Algemene laboratoriumveiligheid - Faculteit der Wiskunde en ...
Algemene laboratoriumveiligheid - Faculteit der Wiskunde en ...
Algemene laboratoriumveiligheid - Faculteit der Wiskunde en ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
<strong>Algem<strong>en</strong>e</strong><br />
<strong>laboratoriumveiligheid</strong><br />
Eerstejaarsintroductie<br />
BFW, LS&T, MS&T<br />
4 september 2012<br />
Marjolijne Samwel-Luijt<br />
Arboconsul<strong>en</strong>t W&N<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 1
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Inhoud<br />
1. <strong>Algem<strong>en</strong>e</strong> regels op e<strong>en</strong> lab<br />
2. Zelf risico inschatt<strong>en</strong><br />
3. Maatregel<strong>en</strong><br />
– Arbeidshygi<strong>en</strong>ische strategie<br />
– Veiligheidsvoorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 2
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
1. <strong>Algem<strong>en</strong>e</strong> regels<br />
Organisatorisch<br />
• Werk netjes <strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s voorschrift<br />
• Gebruik veiligheidsmiddel<strong>en</strong> juist<br />
• Communiceer<br />
• Eerst d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, dan do<strong>en</strong>!<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 3
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Voorschrift zuur verdunn<strong>en</strong><br />
Heel kort filmpje<br />
Exotherme reactie, dus<br />
• Nooit water bij zuur<br />
• Altijd zuur op water<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 4
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
<strong>Algem<strong>en</strong>e</strong> regels (2)<br />
Hygiëne <strong>en</strong> veiligheid<br />
• Niet et<strong>en</strong> <strong>en</strong> drink<strong>en</strong><br />
• Draagplicht:<br />
– Labjas <strong>en</strong> veiligheidsbril<br />
– Overig indi<strong>en</strong> voorgeschrev<strong>en</strong><br />
• Hand<strong>en</strong> wass<strong>en</strong> voor:<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 5
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Regels voor labafval<br />
Oplosmiddel<br />
haloge<strong>en</strong>rijk<br />
Anorganisch,<br />
waterig<br />
Let Op!!<br />
Vast afval<br />
Oplosmiddel<br />
organisch<br />
Ge<strong>en</strong> gevaarlijk afval door de gootste<strong>en</strong> !!!!<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 6
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Mesjes <strong>en</strong> naald<strong>en</strong> in<br />
gele container<br />
Regels vast afval<br />
Glas apart :<br />
Bedrijfsafval in grote grijze afvalemmers<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 7
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
2. Zelf risico inschatt<strong>en</strong><br />
Wat is het gevaar?<br />
• Informatie nodig:<br />
– Blootstelling aan chemicaliën<br />
– Informatiebronn<strong>en</strong><br />
– Typ<strong>en</strong> informatie <strong>en</strong> hun betek<strong>en</strong>is<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 8
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Blootstelling aan chemicaliën<br />
Routes<br />
• Inhalatie<br />
• Opname via de huid of og<strong>en</strong><br />
• Ingestie (opet<strong>en</strong> of inslikk<strong>en</strong>)<br />
Effect<strong>en</strong><br />
• Lokaal of systemisch?<br />
• Acuut of uitgesteld/chronisch?<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 9
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Informatiebronn<strong>en</strong><br />
• Etikett<strong>en</strong> / symbol<strong>en</strong><br />
• Chemiekaart<strong>en</strong>boek<br />
• Veiligheidsinformatieblad (VIB) ofwel<br />
Material Safety Data Sheet (MSDS)<br />
• Vrag<strong>en</strong> aan doc<strong>en</strong>t/begelei<strong>der</strong><br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 10
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Voorbeeld chemiekaart<br />
Gevar<strong>en</strong>symbol<strong>en</strong>:<br />
• CLP/EU-GHS<br />
• WMS<br />
• NFPA hazard diamond<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 11
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Gevar<strong>en</strong>symbol<strong>en</strong> (1)<br />
(Licht) ontvlambaar (F, F+)<br />
Oxi<strong>der</strong><strong>en</strong>d (O)<br />
Explosief (E)<br />
Milieugevaarlijk (N)<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 12
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Gevar<strong>en</strong>symbol<strong>en</strong> (2)<br />
(Zeer) vergiftig (T, T+)<br />
Schadelijk (Xn)<br />
Irriter<strong>en</strong>d (Xi)<br />
Corrosief/Bijt<strong>en</strong>d (C)<br />
Carcinoge<strong>en</strong><br />
Mutage<strong>en</strong><br />
Schadelijk voor de voortplanting<br />
Doelorgaan<br />
NAPO filmpje<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 13
