PLAATSEN VAN RAMEN EN DEUREN - ffc Constructiv

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
modulair handBoek hout
Plaatsen van
ramen en deuren

MODULAIR HANDBOEK HOUT
Plaatsen van ramen en deuren
FONDS VOOR VAKOPLEIDING IN DE BOUWNIJVERHEID (FVB)
Koningsstraat 45 – B-1000 Brussel
Tel.: +32 2 210 03 33 – Fax: +32 2 210 03 99
Website: www.debouw.be - E-mail: info@fvbffc.be
1

@ Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, 2007.
Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen,
D/2003/1698/03
2

Plaatsen van ramen en deuren
Voorwoord
Het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) kreeg de afgelopen
jaren steeds meer vragen om een degelijk naslagwerk voor de schrijnwerkertimmerman.
Alhoewel er heel wat boeken over hout en houtbewerking bestaan, is dit
werk een niet te missen aanvulling: het geeft enerzijds een overzicht van de
hedendaagse producten, technieken en toepassingen en sluit anderzijds aan
bij de reeds bestaande beroepsprofielen die stap voor stap omgezet worden
in opleidingsprogramma’s. Ook nieuwe ontwikkelingen in het opleidingslandschap
(het stijgend belang van de bijscholing van de arbeiders, de invoering
van het modulair beroepsonderwijs, e.a.) maakten de opmaak van een nieuw
type handboek noodzakelijk.
Vele slimme mensen met slimme handen hebben met dit werk een onschatbare
bijdrage geleverd om het vakmanschap in ons land op een hoger peil te
brengen. Dit handboek richt zich dan ook tot iedereen die het vak onder de
knie wil krijgen; in bevattelijke taal en in een sterk visuele stijl worden alle aspecten
van het beroep in de kleinste bijzonderheden omschreven en uitgelegd.
De lezer zal er een schat aan informatie in vinden, de opleider wordt
een handleiding aangereikt die hem toelaat alle aspecten van het beroep aan
te leren.
Bij de samenstelling van de werkgroep was de inbreng van o.a. de beroepsorganisaties
van doorslaggevend belang. Alleen zo kan immers een brug
worden geslagen tussen het opleidingsveld en de realiteit van werkvloer of
bouwplaats.
Ten behoeve van de gebruikers werd het naslagwerk opgedeeld in zeven
vakgebieden die samen goed zullen zijn voor een 30-tal modules van elk 60
tot 200 pagina’s.
Voor diegenen die zich meerdere delen, of de volledige reeks willen aanschaffen,
werd een bijbehorende opbergmap ontwikkeld. De structuur van
de complete reeks vindt u op de keerzijde van de cover.
Veel leesplezier en vooral succes !
Stefaan Vanthourenhout,
FVB-Voorzitter.
Voorwoord 3

4
Plaatsen van ramen en deuren
Redactie
Hoofdredacteur:
Redactie
Arch. Edwin De Ceukelaire
Redactiecomité:
Yvo Borry, Jan Claus, Kris Dejonghe, Paul Delcour, Bernard Despiere,
Marc Nuytemans, René Van Begin, André Van de Velde, Peter
Vantuyckom, Etienne Moernaut, André De Potter, Jeroen Doom en
Chris Decaesstecker
Taaladvies:
Karel De Groote
Terminologie:
André Van de Velde
Tekeningen en illustraties:
Peter Vantuyckom en Paul Delcour

Plaatsen van ramen en deuren
Inhoud
1 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.1 Algemene principes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2 Classificatie van ramen en deuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.3 Bescherming van de afgewerkte producten . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.4 Fabricagetoleranties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2 Ruwbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2.1 Soorten ruwbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2.2 Toleranties op de ruwbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.3 Waterscherm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2.4 Verankering aan de ruwbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.5 Dorpels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
2.6 Maatbepaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
3 Gereedschappen en benodigdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
3.1 Meet-, afteken- en controlegereedschappen . . . . . . . . . . . . . . . 31
3.2 Manuele handgereedschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
3.3 Machinale handgereedschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
3.4 Toebehoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
3.5 Beschermingsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
3.6 Voorlopige bevestigingsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
3.7 Definitieve bevestigingsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
4 Plaatsen van ramen en deuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
4.1 Toleranties op de werken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
4.2 Plaatsen van ramen en deuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
4.3 Aansluiten aan de ruwbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
5 Rolluiken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
5.1 Materialen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
5.2 Opbouw van rolluikkasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
5.3 Thermische kwaliteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
5.4 Muuropening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
5.5 Onderdelen en benodigdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
5.6 Specifieke onderdelen voor zware rolluiken . . . . . . . . . . . . . . . . 54
5.7 Plaatsen van een rolluik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
5.8 Controle op de werking van een rolluik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
5.9 Binnenafwerking van een rolluikkast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
5.10 Automatische rolluiken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Inhoud 5

6
Plaatsen van ramen en deuren
6 Luiken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Inhoud
6.1 Materialen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
6.2 Uitzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
6.3 Constructie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
6.4 Maatnemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
6.5 Openen en sluiten van de luiken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
6.6 Hang- en sluitwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
6.7 Plaatsen van luiken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
7 Binnenafwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
7.1 Afwerking zonder rolluik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
7.2 Afwerking met rolluik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
7.3 Pleisterwerk zonder rolluik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
7.4 Pleisterwerk met rolluik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
7.5 Venstertablet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
7.6 Rolluikkast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
7.7 Gordijnkast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
8 Verklarende woordenlijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

Plaatsen van ramen en deuren
1 Algemeen
1.1 Algemene principes
Ramen en deuren bepalen in belangrijke mate het uitzicht van een gebouw.
Het opmeten, vervaardigen, plaatsen, bevestigen en opvoegen van schrijnwerk
vereist samenwerking tussen verschillende bouwvakken.
In grote bedrijven is de vakman die de ramen en deuren plaatst niet de
schrijnwerker die de ramen en deuren heeft vervaardigd. De gestelde eisen
zijn de jongste jaren sterk geëvolueerd: de principes voor een correcte
plaatsing en afwerking blijven niet langer beperkt tot het verzekeren van de
stabiliteit en de bescherming tegen de buitenomgeving.
Ramen in PVC
Hoofdstuk 1: Algemeen 7
Belisol
Ramen in hout
ABS Bouwteam

8
Ramen in aluminium
Luc Van Severen
Plaatsen van ramen en deuren
Ramen en deuren moeten volgens een aantal principes worden geplaatst:
hieronder een overzicht.
• Het raam wordt in de as van de vensteropening geplaatst; het wordt
waterpas en loodrecht of volgens de voorziene hellingen geplaatst.
• Het raam wordt in de ruwbouw bevestigd om op de constructies de
krachten over te dragen die te wijten zijn aan:
o het eigen gewicht,
o de wind,
o functioneel gebruik,
o inbraakpogingen.
• Bij de keuze van de plaatsingstechniek wordt rekening gehouden met
de mechanische eigenschappen van de ruwbouwmaterialen en de toleranties
op de elementen.
• De aansluiting met de ruwbouw moet de continuïteit van de hoofdfuncties
van de gevel verzekeren.
• De plaatsing moet worden geïnterpreteerd afhankelijk van de architectuur:
o de bijzondere vorm van het raam (bv. rond),
o andere plaatsingstypen dan in verticale, vlakke gevelopeningen,
zoals erkers en veranda’s.
In deze module behandelen we zowel de plaatsing van ramen en deuren in
hout als in PVC en aluminium.
Hoofdstuk 1: Algemeen

Plaatsen van ramen en deuren
1.2 Classificatie van ramen en deuren
ramen
De voorstellingstekens, ook conventionele tekens genoemd, komen
voor in de gevelzichten van de architectuurplannen. Ze bepalen het
type van het buitenschrijnwerkelement en de draaizin volgens DINnorm
(in uurwerkzin opendraaien is links, in tegenuurwerkzin opendraaien
is rechts).
De draaizin wordt in de gevelzichten schematisch weergegeven door
een gelijkbenige driehoek met een horizontale of verticale basis. De basis
van de driehoek duidt de scharnierzijde aan, de punt van de
driehoek de sluitzijde. Het kruisje geeft de vaste delen weer.
Als er volgens de prEN 12 519 wordt gewerkt, wordt alles omgekeerd,
m.a.w. volle lijnen worden stippellijnen en omgekeerd.
Ramen en deuren in
hout
Hoofdstuk 1: Algemeen 9
Belisol
Principe van
conventionele tekens
Paul Delcour

10
Enkele conventionele
tekens bij ramen en
deuren
Paul Delcour
Plaatsen van ramen en deuren
Hoofdstuk 1: Algemeen

Plaatsen van ramen en deuren
deuren
De vormgeving van deuren wordt vooral bepaald door de architectuur
van het gebouw. Er is een enorme variatie aan afwerkingsmogelijkheden.
Deur in aluminium
Hoofdstuk 1: Algemeen 11
Belisol
Deur in hout
Belisol

12
Deur in PVC
Belisol
Deur in hout
Belisol
Deurpanelen in
aluminium
Belisol
Plaatsen van ramen en deuren
1.3 Bescherming van de afgewerkte producten
Men voorziet de houten ramen en deuren van de nodige beschermlagen
tegen de eerste vochtigheid van het gebouw, de weersomstandigheden, de
aantasting door schimmels en insecten.
Aluminium ramen en deuren zijn opgebouwd uit aluminium profielen, die
geanodiseerd of gelakt zijn.
De PVC-ramen en -deuren echter zijn beschermd door een acryllaag die al
dan niet gekleurd is (PMMA).
Om beschadiging tijdens het transport en het stapelen in het gebouw te
voorkomen, zijn de ramen en deuren meestal verpakt in een doorschijnend,
isolerend verpakkingsmateriaal of een kartonnen omhulsel.
Hoofdstuk 1: Algemeen

