaatgemaal
Zalk
Afbeelding 0-5: Waterbeheer in Bentinckswelle.
Duiker voor afvoeren
inundatiewater
Gemaal Bentinck-Wellen
Gemaal Antlia
HaskoningDHV Nederland B.V.
Op basis van draaiuren en gemaalcapaciteit van gemaal Bentinck-Wellen zijn de afvoeren uit Bentinckswelle
berekend. De afvoer is gemiddeld circa 2 mm/dag. Een belangrijk deel daarvan is afvoer van IJsselwater na
inundatie (zie Afbeelding 0-6, waarin het IJsselpeil is weergegeven tegen de linker Y-as en de afvoer door het
gemaal tegen de rechter Y-as). IJsselpeilen variëren tussen NAP -0,2 m en NAP +0,5 m. Bij hoge rivierafvoeren
stijgt het peil tot NAP +3 m.
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 6 -

Tabel 0-1: Afvoer gemaal Bentinckswelle.
Draaiuren Afvoer [m 3 /jaar] Afvoer [mm/jaar]
2007 1798 647.280 1.269
2008 1101 396.360 777
2009 943 339.480 666
2010 1179 424.440 832
2011 481 173.160 340
m tov NAP
3.5
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
IJsselpeil Bentinckswelle (km 983)
Inundatiepeil
Afvoer gemaal Bentinckswelle [mm/dag]
Afbeelding 0-6: Waterstanden op de IJssel en afvoer gemaal Bentinckswelle
HaskoningDHV Nederland B.V.
-0.5
Jan-2002 Jan-2003 Jan-2004 Jan-2005 Jan-2006 Jan-2007 Jan-2008 Jan-2009 Jan-2010 Jan-2011
Inundatie
De uiterwaard Bentinckswelle inundeert bij een IJsselpeil van circa NAP +1,1 m. In Afbeelding 0-7 is de duurlijn van
het IJsselpeil bij Bentinckswelle weergegeven (blauwe lijn). In de periode 2002-2011 was de waterstand bij
Bentinckswelle gemiddeld 30 dagen per jaar hoger dan het laagste peil van de zomerkade.
In de periode 2002-2011 was Bentinckswelle in elke winterperiode geïnundeerd (inundatiekans vrijwel 100%, zie
Afbeelding 5-16).
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 7 -
16
14
12
10
8
6
4
2
0
Afvoer [mm/dag]

m tov NAP
3.5
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
Duurlijn Bentinckswelle (km 983) 2002-2011
Inundatiepeil
Afbeelding 0-7: Duurlijn IJsselpeil en inundatiehoogte bij Bentinckswelle
HaskoningDHV Nederland B.V.
-0.5
1 10 100 1000
Dagen per jaar
Als de zomerpolder eenmaal geïnundeerd is, staat het een langere periode onder water. Nadat het IJsselpeil is
gezakt tot onder het laagste punt in de zomerkade wordt de uiterwaard weer drooggemaakt. Dat gebeurt onder vrij
door de duiker aan de noordzijde en met behulp van het gemaal. Dit proces kost tijd. Met de beschikbare
gemaalcapaciteit (6 m 3 /minuut) kan het watervolume boven maaiveld (circa 190.000 m 3 ) in 22 dagen worden
weggepompt. De bemalingsduur kan in werkelijkheid wat langer zijn als er neerslag moet worden afgevoerd
(gemiddeld 2 mm/dag). De bemalingsduur zal ook wat korter zijn, omdat er ook via de duiker onder vrij verval water
wordt afgevoerd. Verder is er grondwaterstroming naar het watervoerende pakket, waarin de stijghoogte ongeveer
gelijk is aan IJsselpeil. Kortom: na inundatie is een bekade uiterwaard met gemaal in 10 tot 20 dagen
drooggepompt.
Grondwaterstanden
In Bentinckswelle staan geen peilbuizen waarin grondwaterstanden worden gemeten. Op basis van metingen bij
andere uiterwaarden is bekend dat de stijghoogte in het watervoerende pakket vrijwel gelijk is of 10 tot 20 cm lager
is dan het IJsselpeil en vrijwel dezelfde dynamiek heeft als het IJsselpeil. Grondwaterstanden in Bentinckswelle
worden bepaald door het neerslagoverschot, de waterstand in de watergangen en plassen (circa NAP -0,1 m), de
stijghoogte in het watervoerende pakket en de weerstand van het kleidek.
De grondwaterstanden voor de huidige situatie zijn berekend met het grondwatermodel MIPWA. Dit model wordt
beschreven in Bijlage 2 van het document Planstudie SNIP3 voor het project Zomerbedverlaging Beneden-IJssel,
deelrapport 3: grondwater (kenmerk LW-AF20120698, definitief 1.0, januari 2013).
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 8 -