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
NFPA<br />
hazard<br />
diamond<br />
(USA)<br />
Gevar<strong>en</strong>symbol<strong>en</strong> (3)<br />
Gezondheid 2<br />
Brandgevaar<br />
3<br />
0<br />
Speciale gevar<strong>en</strong><br />
Ernst: schaal van 0-4<br />
Reactiviteit<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 14
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Voorbeeld chemiekaart<br />
• CLP: H&P zinn<strong>en</strong><br />
• WMS: R&S zinn<strong>en</strong><br />
http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_<br />
van_H-_<strong>en</strong>_P-zinn<strong>en</strong><br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 15
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
H (R)-zinn<strong>en</strong> tolue<strong>en</strong><br />
H225-H361-H304-H373-H315-H336<br />
H225 licht ontvlambare vloeistof <strong>en</strong> damp<br />
H361d wordt ervan verdacht het ongebor<strong>en</strong> kind te<br />
schad<strong>en</strong><br />
H304 kan dodelijk zijn als de stof bij inslikk<strong>en</strong> in de<br />
luchtweg<strong>en</strong> terechtkomt<br />
H373 kan schade aan de organ<strong>en</strong> veroorzak<strong>en</strong> bij<br />
langdurige of herhaalde blootstelling<br />
H315 veroorzaakt huidirritatie<br />
H336 kan slaperigheid of duizeligheid veroorzak<strong>en</strong><br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 16
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
P (S)-zinn<strong>en</strong> tolue<strong>en</strong><br />
P210-301+310-331-302+352<br />
P210: Verwij<strong>der</strong>d houd<strong>en</strong> van warmte/vonk<strong>en</strong>/<br />
op<strong>en</strong> vuur/hete oppervlakk<strong>en</strong>. - Niet rok<strong>en</strong><br />
P301+P310 : Na inslikk<strong>en</strong>: + Onmiddellijk e<strong>en</strong><br />
ANTIGIFCENTRUM of e<strong>en</strong> arts raadpleg<strong>en</strong><br />
P331: GEEN brak<strong>en</strong> opwekk<strong>en</strong><br />
P302+P352 : Bij contact met de huid + Met veel<br />
water <strong>en</strong> zeep wass<strong>en</strong><br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 17
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
H2xx materiële gevar<strong>en</strong><br />
H3xx gezondheidsgevar<strong>en</strong><br />
H4xx milieugevar<strong>en</strong><br />
H&P zinn<strong>en</strong><br />
P1yy algeme<strong>en</strong><br />
P2yy prev<strong>en</strong>tie<br />
P3yy reactie<br />
P4yy opslag<br />
P5yy verwij<strong>der</strong>ing/afval<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 18
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
CMR stoff<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong><br />
Carcinoge<strong>en</strong>/mutage<strong>en</strong>/reprotox (CMR), o.a.<br />
R45 Kan kanker veroorzak<strong>en</strong><br />
R46 Kan erfelijke g<strong>en</strong>etische schade veroorzak<strong>en</strong><br />
R60 Kan de vruchtbaarheid schad<strong>en</strong><br />
R63 Mogelijk gevaar voor beschadiging van het ongebor<strong>en</strong> kind<br />
R68 Onherstelbare effect<strong>en</strong> zijn niet uitgeslot<strong>en</strong><br />
H340 Kan g<strong>en</strong>etische schade veroorzak<strong>en</strong><br />
H341 Verdacht van het veroorzak<strong>en</strong> van g<strong>en</strong>etische schade<br />
H350 Kan kanker veroorzak<strong>en</strong><br />
H351 Verdacht van het veroorzak<strong>en</strong> van kanker<br />
H360 Kan de vruchtbaarheid of het ongebor<strong>en</strong> kind schad<strong>en</strong><br />
H361 Kan mogelijk de vruchtbaarheid of het ongebor<strong>en</strong> kind<br />
schad<strong>en</strong><br />
H362 Kan schadelijk zijn via de borstvoeding<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 19
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Voorbeeld chemiekaart<br />
Gr<strong>en</strong>swaard<strong>en</strong><br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 20
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Gr<strong>en</strong>swaard<strong>en</strong> (1)<br />
• Gr<strong>en</strong>swaarde (soms nog MAC-waarde) =<br />
vastgestelde maximum veilige blootstellingswaarde<br />
waaron<strong>der</strong> ge<strong>en</strong> schadelijke gezondheidseffect<strong>en</strong> zijn<br />
te verwacht<strong>en</strong><br />
• 8 h per dag, 5 dag<strong>en</strong> per week, 40 jaar lang<br />
E<strong>en</strong>heid gr<strong>en</strong>swaarde: mg stof /m 3 lucht<br />
E<strong>en</strong>heid MAC-waarde: ppm (cm 3 stof /m 3 lucht)<br />
Omrek<strong>en</strong>ingsfactor in Chemiekaart<strong>en</strong>boek!<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 21
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
• TGG- 8 uur<br />
• TGG-15 min<br />
• C (ceiling)<br />
• H (huid)<br />
Gr<strong>en</strong>swaard<strong>en</strong> (2)<br />