Plaatsen van ramen en deuren
1.4 Fabricagetoleranties
Bij de fabricage van een buitenschrijnwerkelement moet men rekening
houden met de maat ervan en de situering in het gebouw. Wanneer het element
te klein of te groot is, kan niet voldaan worden aan de principes van de
goede plaatsing. Kleine afwijkingen zijn wel toegelaten. Wat zijn nu de aanvaardbare
toleranties?
De afwijkingen op de nominale afmetingen van buitenschrijnwerk bedragen:
• + of - 2,5 mm voor ramen en deuren in hout en aluminium,
• + 6 en - 4 mm voor ramen en deuren in kunststof.
maximaal 5 mm
voor een raam in hout
maximaal 5 mm
voor een raam in hout
Een raam van 1000 mm x 1200 mm in hout mag dus maximaal de volgende
toleranties op de afmetingen vertonen:
• breedte = 997,5 mm – 1002,5 mm,
• hoogte = 1197,5 mm – 1202,5 mm.
De lengteverschillen van de diagonalen, gemeten in de glassponningen van
deuren en ramen, mogen niet meer bedragen dan 2 mm voor de vleugels
waarvan de diagonaallengte 1000 mm niet overtreft, verhoogd met 0,5 mm
per bijkomende diagonaallengte.
DIAGONALEN = X en Y TOLERANTIE = verschil tussen X en Y
≤ 1000 mm 2 mm
> 1000 mm en ≤ 2000 mm 2,5 mm
> 2000 mm 3 mm
Hoofdstuk 1: Algemeen 13

14
Plaatsen van ramen en deuren

Plaatsen van ramen en deuren
2 Ruwbouw
2.1 Soorten ruwbouw
Voor het plaatsen van ramen en deuren moeten openingen in de gevel van
een gebouw voorzien worden. Die openingen dienen nadien perfect afgewerkt
te worden zodat de wand aan al zijn functies voldoet. Een wand heeft
immers verschillende functies:
waterdichtheid • bescherming tegen regen
luchtdichtheid • bescherming tegen wind
mechanische sterkte • dragen van het eigen gewicht van
het gebouw
• overspanningen voor ramen en
deuren
• weerstand tegen wind, regen en
sneeuw
isolatie • bescherming tegen koude en
warmte
brandweerstand • bescherming tegen brand
inbraakweerstand • bescherming tegen inbraak
architectuur • uitzicht van het gebouw
• integratie in de omgeving
Er is ook een belangrijk onderscheid tussen wanden met een tweetrapsdichting
(een spouwmuur) en wanden met een eentrapsdichting (een enkele
muur). De meest gebruikte wandtypes zijn voorzien van een tweetrapsdichting
(bv. spouwmuur). In dit geval zijn water- en luchtafdichting duidelijk
gescheiden. In het geval van een eentrapsdichting worden deze door hetzelfde
element verzekerd.
2.1.1 Spouwmuren van metselwerk
Een spouwmuur is opgebouwd uit:
• een dragende binnenmuur,
• een gedraineerde spouw,
• gevelmetselwerk.
Een muuropening met open spouw, meestal toegepast voor ramen. Om
koudebruggen te vermijden wordt de spouw niet dichtgemetseld.
Raamopening in spouw
Edwin De Ceukelaire
Hoofdstuk 2: Ruwbouw 15

16
Spouwmuur met
open spouw
Paul Delcour
Plaatsen van ramen en deuren
Hoofdstuk 2: Ruwbouw

Plaatsen van ramen en deuren
Voor deuren worden meestal muuropeningen met een gesloten spouw
voorzien. Bijzondere aandacht gaat hier naar de isolatie en de waterdichte
laag.
Bij overspanningen met open spouw is een gemetalliseerd L-profiel onvermijdelijk.
Om esthetische redenen en bij gebogen overspanningen moet men
werken met betonbalken.
Spouwmuur met
gesloten spouw
Paul Delcour
Overspanning met
gesloten spouw
Paul Delcour
Hoofdstuk 2: Ruwbouw 17

18
Overspanningen
Paul Delcour
Plaatsen van ramen en deuren
Horizontale overspanning met ononderbroken metselverband of met
een rechte streklaag
Niet-horizontale overspanningen: segmentboogvorm of schuin
Andere niet-horizontale overspanningen kunnen zijn:
• rondboog,
• spitsboog,
• tudorboog,
• korfboog,
• ...
Hoofdstuk 2: Ruwbouw

Plaatsen van ramen en deuren
2.1.2 Beklede gevels
Een beklede gevel is van binnen naar buiten opgebouwd uit een dragende
wand, isolatie en ten slotte een dunne buitenbekleding.
Gevelbekleding met
leien
Edwin De Ceukelaire
Woning in Lede
Hoofdstuk 2: Ruwbouw 19
Matexi
Gevelbekleding met
aluminiumpanelen
Edwin De Ceukelaire

20
Gevelbekleding hout
Holleinhof / Gent
Edwin De Ceukelaire
Gevelbekleding in
betonplaten
Appartement / Gent
Edwin De Ceukelaire
Plaatsen van ramen en deuren
Hoofdstuk 2: Ruwbouw

Plaatsen van ramen en deuren
2.1.3 Geprefabriceerde gevelelementen
Deze wanden verschillen van metselwerk door de kleinere dikte van de wanden.
Aangezien er meestal enkel een aluminium dorpel voorzien is, moet het
schrijnwerk nauwkeurig in de muurdikte worden geplaatst.
2.1.4 Gordijngevels
De raamconstructie verbergt volledig de dragende structuur van het
gebouw.
Geprefabriceerde
gevelelementen
Edwin De Ceukelaire
Gordijngevels
Edwin De Ceukelaire
Hoofdstuk 2: Ruwbouw 21

22
Toleranties op
ruwbouw
WTCB
Plaatsen van ramen en deuren
2.2 Toleranties op de ruwbouw
De toleranties op het metselwerk zijn bepaald in de norm NBN B 24-41.
1. lineaire afmetingen van de constructies
2. rechtheid: + of - 7 mm
3. afmeting van de opening: + 1,5 mm - 7 mm
De plaats van de opening heeft geen belang voor de schrijnwerkertimmerman.
Hoofdstuk 2: Ruwbouw

Plaatsen van ramen en deuren
2.3 Waterscherm
Bij regen dringt het water in de gevelsteen en hierdoor komt er waterinfiltratie
in de spouw. Om te vermijden dat het water tot het binnenspouwblad
doordringt, dient een waterscherm te worden aangebracht.
Het buitenschrijnwerk werkt als een dam en zou eventueel ook waterinfiltratie
mogelijk maken op de plaats van de aansluiting met de ruwbouw.
Het plaatsen van een waterscherm is uiteraard niet de taak van de plaatser
van het buitenschrijnwerk, maar hij moet echter wel de aanwezigheid ervan
controleren.
Belangrijk:
• het waterscherm moet bestaan uit een ononderbroken membraan;
• het moet voldoende naar buiten afhellen;
• het moet op een weinig vervormbare steun rusten, om zakvorming en perforatie
te voorkomen;
• men moet vermijden dat er afval en mortelresten op het waterscherm
terechtkomen.
Waterscherm
Paul Delcour
Hoofdstuk 2: Ruwbouw 23

24
Verankering
Paul Delcour
Plaatsen van ramen en deuren
2.4 Verankering aan de ruwbouw
De verankering moet niet alleen de verticale belasting te wijten aan het eigen
gewicht opnemen, maar ook de horizontale windbelasting en de krachten
door het gebruik.
De verticale belasting wordt opgenomen door de dorpel. De horizontale belasting
wordt opgenomen door raamankers of andere bevestigingselementen.
De dorpel en de binnenafwerking zorgen mee voor de verankering.
De verankeringen worden voorzien op 200 mm van de hoeken en met een
maximale tussenafstand van 1000 mm voor hout, 750 mm voor aluminium
en 600 mm voor PVC-ramen.
Als de hoogte van de raamdorpel minimaal 50 mm bedraagt, mag het raam
ook steunen op de dorpel.
In de muur worden bevestigingsstenen door de metselaar (hout of cellenbeton)
voorzien om een goede bevestiging van de raamankers mogelijk te
maken.
Hoofdstuk 2: Ruwbouw

Plaatsen van ramen en deuren
Verankering
Paul Delcour
Verankering
Paul Delcour
Hoofdstuk 2: Ruwbouw 25

26
Dorpels
Paul Delcour
Plaatsen van ramen en deuren
2.5 Dorpels
De plaatser van het buitenschrijnwerk moet nagaan of de dorpels correct
geplaatst zijn.
Dorpels kunnen bestaan uit heel wat materialen, maar het meest gebruikte is
blauwe hardsteen (arduin).
Een dorpel moet een helling naar buiten hebben van ten minste 5 %. Als de
dorpellengte hoogstens 1500 mm is, moet hij uit één stuk bestaan. Bij
grotere raam- of deurbreedtes wordt hij in meerdere stukken verdeeld. De
voeg tussen twee opeenvolgende stukken moet afgedicht worden.
De ideale dorpel zou enerzijds een opkant moeten hebben voor een doeltreffende
afdichting en anderzijds aan elke zijkant een kussen voor een goede
integratie in het metselwerk. Uit besparingsoverwegingen gebruikt men
meestal dorpels met een constante rechthoekige doorsnede.
Hoofdstuk 2: Ruwbouw

Plaatsen van ramen en deuren
Enkele soorten dorpels kunnen zijn:
• de ingewerkte platte plaatdorpels, met of zonder opstand (hiel, al dan niet
opgelijmd)
• de tussenliggende platte plaatdorpels, met of zonder opstand (hiel, al dan
niet opgelijmd)
• de geravaleerde dorpels, hoofdzakelijk in arduin
• de dorpels in gebakken materiaal.
De voorkomende dorpelmaterialen kunnen zijn:
• natuursteen (arduin, witsteen, marmer, leisteen...)
• platte gebakken tegels (zwart/rood terra cotta)
• metaal (aluminium...)
• hout (padoek, afzelia...)
• gevelstenen
• beton, PVC...
Dorpels
Paul Delcour
Hoofdstuk 2: Ruwbouw 27