HaskoningDHV Nederland B.V.
Het oppervlaktewater in Bentinckswelle is voor perioden waarin het gebied niet is geïnundeerd als volgt
gemodelleerd:
– Watergang tussen gemaal Bentinck-Wellen en de stuw (zie Afbeelding 0-5): vast peil NAP-0,1 m, zowel
aanvoer als afvoer;
– Zijwatergangen tussen gemaal Bentinck-Wellen en de stuw (zie Afbeelding 0-5): vast peil NAP-0,1 m, alleen
afvoer;
– Plassen ten noorden van de stuw en verbindende watergangen: vast peil NAP-0,05 m, zowel aanvoer als
afvoer.
De berekende grondwaterstanden voor de hudige situatie zijn weergegeven in onderstaande afbeeldingen en in de
toegevoegde Bijlagen 10.7 en 10.8. Het betreft grondwaterstanden ten opzichte van maaiveld.
Afbeelding 0-8: Met model berekende grondwaterstanden (links: GVG en rechts GLG)
De gemiddelde voorjaarsgrondwaterstand is over het algemeen hoog (minder dan 25 cm onder maaiveld), met
uitzondering van het zuidelijke deel van Bentinckswelle, waar het maaiveld wat hoger ligt. De gemiddelde
grondwaterstand aan het eind van de zomer (GLG) is gemiddeld 75 cm onder maaiveld, waarbij het zuidoostelijk
deel droger is (GLG dieper dan 1 m) en de lage gebieden rond de plassen natter (GLG 50 cm).
Bij deze modelberekening moet worden opgemerkt dat de GVG waarschijnlijk te ondiep (te nat) berekend is. Dat is
het gevolg van het feit dat de deklaagweerstand in het model waarschijnlijk hoger is dan op grond van de kleidikte
(Afbeelding 0-3) mag worden verwacht. De met het model berekende grondwaterstanden en stijghoogten zijn
opgenomen in Bijlage 10.2, 10.3, 10.6, 10.7, 10.8 en 10.9.
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 9 -