• niet vastgesteld<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 22
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
3. Maatregel<strong>en</strong> opstell<strong>en</strong><br />
Risico inschatt<strong>en</strong><br />
Risico = kans x effect<br />
• Kans verklein<strong>en</strong><br />
• Effect vermin<strong>der</strong><strong>en</strong><br />
Hoe ver<strong>der</strong>?<br />
• Achtergrondk<strong>en</strong>nis: Wetgeving<br />
• Informatiebronn<strong>en</strong><br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 23
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Maatregel<strong>en</strong> algeme<strong>en</strong><br />
Arbowet: Arbeidshygiënische strategie<br />
1. Vervanging<br />
• Is er e<strong>en</strong> alternatief?<br />
2. Scheiding gevar<strong>en</strong>bron-m<strong>en</strong>s<br />
• Technisch: geslot<strong>en</strong> systeem, v<strong>en</strong>tilatie, zuurkast<br />
• Organisatorisch: taakroulatie<br />
3. Persoonlijke beschermingsmiddel<strong>en</strong><br />
• PBM: Bescherming teg<strong>en</strong> restrisico!<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 24
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
In de zuurkast met:<br />
De zuurkast (1)<br />
• Vluchtige stoff<strong>en</strong> (dampspanning!)<br />
• Corrosieve stoff<strong>en</strong> (gec. zur<strong>en</strong>/bas<strong>en</strong><br />
peroxid<strong>en</strong>, amines)<br />
• Giftige <strong>en</strong> zeer giftige stoff<strong>en</strong><br />
• CMR stoff<strong>en</strong><br />
• Overig indi<strong>en</strong> in veiligheidsinformatie<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 25
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
De zuurkast (2)<br />
• Wat doet e<strong>en</strong><br />
zuurkast?<br />
• Vt: 900 m³/uur<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 26
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
De zuurkast (3)<br />
Juiste werking:<br />
• Zo leeg mogelijk<br />
• Raam laag houd<strong>en</strong><br />
• Langzaam beweg<strong>en</strong><br />
• Achterwand vrijhoud<strong>en</strong><br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 27
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Maatregel<strong>en</strong> chemiekaart<br />
Prev<strong>en</strong>tie<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 28
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Casus<br />
P280 Bescherm<strong>en</strong>de handscho<strong>en</strong><strong>en</strong>/bescherm<strong>en</strong>de<br />
kleding/oogbescherming/gelaatsbescherming drag<strong>en</strong><br />
Vraag: Weet je nu wat je moet do<strong>en</strong>?<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 29
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
En dan…t<strong>en</strong>tam<strong>en</strong>!<br />
• De 3 pres<strong>en</strong>taties<br />
• Veiligheidsreglem<strong>en</strong>t bijlage 6 CMR<br />
• Veiligheidsreglem<strong>en</strong>t bijlage 9 AFVAL<br />
• Veiligheidsreglem<strong>en</strong>t bijlage 12 Bord<strong>en</strong><br />
• Veiligheidsreglem<strong>en</strong>t artikel<strong>en</strong> e<strong>en</strong> keer<br />
doorlez<strong>en</strong><br />
http://www.amd.sci<strong>en</strong>ce.leid<strong>en</strong>univ.nl/ veiligheidsreglem<strong>en</strong>t<br />
• Voor later: specifieke <strong>laboratoriumveiligheid</strong><br />
bijlag<strong>en</strong> VR (straling, biologische ag<strong>en</strong>tia,<br />
cryog<strong>en</strong>e stoff<strong>en</strong>, etc)<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 30
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Bij vrag<strong>en</strong>:<br />
Leid<strong>en</strong>: Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st W&N (AMD)<br />
Gorlaeus HB 106/107<br />
Tel. 4333<br />
www.amd.leid<strong>en</strong>univ.nl<br />
AMD@sci<strong>en</strong>ce.leid<strong>en</strong>univ.nl<br />
Delft: Arbo- <strong>en</strong> Milieu adviseur TNW<br />
Jos van Wins<strong>en</strong><br />
Lor<strong>en</strong>tzweg 1<br />
2628 CJ Delft<br />
(+31) 15 27 86420<br />
j.g.j.vanwins<strong>en</strong>@tudelft.nl<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 31
Universiteit<br />
Leid<strong>en</strong><br />
Overgang wetgeving<br />
Nationaal (WMS) internationaal (GHS/CLP)<br />
• Nieuwe symbol<strong>en</strong> vanaf 2010<br />
Overgangsfase tot 1 juni 2017<br />
• R & S (risk & safety) zinn<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
H &P zinn<strong>en</strong> (hazard & precautionnary)<br />
• Invoering van e<strong>en</strong> Signaalwoord:<br />
– Waarschuwing<br />
– Gevaar<br />
Arbo- <strong>en</strong> Milieudi<strong>en</strong>st (AMD), <strong>Faculteit</strong> <strong>der</strong> <strong>Wiskunde</strong> <strong>en</strong> Natuurwet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> 32
Change language