28
Maatbepaling
Paul Delcour
Plaatsen van ramen en deuren
2.6 Maatbepaling
De plaatser van het buitenschrijnwerk is vaak een andere persoon dan degene
die de maten heeft opgenomen. Daarom is een nauwkeurige en gedetailleerde
maatbepaling noodzakelijk.
Hoofdstuk 2: Ruwbouw

Plaatsen van ramen en deuren
Ruwbouw
Edwin De Ceukelaire
Maatbepaling bij
schuine overspanning
Paul Delcour
Hoofdstuk 2: Ruwbouw 29

30
Maatbepaling bij
gebogen overspanning
Paul Delcour
Maatbepaling bij
gebogen overspanning
Paul Delcour
Plaatsen van ramen en deuren
Hoofdstuk 2: Ruwbouw

Plaatsen van ramen en deuren
3 Gereedschappen en benodigdheden
Om ramen en deuren volgens de regels van het vak te kunnen plaatsen, zijn
gepaste gereedschappen en bijhorende benodigdheden onmisbaar. In dit
hoofdstuk beperken we ons tot een opsomming.
Het gereedschap en de machines worden ook behandeld in de modules
manuele houtbewerking en machinale houtbewerking. In de verklarende
woordenlijst achteraan kan je ook meer informatie vinden.
3.1 Meet-, afteken- en controlegereedschappen
• Dubbele vouwmeter of digitale meter,
• Winkelhaak,
• Verstekhaak,
• Zwaaihaak,
• Schuifmaat,
• Waterpas,
• Schietlood.
3.2 Manuele handgereedschappen
3.2.1 Montage- en demontagegereedschappen
• Hand- of pneumatisch kitpistool,
• Siliconenspuit,
• Koevoet,
• Nijptang (trektang),
• Priem,
• Schroevendraaierset,
• Dubbele ladder,
• Spanschroeven,
• Houten (plooibare) schragen.
3.2.2 Slaggereedschappen
• Schrijnwerkershamer,
• Klauwhamer,
• Mokerhamer,
• Houten hamer,
• Nageldrijver,
• Centerpons.
3.2.3 Snijgereedschappen
• Steen-, beton-, hout- en metaalboren,
• Houten steekbeitels,
• Houtrasp en vijl,
• Platte metaalvijl,
• Zagen,
• Stalen schaaf of blokschaaf,
• Steenbeitels.
Hoofdstuk 3: Gereedschappen en benodigdheden 31

32
Houten spieën en
opvulhout
René Van Begin
Plaatsen van ramen en deuren
3.3 Machinale handgereedschappen
• Schaafmachine
• Slijpschijf
• Zaagmachines
• Bovenfrees
• (Klop)boormachines
• Bandschuurmachine
• Automatische nagel- en nietpistolen
• Verplaatsbare luchtcompressor
3.4 Toebehoren
• Vouwladder
• Houten (vouw-)schragen
3.5 Beschermingsmiddelen
• Bril
• Handschoenen
• Masker
• Helm
• Verbandtrommel
3.6 Voorlopige bevestigingsmiddelen
Bij het plaatsen van buitenschrijnwerk kunnen we gebruik maken van:
houten spieën
zijn in verschillende grootte aanwezig om gemakkelijk en vlug te kunnen
werken. Ze worden vooraf in de werkplaats klaargemaakt. Meestal
gebruikt men hiervoor houtafval van een zachte houtsoort;
opvulhout
Deze vulhoutjes worden in allerlei dikten voorzien, gemaakt van afval
van verschillende plaatmaterialen zoals multiplex, triplex en fineerhout;
Hoofdstuk 3: Gereedschappen en benodigdheden

Plaatsen van ramen en deuren
opblaasbare spieën
Aangezien de rugzijde van de kozijnstijlen soms geprofileerd is, zijn opblaasbare
spieën meer geschikt dan de houten spieën.
3.7 Definitieve bevestigingsmiddelen
Het werkstuk wordt in zijn geheel met bijkomende spieën en houtklossen op
zijn juiste plaats gehouden. Vervolgens wordt het werkstuk in de muuropening
verankerd.
Hierbij wordt in functie van het gewicht en de grootte van het werkstuk een
verantwoorde keuze gemaakt tussen de volgende bevestigingsmiddelen:
raam of deurankers, pluggen... Bij zwaar belast schrijnwerk wordt, naast de
mechanische verankeringen, ook gebruik gemaakt van chemische verankeringen.
Bij de uitvoering van de binnenafwerking worden ook verschillende nagels
en houtschroeven, hout- en PVC-lijmen en aanverwante gebruikt.
Opblaasbare spie
René Van Begin
Hoofdstuk 3: Gereedschappen en benodigdheden 33

34
Plaatsen van ramen en deuren

Plaatsen van ramen en deuren
4 Plaatsen van ramen en deuren
4.1 Toleranties op de werken
4.1.1 Toleranties op het geplaatste schrijnwerk
De maximale toelaatbare afwijking bedraagt 5 mm, zowel voor het verticaal
zijn als het horizontaal zijn van de ramen.
Door de toleranties op de afmetingen van de ruwbouw, van het raam en van
de profielen, kan de zichtbreedte van het vaste profiel aan de buitenzijde
zeer sterk variëren.
Afmetingen ruwbouw
Paul Delcour
Hoofdstuk 4: Plaatsen van ramen en deuren 35

36
Controleren van
dag- en buitenmaten
André De Potter
Plaatsen van ramen en deuren
4.1.2 Controleren van dag- en buitenmaten
We nemen de dagmaten en de buitenafmetingen van het raam of de buitendeur
en vergelijken ze met deze van de muuropening. Hierbij houden we
rekening met het evenwijdige zichtbare gedeelte van het vaste raam- of
deurkozijn. Voor houten en PVC-ramen en -deuren blijft het kozijn 30 tot 35
mm in de dagopening zichtbaar. Bij aluminium ramen en deuren echter
bedraagt deze afstand maximum 20 mm.
4.1.3 Controleren van de dorpel
Met het waterpas worden de muurdorpels, waarop het raam en de deurkozijnen
moeten rusten, gecontroleerd op hun horizontaal zijn. Als ze niet “waterpas”
liggen, moeten we bij het plaatsen van het werkstuk met deze onnauwkeurigheid
rekening houden.
Indien de onnauwkeurigheid miniem is, kunnen we het verschil wegwerken
door onder het raam of de betrokken kozijnstijl het opgemeten verschil toe
te voegen. Dit gebeurt met degelijke opvulhoutjes.
Indien het horizontaal zijn van de raam of deurdorpel de toegelaten toleranties
overschrijdt, moet de muurdorpel herplaatst worden.
buitendeuren
ramen
Wanneer de afwijking binnen de tolerantiegrens ligt, meten we het verschil
op om het werkstuk vakkundig en volgens het “waterpas zijn” te
kunnen plaatsen.
Onder de betrokken kozijnstijl wordt dan een opvulhoutje bevestigd
met dikte gelijk aan het niet "waterpas zijn". Om vochtinfiltratie te vermijden,
omringen we vervolgens de omtrek van het opvulhoutje, dat
ongeveer 2 tot 3 mm kleiner is dan de kozijnomtrek, met siliconen.
Als blijkt dat de muurdorpel niet “waterpas ligt” kunnen we het probleem
oplossen door een opvulhoutje, even dik als het verschil in het
niet waterpas zijn, onder de kozijndorpel te plaatsen aan de kant waar
het niveauverschil is vastgesteld.
Hoofdstuk 4: Plaatsen van ramen en deuren

Plaatsen van ramen en deuren
4.1.4 Controleren van de muren
Met het schietlood controleren we de muren op hun verticaal zijn. De muren
worden langs beide zijden (in de dagopening van de muur en gevelkant)
gecontroleerd op hun loodrechtheid.
Een muur staat “te lood”, “vliegt” of “sleept”. In het geval dat de muur
“vliegt” of “sleept”, moeten we bij het plaatsen van het werkstuk (raam/deur)
rekening houden met de toleranties op de ruwbouw.
4.2 Plaatsen van ramen en deuren
4.2.1 Kozijnstijlen op juiste lengte gemaakt (enkel bij buitendeuren)
Indien de onderste kopkanten van de kozijnstijlen niet op maat zijn gemaakt,
moeten we ze aftekenen en vervolgens op lengte zagen. Bij het bepalen van
de lengte houden we rekening met de nodige speling. Voor de goede werking
van de deur nemen we 2 tot 3 mm tussen de dorpel/vloer en de onderregel
van het deurblad.
4.2.2 Bevestigingsmiddelen voorzien
Wanneer er geen muurblokken voorzien zijn, gebruiken we raam- of deurankers.
Deze worden in de muur vastgemaakt door middel van pluggen en
schroeven. Bij het gebruik van raam- of deurankers bij PVC- en aluminium
schrijnwerk moeten ze vooraf op de rugzijde van de kozijnstijlen aangebracht
worden. Dit wil dus zeggen: alvorens het werkstuk in de muuropening
wordt geplaatst.
Controleren van de
dorpel
André De Potter
Hoofdstuk 4: Plaatsen van ramen en deuren 37

38
Bevestigingsmiddel
Paul Delcour
Bevestigingsmiddelen
René Van Begin
Plaatsen van ramen en deuren
4.2.3 In de opening plaatsen
Het kozijn van het raam of de deur wordt langs de buitenzijde voorzien van
een cellulair vulprofiel (rechthoekige of cirkelvormige zelfklevende schuimstrip)
die als voegbasis dient voor de voegkit. Wanneer een rolluik voorkomt
bij een raam of deur moeten de rolluikgeleidingen vooraf geplaatst zijn.
De zelfklevende schuimstrippen komen dan op de rolluikgeleidingen.
Vervolgens wordt het werkstuk in zijn geheel (kozijn en bewegende delen) in
de muuropening geplaatst en met houten of opblaasbare spieën op de kopzijde
of zijkanten van het kozijn bevestigd. Daardoor wordt de hele constructie
tussen de muuropening opgespannen.
Voor een goede isolatie mag het werkstuk niet rechtstreeks met de buitenmuur
in contact staan. De aansluiting met de ruwbouw gebeurt later via een
doorlopende dichtingsvoeg.
Hoofdstuk 4: Plaatsen van ramen en deuren