Kwel/wegzijging aan- en afvoer
HaskoningDHV Nederland B.V.
Bij Bentinckswelle infiltreert de IJssel. Er stroomt dus water uit de IJssel het grondwatersysteem in. Volgens de
modelberekeningen vindt ook in het noordelijke deel van de uiterwaard Bentinckswelle infiltratie plaats van enkele
millimeters per dag (zie Bijlage 10.4). In het zuidelijk deel vindt volgens het grondwatermodel nauwelijks infiltratie
plaats, als gevolg van de relatief hoge weerstand van de deklaag. Er is in Bentinckswelle afvoer van water via het
oppervlaktewatersysteem in het zuidelijk deel van de uiterwaard. In het noordelijk deel van de uiterwaard is
aanvoer. Het onderscheid in noord en zuid is deels het gevolg van een lage deklaagweerstand (20 tot 500 dagen) in
het noordelijk deel van de uiterwaard en een hoge weerstand (500 tot 1000 dagen) in het zuidelijk deel. Afbeelding
0-2 en Afbeelding 0-3 laten zien dat de uiterwaard wat betreft deklaagweerstand eerder in een strook langs de
IJssel (dun kleidek) en een strook langs de winterdijk (dik kleidek) is verdeeld. De werkelijke deklaagweerstand is
niet bekend, maar heeft wel significante invloed op de effecten van de uiterwaardmaatregelen. Dit is een leemte in
kennis, die meegenomen moet worden in de besluitvorming over de uiterwaardmaatregelen. Kaarten met
kwel/infiltratie en aan-/afvoer zijn respectievelijk weergegeven in Bijlage 10.4 en 10.5.
Plas-dras omstandigheden
In het kader van de Verbetering Ruimtelijke Kwaliteit is voor Bentinckswelle verbetering en uitbreiding van het
areaal van de leefgebieden voor weidevogels gewenst. Het gaat om fourageergebieden voor vogels zoals grutto,
kievit en scholekster. Optimale hydraulische condities zijn:
– vrijwel jaarlijkse inundatie van de IJssel;
– gemiddelde voorjaarsgrondwaterstand GVG 20-30 cm onder maaiveld;
Er is in de huidige situatie sprake van vrijwel jaarlijkse inundatie. Uit de berekening met het grondwatermodel volgt
dat de GVG in Bentinckswelle op de laagst gelegen plaatsen ondieper is dan 25 cm en op grote delen 25 tot 50 cm
(Bijlage 10.8). Hierbij moet worden aangetekend dat de GVG in de modelberekening in hoge mate wordt bepaald
door de weerstand van de deklaag, en die is onzeker. Als we rekening houden met die onzekerheid komen we tot
de volgende inschatting van de plas-dras-omstandigheden in Bentinckswelle. In jaren met inundatie zijn de
omstandigheden op de terreindelen lager dan de kadehoogte (NAP+1,1 m) gunstig voor weidevogels. Deze
terreindelen vallen langzaam droog en hebben een hoge grondwaterstand. De vochttoestand in het voorjaar hangt
waarschijnlijk vooral af van het moment waarop de polder droogvalt. Als dat relatief laat is (maart) is in het
overgrote deel sprake van zeer hoge voorjaarsgrondwaterstanden. Als het vroeg is (januari) kunnen in delen van
het gebied tussen NAP+0,7 en NAP+1,1 grondwaterstanden in het voorjaar al zijn weggezakt. In jaren zonder
inundatie (die dus zelden voorkomen) zijn de voorjaarsgrondwaterstanden in de terreindelen boven NAP+0,7 m
waarschijnlijk te laag.
Tabel 0-2: Classificatie plas-dras omstandigheden
Hoogte-classificatie Oppervlak [ha] Jaar met inundatie
Jaar zonder
inundatie
Hoger dan NAP+1,1 m 13.5 Niet plas-dras Niet plas-dras
Tussen NAP+0,7 en NAP+1,1 m 15.7 Gedeeltelijk plas-dras Niet plas-dras
Tussen NAP+0,3 en NAP+0,7 m 9.2 Plas-dras Plas-dras
Lager dan NAP+0,3 m 0.3 Plas-dras Plas-dras
Permanent oppervlaktewater 7,0
Geen grasland (bos, rietland) 5,2
Totaal 51,0
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 10 -

5.3.2. Effecten Zomerbedverlaging
HaskoningDHV Nederland B.V.
Deze paragraaf bevat een beschrijving van het effect van de vergraving van het zomerbed van de IJssel bij Kampen
op de IJsselpeilen, de inundatiefrequentie en het grondwaterregime in Bentinckswelle. Het is een effectbeschrijving
zonder de aanleg van de KRW-geul. Deze paragraaf is gehandhaafd om een beter begrip te geven van het
gezamenlijke effect van Zomerbedverlaging én de aanleg van de KRW-geul (zie paragraaf 5.3.4).
IJsselpeil
De effecten van de Zomerbedverlaging op de grondwaterstand en stijghoogte in de omgeving van de IJssel kunnen
niet groter zijn dan de effecten op het peil van de IJssel zelf. In Afbeelding 3-3 van Deelrapport 3 (Grondwater) zijn
de effecten op het peil van de IJssel onder gemiddelde omstandigheden weergegeven en het gebied waarbinnen
meer dan 5 cm effect optreedt bij hoogwater (T10). Tabel 0-3 geeft de effecten op het IJsselpeil bij Bentinckswelle
weer onder gemiddelde omstandigheden en tijdens laagwater.
Grondwaterstand
In Bijlage 10.10 t/m 10.12 zijn kaarten opgenomen met de effecten van de Zomerbedverlaging op de
grondwaterstand. Op de kaarten zijn de effecten bij verschillende situaties (gemiddeld, GHG en GLG)
weergegeven. In Tabel 0-3 zijn de gemiddelde effecten voor de verschillende situaties in Bentinckswelle
samengevat.
Zomerbedverlaging heeft effecten op het IJsselpeil bij Bentinckswelle (gemiddeld 6 cm verlaging). De effecten op
de grondwaterstanden in Bentinckswelle zijn onder alle omstandigheden kleiner dan 6 cm (zie Bijlagen 10.10 t/m
10.12).
Tabel 0-3: Effecten van de Zomerbedverlaging op het peil van de IJssel en grondwaterstand.
IJsselpeil Grondwaterstand
Bentinckwelle
Gemiddeld 0,06 m verlaging 0,04 cm verlaging
Laagwater OLA 0,02 m verlaging 0,01 cm verlaging
GLG 0,01 cm verlaging
GVG 0,03 cm verlaging
Kwel/wegzijging aan- en afvoer
In Bijlage 10.13 t/m 10.16 zijn kaarten opgenomen met de effecten van de Zomerbedverlaging op kwel en infiltratie
en aan- en afvoer. Op de kaarten zijn de gemiddelde effecten weergegeven. Een aantal tijdstappen dat is gebruikt
voor de berekening van het gemiddelde zijn tijdstappen waarin (een deel van) de uiterwaard geïnundeerd is. In
Tabel 0-4 zijn de effecten voor kwel en infiltratie en aan- en afvoer weergegeven in Bentinckswelle.
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 11 -

Tabel 0-4: Effecten van de Zomerbedverlaging op kwel en infiltratie en aan- en afvoer.
Kwel
Gebied 1
Gemiddeld Geen significante
verandering
Aan-/afvoer
Gebied 1
Geen significante verandering
HaskoningDHV Nederland B.V.
Berekend effect is 0,1 – 1,0 mm/dag toename afvoer (of omslag aanvoer
naar afvoer). Dit berekende effect wordt veroorzaakt door andere
inundatiepeilen en nauwelijks door veranderingen in perioden zonder
inundatie. Het is dus geen relevant effect.
Op kwel en infiltratie treden geen significante effecten op binnen Bentinckswelle. Alleen ten noorden van de
watergang naar inlaatgemaal Zalk neemt de infiltratie iets af (zie Bijlage 10.14). Dat komt omdat de
deklaagweerstand hier in het model laag is (10 tot 20 dagen). De infiltratie in de watergangen ten westen van
Bentinckswelle en ten zuiden van Zalk neemt iets toe, omdat de grondwaterstand in de uiterwaard iets lager wordt
De aan- en afvoer verandert volgens de berekening wel significant. De weergave van het gemiddelde effect van de
Zomerbedverlaging in Bijlage 10.15 en 10.16 en Tabel 0-4 wordt gedomineerd door de aan- en afvoer ten tijde van
inundatie. Hierdoor gaat het oppervlaktewatersysteem en de afstroming over maaiveld water afvoeren dat via het
gemaaltje uitgeslagen wordt. Als gevolg van de aanleg van de Zomerbedverlaging is Bentinckswelle minder vaak
geïnundeerd. Daardoor neemt de berekende afvoer toe en slaat aanvoer om in afvoer. Als perioden met inundatie
buiten beschouwing gelaten worden dan is het effect van Zomerbedverlaging niet significant.
Inundatie
Door de verlaging van het IJsselpeil neemt de periode waarin de waterstand de kadehoogte van Bentinckswelle
overschrijdt af van gemiddeld 30 dagen per jaar naar 20 dagen per jaar (Afbeelding 5-17). De kans dat
Bentinckswelle in een winterseizoen geïnundeerd raakt is in de huidige situatie zo goed als 100%. Deze kans
neemt iets af (zie Afbeelding 5-18). In de periode 2002-2011 zou in het voorjaar van 2009 mogelijk juist geen
inundatie hebben plaatsgevonden. De kans op inundatie neemt dus af met circa 10%.
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 12 -

m tov NAP
3.5
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
Duurlijn Bentinckswelle (km 983) 2002-2011
Duurlijn Bentinckswelle (km 983) 2002-2011, incl effect ZBIJ
Inundatiepeil
Afbeelding 0-9: Duurlijn IJsselpeil bij Bentinckswelle voor en na Zomerbedverlaging
HaskoningDHV Nederland B.V.
-0.5
1 10 100 1000
Dagen per jaar
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 13 -