Plaatsen van ramen en deuren
Nadien worden langs de muurzijde van de kozijnstijlen nog spieën of opvulhoutjes
bijgeplaatst. Ze worden in functie van de hoogte van het werkstuk
op twee of drie plaatsen aangebracht. Deze voorlopige hechting geeft ons
de mogelijkheid om het geheel nauwkeurig in te stellen, in afwachting van de
definitieve verankering van het werkstuk. We kunnen op deze manier dus het
horizontaal en verticaal zijn goed controleren en het goed opendraaien van
de bewegende delen garanderen.
We moeten rekening houden met de volgende technische aspecten:
• het verticaal zijn van het werkstuk in de twee richtingen (dagzijde en
gevelzijde);
• het zichtbare gedeelte van het kozijn in de dagopening (+ 30 tot 35 mm in
de linker-, rechter- en bovenkant);
• de evenwijdige speling tussen de bewegende delen en het kozijn bij ramen;
• de evenwijdige speling tussen het deurblad en het deurkozijn of de vloer
bij deuren;
• goede sluiting van de bewegende delen ten opzichte van het kozijn (vast
kader);
• de werking van het hang- en sluitwerk (scharnieren en slot).
Bij de hierboven aangehaalde punten worden aan de boven-, de linker- en
rechterkant van het kozijn houten wiggen en of houtklossen als opvulmateriaal
bevestigd. Bij een enkel raam of deur beginnen we met de scharnierkant
om daarna de sluitkant te bewerken.
4.2.4 Definitief verankeren
Het definitief vastmaken van ramen en buitendeuren in de muuropening
gebeurt op verschillende plaatsen en we moeten met verschillende zaken
rekening houden. Hieronder volgt een overzicht.
kozijn
Aan de kozijnstijlen worden in functie van de grootte op twee of drie
plaatsen bevestigingsmiddelen voorzien. Bij een hoogte van 2000 mm
zijn drie verankeringen voldoende: 200 mm aan de onder- en
bovenkant en met tussenafstanden van
1000 mm maximum voor houten ramen en deuren,
700 mm maximum voor aluminium ramen en deuren,
600 mm maximum voor PVC-ramen en -deuren.
bovenregel
Aan de bovenregel van het kozijn en voor zover er geen rolluikkast
voorzien is, plaatsen we één bevestiging vanaf een lengte van 1200 mm
en twee bevestigingen vanaf 1800 mm.
Wanneer er een rolluik voorzien is, moeten we ervoor zorgen dat de
stabiliteit van de bovenregel voldoende verstevigd is via de rolluikkast.
onderregel
Om vervormingen van de onderregel bij een raam te voorkomen worden
op bepaalde plaatsen speciale verankeringen voorzien.
Hoofdstuk 4: Plaatsen van ramen en deuren 39

40
Bevestigingsmiddelen
René Van Begin
Plaatsen van ramen en deuren
bevestigingsmiddelen
De bevestigingsmiddelen worden in functie van het gewicht, de plaats
en het veelvuldige gebruik van het raam of de buitendeur gekozen.
Hierbij is er de keuze tussen de volgende bevestigingsmiddelen:
• houtschroeven die door de kozijnstijlen heen in de muurblokken
bevestigd worden;
• kozijn- en nagelpluggen die door het kozijn heen in de muren bevestigd
worden;
• raam- en deurankers die bij PVC- en aluminium schrijnwerk vooraf op
de rugzijde van de kozijnstijlen bevestigd zijn en vervolgens in de
muurblokken of in vooraf ingeboorde pluggen vastgeschroefd worden.
Hoofdstuk 4: Plaatsen van ramen en deuren

Plaatsen van ramen en deuren
controle
Als alle bevestigingen degelijk zijn verankerd, wordt een laatste controle
uitgevoerd. Hierbij letten we vooral op:
• het goed openen en sluiten van de bewegende delen van het werkstuk;
• het vlak sluiten van de bewegende delen ten opzichte van het kozijn
(vooral de sluitingskant);
• de beweging van de bewegende delen over de vloer;
• het goed functioneren van het hang- en sluitwerk. Na het plaatsen
van raam- en deurkrukken worden de regelbare scharnieren en
sluitingen technisch nauwkeurig ingesteld.
Verankering
Paul Delcour
Hoofdstuk 4: Plaatsen van ramen en deuren 41

42
Plaats verankering
Paul Delcour
Plaatsen van ramen en deuren
Wanneer de breedte van het raam meer dan 2 m is, wordt de kozijndorpel
ook verankerd.
Hoofdstuk 4: Plaatsen van ramen en deuren

Plaatsen van ramen en deuren
Plaats verankering
Paul Delcour
Hoofdstuk 4: Plaatsen van ramen en deuren 43

44
Aansluiting ramen
met muur
Edwin De Ceukelaire
Plaatsen van ramen en deuren
4.3 Aansluiten aan de ruwbouw
gevelzijde
Nadat het raam of de buitendeur in de muuropening vastgeankerd zit,
wordt het werkstuk langs de gevelzijde opgespoten met de gepaste
voegkit.
Deze bewerking is nodig om de vrije openingen tussen het werkstuk en
de andere bouwmaterialen te dichten, te isoleren en te beschermen
tegen weersinvloeden zoals wind, koude en water. Ze moet zorgzaam
en nauwkeurig worden uitgevoerd.
binnenzijde
Aan de binnenzijde van het raam of de deur wordt “PUR-schuim”
gespoten voor het afdichten en isoleren van de openingen tussen de
muur en de omtrek van het werkstuk. Er bestaat PUR-schuim met één
component en met twee componenten.
Hoofdstuk 4: Plaatsen van ramen en deuren

Plaatsen van ramen en deuren
Aansluiting aan
gevelsteen
Paul Delcour
Hoofdstuk 4: Plaatsen van ramen en deuren 45

46
Aansluiting aan dorpel
Paul Delcour
Plaatsen van ramen en deuren
Hoofdstuk 4: Plaatsen van ramen en deuren

Plaatsen van ramen en deuren
5 Rolluiken
Om het binnenhuis af te schermen worden de ramen en buitendeuren van
rolluiken of slagluiken voorzien. Het biedt de bewoners meer veiligheid en
bescherming. Met de volgende voorbeelden illustreren we het gebruik van
luiken:
• inbraak wordt niet uitgesloten maar het binnendringen wordt bemoeilijkt;
• bescherming tegen glasbreuk veroorzaakt door spelende kinderen,
weersinvloeden zoals storm, zware hagel e.a.;
• bescherming van het constructiemateriaal van het buitenschrijnwerk;
• thermische en akoestische bescherming van het binnenhuis.
5.1 Materialen
hout
De houten rolluiken hebben een lange levensduur als ze uit een duurzame
houtsoort gemaakt zijn, volgens de regels van goed vakmanschap
en regelmatig onderhouden. PVC- en aluminium rolluiken komen
steeds meer voor omdat het onderhouden van houten rolluiken,
schilderen of vernissen, tijdrovend en te duur is.
aluminium
Aluminium rolluiken worden zowel bij renovatiewerken als bij nieuwbouw
vaak als voorzetrolluiken gebruikt. Ze zijn uit een licht materiaal
samengesteld waardoor ze comfortabel en gemakkelijk zijn in het
dagelijkse gebruik.
Doordat de aluminium lamellen dunwandig en gebogen van vorm zijn,
bieden zij het voordeel dat zij zich compact laten oprollen en bijgevolg
weinig plaats innemen in de bovenkant van de muuropening (rolluikkast).
Dit is een belangrijk gegeven bij renovatiewerken.
Rolluiken in PVC
Edwin De Ceukelaire
Hoofdstuk 5: Rolluiken 47

PVC-profielen rolluiken
48
Belisol
Plaatsen van ramen en deuren
PVC
De mechanische stevigheid van kunststofrolluiken is kleiner dan bij
houten rolluiken maar toch kennen zij zowel bij renovatiewerken als bij
nieuwbouw een groot succes. Zij zijn daarenboven tegen corrosie bestand
en vragen slechts een beperkt onderhoud.
Aangezien de PVC-rolluiken de laatste jaren het meest worden
aangewend, is het belangrijk dat men bij het plaatsen rekening houdt
met de volgende tips:
• voor buitentoepassingen is het aangeraden witte PVC-rolluiken te
kiezen. Donkere kleuren worden door langdurige blootstelling aan
zonnewarmte tot hogere temperaturen opgewarmd; dit vergroot het
risico op vervorming van de PVC-lamellen, waardoor het rolluikblad
klem kan geraken binnen de zijdelingse rolluikgeleidingen. De speling
van de rolluiklamellen in de zijdelingse geleidingen moet aangepast
zijn aan de uitzettingscoëfficiënt van PVC;
• om het zijdelings verschuiven van de lamellen te voorkomen moeten
er op de uiteinden van de PVC-lamellen zijsluiters bevestigd zijn;
• de zijdelingse rolluikgeleidingen zijn een opstaand U-profiel met als
doel het rolluik op zijn plaats te houden. Om de geluidshinder tot een
minimum te beperken, is het aanbevolen dat de binnenkant van het
profiel langs beide zijden voorzien is van een geluidabsorberende
borstel. Ook lawaaihinder ten gevolge van de wind zal hierdoor sterk
worden verminderd;
• voor overspanningen groter dan 2200 mm worden de lamellen liefst
verstevigd door middel van gegalvaniseerde, metalen latten (versterkingsprofielen)
die in de PVC-lamellen worden geschoven en bevestigd.
Het rolluikblad wordt daardoor zwaarder en sterker en dit verhindert
het doorbuigen of uitwaaien. Bij overspanning groter dan 3000
mm wordt de rolluikplint bijkomend versterkt met een aluminium
hoekprofiel dat tegelijk dienst doet als stoothaak.
Ter illustratie enkele technische gegevens van de PVC-profielen:
• dikte van het profiel: 14,5 mm;
• hoogte van het profiel: 60 mm;
• aantal stuks per meter: 20;
• oproldiameter: 1500 mm = 190 mm;
2000 mm = 220 mm;
2500 mm = 230 mm.
5.2 Opbouw van rolluikkasten
rolluikkast boven het raam of de buitendeur - onzichtbaar aan de
buitenkant
Aan de bovenkant van de muuropening is een specifieke uitsparing
voorzien voor de opvang van het rolluik (rolluikblad en as). Deze constructie
biedt de volgende voordelen:
• het rolluik is tegen de weersinvloeden beschermd;
• de raam- of deuropening blijft optimaal bruikbaar.
Hoofdstuk 5: Rolluiken