m tov NAP
3.5
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
-0.5
jan-2002 jan-2003 jan-2004 jan-2005 jan-2006 jan-2007 jan-2008 jan-2009 jan-2010 jan-2011
HaskoningDHV Nederland B.V.
Afbeelding 0-10: Waterstand IJsselpeil bij Bentinckswelle op basis van metingen (zwart) en de
gesimuleerde waterstand na Zomerbedverlaging (rood).
Plas-dras omstandigheden
IJsselpeil Bentinckswelle (km 983)
Effecten op plas-dras omstandigheden kunnen ontstaan door afname van de inundatiekans en door verlaging van
de GVG. Beiden hangen met elkaar samen. De GVG wordt naar verwachting met 3 cm verlaagd en de kans op
inundatie neemt af van bijna 100% naar circa 90%. Dat betekent dat na aanleg van de Zomerbedverlaging
Bentinckswelle 1 keer per 10 jaar niet geïnundeerd raakt. Dit is een klein negatief effect.
5.3.3. Gewenste situatie en maatregelen
IJsselpeil Bentinckswelle (km 983) incl effect ZBIJ
Inundatiepeil
Het inrichtingsplan voor Bentinckswelle heeft in het kader van de Verbetering Ruimtelijke Kwaliteit van het project
Zomerbedverlaging als doel een verbetering van de kwaliteit en een toename van het areaal plas-dras in het
voorjaar (gunstig fourageergebied voor weidevogels) en een tweezijdig aangetakte en jaarrond watervoerende geul,
die voldoet aan de eisen vanuit KRW.
Er zijn een aantal opties om het waterbeheer bij te sturen, zodat de doelen van het inrichtingsplan voor
Bentinckswelle kunnen worden gehaald:
– Verhogen van het polderpeil. Deze variant is uitgewerkt in Planstudie SNIP3 voor het project
Zomerbedverlaging Beneden-IJssel, deelrapport 3: grondwater (kenmerk LW-AF20120698, definitief 1.0,
januari 2013).
– Aanleggen KRW-geul. Deze variant wordt uitgewerkt in deze memo.
In Afbeelding 0-11 is het voorgestelde ontwerp van de nevengeul in Bentinckswelle, weergegeven.
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 14 -

Afbeelding 0-11: Inrichtingsschets Bentinckswelle
HaskoningDHV Nederland B.V.
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 15 -

HaskoningDHV Nederland B.V.
Voor de (grond)waterhuishouding zijn de volgende aspecten van belang:
– Doorsteken zomerkade aan de zuidoostkant, bij gemaal Bentinck-Wellen. Hier wordt de bestaande duiker
vervangen door een permanent open duiker;
– Doorsteken zomerkade aan de noordkant. Hier wordt de zomerkade weggegraven;
– Verwijderen gemaal Bentinck-Wellen;
– Verwijderen van de stuw tussen plassen en de watergang;
– Graven van een permanent met de IJssel meestromende geul. Deze volgt het tracé van de bestaande
watergang (deze wordt feitelijk verruimd en verdiept) tot aan de plas nabij de winterdijk. De nabij de
winterdijk gelegen plassen worden met elkaar verbonden met watergangen, gedimensioneerd in de
afmetingen van de KRW-geul. Deze plassen gaan dus deel uitmaken van de permanente meestromende
geul. Aan de noordzijde wordt een nieuwe geul gegraven, die de noordelijke plas verbindt met de IJssel. De
overige plassen worden niet aangetakt;
– De overige plassen worden niet aangetakt aan de geul. Deze plassen en de watergangen die ze verbinden
met de rest van het watersysteem, worden afgedamd. De duiker met schuif tussen deze plassen en de
IJssel (zie Afbeelding 0-5) blijft bestaan.
5.3.4. De effecten van Zomerbedverlaging en de KRW-geul op inundatie en grondwater
De belangrijkste ingreep van de realisatie van een KRW-geul is het doorsteken van de zomerkade. Daarmee wordt
jaar-rond het IJsselpeil geïntroduceerd in een deel van Bentinckswelle, zie Afbeelding 0-11. In de huidige situatie
wordt met het gemaal een constant peil van NAP - 0,1 m gehandhaafd. Na het doorsteken van de zomerkade wordt
het peil veel dynamischer. Dit heeft twee gevolgen:
– Wijziging van de inundatiefrequentie;
– Verhoging van grondwaterstanden.
Inundatiefrequentie
Omdat er wat reliëf in het gebied aanwezig is zullen er veel nat-droog overgangen ontstaan: een groot plas-dras
gebied. Dit betreft vooral de gronden aan de noordelijke kant van het gebied.
In de huidige situatie is Bentinckswelle circa 30 dagen per jaar geïnundeerd, namelijk als de waterstand op de
IJssel hoger is dan NAP+1,1 m. In de toekomstige situatie (met peilverlaging in de IJssel als gevolg van de
zomerbedverlaging) zal het deel van Bentinckswelle aansluitend op de geul en lager dan 0.95 m + NAP vaker
inunderen (zie Afbeelding 0-1). De laagste delen (lager dan NAP+0,6 m) zullen 60 tot 110 dagen per jaar
geïnundeerd zijn (zie ook Tabel 0-5). Ook de gronden tussen NAP+0,6 en NAP+ 0.95 m zullen vaker geïnundeerd
zijn. Dat betekent dat een deel van Bentinckswelle langer onder water staat. Deze gebieden zullen bij dalende
waterstanden langzaam droogvallen.
In de gebieden (plassen) die van de geul worden gescheiden door het aanbrengen van de grondwal en het
afdammen van watergangen, zullen de oppervlaktewaterstanden hoger worden dan in de huidige situatie. In de
huidige situatie wordt het peil door het gemaal op NAP -0,05 gehouden. In de nieuwe situatie kan het gebied onder
vrij verval ontwateren naar de IJssel, middels de (bestaande) schuifduiker. Dit zal in leiden tot
oppervlaktewaterpeilen van circa NAP+0,3 m. Na een inundatie zal het gebied langzamer leeglopen dan in de
huidige situatie. Door de hogere oppervlaktewaterpeilen zullen de grondwaterstanden ook hoger worden. Daardoor
zal op een groter areaal en gedurende een langere periode sprake zijn van plas-dras omstandigheden.
Kortom: op circa 15 ha grasland is er een verbetering van de plas-dras situatie, doordat dit onder dynamiek van de
IJssel komt. Circa 10 ha grasland wordt niet rechtstreeks beïnvloed door de IJssel en daar is een verbetering van
de plas-dras situatie doordat grondwaterstanden worden verhoogd.
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 16 -