Plaatsen van ramen en deuren
rolluikkast boven het raam of de buitendeur – zichtbaar aan de
buitenkant
Deze constructie biedt het voordeel dat er enkel luchtinfiltraties mogelijk
zijn langs de doorgang van het bedieningssysteem.
Dit systeem heeft als nadeel dat het enkel toepasbaar is bij beperkte
raam- en deurafmetingen en anderzijds dat het gepaard gaat met verlies
van daglicht.
rolluikkast aan de buitenkant van de raam- of de buitendeuropening:
voorzetrolluiken
Deze constructie wordt meestal aangewend bij renovatiewerken wanneer
een bestaand raam of een buitendeur behouden blijft. Als voordeel
biedt dit systeem een goede winddichting.
Als nadelen echter noemen we het volgende:
• verlies van daglicht,
• niet toepasbaar op alle raam en deurtypes,
• minder mooi uitzicht aan de buitengevel.
Voorzetrolluiken
Hoofdstuk 5: Rolluiken 49
Heroal

50
Plaatsen van ramen en deuren
5.3 Thermische kwaliteiten
Het plaatsen van rolluiken kan het thermisch comfort van de woning verbeteren.
Dit is vooral te danken aan de rolluikbladen die de u-waarde van het
raam aanzienlijk verbeteren.
De rolluikkast is echter de zwakke schakel en bijzondere aandacht moet dus
gaan naar het isoleren. Enkele richtlijnen:
• alle zijden van de kast zijn van thermisch isolerend materiaal voorzien;
• bij voorkeur isolerend materiaal dat zowel thermische als geluidsabsorberende
eigenschappen bezit;
• windinfiltraties moeten worden vermeden.
Door het gebruik van een rolluik is er winst op de u-waarde onder volgende
voorwaarden:
• de rolluikkast is geïsoleerd en winddicht gemaakt;
• windinfiltraties via de zijgeleiders worden vermeden;
• het rolluik wordt uiteraard gebruikt.
Ter ondersteuning: de u-waarde voor buitenschrijnwerkelementen met en
zonder een rolluik in functie van de dubbele beglazing.
Raam- en deurtype u-waarde zonder rolluik u-waarde met rolluik
hout
PVC:
2,7 1,4 tot 1,8
meerdere kamers 2,6 1,4 tot 1,7
aluminium:
met thermische snede 3,2 1,5 tot 2,0
Uit deze tabel kunnen we duidelijk afleiden dat rolluiken naast de akoestische
isolatiewaarde ook een grote thermische meerwaarde aan het buitenschrijnwerkelement
geven.
Hoofdstuk 5: Rolluiken

Plaatsen van ramen en deuren
5.4 Muuropening
De hoogte van de rolluikkast is in functie van:
• de hoogte van het raam of deur;
• het type profiel;
• de diameter van de as;
• de isolatie van de rolluikkast;
• de vrije ruimte (bewegingsruimte) boven het rolluik.
Raadpleeg hiervoor steeds de documentatie van de fabrikant.
Muuropening voor een
rolluik
Paul Delcour
Hoofdstuk 5: Rolluiken 51

52
Oprolas
Schelfhout
As met capsule
Schelfhout
Open asdrager en
kogellager
Schelfhout
Lintoproller
Schelfhout
Plaatsen van ramen en deuren
5.5 Onderdelen en benodigdheden
Bij het plaatsen van een eenvoudig manueel te gebruiken rolluik heeft men
de volgende rolluikelementen (onderdelen en benodigdheden) nodig:
oprolas
Deze is gemaakt uit een achtkantige geprofileerde stalen buis. Op de
oprolas wordt een houten, PVC- of aluminium rolluikblad bevestigd.
twee assen met hun capsules
Dit zijn draai- of steunpunten van de oprolas. De capsules worden op
de uiteinden van de oprolas bevestigd.
twee asdragers
Dit zijn de dragers van de oprolas. Er is een open en gesloten asdrager,
doch met kogellagers uitgerust zijn alle twee open. Om technische redenen
wordt de gesloten asdrager aan de lintzijde geplaatst.
lintoproller
Het is een veermechanisme dat bij de plaatsing van het rolluik aan de
binnenzijde van het gebouw wordt geplaatst. Bij het gebruik van het
rolluik (optrekken en neerlaten van het rolluik) zorgt het lintoprolsysteem
voor het automatisch oprollen van het lint. De lintoproller wordt langs
de binnenkant van het interieur geplaatst, al dan niet in de voorziene
muurbekleding. Het instellen van de lintoproller moet met de grootste
zorgzaamheid en deskundigheid gebeuren.
Dit zijn de soorten:
• de lintoproller met afdekplaat wordt ingebouwd in de houten of PVCmuurbekleding
aan de binnenzijde van het interieur;
• de zichtbare lintoproller wordt bij gedeeltelijke renovatiewerken gebruikt
bij voorzetrolluiken om breekwerk te voorkomen.
Hoofdstuk 5: Rolluiken

Plaatsen van ramen en deuren
lintoprolbakje
lintschijf
Wanneer het raam of de buitendeur langs de binnenzijde wordt uitgewerkt
met plafonnering wordt vooraf een lintoprolbakje in de muur
bevestigd. Daarin wordt de lintoproller met afdekplaat opgevangen.
Deze schijf, soms ook rolluikschijf genoemd, wordt op het voorziene
uiteinde (lintzijde) van de oprolas bevestigd. Ze dient om het rolluiklint
op te vangen bij het neerlaten van het rolluikblad.
rolluiklint
Het rolluiklint is verkrijgbaar in een kunststofuitvoering. Zijn lengte is
afhankelijk van de hoogte van het rolluik. Hierbij wordt in normale omstandigheden
de volgende formule als basisregel toegepast: 2 x raamof
deurhoogte + 1 m.
rolluikblad
Dit gedeelte bestaat uit houten, PVC- of aluminium lamellen die aan
elkaar zijn bevestigd. Het rolluikblad wordt vast gemaakt op de oprolas.
Om redenen van onderhoud en gewicht worden de houten rolluikbladen
nog weinig geplaatst.
lintgeleiders
Deze geleiders zijn voorzien van twee meedraaiende cilindrische wieltjes
waartussen het rolluiklint wordt aangebracht. Hierdoor wordt de
goede werking bij het optrekken en neerlaten van het rolluik verzekerd:
het lint wordt in de juiste baan gehouden waardoor het minder aan slijtage
onderhevig is. De geleiders plaatsen we aan de bovenkant van de
deur of het raam.
twee rolluikgeleiders
De rolluikgeleiders worden links en rechts op de deur of het raam
bevestigd. Ze worden aangebracht vooraleer het werkstuk in de
muuropening wordt verankerd. Zij zijn uit hout of aluminium vervaardigd
en dienen als geleiding bij het optrekken en neerlaten van het rolluikblad.
Om de werking van het rolluik probleemloos te laten verlopen,
Lintoprolbakje
Schelfhout
Lintschijf
Schelfhout
Rolluiklint
Schelfhout
Lintgeleider
Schelfhout
Hoofdstuk 5: Rolluiken 53

54
Plaatsen van ramen en deuren
wordt de ingang van de geleiders verruimd (entree geven). Bij houten
geleiders ronden we de bovenhoeken ongeveer 30 tot 35 mm af, bij
aluminium geleiders worden de hoeken eveneens op een afstand van
30 tot 35 mm ingezaagd en vervolgens open geplooid. Voor de goede
werking voorzien we aan de binnenzijde de grootste verruiming.
twee rolluikblokken
Deze zitten aan de linker- en rechterzijde in de rolluiksponning verankerd.
Het rolluiklint moet verticaal ten opzichte van de rolluikschijf en
de omlijsting geplaatst worden. Daarom moeten we er nauwkeurig op
toezien dat de muurblok 50 mm dieper in de zijwaartse rolluiksponning
is bevestigd langs de zijde waar de rolluikschijf en uiteraard ook het lint
moeten geplaatst worden.
stoothaken
steunrol
Ze worden soms ook wel aanslaghaken genoemd. Zij moeten
voorkomen dat het rolluikblad bij het optrekken in de rolluikkast zou
terechtkomen. Zij zijn aangebracht op de rolluikplint die meestal breder
is dan de andere lamellen. Naargelang de breedte van het rolluik
voorziet men één, twee of meerdere stoothaken. Bij brede rolluiken
worden de stoothaken vervangen door een aluminium hoekprofiel, ook
L-profiel genoemd, dat over de hele breedte van het rolluikblad op de
rolluikplint wordt bevestigd.
Om te voorkomen dat bij brede rolluiken het rolluikblad gaat doorbuigen,
worden één of meerdere steunrollen aangebracht. We
schroeven ze vast op de bovenkant van het kozijnkopstuk. De steunrol
is voorzien van een breed, meedraaiend en cilindrisch wiel dat het rolluikblad
ondersteunt. Het is wenselijk dat bij een raam vanaf 1200 mm
breedte al één steunrol wordt geplaatst.
5.6 Specifieke onderdelen voor zware rolluiken
Om de manuele bediening van grote (brede en hoge) rolluiken in de
woningbouw te vergemakkelijken kunnen we gebruik maken van een
reductielintschijf. De reductieschijf, die de gewone lintschijf vervangt,
kan de kracht om het rolluik in beweging te brengen tot 1/3 reduceren.
We moeten echter ook een langer rolluiklint en een aangepaste lintoproller
voorzien.
5.7 Plaatsen van een rolluik
omschrijving van de rolluikomstandigheden
Nadat ramen en deuren in de buitenmuren vastgeankerd zitten, kunnen
de rolluiken worden geplaatst.
Naast de gepaste schroeven, nagels en lijmen moeten alle elementen
(onderdelen en bijhorigheden) klaarliggen die nodig zijn om het rolluik te
laten functioneren.
Het werkstuk is, zoals vroeger vermeld, voorzien van houten of aluminium
rolluikgeleidingen die 5 tot 10 mm in de dagopening zichtbaar
Hoofdstuk 5: Rolluiken

Plaatsen van ramen en deuren
zijn. Dit is belangrijk voor het nauwkeurig en net opspuiten van de
voegkit tussen het metselwerk en het werkstuk.
plaatsen van asdragers in de rolluiksponning
In functie van de hoogte van het rolluik meet de hoogte van de rolluiksponning
250 tot 300 mm. We tekenen de asdragers op de rolluikblokken
af. Bij het bepalen van de aspunten wordt rekening gehouden
met de diameter van het opgerolde rolluikblad en van de lintschijf.
Bij minder hoge rolluiken is de diameter van de lintschijf groter dan
deze van het opgerolde rolluikblad. De totale diameter (oprolas +
opgerold rolluikblad/lintschijf) moet ten minste aan de voor- en bovenzijde
20 tot 30 mm speling hebben waardoor een “goede val” van het
rolluikblad mogelijk wordt. De gesloten asdrager moet steeds aan de
lintzijde worden geplaatst.
We houden er rekening mee dat de rolluikblok langs de kant van de
lintschijf 50 mm dieper in de muursponning geplaatst is, zoniet kan het
rolluiklint nooit verticaal ten opzichte van de lintoproller geplaatst worden.
Dat zou een onesthetisch zicht geven en slijtage van het lint in de
hand werken.
Beide asdragers moeten ten opzichte van elkaar nauwkeurig waterpas
staan, zoniet zal het rolluikblad in de zijdelingse rolluikgeleidingen vastlopen.
plaatsen van de oprolas
We bepalen eerst de lengte van de oprolas. De totale lengte van de
oprolas is gelijk aan de afstand tussen de twee asdragers, gemeten aan
de binnenzijde van de asdragers, min de voorziene 5 mm speling, 2,5
mm langs beide zijden, en min eventueel de dikte van de kragen van de
beide assen.
Bij een metalen oprolas worden de beide uiteinden voorzien van de
steunpunten. Tegelijkertijd wordt de lintschijf op de juiste plaats van de
oprolas gemonteerd. Vervolgens leggen we de oprolas in de asdragers
en controleren we het horizontaal zijn met het waterpas.
plaatsen van het rolluiklint op de oprolschijf
Het rolluiklint wordt op de schijf gewikkeld. De lengte van het lint is
gelijk aan 2 maal de rolluikhoogte + 1 m. Het is uiteraard beter dat het
lint iets te lang is dan te kort.
plaatsen van het rolluikblad op de oprolas
Het rolluikblad wordt al dan niet over de oprolas langs de bovenkant in
de zijdelingse rolluikgeleiders neergelaten. Voor de goede werking van
het rolluik zijn de bovenzijden van de metalen rolluikgeleiders opengeplooid.
Het rolluikblad wordt, nadat de oprolas t.a.v. het rolluikblad in
de juiste stand is gebracht, aan de oprolas op meerdere plaatsen vastgeschroefd
(om de 500 tot 600 mm).
plaatsen van steunrollen
Om het gewicht op te vangen worden bij brede rolluiken steunrollen
geplaatst.
Hoofdstuk 5: Rolluiken 55

56
Plaatsen van ramen en deuren
Om het doorbuigen te voorkomen en de goede werking niet het
gedrang te brengen, is het aangeraden dat ongeveer om de 600 mm
een steunrol wordt geplaatst. Bij een rolluik van 1200 mm breedte
betekent dit één rolluiksteun.
De steunrollen worden op de bovenkant van de kozijnbovenregel
geschroefd. Ze worden zodanig geplaatst dat de brede cilindrische rol
zacht tegen het rolluikblad duwt. Hierdoor zal bij het op en neerlaten
van het rolluik de steunrol meedraaien en wordt het rolluikblad voortdurend
ondersteund.
plaatsen van stoothaken of winkelhaakprofiel (aluminium L-profiel)
Om te beletten dat het rolluikblad bij het optrekken van het rolluik in zijn
geheel boven in de rolluikkast terechtkomt, worden op de rolluikplint
stoothaken of één winkelhaakprofiel (aluminium L-profiel) gemonteerd.
5.8 Controle op de werking van een rolluik
Als alle onderdelen geplaatst zijn en als alles volgens de regels van het vak
uitgevoerd is, zal het rolluik naar behoren functioneren. Om de werking te
controleren laten we het rolluik enkele malen op en neer.
Als blijkt dat alles correct verloopt, worden nog enkele belangrijke bewerkingen
uitgevoerd. Vooreerst moeten we zorgen dat beide asdragers voldoende
gesmeerd zijn. Vervolgens sluiten we de bovenkant van de open asdrager af
waardoor het onmogelijk is dat de oprolas uit de open asdrager zou worden
gelicht.
5.9 Binnenafwerking van een rolluikkast
Gelijktijdig met het bekleden van de binnenkant van de ramen en deuren
wordt de rolluikkast geïsoleerd en uitgewerkt. Hierbij hebben we twee mogelijkheden:
een houten afwerking of een afwerking met plafonnering (pleisterwerk).
In beide gevallen moeten we eventuele herstellingen in de rolluikkast
kunnen uitvoeren.
Het concept van de rolluikkast moet dus zodanig opgebouwd zijn dat ze
steeds demonteerbaar blijft. Bij een afwerking met plafonnering moet de lintoproller
in de muur bevestigd worden. Hierbij moeten we echter, om de lintoproller
met afdekplaat te kunnen plaatsen, gebruik maken van een “lintoprolbakje”
dat in de muur wordt ingewerkt.
5.10 Elektrisch oprolbare rolluiken
Elektrisch oprolbare rolluiken kennen zowel in de nieuwbouw als bij renovatie
een groot succes. De buismotor is in de oprolas geïntegreerd. Een veer
zit in de as ingebouwd of in de spoelen op ongeveer 200 mm van beide
uiteinden van de as. De capaciteit is afhankelijk van het gewicht van het rolluikblad.
Deze techniek wordt vooral gebruikt voor luiken bij deuren, garagepoorten
en voor winkels.
Elke bestaande rolluik kan vervangen worden door een elektrisch oprolbaar
exemplaar. Je vervangt de oprolas en je voorziet een elektrische leiding en
een schakelaar.
Je kan ook werken met een systeem van afstandsbediening en een automatische
sturing (domotica). Je kan dan werken met een tijdsschema of
meerdere luiken bedienen.
Hoofdstuk 5: Rolluiken

Plaatsen van ramen en deuren
6 Luiken
Slagluiken bestaan al eeuwen en worden om in de woningbouw nog vrij frequent
aangewend. Ze komen het meest voor in de rustieke, landelijke villabouw
en worden zowel om functionele als esthetische redenen aangewend.
In de huidige villabouw treft men de rol- en slagluiken naast elkaar aan. De
rolluiken worden als functioneel element aangewend (afdichten van raam of
deur), de slagluiken echter als sierelement.
6.1 Materialen
hout
Houten slagluiken worden gemaakt in meranti, afzelia, western red
cedar... Om het uitzicht en de kwaliteit van het hout als constructiemateriaal
te vrijwaren, moeten slagluiken regelmatig onderhouden worden
(bijkleuren, schilderen of vernissen).
Houten luiken
Habitus
Houten luiken
Habitus
Hoofdstuk 6: Luiken 57

58
Profielen PVC-luik
Kömmerling
Profielen PVC-luik
Kömmerling
Plaatsen van ramen en deuren
PVC
PVC slagluiken zijn samengesteld uit PVC-profielen die in een aantal
standaardkleuren verkrijgbaar zijn. De buitenzijden zijn beschermd door
een acryllaag (PMMA) waardoor het geheel een mooi afgewerkt uitzicht
vertoont. PVC-slagluiken zijn onderhoudsvriendelijker dan houten luiken.
aluminium
Aluminium slagluiken zijn qua samenstelling en constructie best te
vergelijken met deze uitgevoerd in PVC. Ze zijn opgebouwd uit gelakte
of gemoffelde (poedercoat) aluminium profielen en verkrijgbaar in diverse
standaardkleuren.
Hoofdstuk 6: Luiken

Plaatsen van ramen en deuren
6.2 Uitzicht
In functie van de stijl van het gebouw wordt de vorm van de slagluiken
bepaald. Dit geldt zowel voor “vaste sierluiken” als voor “opendraaiende
luiken”. De vorm van de slagluiken is uiteraard afhankelijk van de vorm van
de deur of de raamopening waar de slagluiken dienstig zullen zijn. Bij een
gebogen overspanning van de muuropening moet de bovenzijde van het
slagluik ook gebogen zijn.
6.3 Constructie
De constructie van de slagluiken speelt een belangrijke rol bij het
accentueren van de bouwstijl. Slagluiken beïnvloeden sterk het esthetische
uitzicht van een woning. Het is dan ook de architect die in overleg met de
bouwheer de constructie van de slagluiken bepaalt.
Mogelijke constructies zijn luiken met lamellen, luiken met beplankingen
(horizontale, verticale, onder een schuine hoek), luiken met panelen, gecombineerde
luiken (lamellen, panelen en beplankingen).
6.4 Maatnemen
De afmetingen worden aan de buitenzijde van het gebouw gemeten. Hierbij
zijn de volgende maten noodzakelijk:
• de horizontale (breedte) dagmaat (van muur tot muur);
• de verticale (hoogte) dagmaat (van latei tot onderdorpel/steenlijst);
• de vorm en afmetingen van de gebogen latei;
• de dagmaat-diepte (van voorkant muur tot tegen het kozijnhout).
Totale slagluikhoogte = horizontale dagmaat min 10 mm (speling);
Totale slagluikbreedte:
• voor 1 vleugel: dagbreedte min 5 mm speling bij houten luiken, min 8 mm
speling bij PVC- en aluminium luiken;
• voor 2 vleugels: horizontale dagmaat min 10 mm.
Hoofdstuk 6: Luiken 59