Tabel 0-5: Maaiveldhoogten, huidige en toekomstige inundatiefrequenties.
Oppervlaktewater
(Plassen binnen
Bentinckswelle)
Areaal
totaal [ha]
Areaal
grasland
[ha]
Areaal
grasland dat
onder
dynamiek
van de
IJssel komt
Huidige
inundatiefrequentie
[dagen/jaar]
7.0 30 (dagen
overstroming met
IJsselwater)
HaskoningDHV Nederland B.V.
Inundatiefrequentie na ZBIJ
en aanleg KRW-geul
[dagen/jaar]
Onder NAP+0,4 m 1.6 1.0 1 30 >110 (Verbetering plas-dras)
NAP+0,4 tot +0,6 m 4.9 3.4 3 30 60 – 110 (Verbetering plas-
NAP+0,6 tot +0,8 m 12.2 9.8 5 30 40 – 60 (Verbetering plas-dras)
NAP+0,8 tot +1,1 m 11.5 11.0 6 30 20 – 40 (Deels verbetering
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 17 -
dras)
plas-dras)
NAP+1,1 tot +1,5 m 9.0 8.9 11 – 30 9 – 20
>NAP+1,5 m 4.8 4.6

Afbeelding 0-12: De met het grondwatermodel doorgerekende variant van de KRW-geul
HaskoningDHV Nederland B.V.
Verhoging van grondwaterstanden
Voor een variant met een dubbele geul in het gebied is met het MIPWA-model het effect op het grondwaterregime
berekend. Resultaten staan in Bijlage 10.17 t/m 10.23. Het model berekent een verhoging van de GVG van 5 tot 20
cm en een verhoging van de GLG van eveneens 5-20 cm, in een groter gebied.
Opmerking bij de modelresultaten: Omdat de GVG in de huidige situatie waarschijnlijk te ondiep (te nat) wordt
berekend, worden de effecten van de maatregel op GVG waarschijnlijk onderschat. Zeker is dat na aanleg van de
KRW-geul een groot deel van Bentinckswelle in het voorjaar zal zijn geïnundeerd, of een zeer ondiepe
grondwaterstand zal hebben. Alleen de hoogste delen van het gebied (de hogere percelen aan de zuidoostzijde)
hebben in het voorjaar grondwaterstanden van orde 25-50 cm onder maaiveld.
Effecten op het binnendijkse gebied
Het aan Bentinckswelle grenzende gebied heeft relatief hoge maaiveldhoogten en is daardoor dus ook niet zeer
kwetsbaar voor grondwaterstandsverhoging. De effecten op het binnendijkse gebied zijn gering, zoals blijkt uit de
bijlagen 10.17 tot en met 10.19.
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 18 -

5.3.5. Effecten op de potenties voor agrarisch gebruik van Bentinckswelle
HaskoningDHV Nederland B.V.
Doordat er in het Bentinckswelle na aanleg van de KRW-geul geen vast peil wordt gehandhaafd, zullen
grondwaterstanden vrijwel elk jaar hoger zijn dan nu het geval is. Alleen in droge groeiseizoenen, zoals in 2003,
2005 en 2009 zal de situatie vergelijkbaar zijn met de huidige situatie.
De percelen in het zuidelijk deel van Bentinckswelle blijven geschikt voor agrarisch gebruik. Daar de hoge ligging
van deze percelen (veelal boven NAP+1 m) blijven deze percelen ook in de nieuwe situatie gevrijwaard van extra
inundatie. Alleen de lage perceelranden langs de geul en de kavelsloten staan langer onder water. De laagste delen
(lager dan NAP+0,6 m) zullen 60 tot 110 dagen per jaar geïnundeerd zijn (zie ook Tabel 0-5). De gronden tussen
NAP+0,6 en NAP+ 0.95 m zullen vaker geïnundeerd zijn. Deze gebieden zullen bij dalende waterstanden langzaam
droogvallen. De drooglegging wordt kleiner, doordat zich in het voorjaar een hogere waterstand in de geul en de
watergangen heerst (NAP+0,2 tot NAP+0,5 m in plaats van NAP-0,1 m). Daardoor zullen grondwaterstanden hoger
worden en de percelen later in het seizoen toegankelijk worden. Dit veroorzaakt een negatief effect op
gewasopbrengsten (gras).
Grondwaterstanden in het groeiseizoen worden 10-20 cm hoger. Dat heeft waarschijnlijk een neutraal tot licht
positief effect op gewasopbrengst (gras).
Het is van belang dat alle percelen die een landbouwkundige functie behouden in de toekomst vanaf de winterdijk
bereikbaar blijven, zodat in geval van een inundatie vee kan worden geëvacueerd.
Het in open verbinding met de IJssel brengen van de uiterwaard (doorsteken van de zomerkade tbv de geul) zal de
geschiktheid voor agrarisch gebruik in het noordelijk deel van Bentinckswelle sterk verminderen. De laagste delen
van het gebied kunnen alleen nog in droge ‘s zomers worden gebruikt om te maaien of te beweiden. Dit deel van
het gebied wordt ingericht als plas-dras gebied voor weidevogels.
Afspraken over financiële compensatie voor pachters en eigenaren moeten nog gemaakt worden. De indruk bestaat
dat het wellicht mogelijk is om gronden te verwerven in het zuidelijk deel van de polder om hiermee de pachter in
het noordelijk deel tegemoet te kunnen komen. Hierover moeten echter nog gesprekken plaatsvinden met de
betreffende agrariërs.
Er wordt van uitgegaan dat nadelige financiële gevolgen op voorhand worden afgekocht.
5.3.6. Monitoring grondwater en plas-dras in Bentinckswelle
Het monitoringsplan grondwater, dat als bijlage is gevoegd bij Deelrapport 3: grondwater, voorziet in het plaatsen
van peilbuizen zowel in als rond Bentinckswelle:
– In Bentinckswelle:
o 2 peilbuizen met elk een diep filter (watervoerend pakket) en een ondiep filter (freatisch en plasdras);
o 1 peilbuizen met elk een een ondiep filter (freatisch en plas-dras);
– Binnendijks nabij Bentinckswelle:
o 2 peilbuizen met elk een diep filter (watervoerend pakket) en een ondiep filter (freatisch en plasdras).
In verband met de aanleg van de KRW-geul dient een extra freatische/plas-dras peilbuis te worden geplaatst nabij
de plassen die niet in open verbinding staan met de KRW-geul. Hier zal namelijk een ander peilregime heersen en
met het oog op de doelrealisatie plas-dras is het van belang dat peilregime te monitoren.
LW-AF20130268 26 februari 2013
Klant vertrouwelijk - 19 -