60
Hangwerk bij luiken
Kömmerling
Plaatsen van ramen en deuren
6.5 Openen en sluiten van de luiken
De draairichting wordt als volgt bepaald:
• men gaat ervan uit dat de luiken vanuit het binnenhuis worden geopend;
• bij het openen van de luiken spreekt men van het links- of rechtsopendraaiend
luik als het met de linker- of rechterhand wordt geopend.
Het openen en sluiten van slagluiken kan manueel d.m.v. een zwengel of via
een drukknop (elektrische motor).
6.6 Hang- en sluitwerk
Dit bestaat uit duimen, sluitingen en muurbevestigingen.
6.7 Plaatsen van luiken
plaatsen van vaste slagluiken (sierluiken)
De vaste slagluiken worden aan de gevelmuur bevestigd door middel
van bevestigingshaken. In de breedte worden ze op ongeveer 20 mm
van de verticale muuropening geplaatst.
plaatsen van opendraaiende slagluiken (functionele luiken)
We plaatsen het slagluik, eventueel twee of meerdere elementen, in de
muuropening en spieën voorlopig op. De scharnieren die al dan niet op
de luiken zijn bevestigd, worden nauwkeurig op de muren afgetekend.
We verwijderen de luiken uit de muuropening en bevestigen het hangwerk
in de muur. Daarna verankeren we de luiken definitief.
Nadat de werking, het openen en sluiten van de luiken, gecontroleerd
is, wordt het sluitwerk geplaatst.
Hoofdstuk 6: Luiken

Plaatsen van ramen en deuren
Schaal 1 : 2
Bijkomende vermelding bij bestelling:
de as-afstand.
De luikopener
Argenta
Hoofdstuk 6: Luiken 61

62
A
De koppelstand
Argenta
Plaatsen van ramen en deuren
A tot A: 2 =
RAAM
Hoofdstuk 6: Luiken
90°
B
R/D
A

Plaatsen van ramen en deuren
7 Binnenafwerking
7.1 Afwerking zonder rolluik
Nadat het geheel correct is afgewerkt kan met de binnenafwerking worden
gestart. De afwerking kan op verschillende wijzen worden uitgevoerd.
materialen
De binnenafwerking van ramen in hout, PVC of aluminium kan
gebeuren in hout of PVC-bekleding.
dagstukken of bekledingen
De binnenbekleding van een raam of buitendeur bestaat uit:
• verticale dagstukken (bekledingen voor de linker- en rechterbinnenkant
van de muur) die aanvankelijk ongeveer 30 mm langer zijn
dan de totale hoogte van het kozijn; ze worden later op juiste lengte
gezaagd;
• 1 horizontaal dagstuk (bekleding voor de bovenkant van de opening)
waarvan de totale lengte aanvankelijk ook ongeveer 30 mm langer is
dan de gewenste maat; het wordt later op juiste lengte gezaagd.
De horizontale en de verticale dagstukken worden na het aftekenen onder
een hoek van 90° afgezaagd. Ook de breedte van de dagstukken
wordt in functie van de breedte van de muur op maat gemaakt.
Vervolgens worden de dagstukken via tand- en groefverbindingen in
het kozijn verwerkt. Als de diverse dagstukken haaks ten opzichte van
elkaar geplaatst zijn, worden ze vastgenageld of geschroefd in de al
dan niet voorziene muurblokken.
Voor de PVC-bekleding bestaan specifieke profielen die met speciale
bevestigingsmiddelen worden vastgemaakt.
omlijstingen
De omlijstingen bestaan uit:
• verticale deurlijsten (geprofileerde houten of PVC-planken);
• 1 horizontale deurlijst (geprofileerde houten of PVC-planken).
plaatsen van omlijstingen
De verticale omlijstingen worden onderaan, 90° = haaks, aangepast aan
het horizontaal zijn van het venstertablet (raam) of vloer (buitendeuren).
Daarna worden ze op de vensterbank of afgewerkte vloer geplaatst om
ze op de juiste lengte af te tekenen, 2 mm hoger dan de onderkant van
het dagstuk, om ze vervolgens van de nodige verstekken (45°) te
voorzien.
Om de horizontale omlijsting met de verticale omlijstingen samen te
brengen, worden de uiteinden van de horizontale omlijsting ook van de
nodige verstekken (45°) voorzien.
Hoofdstuk 7: Binnenafwerking 63

64
Binnenafwerking in
PVC
René Van Begin
Plaatsen van ramen en deuren
Vervolgens worden de omlijstingen geplaatst, enerzijds worden ze aan
de dagstukken vastgenageld (houten bekledingen) of gelijmd (PVCbekledingen)
en anderzijds aan de geplafonneerde binnenkant van het
interieur.
Hoofdstuk 7: Binnenafwerking

Plaatsen van ramen en deuren
Bij houten ramen en deuren zal de binnenafwerking meestal met een houten
bekleding worden uitgevoerd. De houtsoort wordt dan ook gekozen in functie
van de inrichting van het interieur. Naast de diverse massieve houtsoorten
wordt momenteel ook veel gebruik gemaakt van gefineerd of gestratifieerd
plaatmateriaal.
Binnenafwerking in
hout
Paul Delcour
Hoofdstuk 7: Binnenafwerking 65

66
Zichtbaar rolluiklint
Paul Delcour
Onzichtbaar rolluiklint
Paul Delcour
Plaatsen van ramen en deuren
7.2 Afwerking met rolluik
afwerking met zichtbaar rolluiklint
afwerking met onzichtbaar rolluiklint
Hoofdstuk 7: Binnenafwerking

Plaatsen van ramen en deuren
7.3 Pleisterwerk zonder rolluik
Nadat de nodige isolatie is aangebracht, wordt langs de binnenzijde de
opening tussen het werkstuk en de muur afgepleisterd. De buitenhoeken
worden met een roestvrij L-profiel verstevigd. Dit is het werk van de
stukadoor.
7.4 Pleisterwerk met rolluik
Pleisterwerk zonder
rolluik
Paul Delcour
Pleisterwerk met
rolluik
Paul Delcour
Hoofdstuk 7: Binnenafwerking 67

68
Plaatsing venstertablet
Paul Delcour
Plaatsen van ramen en deuren
7.5 Venstertablet
Onderaan wordt het raam voorzien van een venstertablet in marmer, graniet,
hout of een betegeling.
Hoofdstuk 7: Binnenafwerking

Plaatsen van ramen en deuren
7.6 Rolluikkast
Rolluikkast
Paul Delcour
Hoofdstuk 7: Binnenafwerking 69

70
Rolluikkast
Paul Delcour
Plaatsen van ramen en deuren
De afmetingen van de rolluikkast worden opgegeven in de documentatie en
kunnen verschillen naargelang de fabrikant. We kunnen stellen dat er in de
rolluikkast een minimale speling van 20 tot 40 mm noodzakelijk is om een
vlotte werking van het rolluik ten opzichte van de bekleding en isolatie mogelijk
te maken.
Een voorbeeld:
een raam met een hoogte van 1500 mm heeft een rolluik nodig. De
doorsnede van het opgerolde luik is 230 mm.
In de rolluikkast komt isolatie met een dikte van 40 mm.
DE MINIMALE HOOGTE IS:
230 mm diameter opgerold rolluikblad + 2 maal 40 mm isolatie + 2 maal 20
mm speling = 350 mm.
Hoofdstuk 7: Binnenafwerking

Plaatsen van ramen en deuren
7.7 Gordijnkast
Aansluiting gordijnkast
met plafond
Paul Delcour
Gordijnkast
Paul Delcour
Hoofdstuk 7: Binnenafwerking 71

72
Gordijnkast
Paul Delcour
Plaatsen van ramen en deuren
Hoofdstuk 7: Binnenafwerking

Plaatsen van ramen en deuren
8 Verklarende woordenlijst
woord omschrijving
aanslaghaken L-vormige haken die op de rolluikplint zijn geplaatst om te beletten dat het
rolluik bij het ophalen volledig in de oprolruimte verdwijnt
v. stuithaken, stoothaken
absorberen * opvangen of overbruggen van bewegingen bij temperatuurschommelingen
in de voeg tussen het metselwerk en het buitenschrijnwerk
adhesie aantrekkingskracht tussen twee stoffen van een gelijkaardige moleculaire
structuur als eigenschap bij het afdichten van voegen tussen twee materialen
afstandsbediening elektronisch systeem om van op een bepaalde afstand deuren, rolluiken e.d.
te bedienen
akoestische bescherming afsluitmiddel of afsluitvoeg bij buitenschrijnwerk;
doel: geluidsoverdracht tussen twee aanpalende zones verhinderen
aluminium lamellen rolluiklatten uit aluminium
amorfe structuur vormloze structuur die in alle mogelijke richtingen openingen kan dichten, bv.
bij het dichten van voegen met dichtingskit
ankers * aanhechtingsmiddelen om een stevige verbinding tussen
schrijnwerkonderdelen en het metselwerk te maken
anti-stof- en ingewerkt mechanisme aan de onderzijde van buitendeuren dat bij het sluiten
-tocht-mechanisme de deurvoeg automatisch afsluit;
doel: tocht, vocht en stof weren
asdragers lagers of draaipunten waarin de uiteinden van een rolluikas dragen;
doel: rolluik-as draaibaar maken
v. kussens, rolas-lagers
aspunten * middenpunten van de kussens van de rolas
atmosferische weersomstandigheden zoals regen, koude, warmte, wind…
omstandigheden
automatische sturing sturingssysteem voor het van op afstand bedienen van rolluiken e.d.
beglazingstype soort glasruiten die bij buitenschrijnwerk geplaatst zijn
binnenspouwblad binnenmuur van een spouwmuur
breekwerk * afbraakwerk of sloop
buismotor elektrisch sturingssysteem en elektrische motor die in de oprolas van een
rolluik is ingewerkt om het rolluik op en neer te halen
v. rolluikmotor
capillaire ondergrond ondergrond bestaande uit een fijnkorrelige structuur waardoor het
opstijgende vocht zich verspreidt
Hoofdstuk 8: Verklarende woordenlijst 73

74
Plaatsen van ramen en deuren
chemische verankeringen * bevestigingswijze voor houtconstructies waarbij men van een chemisch
product of een pasta gebruik maakt
cohesie inwendige krachten die de moleculen van een zelfde stof samenhouden
cohesiebreuken scheuren of barsten in de elastische voegen door verkeerd gebruik van
voegmateriaal
compact oprolbaar * rolluik dat in een beperkter volume oprolbaar is t.o.v. een gewoon opgerold
rolluik
conische pluggen bevestigingspluggen waarvan de opspanning gebeurt door een inwendig
schuin spanlichaam
corrosiebestendigheid weerstand tegen oxidatie of roestvorming
v. roestvrij
deurklauwen speciale bevestigingsmiddelen voor het vastzetten van deurkozijnen in een
muuropening
deurlijsten omlijstingen aan de binnenzijde van deuren en ramen
differentiële thermische verschillende vervormingen van materiaal veroorzaakt door wijzigingen in
vervormingen temperatuur en klimaat
domotica hedendaagse informaticatoepassingen in huis- en kantooromgeving
dragende wand wandconstructie die naast een scheidingsfunctie ook een gewichtsbelasting
draagt
drainage * afvoersysteem voor overtollig water
ééncomponent- polyurethaanschuim waarbij het samengestelde mengsel als één geheel
PUR-schuim gespoten wordt
ééntrapsdichting afsluiting waarbij slechts één element voor de dichting zorgt
elastische kitten voegmateriaal dat een bepaalde elasticiteit bezit om vervormingen in de
massa te overbruggen
elektrisch rolluik rolluik dat door middel van een ingebouwde elektromotor op- en neergelaten
wordt
expansie * volumevermeerdering of uitzetting van een kit of montageschuim
gedraineerde spouw bijzondere uitvoeringswijze bij een spouwmuur waarbij het doorslaande vocht
onderaan de spouw afgevoerd kan worden
gefineerd plaatmateriaal plaatmateriaal uit een samengestelde houtstructuur met de buitenlagen in
fineer
geïntegreerde motor elektromotor die in een onderdeel (rolas) van een rolluik ingebouwd is
v. buismotor
geleidingsprofiel * U-vormig onderdeel van een raam- of buitendeurkozijn in aluminium, PVC of
hout waarin het rolluik op en neer beweegt
Hoofdstuk 8: Verklarende woordenlijst

Plaatsen van ramen en deuren
geluidsabsorberende speciaal gefabriceerde borstelstroken die in de geleidingsprofielen van een
borstels rolluik ingewerkt zijn;
doel: verminderen van het geluid veroorzaakt door de PVC-lamellen of
aluminium lamellen
geplafonneerde bekleding bekledingsmateriaal van een muur, een plafond of een prefabwand waarvan
de oppervlaktestructuur een samenstelling op basis van kalk heeft
geometrische kenmerken * meetkundige kenmerken van een buitenschrijnwerkelement
gestratifieerd plaatmateriaal waarvan de kern is opgebouwd uit een houtstructuur en
plaatmateriaal waarvan de buitenlagen uit kunststof bestaan
hoge elasticiteit hoge veerkracht of uitrekbaarheid
horizontaliteitsprincipe vakterm waarbij men de regel van horizontaliteit strikt eerbiedigt en ook
toepast op gebouwelementen
huidvorming beperkte oppervlakteverharding van een voegmiddel waarbij de bovenlaag
een vastere vorm aanneemt t.o.v. de binnenstructuur
kitpistool speciaal gereedschap waarin men vervangtubes met kitmateriaal kan plaatsen
om voegen dicht te spuiten
kogellagers asdragers waar bij de opbouw gebruik gemaakt is van bolvormige kogels om
de wrijving tot een minimum te beperken
kozijnpluggen speciale vastzettingsmiddelen om het kozijn in de muuropening te verankeren
krimpvermogen eigenschap van voegmateriaal om bij krimp intact te blijven
kruip * een aan de tijd gebonden toename van een blijvende vormverandering
onder invloed van een inwerkende kracht op het hout
kunststofrolluiken rolluiken waarvan de samenstellende delen hoofdzakelijk uit
kunststofmateriaal vervaardigd zijn
K-waarde waardeverhouding die de warmteoverdracht bij een wand of een ruit uitdrukt
L-anker * metalen anker met een L-vormig ankereinde voor het bevestigen van
schrijnwerkelementen
latei ondersteuningsconstructie van een muuropening
lintoprolkastje houten bakje uit bv. multiplex dat ingewerkt zit in de sponning van de
muuropening om het mechanisme van de lintoproller in onder te brengen
lintzijde zijkant aan de binnenzijde van een raam of buitendeur waar het rolluiklint
voorzien is
luchtfilterinstallatie installatie in een werkplaats of een lokaal
doel: het zuiveren van bevuilde binnenlucht door middel van luchtfilters
Hoofdstuk 8: Verklarende woordenlijst 75

Plaatsen van ramen en deuren
mechanische vastzettingsysteem waarbij men gebruik maakt van metalen hulpmiddelen
verankeringen zoals ankers, muurpluggen of enig ander metalen vastzettingselement
76
nagelpluggen soort van bevestigingspluggen, bestaande uit plug en nagel waarbij de
bevestiging gebeurt door middel van een spijkerpen die met een hamer wordt
ingeslagen
nominale voegbreedte aangenomen voegbreedte
opvoegen met voegmortel dichten van de openingen tussen de stenen van een
gemetselde muur
ozon-onschadelijk * gunstige eigenschap van PUR-schuim op gebied van de
milieuvriendelijkheid
plafonnering pleisterwerk of stukadoorwerk
v. pleister of plakwerk
plastische kitten voegmateriaal dat in alle omstandigheden soepel blijft
polymerisatieproces chemische reacties die optreden in voegspecies bij ongunstige
klimatologische omstandigheden
post * vaste tussenstijl in een raam- of buitendeurkozijn
v. kozijntussenstijl
primer * grondlaag voor verf of houtbeschermingslaag
PVC-lamel rolluiklat die uit PVC vervaardigd is
v. PVC-rolluiklat
randspeling * noodzakelijke zijdelingse speling voor het normaal functioneren van een
rolluik
renovatiewerken aanpassingswerken bij gebouwen
doel: de constructie van het gebouw verbeteren of verfraaien
roestvrij L-profiel rolluikonderdeel in non-ferrometaal met L-vormige doorsnede als aanslaglat
op de rolluikplint of onderlat
rugvulling * zelfklevende schuimrubberband die voor het plaatsen van het raam of de
buitendeur op het kozijn gekleefd wordt om de voeg tussen het hout en de
muursponning te dichten en zo te zorgen dat de voegkit zonder problemen
kan gespoten worden
slagluiken venster- of deurluiken die bij de muuropeningen draaibaar zijn aangebracht,
om als afscherming te dienen tegen ongunstige weersomstandigheden
v. vensterluiken
stootvoegen verticale voegen tussen de naast elkaar gemetselde bakstenen
terracotta * bouwmaterialen in een bepaalde soort gebakken aarde
thermische bescherming isolatiestof of -scherm dat temperatuurverschillen reduceert
v. thermisch isolerend, thermische meerwaarde
tolerantiegrens uiterste toegelaten maat- of plaatsingsafwijkingen
Hoofdstuk 8: Verklarende woordenlijst

Plaatsen van ramen en deuren
toleranties toegelaten en algemeen aanvaardbare maat- of plaatsingsafwijkingen
twee-componenten polyurethaanschuim dat bij gebruik uithardt onder invloed van twee reactieve
PUR-schuim hoofdbestanddelen
uitzettingscoëfficiënt verhoudingspercentage van een volumevermeerdering van bepaald materiaal
bij een temperatuurverhoging
uitzettingsvermogen de mogelijke volumevermeerdering van een bepaald materiaal
U-profiel aluminium, houten of kunststofprofiel waarvan de doorsnede een U-vorm
bezit
UV-bestendig eigenschap van een bepaalde afwerkingslaag om schadelijke ultraviolette
stralen tegen te houden
variabele omstandigheden waarbij het klimaat regelmatig schommelingen vertoont
klimatologische
omstandigheden
veranda uitgebouwde, met glas overdekte ruimte in of bij een gebouw
voegbeweging * wijzigingen in afmetingen van de voegstructuur
voegkitten plastisch materiaal voor het opvullen van voegen
voegschuimband dichtingsstrook voor het afdichten van voegen die onder invloed van lucht
een expanderende reactie heeft
v. schuimstrip
voorzetrolluik lichte rolluikconstructie die achteraf voor het raam of een buitendeur wordt
geplaatst
windinfiltraties indringing van tocht in buitenschrijnwerk
z-ankers bevestigingsmiddelen om ramen of buitendeuren in de muursponning vast te
zetten
v. muurankers
zijsluiters speciale insteekstukjes die op het einde van de rolluiklamellen worden
ingeschoven om het onderling verschuiven van de lamellen te beletten
* betekenis van het woord in de context van de inhoud van de module
Hoofdstuk 8: Verklarende woordenlijst 77

78
Plaatsen van ramen en deuren
Aantekeningen
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Aantekeningen

Plaatsen van ramen en deuren
Aantekeningen
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Aantekeningen
79

80
Plaatsen van ramen en deuren
Aantekeningen
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Aantekeningen

MODULAIRE hAnDbOEkEn
hOUt
• Overzicht beschikbare handboeken
• Manuele houtbewerking
• Machinaal houtbewerking (eerste deel)
• Machinaal houtbewerking (tweede deel)
• Machinaal houtbewerking (derde deel)
• Ramen en deuren (eerste deel)
• Plaatsen van ramen en deuren
• Rechte steektrap en bordestrap
• Wanden en plafonds
• Massieve meubelen
• Gevelbekleding
• Binnenschrijnwerk
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid