'Don Rua' — vroeger en nu - Origo

'Don Rua' — vroeger en nu
vrije nieuwsbrief over 'Don Rua' te Ugchelen (1942-1959),
later 's-Heerenberg (1959-1971), en wat ervan voortleeft
nummers 1 t/m 10
2006 - 2007
uitgegeven door
Ton Overtoom

lino: Jan van Schagen s.d.b. (1922-2006)

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 1 Nr. 1 – juni 2006
'Don Rua' — vroeger en nu
Zes jaargangen van DBB-k waren ook voor mij
een goede plaats om bijdragen te leveren, dit jaar
werd het DRN. Nu dat in juni niet verschijnt, en
de formule en de redactie naar ik verwacht wel
zullen worden herzien, neem ik de vrijheid m'n
zeepkistje even ergens anders neer te zetten.
Hier staat het dus, op een vrije plek, niet langer
geheel afhankelijk van anderen. Ik wil het blijven
hebben over het salesiaanse verleden, dat ik deel
met velen van u, en over het heden en de
toekomst, inclusief de invloed die het verleden
daar op heeft. Wie het wil mag het horen.
Deze uitgave beschouw ik als een wijkplaats zo
vaak als elders geen vertrouwde plek is voor
hetgeen ik wil vertellen. Deze nieuwsbrief is dus
niet gebonden aan een vaste frekwentie. Hij
verschijnt naar behoefte en is bedoeld voor de
teksten die ik niet elders kan of wil onderbrengen.
Ik stuur het deze eerste keer aan de velen van
wie ik een email-adres heb. En ook per post, aan
een door mij geselecteerde groep oud-leerlingen,
ex-salesianen en salesianen van wie ik geen
email-adres heb. Graag uw juiste email-adres als
ik het nog niet heb; opzeggen kan ook.
Bij iedere tekst die ik in deze sfeer schrijf, vraag
ik me af wie daar op zit te wachten, en of ik er
niet beter aan zou doen niets van me te laten
horen. Gebrek aan respons valt veel auteurs ten
deel, maar gelukkig zijn er ook tekenen dat wat
ik schrijf door velen wordt gewaardeerd.
Dit blaadje gaat over de lopende kleinschalige
archivarische projekten, zoals die over hetgeen
Jan Klein geschreven heeft. En ook over dingen
die me, al of niet in samenspraak met lezers,
bezighouden: heden, verleden en toekomst in
het perspectief van onze levensroeping.
Materie neigt tot inertie, tenzij er een geest over
vaardig wordt. Ik zit op m'n zeepkist en zie uit
naar vrienden om mee te praten en te lachen. Dit
is mijn manier om iets te maken van het leven,
vrij en hopelijk ook blij. Zo los als maar kan van
oude banden die knellen, open en eerlijk.
Ik doe mijn best om animositeit, controverse en
polemiek te vermijden (hoewel die je soms ook
worden opgedrongen), en me alleen maar bezig
te houden met inhoudelijke zaken. Ik hecht aan
vrijheid van inhoud, plaatsing en opmaak. En
wat ik maak wil ik met m'n vrienden delen.
Don Michele Rua (1837-1910)
Vrij en Blij
Waar halen mensen het toch vandaan dat het
opgeven van eigen vrijheid, ten behoeve van een
collectief of systeem, gode welgevalliger zou zijn
dan vrank en vrij door het leven te gaan, op zoek
naar de beste weg hier en nu? Die 'god' blijkt in
veel gevallen een bundel projekties te zijn.
Zonder zo'n 'god naar 's-mensen beeld en gelijkenis'
en z'n afgeleiden (zoals veel godsdienstige
structuren) is er meer ruimte voor ware religiositeit,
een openstaan voor de dingen zoals ze
werkelijk zijn. Ook trouw aan don Bosco is in de
allereerste plaats trouw aan eigen zieleheil.
Don Bosco schreef eens aan don Rua: "Om van
het kwaad van de hovaardij te genezen raad ik je
het medicijn van de H. Bernardus aan. Herhaal
voor jezelf regelmatig de volgende vragen: waar
kom je vandaan? Wat is je taak op dit ondermaanse?
Waar moet je uitkomen?"
Bij don Bosco is er ruimte te over om vrij en blij
te leven volgens het eigen geweten. Ook onze
loyaliteiten komen hierbij op de tweede plaats.
Nu noch DBBk noch het DRN mij het meest
geschikte forum lijkt voor wat ik u wil vertellen,
acht ik me vrij mijn eigen gang te gaan.
Het bestuur van de DRB bezint zich, naar ik
verneem, op een uitgave van beperkte omvang.
De ongewisheden die daarmee gepaard gaan wil ik
vermijden. Het lijkt me tijd u de eerste aflevering
van mijn vrije nieuwsbrief toe te sturen. Op hoop
van zegen.
Ton Overtoom
vrije nieuwsbrief over 'Don Rua' te Ugchelen (1942-59), later 's-Heerenberg (1959-71), en wat er van voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 2 Nr. 1 – juni 2006
Ton Overtoom
Klein-Dicht
braambos
Je weet niet wie je vrienden zijn,
of wie je kwaad wil doen;
herinner je de oude pijn:
het kan weer gaan als toen.
Half mei ontving ik een brief van Cor Goorts,
als vervolg op zijn brief van 7 februari 2006,
waarin hij herinnerde aan vier teksten van Jan
Klein die hij graag nog eens zou terugzien (zie
'Respons' in 'Don Rua Nieuws' Jg.1 nr.2, blz.4).
Samen met Henk Hendriks vond hij, na het
opruimen van een kast, een hele stapel teksten
van Jan Klein, van 1934 tot het eind van zijn
leven begin 1989. Daarbij zat minstens één van
de gezochte teksten: 'Ballade van het braambos'.
Cor stuurde me een fotocopie van zes gedichten.
De stapel documenten heeft hij naar het provincialaat
te Soest gestuurd. Het zou mooi zijn als
van daaruit de vergaring en archivering van het
werk van Jan Klein gecoördineerd kon worden.
De 'ballade van het braambos' ontstond naar
aanleiding van het gedwongen wachtlopen langs
de spoorlijn Assel-Apeldoorn van 8-13 mei 1943.
Jan en de anderen hebben zich daar in het donker
ongetwijfeld bezeerd aan de braamstruiken.
Hij verwijst naar de aanwezigheid van God in het
brandende braambos: De Heer zei: 'Ik heb gezien
hoe ellendig mijn volk er in Egypte aan toe is, ik
heb hun jammerklachten over hun onderdrukkers
gehoord, ik weet hoe ze lijden. Daarom ben ik
afgedaald om hen uit de macht van de Egyptenaren
te bevrijden,...' (Exodus 3:7-8).
Het aards paradijs in oorlogstijd is als een braambos
vol doornen, God is de tuinier; de takken
dienen als woning en als marteltuig, het bramenbloed
als offer en als godesdrank. Een vreemd en
gekweld gedicht, een 'de profundis' (uit de diepten).
De geschiedenis herhaalt zich eindeloos in veel
varianten, minder erge en ten hemel schreiende.
Die gedachte bracht me op de regels waarmee ik
dit stukje begon. Kan samenleven dan nooit
zonder dat de een de ander dwarszit of erger? Voor
deze aflevering van Klein-Dicht is er deze maand
geen plaats in DRN. Daarom staat ze hier.
Ballade van het Braambos
God is weer in zijn braambos
God wandelt in zijn vuur
God snoeit de takken peinzend
de bramen zijn nog zuur.
De gesels van het braambos
vergiftigen ons vlees
God maakt er goede kruisen van
en laat ze vlot op zee.
Een volk zit in het braambos
God zucht om het gespuis
God jaagt ze niet naar buiten toe
ze zijn toch nergens thuis.
De kruisen van Gods braambos
zijn allemaal bezet
de vastgeprikte volkeren
doen kermend hun gebed.
Dat volk joelt weg uit 't braambos
dat volk gaapt aan de kust
dat volk praait vele kruisen
dat volk laat geen met rust.
Slaan z'haken aan ons braambos
die haapren in ons vel?
verankeren kan de swastika
pas op de grond der hel.
Zij zeilen zonder braambos
hun ijz'ren kruis helt af
daar is geen heil in eikenloof
de zee is hún een graf.
De wereld is een braambos
en God is de tuinier
als tuindersknecht fungeert de dood
hij wacht, hij weet zijn uur, geen nood:
goed bramenbloed is rijp en rood
en purper is Gods bier..
Jan Klein, mei 1943
Dank aan Cor Goorts en Henk Hendriks voor
hun blijvende zorg en aandacht voor het werk
van Jan Klein, die z'n leven lang zoveel heeft
geschreven. En het is zoals we lezen in Jan's
Dagboek naar de zeventig: 'Wie echter schrijft, wordt
minder gauw vermist' (agenda 1-01-1986).
vrije nieuwsbrief over 'Don Rua' te Ugchelen (1942-59), later 's-Heerenberg (1959-71), en wat er van voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 3 Nr. 1 – juni 2006
Toen reisden zij van den berg Hor, op den weg
der Schelfzee, ... doch de ziel des volks werd
verdrietig op dezen weg. (Numeri, 21: 4)
Een lange weg
In 1947 begon de eerste jaargang van 'Een
Nieuw Geluid', kwartaalblad van de Rua-ouds,
dat 42 jaargangen zou kennen. Het bestond naast
'Ouds-Post' van de oudleerlingen van Don Bosco
in Leusden. Die twee bladen fuseerden in 1989
tot 'Ouds Nieuws', dat elf jaar zou bestaan.
Dit ging eind 1999, op uitdrukkelijk verzoek van
de salesianen, op in een gezamenlijke periodiek
van salesianen, ouds en anderen: 'Don Bosco
Binnen-kort' (DBBk). Dat blad verscheen zesmaal
per jaar en ontwikkelde zich tot een open
forum, dat kritische geluiden niet schuwde.
De ontwikkelingen rond het ontstaan van het
zogenaamde 'samenwerkingsverband' (in die tijd
een modewoord) in het vooruitzicht van het
einde van de Nederlandse salesiaanse provincie
en de opname ervan als 'delegatie' in de Vlaamse
inspectie, veroorzaakten allerlei spanningen.
Verschillen van inzicht over hetgeen men
bereiken wilde en de manier waarop, leidden tot
escalaties, onverkwikkelijke toestanden die ik
hier niet meer noemen wil. Ik verbaas me nog
steeds over de houding van de toenmalige
provinciale raad, nu het delegatie-bestuur.
Daarmee kwam, in dit verband, uiteraard een
einde aan de samenwerking met de Rua-Ouds,
die vervolgens besloten opnieuw een eigen
kwartaalblad uit te geven: 'Don Rua Nieuws'
(DRN), onder redactie van dezelfde hoofdredacteur.
Hiermee begon de 60 e jaargang van
de opeenvolgende periodieken van Rua-Ouds.
De oud-leerlingen van Leusden worden verder
aangestuurd vanuit de Don Bosco Groep Nederland
(DBGN) en blijven verbonden met DBBk.
De redacteur van DRN is er na twee afleveringen
mee gestopt. Dat had te maken met onzekerheid
over de voortzetting van het DRN als
papieren uitgave, iets waaraan ook hij hechtte.
Natuurlijk kost het maken en verzenden van een
eigen blad in een oplage van meer dan 300, zelfs
wanneer redactie en schrijvers daar niets voor
krijgen, veel geld. Maar er speelt waarschijnlijk
méér. Met name de afgrenzing van ouds-zaken
en de belangen van de congregatie lijkt ook nu
nog niet helemaal in balans en transparant.
Het zou me niet verbazen wanneer zou blijken
dat, behalve sociaal-psychologische ook 'godsdienstig'
bepaalde factoren een rol spelen. In dat
perspectief gezien was de scheiding, die zichtbaar
werd in het naast elkaar bestaan van DBBk en
DRN, een betreurenswaardige stap achteruit.
Ik onderscheid in de Don Boscosfeer in ruime
zin ten minste vier smaakgroepen: 1. afhakers,
ofwel mensen die niets meer willen weten van
Don Bosco, salesianen of ouds; 2. neutralen,
mensen die het wel aardig vinden af en toe iets te
horen of te lezen, maar die er niet van wakker
liggen; 3. kritisch betrokkenen, mensen die hun eigen
achtergrond welwillend maar kritisch blijven bekijken;
4. orthodoxen, mensen die gewoon salesiaans
bezig willen zijn zoals het 'altijd' is geweest.
Iedere groep heeft wat mij betreft hetzelfde
recht op een eigen standpunt en op het naleven
daarvan. Niet echter om dat op te leggen aan
anderen, en ook niet om mensen met een andere
opvatting of denkwijze dwars te zitten. Vanuit de
eerste en de laatste instelling is echte communicatie
soms moeilijk. Ik richt me primair tot
de kritisch betrokkenen, neutralen en twijfelaars.
Onze 'roeping' omvat ons hele leven van begin
tot eind. We hebben al ontdekt dat de invulling
ervan mettertijd is veranderd. Roeping niet kunnen
volgen, roeping verloren, roeping verwaarloosd
of zelfs te schande gemaakt? Dat soort
oordeel acht ik principieel onaanvaardbaar.
Moeite met geloven, twijfels, geloof kwijtgeraakt,
overtuigd ongelovig? Hoera: dat lijkt me een heel
goed uitgangspunt om verder te zien.
We gaan allemaal dood, vroeg of laat. Wat mij
interesseert is de toestand waarin we dan terecht
zullen komen. Niet qua beloning of straf, maar
de aard van de situatie: zoals we op aarde een lijf
hebben dat aan wetmatigheden onderworpen is,
zo zullen we ook na de dood van ons aardse
lichaam in een bepaalde verschijningsvorm aan
bepaalde wetmatigheden onderworpen zijn.
De traditionele geloofsopvattingen mogen dan
voor veel mensen nog steeds de beste richtingwijzers
zijn, voor veel anderen vormen ze eerder
een onoverkomelijke barrière. Het loslaten van
oude vormen en beelden is dan geen verlies
maar winst: ruimte maken voor echt gelovig zijn,
dat altijd meer een open vraag is dan vast bezit.
Noemen we onszelf niet te gauw ongelovig. Ik
voel me uw reisgenoot in openheid naar de
dingen zoals ze werkelijk zijn: een lange weg!
vrije nieuwsbrief over 'Don Rua' te Ugchelen (1942-59), later 's-Heerenberg (1959-71), en wat er van voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 4 Nr. 1 – juni 2006
Ton Overtoom
Ruimte t'Over
voor wie wil
Bij het lezen van teksten van Jan Klein ben ik
altijd bedacht op, zo niet op zoek naar diepere
gronden. Ieders positie in het bestaan is uniek,
en daarmee ieders perspectief evenzo. Toch zijn
er herkenningspunten, omdat woorden, als symbolen
van betekenis, het bedoelde naar analogie
doen aanvoelen en begrijpen.
do. 17-3-1988
De lichtvlek op de zoldering
lijkt een ovalen opening
naar waar men hemel speurt.
't Is enkel een weerspiegeling
van een of ander lieflijk ding,
die, kerend, de oorsprong kent. 199
Hij herkent de lichtvlek als een natuurkundig
verklaarbaar fenomeen, dat – in omgekeerde
richting de lichtval volgend – naar z'n bron leidt.
Daaronder nu de tweede laag, de parallel,
verwijzend naar een existentieel gegeven: volg
terug wat u verwondert, wat u ontroert, en zie
waar u uitkomt. Het behoeft geen naam, het Is.
Feest boven einderlijn.
Kleiner. Dan: weggewist.
Laten de schilders,
laten de filmers
zien hoe dit is?
Luchten zijn soeverein.
Enkel de waterplas
houdt het voor even vast,
mat, in een vensterglas
door een gordijn. 200
Het volgende gedicht gaat daar op door. Lucht-
en lichteffecten zijn efemerisch, vluchtig, ze worden
gezien in het voorbijgaan, ongrijpbaar. Is het
zo ook niet gesteld met ons zicht op diepere
dingen, ons aanvoelen van wat zich niet laat zien
en vasthouden, laat staan opslaan en bewaren?
En wat we zien gaat schuil als achter matglas.
De kale takken wortelen wijd
in water van een plas.
Daaronder ligt een vacht gespreid
van 't schapenwolkenras.
Blauw, dat er geulen tussen slaat,
loert narrig uit het diepst
tot waar 't in kimgroen overgaat
en voor de glimlach kiest. 202
'Zo boven zo beneden' luidt een, door velen in
velerlei verband geciteerd, hermetisch adagium.
Er zijn meerdere werelden, bestaande op een en
dezelfde kosmische plaats, onderscheiden door
hun coulissen, beter: aanschouwingswijzen. Hier
en nu vangen we er soms al een glimp van op.
wo. 16-3-1988
Donzig gewatteerd met mossen,
staan de stronken van de bossen
't 'In Memoriam' uit te slaan:
"Sterven komt er niet op aan!" 197
'In memoriam', niet vergeten: gezien in het licht
van het bovenstaande bestaat er geen dood: 'vita
mutatur, non tollitur' (het leven verandert, maar
houdt niet op). Dus uiteindelijk komt sterven er
niet op aan. Er zijn overgangen, als op- of nedergang
van groot belang. Maar geen dood, geen
uitzichtloze toestanden, geen nu of nooit meer.
In dennebossen staat dit licht
langs stammen glorend opgericht,
maar in de sparren raakt het zoek.
Dicht groen heeft zelf al 't licht geboekt.
Oneven, weifelachtig glimt
iets rose tussen 't grijs dat klimt
en tot weids blauwen opengaat
terwijl de west aan 't duist'ren slaat.
Westen springt weer uit de band,
maar in 't koperkleurend oosten
neemt het branden, en het roosten
van zonsopgang de overhand
en m'n schaduw fietst me voor,
zwak getekend op de bermen
in een gouden vlek ontfermen
onder 't rampenrijk décor. 198
Pater Jan is onderweg, op z'n fiets, zich bewust
van z'n schaduw, als troostend accent, als bewijs
van z'n bestaan in een aardse omgeving, waar het
licht soms zoek is, en de dimensies (bovenbeneden,
oost-west, achter-voor) een rampzalige
verwarring kunnen stichten. Jan Klein gaat op in
het grotere geheel en kijkt er z'n ogen op uit.
Bomen stomen
bij dit domen
tot het hemelheem.
Berken, lorken:
pijpen orgel
dun en dicht opeen. 195
Tot slot een synesthetische verschuiving van
zien naar horen: de bomen barsten los als een
pijporgel dat de lof zingt van het onbenoembare.
vrije nieuwsbrief over 'Don Rua' te Ugchelen (1942-59), later 's-Heerenberg (1959-71), en wat er van voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 5 Nr. 1 – juni 2006
Don Bosco's Oudste
Eerbiedw. Don Michele Rua (1837-1910)
Ruim 50 jaar geleden verscheen bij Uitgeverij-Boekhandel 'Don Bosco' te Ugchelen bij Apeldoorn de
brochure 'Don Bosco's Oudste', over het leven van de eerbiedwaardige Don Michiel Rua (1837-1910): 16
bladzijden plus een omslag (15x20,5cm). De tekst werd geschreven door pater Jan Klein, de hoofdletterminiaturen
werden getekend door pater Wim Saris. Op het voorblad staat een mooie foto van don Rua,
op het achterblad vinden we de inhoudsopgave (I-XV) en reclame voor salesiana. Het is een heel mooi
archivalium salesianum neerlandicum, het digitaliseren, lezen en bewaren zeker waard. Don Rua werd later
(op 29 oktober 1972) door paus Paulus VI zalig verklaard.
Tekeningen: Wim Saris Tekst: Jan Klein
I WONDER VAN EENVOUD
angzaamaan was de wereld zich het bestaan van een Don Bosco bewust
geworden. Onder rumoer van revolutiekreten en grommende stilten van
onderdrukking en reactie, onder onophoudelijke strijd tussen partijen en
Staat, tussen Staat en Kerk, onder de luidruchtige bombast van de
Vooruitgang en de acties van socialisten en anti-socialisten, had eerst de
stad Turijn, daarna geheel Italië met Rome, en tenslotte Europa en de
wereld (dat deel van de wereld tenminste waar geschiedenis werd
"gemaakt") dit wonderlijk verschijnsel ontdekt: Don Bosco, de moderne
jeugdapostel. Turijn had hem leren kennen als de priester die in enkele
jaren de rebelse jongensbenden van Valdocco om zijn vinger kon
winden; die de armste schooiertjes van de snel groeiende stad een tehuis
had bezorgd. Om ze te onderhouden zamelde hij aalmoezen in tot bij de
Turijnse adel, en het leek alsof hij gebedsverhoringen en wonderen maar
voor het vragen had bij Onze Lieve Vrouw. In Rome hadden de hoogste
kerkelijke autoriteiten deze wonderdoener leren beschouwen als een
heilige en tevens als een van de geduchtste diplomaten van zijn tijd.
Volksmassa's in Spanje en Frankrijk waren in beweging gekomen rond deze arme, charmante priester, die
het Frans amper machtig was en het Spaans amper verstond. Hij had de wereld gewezen op het grote
probleem van de verwaarloosde massajeugd en, door Gods geest geleid, geniale oplossingen aan de hand
gedaan: zijn Oratoria, zijn ambachtsscholen, zijn preventief systeem. Daartoe was hij simpelweg teruggegaan
naar het Evangelie. De eenvoud en de goedheid van de Heiland zelf scheen van hem af te stralen
en wierp een vreemd licht op de verkalkte deftigheid waarin
de goede verstandhouding tussen het volk en zijn priesters
dreigde te verstarren. Met zijn eenvoud en zijn goedheid
bond Don Bosco de jongens aan zich, als hij ze eenmaal
had gewonnen, maar winnen, won hij ze misschien nog
meer door de betovering die er van hem uitging; door de
buitengewone gaven die de H. Geest hem had geschonken
op natuurlijk en bovennatuurlijk gebied. Voor zijn jongens
was het wonderlijke in Don Bosco bijna alledaags
geworden, iets waar geen mens veel aandacht aan schonk.
Niet aldus voor de wereld, die te zeer verblind werd door
Don Bosco's stralende persoonlijkheid dan dat ze zijn
fundamentele eenvoud had kunnen herkennen voor wat ze
was: de karaktertrek die eeuwigheidswaarde schonk aan zijn
werk. 1
1 zie verder : DON BOSCO door Ch. Dury. (wordt vervolgd)
(wordt vervolgd)
vrije nieuwsbrief over 'Don Rua' te Ugchelen (1942-59), later 's-Heerenberg (1959-71), en wat er van voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 6 Nr. 1 – juni 2006
'Amalia' 'Ja Mevrouw',
'ziet gij iets komen?' 'Nee Mevrouw.'
Geen Lief zonder Leed
Over de opvoering van 'Bloed en Liefde' (1931)
van Godfried Bomans in Ugchelen op Carnaval
10 februari 1948 (waaruit pater Dury – herinnert
Piet Alofs zich – bij wijze van protest wegliep),
weet ik niet méér dan mij in m'n eerste jaar
(1949-50) door ouderejaars verteld is, vooral dat
er veel bij gelachen is. Het volgende citaat is
beroemd: 'We zijn ruim zes uur al aan ´t vreten
en nog is ´t einde niet in zicht.' Voorzover mij
bekend zijn aan het einde van het stuk alle
(oorspronkelijk 32) spelers dood.
Nico van Herpt (in Ugchelen sinds november
1947) speelde er een hoofdrol in. Een jaar later
(op 8 juni 1949) stierf hij aan de complicaties van
een blindedarm-ontsteking. Daar was de communiteit
bij mijn komst naar Ugchelen (in
september 1949) nog danig van onder de indruk.
Hij werd begraven op het kerkhof in het Tweede
Bos. De dood als schaterspel, en de dood als
verdrietige realiteit. Er is in de lange geschiedenis
van 'Don Rua' (1942-1971) veel gebeurd wat menigeen
zich nog goed herinneren kan.
Zonder ons, vroegere bewoners van dat 'huis',
zou die geschiedenis voltooid verleden tijd zijn.
Maar we leven nog, we herinneren het ons, lief
en leed. Het houdt ons, in meerdere of mindere
mate, bezig tot op de dag van vandaag. Het heeft
ons gevormd en onze reactie erop heeft nog
steeds gevolgen voor ons leven hier en nu. Dat is
reden genoeg om er, in het voorbijgaan, af en
toe nog eens bij stil te staan. Hoe het er uitzag,
hoe het er toeging, hoe het ons vormde of misvormde,
en hoe we daar later mee zijn omgegaan.
Dát is volgens mij de zin van de reünies en van
het 'Ouds Nieuws' in een of andere vorm. Dat we
'ouds' genoemd worden onderstreept dat vroeger
voorbij is, en dat we ons iedere dag vernieuwen.
Het gaat er niet meer om brave leerlingen te zijn
of salesiaan te willen worden. Zelfs niet om
'gelovig' te zijn, hoewel dat mag. We zijn soms
minder ver van huis dan we misschien denken.
Daar wil ik het over hebben: dat we er, door het
oude los te laten, niet minder bijhoren. Het schept
ruimte, bevrijdt ons van ballast. Ook dát mag.
Op website Origo vindt u o.a. teksten van en
over Jan Klein en andere Rua-archivalia, deels als
pdf-bestanden die u kunt lezen, opslaan of
afdrukken. Maak een 'favoriet' van het adres:
http://members.home.nl/ajm.overtoom.
Toezending
kosten
toezending per email of post gratis
(op papier per post kost me ± € 1 per exemplaar)
vrijwillige bijdragen 454400
op girorekening t.n.v. A. Overtoom
aanmelding/opzegging
per email origo@home.nl
per brief redactie-adres
glas-in-lood 'Don Rua' Ugchelen
Redactie
naam A.J.M. Overtoom
straat Hofakkers 6
plaats 9468 EE Annen
telefoon 0592 - 271 586
email origo@home.nl
website http://members.home.nl/ajm.overtoom
Colofon
De tekst is opgemaakt in twee kolommen, in het
lettertype Garamond 11 pt, koppen in Comic
Sans MS 14 pt.
Digitale weergave per aflevering in pdf-formaat,
op de homepage en per email. Gratis lezers zijn:
Acrobat Reader en FoxitReader (kijk voor info en
download op: www.foxitsoftware.com).
Axioma
Uitzonderingen zijn meer regel dan uitzondering.
vrije nieuwsbrief over 'Don Rua' te Ugchelen (1942-59), later 's-Heerenberg (1959-71), en wat er van voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 1 Nr. 2 – augustus 2006
60 jaar
Zoals ik in de eerste aflevering van deze nieuwsbrief
schreef loopt dit jaar de 60 e jaargang van
de gezamenlijke ouds-bladen in ons land, al is de
bond van oud-leerlingen dan ook aan haar derde
jeugd begonnen. De periodieken zijn bovendien
nogal in beweging, en het is afwachten welk
evenwicht daaruit tevoorschijn zal komen.
De salesianen in Nederland gedenken dit jaar het
diamanten priesterfeest van Bertus Ronteltap
en van Adriaan Reijkers. De eerste werd gewijd
op 30 juni 1946 in Bollengo (Italië), de tweede op
28 juli 1946 in Den Haag, evenals Kees de Braak
(uitgetreden in 1953). In Oud-Heverlee werden
op 3 februari 1946 gewijd Theo Ham (+1995) en
Jacques van Brakel (+1974).
Bertus Ronteltap (13-2-1913), nu wonend in het
Berchmanianum te Nijmegen, is de jongste van
de twee; Adriaan Reijkers (9-12-1911), Rijswijk,
met zijn 94 jaren de nestor. Het kan natuurlijk
altijd nog langer geleden: Leo van der Bol
(geboren 1-2-1917) werd te Bollengo gewijd op 1
juli 1945, en Wim Gubbels (geboren 7 november
1912) op 22 juli 1945 in Ugchelen.
Toen Bertus Ronteltap in 1986 40 jaar priester
was, schreef Jan Klein in zijn agenda (zie de afbeelding
onderaan) dit gedichtje voor hem:
Wel Bertus, als je 't soms niet wist:
wij hebben steeds genoten
niet slechts van je anekdoten,
maar zo maar, van je aanwezigheid,
omdat jij jou was; grof gezeid:
bonk goedheid, onverdroten.
Blijf asjeblieft nog lange tijd
in onze liefde omsloten.
Beide 'diamanten' hebben zich, behalve als biechtvader,
ook verdienstelijk gemaakt als bestuurder.
Pater Ronteltap was jarenlang directeur in Twello
en in Rijswijk, pater Reijkers was directeur van de
Technische School in Leusden.
Ik wil pater Ronteltap (jarenlang mijn biechtvader)
en pater Reijkers, met wie ik de laatste jaren aangename
contacten heb, hier van harte feliciteren.
Don Rua (1837-1910)
Oude Vrienden
zijn onvervangbaar
Wat mij altijd weer verbaast is de nonchalance
waarmee wij deze aardbol bewonen, alsof het zo
vanzelfsprekend is dat die, tijdens haar vrije val
in de ruimte, haar dunne schil van lucht en water
behoudt, en wel in een stabiel variabel evenwicht,
dat leven mogelijk maakt.
Het sociale klimaat waarin wij leven is op een
vergelijkbare manier noodzakelijk voor ons
bestaan als mens. Niettemin gedragen wij ons
ook hierin vaak ongelooflijk nonchalant, alsof
het niet op kan. Naarmate wij ouder worden is
dat natuurlijk steeds minder waar.
Tantes van over de 90 horen we zeggen dat al
hun leeftijdgenoten verdwenen zijn, vooral de
mannen. Ik ben nu 70, ergens midden in onze
ouds-groep. Als ik het goed berekend heb, was
de gemiddelde leeftijd van de Nederlandse salesianen
bij hun overlijden ruim 71 jaar.
Hoe lang hebben we nog om elkaars doen en
laten af te keuren, alsof wij het beter weten. Hoe
lang kunnen we elkaar nog afwijzen, doodzwijgen,
mails niet of slordig beantwoorden, geen respect
tonen voor elkaars werk en verdiensten. Is dat niet
een beetje kortzichtig en ook 'zonde'?
Want oude vrienden, mensen die ons zelfs nog
langer kennen dan onze vrouw en kinderen,
worden steeds zeldzamer, de contacten minder
frekwent. Met wie delen we onze herinneringen
nog? Met wie waren wij ooit samen onderweg?
Reden genoeg om ze in ere te houden.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 2 Nr. 2 – augustus 2006
Ton Overtoom
Klein-Dicht
Maria-Mis
In mijn oude Liber Usualis vind ik een knipsel uit
het Salesiaans Nieuws van (vermoedelijk) mei
1960, want achterop staat iets van de missierubriek
Vuur en Vlam, met een verwijzing naar
een datum in het volgende jaar: 24 mei 1961. Ons
stukje begint met een korte inleiding. De kop
luidt: 'Mis voor Maria'. Pater Klein noemt zichzelf
daarin, heel bescheiden, 'de tekstschrijver':
DE MAAND MEI, de mei, de maand van Maria, de
maand van het feest van Maria Hulp. Om u in de
stemming te brengen, geven we op deze pagina een
proeve van bewerking voor melodieteksten die
zouden kunnen worden gezongen in een gemeenschapsmis
ter ere van Maria Hulp der Christenen.
De tekstschrijver heeft zich laten inspireren door
de wisselende gedeelten van de mis Salve Sancta
Parens, en door de hymne Saepe dum Christi.
Openingszang
Gegroet, gij Moederheiligheid
die 's Konings Gulden Tempel zijt
en Hof der Rijksgenoten.
De Heerser van het wijd heelal
– van 't Geestendom, van 't Sterrental –
houdt gij in u besloten.
Wij zijn met u Zijn Tempelwoon,
Zijn Kerk die rijst, in uw persoon,
tot Gods geheimste Teken.
Gij zijt de Hulp van iedre staat:
van pausdom en episcopaat,
van priesterschap en leken.
Mooi Manelicht, hoog Zonnelicht
dat schrik en angst en onheil sticht
in Satans duister leger,
o Helpster in Gods eigen werk,
Maria, laat Zijn Heilge Kerk
in vrede en eendracht leven.
Offerandelied
Gij hebt Gods Zoon gedragen
door zaligende dagen,
Maria, in uw schoot.
Gij hebt Hem mogen voeden,
o tederste der moeders,
met melk en wijn en brood.
Wees onze goede aarde
waar Christus' blijde zaden
Hem leevren 't honderdvoud.
Laat Hem in ons gedijen
tot die vervulde tijden
van ruisend korengoud.
Dat wij Hem mét u danken,
wij, Christus' wingerdranken
in vrije zomerlucht,
met brood uit onze huizen,
met Wijn uit onze druiven,
met gloeiend rijpe vrucht.
Slotlied
Zalig wie Gods Woord ontvangen
mag in 't eigen hartebloed!
Zalig wie het stil laat groeien:
o Maria, wees gegroet.
Wees verheugd, gij vol genade,
Gij hebt zelf de Heer gevoed,
Hem gelaafd met al Zijn gaven:
o Maria, wees gegroet.
Hij is bij u... Wees gezegend!
En gezegend, Vlees en Bloed,
is de Vrucht die gij mocht kweken:
o Maria, wees gegroet.
Toen pater Jan dit schreef was hij 42 jaar en in de
bloei van zijn leven als dichter, schrijver en docent.
De salesiaanse werken in Nederland vertoonden
nog steeds een opgaande lijn, maar het omslagpunt
kwam met rasse schreden naderbij. Het was
middenin het pontificaat van Joannes XXIII die,
tot op zekere hoogte te laat en vergeefs, heeft
geprobeerd 'het schip van Petrus' bij te sturen.
In deze liedtekst van Jan Klein staan de gelovigen
als 'leken' nog steeds helemaal achteraan in de lange
rij van hiërarchen. De Kerk als instituut heeft nog
steeds een levensbedreigend groot waterhoofd van
zichzelf en hun functie overschattende 'gezagsdragers'.
Misschien moet de Kerk als geheel nog eens
in het noviciaat: de oude kop vervangen door een
meer authentiek en evangelisch exemplaar.
De Kerk is als Zacheüs, die te klein was om door
de bomen het bos, door de menigte zijn Heer te
zien en daarom maar hoog in de boom klom. Hij
moet nu eerst weer eens kijken hoe hij zonder
ongelukken omlaag komt, waarna de Waarheid ook
bij hem haar intrek kan nemen: het mannelijke
denken dient zijn denkbeeldige primaat op te geven
om toegankelijk te worden voor vrouwe Sophia.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 3 Nr. 2 – augustus 2006
Stijl en Visie
Een lestekst van pater Jan Klein ten behoeve van zijn
lessen Nederlands te 's-Heerenberg in de jaren zestig.
In de eerste aflevering het Don Rua Nieuws
stond (in Klein-Dicht) de aankondiging van een
nieuw projekt: het bijeenbrengen van gedichten
en andere teksten van Jan Klein. Jos Graas (Don
Rua 1958-65) stuurde mij op 10 april 2006 de
lestekst 'Stijl en Visie' toe, die pater Klein in
stencil had uitgegeven te 's-Heerenberg op 14
januari 1962 ('Zondag van de Bruiloft te Kana').
Het zijn twee verlijmde bundeltjes, formaat 21,5
bij 26,5 à 27 cm, more solito stampvol getypt met
tekst, compleet met een per bladzij verschillende
koptekst. Op de eerste pagina staat de hele inhoudsopgave,
op de tweede een zaakregister met (heel
handig) verwijzingen naar paragraaf-nummers.
Het eerste deel (Stijl) bevat elf hoofdstukken in 106
paragrafen op 63 bladzijden (inclusief het eerste
blad). Het tweede deel (Visie) bevat zeven hoofdstukken
(12-18) in 56 paragrafen op 41 bladzijden
(exclusief de onbedrukte, door Jos beschreven en
met een plaatje versierde, eerste bladzijde).
Omdat ik goede herinneringen heb aan de lessen
van Jan Klein in Ugchelen, maar er toen nog geen
tekst bij geleverd werd, was ik erg benieuwd naar
dit stuk, en ik ging ervan uit dat ook anderen het
wel eens zouden willen inzien. Daarmee was het
plan geboren om het te digitaliseren.
Met de scanner heb ik van elke bladzij een plaatje
gemaakt (eerste blad hierboven afgedrukt), plus – via
ocr – een tekstbestand (voorbeeld rechts boven).
Het resultaat is een tekst in 11 punts Garamond op
112 bladzijden A4, genummerd in de voettekst, en
met per bladzijde verschillende kopteksten.
1 lá @'i HOOFD@Q@'TUK VIJF
K-OER ";,-7ER eil-T JNSIE I@EN e
TAAL HEEFT IBTS@ve,a,een
daas 1 in, -haar r i;tmr-" van een
gloed in m tr ue ht@ar visie; van
een bouw in ha--ir
zinsatructuur tuur? zij be-we-gt!b
11 Het is een koers-. een, taákoers in
het gr@oo.ty -,ee;ri
zinskoe,-r,s van nptbij. Do i we
in@,de zin.zulleti viáden, komen In,te,.r' in
het grootw @terug, als we het zullen
hebben over de.--hoo'fdbouw
resultaat van OCR begin hoofdstuk V
Het doet me genoegen u deze tekst te kunnen
aanbieden, al is het uiteraard niet op papier, maar op
de website (adres onder 'Redactie') en wel – zoals
intussen gebruikelijk – als pdf-bestand (jksv-ajm.pdf).
Voor het bekijken raad ik het gebruik aan van de
Foxit Reader (zie homepage en colofon). Vanuit
dat programma een of meer pagina's afdrukken
(op schaal 100%) levert een goed resultaat op.
Dit is dus een van de zgn. 'kleinschalige archivalische
projekten', en het eindresultaat is tale quale, (zowel in
digitale vorm als afgedrukt) geschikt voor het
salesiaans archief. Ik weet niet of een originele versie
daarin aanwezig is, maar deze nieuwe is het m.i.
zeker waard daarin opgenomen te worden.
De bladzij-nummering in het pdf-bestand komt
overeen met die in de voettekst, wat het naslaan
vergemakkelijkt. De tekst staat vol met gedichten
en fragmenten uit de Nederlandse literatuur,
mooi om eens na te lezen of in andere context te
gebruiken. De overvloedige informatie over stijl
en visie, met de lawine aan termen en begrippen
(waarvan ik me afvraag waar hij ze allemaal
vandaan heeft), is mij soms te machtig.
Ik houd me aanbevolen voor bij u bekende
gegevens over het onstaan en het gebruik van
deze lestekst, van welks bestaan ik niet eerder op
de hoogte was. Ook informatie over door pater
Klein gevolgde cursussen (MO-A en MO-B), en
de eventuele invloed daarvan op deze tekst
hebben mijn belangstelling.
Naar verluidt waren er meningsverschillen die
het behalen van het MO-B diploma in de weg
stonden. Is daar iets over bekend? Graag uw
'epiek' over Jan Kleins geliefde 'idiek', waar ik op
het internet niets over vinden kan. Ook schijnt
hij gecorrespondeerd te hebben met Anton van
Duinkerken. Is daar iets van bewaard gebleven?
De Geest overal te herkennen, dat is katholiek.
De Geest te mogen openbaren zoals Hij overal
schuilt, dat is schrijven. (jksv-ajm.pdf, p.83)
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 4 Nr. 2 – augustus 2006
Ton Overtoom
Ruimte t'Over
broer en zussen
Jan Klein (1917-1989; 71 jr.) had een broer Ben
(1921-2000; 79 jr.; getrouwd en vijf kinderen) en
twee zussen: Lien (+2001) en Sien (1919-2002;
83 jr.), beiden ongehuwd gebleven. Zij vormden
pater Jan z'n thuisbasis. Er was wederzijds een
grote betrokkenheid, waarin ook zijn gedichten
een plaats hadden. Zo schreef hij voor de 35jarige
bruiloft van zijn broer en schoonzus een
gedicht in het Gronings, genoteerd in zijn
agenda op 1 augustus 1986.
Ik heb het gereconstrueerd met de hulp van de
jongste dochter, met wie Jan jarenlang gedichten
uitwisselde. Het zijn twee strofen van vier regels,
elk een jambische pentameter (vijfvoeter).
Mooi laidje zong van "25 jaor"
Veur 35 mos't nog mooier gaon,
mit aal joen bunsels dommiet bie mekaor
Ain pronk-laid, mor G. Teis haar 't beter daon.
Ie heb'n 't ook ja lapt. 't Was prachtig zo
en gold en daiemant komt al in 't zicht.
Nou: Zegen, heil, gezondheid, 'spie' en Co
dan wil 't ja wel, mien jong, mien laive wicht!
'Nog net geen pronk-lied' staat er onder, want met
Geert Teis (de dichter van het Groninger volkslied)
wil hij zich niet meten. En spie zal wel een naam
zijn uit hun jeugdjaren. Hier de vertaling:
Een mooi liedje zong van "25 jaar",
voor 35 moest het nog mooier gaan,
met al jullie deugnieten straks bij elkaar
een pronk-lied, maar G. Teis heeft 't beter gedaan.
Jullie hebben het klaargespeeld. 't Was prachtig zo,
en goud en diamant komen al in zicht.
Nou: zegen, heil, gezondheid, 'spie' en Co,
dan lukt het wel, m'n jong, m'n lieve wicht!
Bij de uitvaart van zus Lien werd, door Bennies
zoon, een gedicht voorgelezen dat Jan had geschreven
voor haar verjaardag. Het werd door hem
gepresenteerd als volgt:
"Hoe kennen we Lien nog meer? In de kamer
hangt een boekenkast aan de muur. Er staan
boeken maar ook agenda's van Jan Klein, broer
van Lien. Salesiaan van Don Bosco, dichter. De
agenda's staan vol met kleine gedichtjes over de
natuur, over geloof, over kleine dingen. Elk stukje
papier, elk hoekje is volgegeschreven. Net zo
zuinig als Lien. Ik vond een gedicht, ter ere van
Lien haar verjaardag 26 september. Luister maar:
Zijn de ramen schoon?
Planten goed begoôn?
Lientje komt weer thuis!
Waar is 't solo-spel?
Joepie, alles wel?
Alles is weer pluis!
Televisie aan,
telefoon ernaast,
nou begint de leut!
Val niet van de trap,
Laat de zeemlap lap.
Neem nog maar een neut!
Een huiselijk tafereel in dichtwoorden gezet door
broer Jan. Lien met haar groene vingers en liefde
voor de parkiet Joepie. Na hard werken genieten
van tv en borreltje. In de duster op de bank. Liever
geen bezoek! Samen met Sien, haar zus. Een goed
leven samen."
Ter Apel is in pater Jan zijn leven en beleven altijd
een grote rol blijven spelen. Hier een herinnering
aan de oude school, waar hij ooit de Mis heeft
opgedragen, toen een bouwval min of meer.
Schoolwrak waar ik ooit moest wezen
om er feest'lijk mis te lezen.
Vrucht van ouderzorg en bee
("Wil de schoolplein netjes houden")
Laatste rest van naamplaat, 't gouden
mozaïek? Een stil "St. J".
En bij de begrafenis van Bennie, in september 2000,
werd van broer en oom Jan 'Te uwer herinnering'
voorgelezen:
Zal ik ooit
in later dagen
mij beklagen
om wat dan
verloren is?
Alwat nu geboren is
in een Meimaand
als een wonder:
Zal ik 't missen
als ik onder
Aarde en Hemel
ben gestopt?
Niet te klagen:
Op is Op.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 5 Nr. 2 – augustus 2006
Don Bosco's Oudste (deel 2)
n zo was het, bij Don Bosco's dood, aan Kardinaal Ferrieri niet
moeilijk gevallen, om zelfs Z.H. Leo XIII er van te overtuigen, dat het
werk van Don Bosco nu wankelde op zijn grondvesten; dat zijn
Congregatie, de Salesianen maar het best kon worden opgeheven en
de leden ondergebracht bij een andere, oudere, stabielere orde. Het
bestaan van Don Bosco's Werk hing even in de weegschaal. Dat de
Salesianen zich konden handhaven, was deels te danken aan de ijver
van een van Don Bosco's trouwste Oud-Leerlingen en Medewerkers,
mgr. Manacorda, die hun zaak verdedigde bij hoog en bij laag; deels
aan het optreden van de Salesianen zelf. Wat Leo III vooral had
gevreesd, waren onenigheid en afscheidingen in de Congregatie; zijn
vrees werd geheel weggenomen door twee brieven uit Turijn. De
eerste van Don Michiel Rua. Twee jaar voor Don Bosco's dood, in
1886, was Don Rua door de H. Stoel benoemd tot Vicaris van Don
Bosco, met recht van opvolging. Maar de stukken waren niet
doorgekomen, en met een voorbeeldige nauwgezetheid vroeg hij nu
aan de Paus om te voorzien in de opvolging en dan liefst met
voorbijgaan van zijn persoon. Daags daarna ontving de Kardinaal
Protector der Salesianen een gezamenlijke brief van de andere leden van het Hoofdkapittel, het opperste
bestuursorgaan der Salesiaanse Sociëteit. Daarin drongen ze, met pit van redenen, aan op de benoeming
van Don Michiel Rua als Algemeen Overste. Duidelijker blijk van eensgezindheid bij het Kapittel en van
deugdzaamheid bij Don Bosco's eventuele opvolger kon de Paus niet verlangen: hij benoemde Don
Michiel Rua tot Algemeen Overste der Salesianen voor de tijd van twaalf jaar. Don Bosco's levenswerk
was gered niet alleen, het ging zijn tweede leeftijd in, de leeftijd van de rijpe jeugd. En het zou de wasdom
bereiken onder de zorgen van Don Bosco's Oudste, de Eerste en volmaakte Salesiaan, en van andere
eveneens volwassen religieuzen.
en noemt Don Bosco geen Salesiaan, evenmin als men St. Ignatius
Jezuïet noemt, of Ons Heer Jezus een Christen: Christenen, Jezuïeten
en Salesianen zijn namen van kinderen, van volgelingen, niet van
stichters. Don Rua was, in tijd en in deugden, de Eerste Salesiaan: in
hem kan men als in een klare spiegel zien, wat Don Bosco voorhad
toen hij de Salesianen stichtte. In één van zijn "dromen" – zeg maar:
visioenen – zocht Don Bosco tevergeefs naar helpers voor zijn
jeugdwerk. Iedereen liep bij hem weg, tot hij er een paar, steeds in de
droom, letterlijk aan zich verbond met een hoofdband waarop
geschreven stond: GEHOORZAAMHEID. Hij stichtte dus zijn Salesiaanse
Congregatie voor zijn jeugdwerk, maar pas lange tijd na zijn dood werd
duidelijk hoe hij het had aangelegd: hij had een vriendenkring gevormd,
een gezin van broeders-in-Don-Bosco, die elkaar vonden in eensgezind
ploeteren voor een gemeenschappelijk doel. Ieder behield, in alle
eenvoud zijn eigen persoonlijkheid, maar wist zijn initiatief
ondergeschikt te maken aan een vaderlijk gezag, dat na Don Bosco's
dood steeds belichaamd bleef in een waarlijk vaderlijke gestalte, zozeer
vaderlijk, dat het nog steeds is als ware Don Bosco nooit gestorven.
Geen waarachtig Salesiaan, of hij ziet in de Algemeen Overste Don Bosco-onder-ons, op een wijze die
slechts vergelijkbaar is met de aanwezigheid van Christus in Zijn Plaatsbekleder, indien deze vergelijking
tussen het grootste en het kleinste geoorloofd is. Om een dergelijke, menselijkerwijze onvoorzienbare
traditie mogelijk te maken, om aldus in vlees en bloed het zeer oud en zeer modern idee van "Liefdebond"
te verwezenlijken, schonk God aan Don Bosco zijn Eerste Salesiaan: Don Michiel Rua. Van hem
beweerde Don Bosco: "Als men mij vroeg de vinger te leggen op een plek in Don Rua, waar de deugd niet
op haar volmaaktst schittert, zou ik het niet kunnen... Vertelde men mij, dat Don Rua een wonder had
gedaan, ik zou het voetstoots aannemen... Als God tegen me zei: 'Don Bosco, bereid je voor, want je moet
sterven. Kies een opvolger en vraag voor hem alles wat je denkt dat hij in zijn functie nodig heeft, en ik zal
het hem geven,' dan zou ik echt niet weten, wat ik God moest vragen, dat Don Rua niet heeft."
tekst: Jan Klein – ill.: Wim Saris wordt vervolgd
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 6 Nr. 2 – augustus 2006
Metanoia
evolutie
Deze nieuwsbrief heeft twee accenten die nauw
samenhangen. Ten eerste herinneringen aan ons
salesiaanse en roomse verleden, ten tweede resonanties
daarvan in het heden. Deze combinatie is
geen vrije keuze maar een ervaringsfeit: vroegere
gebeurtenissen en dat wat ons daaraan herinnert
wekken bij iedereen een reactie op en hebben,
gewild of ongewild, invloed op ieders leven nu.
Het woord 'metanoia' wordt vaak vertaald als
bekering, ommekeer. Ik geef in deze context de
voorkeur aan evolutie, ontplooiing, rijping, groei.
We lopen niet in een cirkel, we kijken niet
achterom, maar we zijn er ons bij iedere stap van
bewust waarvandaan we komen en in welke
richting we gaan. Het verleden kan ons daarbij
tot last zijn, maar ook een steun in de rug.
Behalve moeilijke momenten of periodes hebben
we vroeger ongetwijfeld ook mooie dingen meegemaakt,
goede vrienden gehad, iets geleerd waar
we later wat mee konden doen. We hebben leren
denken over het leven en over de dood en over
een verdere opgang daarna, in welke vorm ook.
We hebben leren zingen en bidden, praten en
luisteren, en dat deden we 'in gemeenschap'.
Voortgang in positieve zin, daar gaat het om. De
weg waarlangs, de manier waarop is van minder
belang. Levenswijze en levensbeschouwing gaan
daarbij hand in hand. Maar als we daar over
praten is het niet om elkaar over te halen tot een
bepaalde levensvisie, integendeel. Evenals don
Bosco deed, helpen we elkaar het beste met een
onvoorwaardelijke acceptatie van hoe we zijn.
Helaas worden religies vaak verontreinigd door
dogmatische en moralistische vooroordelen, die
ons worden opgelegd als een onaangename last.
Maar "wat ik je te dragen geef is licht, zelfs
prettig om bij je te hebben" (Mattheüs 11:30).
Die druk weg te nemen of te relativeren is iets
wat we elkaar kunnen geven: geruststelling, de
bevestiging dat onze eigen weg een goede is.
Dat is geen bemoeizucht, geen zieltjes winnen,
geen wraak nemen voor vermeend onrecht, geen
afvalligheid, geen gebrek aan respect of dankbaarheid.
Wie er niets van wil weten kan het links
laten liggen. Wie er iets aan heeft is niemand verantwoording
verschuldigd: inderdaad 'vrij en blij',
zoals ik het in de eerste nieuwsbrief al zei. We
kunnen, hoe verschillend we ook denken en zijn,
altijd samen verder op onze 'lange wandeling'.
Toezending
kosten
toezending per email of post gratis
(op papier per post kost me ± € 1 per exemplaar)
vrijwillige bijdragen 454400
op girorekening t.n.v. A. Overtoom
aanmelding/opzegging
per email origo@home.nl
per brief redactie-adres
Bijdragen
Tot op heden ontving ik op postrekening 454400
€ 35 als bijdrage voor de papieren editie van de
nieuwsbrief. Deze financiële steun ervaar ik ook
als blijk van waardering en als duw in de rug om
hiermee door te gaan. Mijn hartelijke dank!
Waterrad Hamermolen Ugchelen
Redactie
naam A.J.M. Overtoom
straat Hofakkers 6
plaats 9468 EE Annen
telefoon 0592 - 271 586
email origo@home.nl
website http://members.home.nl/ajm.overtoom
Colofon
De tekst is opgemaakt in twee kolommen, in het
lettertype Garamond 11 pt, koppen (meestal) in
Comic Sans MS 14 pt.
Digitale weergave per aflevering in pdf-formaat,
op de homepage en per email. Gratis lezers zijn:
Acrobat Reader en FoxitReader (kijk voor info en
download op: www.foxitsoftware.com).
(di)Lemma
denken in uitroeptekens is niet verdienstelijker
dan denken in vraagtekens.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 1 Nr. 3 – oktober 2006
Kom, 'n taartje
Commentaar: liever wat te zoet, dan te zuur of te
bitter. Woorden kunnen hard aankomen, ook al
zijn ze niet onvriendelijk bedoeld. Maar dat is altijd
nog beter dan helemaal geen teken van leven. Deze
nieuwsbrief wil genoegen doen, niet kwetsen.
In het september-nummer van het Don Rua Nieuws
meldt het bestuur: "Helaas is Ton Overtoom zijn
eigen blad begonnen en missen wij zijn Carmina
Ruana." Om met het laatste te beginnen: dat was
een rubriek in Don Bosco Binnen-kort van 2004.
Het "helaas" voel ik niet zo, want "een eigen
blad" was niet mijn bedoeling, integendeel: zes
jaar schreef ik in Don Bosco Binnen-kort, en in
twee afleveringen van het Don Rua Nieuws ging ik
op dezelfde voet verder. Er was geen derde.
De website donruabond. nl leek me voor mijn stukjes
geen goede plaats, DRN te onzeker. Zelf iets
maken en rondsturen leek me een experiment dat
de moeite waard kon zijn, zowel technisch (of en
hoe het werkt) als inhoudelijk (projekten).
Gelukkig zijn er ook reacties van instemming en
waardering, b.v. over het pas afgeronde projekt
'Stijl en Visie', digitalisering van de lestekst Nederlandse
literatuur van Jan Klein, en opname daarvan
(als pdf-bestand) in homepage Origo.
Veel van mijn bijdragen horen ook niet thuis in
DBB-k of DRN, terwijl ze misschien toch voor
menig lezer interessant zijn. Ik hoef me daar nu niet
meer zo druk om te maken: niemand hoeft het te
lezen en opzeggen kan immers ook.
In deze derde aflevering een eerste stukje over 'De
Kiem', huisperiodiek van 's-Heerenberg. Dat is een
bron van informatie, herkenning en vermaak. Op de
website zullen daar stukjes uit verschijnen. Kijk
onder de link archief (die de link pdf vervangt).
Cila Lausberg, keramiek
Op Origo de tekst van
een werkstuk kerkelijk
recht (codex-ajm.pdf),
geschreven in 1963 in
Oud-Heverlee, en een
thema-artikel (Kerk en
macht), waarin ik mijzelf
rekenschap geef
van mijn tegenwoordige
mening daarover. Die is
niet bepaald orthodoxrooms,
maar hopelijk
wel katholiek-christelijk.
Don Rua, Ugchelen (oliedruk)
Tam-tam
berichten
Op 29 augustus bezocht ik de website van de
Don Rua Bond (www.donruabond.nl) en postte
in de rubriek forum het volgende berichtje:
"Dat Antoon van Wiggen overleden was hoorde
ik, twee weken daarna, toen ik toevallig iemand
belde. Dit soort informatie zou m.i. beter via de
tam-tam, i.c. een emailbericht aan geïnteresseerden,
kunnen worden verspreid, dan op deze website
alleen. Kan de DRB zo'n lijst aanleggen en in
dergelijke gevallen een email sturen? Dat zou
natuurlijk ook meteen door de salesianen gedaan
kunnen worden, zoals Herman Lieberom vroeger
deed. Het gaat om mensen die we heel lang kennen
en van wie we misschien afscheid willen nemen."
Het was een poging, het oplaten van een vlieger
om te zien of er leven in die website zit. Maar nu,
ruim een maand later, heb ik er, noch van het
DRB-bestuur noch van de delegatie (die deze site
uiteraard met aandacht volgen) enige reactie op
ontvangen. Als geen van beide het wil doen, dan
ligt een privé-initiatief voor de hand. Nodig zijn
drie dingen: informatie vanwege de delegatie, een
adres-groep in een email-programma en iemand die
overlijdensberichten onmiddellijk verstuurt, ook als
de datum van de uitvaart nog niet vastligt.
Is er in Soest niet iemand die dat met liefde op zich
wil nemen? Kleine moeite, grote verdienste.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 2 Nr. 3 – oktober 2006
Ton Overtoom
Klein-Dicht
dozen
In de kartonnen dozen op zolder vind ik allerlei
uit het salesiaanse verleden, nog steeds niet goed
gearchiveerd en opgeborgen. Behalve periodieke
onzekerheid en bijna-wanhoop levert dat soms
ook verrassingen op. Zo vond ik een geel vel
met daarop gestencild een brief aan een directie,
om een stukje te mogen plaatsen voor het
werven van roepingen, gedateerd 19 maart 1960.
Maar er staat meer op: een tekening van don
Bosco met een jongen, en een van een schip op
zee en drie kolommen. De aankondiging van de
film 'Slag om de V-1 (Hitler's meest geheime
wapen onder de ogen van de Duitsers naar
Londen gesmokkeld)'. En een don Bosco-gedicht
van Jan Klein: Ogen van Don Bosco. In mijn
database probeer ik dat dan terug te vinden.
Zoals u kunt zien in de afdruk hieronder is er
geen programma van het Don Bosco-feest van
1960 in mijn collectie. Wel van 1961, maar dat
blijkt niet meer te zijn dan een gele omslag met
een dubbelgevouwen blaadje erin, dus vier
bladzijden, met alleen maar titels, geen teksten.
Wie heeft die "Gezangen uit de Gemeenschapsmis
t.e.v. Sint Jan Bosco" van Jan Klein?
Ogen van Don Bosco:
klare zonnegloed.
Bleef een hart ooit duister
in die blijde vloed?
Zonde en angsten wijken
voor Uw Christusoog:
alles is vertrouwen,
alles is geloof.
Sluier van de tijden
die nog komen gaan
krijgt Gij weggeschoven
en Gij ziet ons staan:
aan de verste stranden
zoon bij zoon bij zoon.
Alles wordt U helder,
alles wordt gewoon.
Nachtelijke streken
zijt Gij doorgegaan:
langs de weg vol doornen
ons al voorgegaan.
Maar er bloeien rozen
van Gods hemeljeugd.
Alles is daar liefde,
alles is daar vreugd.
Jan Klein
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 3 Nr. 3 – oktober 2006
De Kiem
Frits Winter maakte mij attent op de Kroniek in
het huisblad De Kiem, die hij een tijdlang heeft
verzorgd. Van mijn broer Frans had ik een paar
jaar geleden wat afleveringen van dat blad in
bewaring gekregen. Opzoeken dus. En – zoals
mijn gewoonte nu eenmaal is – inventariseren.
De eerste aflevering verscheen in 1959, bij het
eerste Inspecteursfeest na de verhuizing, met een
omslagtekening van 'JR'. Het hoofdartikel was
een interview met don Hannibale Bortoluzzi.
Het volgende nummer in mijn archief is nr. 4 van
maart 1960, met een omslag van Hans Voet.
Dan vind ik twee hele jaargangen met een
nieuwe gedrukte omslag, de bekende open hand,
eerst op geel, vanaf februari 1962 op oranje papier.
Het blad werd gedrukt op folio (21x33 cm), en dan
dubbelgevouwen en van twee nietjes voorzien. Het
aantal bladzijden bedroeg in het eerste jaar 10, het
tweede jaar 16 en het derde jaar 20 pagina's.
Pater Kool was moderator. In het julinummer
van de tweede jaargang (1960-61) schreef hij, tot
mijn aangename verrassing: "Mhr. Overtoom gaat
ons verlaten [theologie], met een stel lamme
armen van het draaien van de stencilmachine.
Als wij hem niet hadden gehad... Dag Kiem!"
Dank je Dirk, en se non è vero è ben trovato.
De hand regeerde drie jaargangen lang, tot de
voorraad van 5000 oranje exemplaren, bij een
oplage van 450 stuks, na elf nummers op was. In
die jaargangen staan, behalve de al genoemde
Kroniek, heel leuke en interessante bijdragen en
historische gegevens. Daar gaan we iets mee
doen in deze nieuwsbrief.
In de vijfde jaargang kwam er, behalve een ander
uiterlijk, ook een nieuwe redactie en was er
sprake van 'heraktualisering' van het blad. Meer
dan twee nummers daarvan heb ik niet, dus ik weet
niet hoe lang het blad nog is verschenen. Wie oude
Kiem-bladen heeft en ze kwijt wil: breng maar mee
naar de reünie, er is altijd wel belangstelling voor.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 4 Nr. 3 – oktober 2006
Ton Overtoom
Ruimte t'Over
een eigen plaats
Op zoek naar stof voor deze vijfde aflevering,
liep (scrollde) ik door de agendagedichten die ik
heb overgetypt uit de schriften van Henk
Hendriks (zijn werk verdient een periodieke
commemoratie). Zo kwam ik terecht bij donderdag
2 februari 1989, zo maar een midwinterse dag.
Wat ik vind, dat vind ik.
Vraag me nooit waarom.
't Labyrint der Vinding
krult van ouderdom.
Niet 'maken', maar 'vinden' is wat de mens voor
verstarring behoedt, en dat leert men door open te
staan, zich niet af te sluiten voor het onbekende. Dat
vinden is geen fundament voor gelijk hebben, maar
wel voor wijsheid. En die wijsheid verdient respect,
geen wijsneuzig tegenargument.
Met minder hoofdhaar dan de rest
leeft de oude knar zich uit
in heel een tors vol twijgenpest:
een pels, een berehuid.
De monstereik kweekt, onder 't haar,
een last van bult aan bult
en ('t is een echte bultenaar)
zijn eek-ris krijgt de schuld.
De ouder wordende mens, vaak sedentair, is als
een oude eik, vol warrigheid en bulten. De groei
in glad verband is eruit, maar er woekert nog van
alles. Het kan de mens niet meer zoveel schelen
hoe hij eruit ziet, wat men van hem denkt. 't Is
hoogstens de schuld van z'n gade.
I
Iedere boom verweert zijn wezen
tegen Machten van zijn Plek.
Uit die Machten zelf verrezen
staat hij standaard voor zijn Stek.
Dat is het paradoxale van het menselijk bestaan
op deze aarde: van de ene kant zijn we wat we
zijn bij de gratie van de krachten die onze fysieke
verschijning mogelijk maken en beheersen, maar
van de andere kant moeten wij ons daar, in ons
diepste wezen, schrap tegen zetten.
Een extra probleem hierbij is dat we met velen
zijn in een beperkte ruimte, lichamelijk zowel als
geestelijk. We zijn sociale dieren, maar ook zeer
individualistisch aangelegd. Daar een evenwicht
in te vinden is een taak die ons een leven lang
bezig houdt. Ieder zijn eigen plaats.
II
Er zijn teveel bomen.
't Is net als met mensen:
Wie kan in elk komen
zo als hij zou wensen?
Pater Jan zit niet vast aan een enkel beeld: het
verschuift moeiteloos van groot naar klein, van
een grote boom naar 't kleinste mos. Maar overal
ziet hij het leven in, en ook dat weer van kleinste
'ik' naar alomvattende natuur. Elkaar ontzien, dat
is het geheim van deze schoonheid.
Mos is mooi en mos is kwetsbaar:
hou je voet eraf!
Eén vertreding en je hebt daar
louter vieze draf.
Van staan naar gaan, een stapje verder vandaag,
en ook hier dilemma's: welke route neem je, ga je
langs gebaande paden of zoek je – door bos en
beemd – je eigen weg? Hebben je voorgangers
de beste route gekozen, of zijn zij zelf vastgelopen
in dicht en duister struikgewas?
Wie enkel langs de paden gaat
raakt in een overladen staat
en meent: Alleen waar' t Mensdom voet
gezet heeft, is 't zo 't moet.
Zo'n landkaart is een fraude:
niet goed gedetailleerd.
Wie daarop inzicht bouwen
zijn gemanipuleerd.
Dat is wat ik weten wilde: hoe Jan Klein zich op
z'n oude dag ontwikkeld heeft. Het is duidelijk
dat hij tot inzichten kwam die botsten met de
gehoorzaamheidscultuur van blinde volgzaamheid.
Zelf zoeken, openstaan voor het numineuze, vertrouwend
op het eigen gevoel.
Per C kon 'k zo wel gaan
– die D-weg achterom – ...
't Is (A) een modderbaan.
Mijn speurtijd (B) is om.
Dat is niet altijd even makkelijk, want hoewel je
een bepaalde weg per se zou kunnen nemen, zijn
er wellicht argumenten waarom je dat liever niet
doet, b.v. omdat je er vieze voeten krijgt. Leven
is geen lolletje, maar wel een lot uit de loterij van
het bestaan, met doorkijk:
Bij Jullie. Zo opeens.
Je roept mij veel te vaak
dan dat 'k van m'n bezoek
een plichtenpleging maak.
Het eerste gedicht van deze dag als laatste citaat,
het eeuwige refrein van Jan z'n bestaan: o Drie-ene.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 5 Nr. 3 – oktober 2006
Don Bosco's Oudste (deel 3)
Toen Don Bosco was gehemeld en half Turijn was voorbijgetrokken aan de baar van de geliefde dode –
de deuren van de Basiliek van Maria Hulp der Christenen waren dicht – knielde Don Rua neer bij het lijk
van zijn Vader, diep bedroefd en alleen en beangst. Tranen kwamen hem in de ogen en hij begon te
bidden en te spreken met Don Bosco, vertrouwelijk, zoals hij duizenden malen had gedaan bij diens leven.
Hij vertelde hem van zijn vrees voor de grote verantwoordelijkheid die hem stond te wachten. Hij zag
Don Bosco weer dat handgebaar maken van de eerste keren dat zij elkaar ontmoetten, toen hij nog een
jongen was, Michelino, en Don Bosco met zijn open rechterhand over zijn linker sneed, en zei: "Pak aan,
Michelino, pak aan...." Maar een plaatje, zoals de andere jongens, dat kreeg Michelino niet. En veel later
had Don Bosco uitgelegd: "Dat betekende, dat Don Bosco half om half met jou zou delen." Nu was die
tijd gekomen, de tijd van de zware erfenis. Don Rua sprak er over met Don Bosco, een hele nacht. Met de
morgen waren zijn zorgen verdwenen: toen hij opstond, voelde hij in zich de kracht om het kruis te
dragen, waarvan Dienaar Gods, Don Rinaldi, Don Bosco's derde opvolger, eens zou zeggen: "Don Rua is
de martelaar geworden van Don Bosco's erfenis."
et moet Don Bosco zijn vergaan als Jezus met die jongeling: van
het eerste ogenblik af, dat hij de nette, beleefde, slanke jongen
van Rua ontmoette, "zag hij hem teder aan". De genegenheid
kwam van twee kanten. Michiel, Rua, geboren 9 juni 1837, was
acht jaar, toen hij zijn vader verloor en Don Bosco voor het
eerst sprak, in dezelfde maand Augustus 1845. Moeder woonde
nog in de wapenfabriek waar vader had gewerkt als controleur,
en zij zag niet graag, dat haar fijngevoelige benjamin sindsdien
zijn vertier ging zoeken bij het "rapalje" van Don Bosco. Maar
evenmin als het "rapalje" was de welopgevoede Michelino bij
Don Bosco weg te slaan en na zijn Eerste Communie – met
negen jaar: vroeg voor die tijd; ook de Pastoor had blijkbaar veel
met Michiel op – gaf Moeder hem dan ook maar verlof om lid
te worden van de Compagnie van de H. Aloysius, in het
Oratorium van Don Bosco. Daar bracht hij al de tijd door die
hij vrij had van de middelbare school bij de Broeders. In heel
het rumoerige en aanhankelijke gezelschap om Don Bosco heen
was Michiel de aanhankelijkste en de stilste, en hij nam dan ook
gretig het aanbod van Don Bosco aan, om Latijn te gaan studeren. Dat was 1850. Zijn repetitor, Reviglio 2),
had even moeite met hem: Michiel was misschien helderder lessen gewend bij de Broeders van de
Christelijke Scholen, en misschien was hij inderdaad wat lui. Maar één aansporing van Don Bosco
volstond: hij werd de eerste van zijn klas en bleef dat tot het eind van zijn studiën: de gymnasiale bij twee
privé-docenten, samen met de jonge adel van Turijn, en de hogere op het Aartsbisschoppelijk Seminarie.
Nog na zijn priesterwijding haalde hij twee buitengewone akten M.O. en bracht een van zijn exarninatoren,
de beroemde Turijnse geleerde Peyron, tot de verklaring: "Als ik zes Don Rua's had, begon ik een
eigen Universiteit." Dit alles als "werkstudent"; vanaf zijn eerste jaren gymnasium maakte Don Bosco
dankbaar gebruik van het prestige dat Michiel genoot om hem de zorg en de leiding van anderen toe te
vertrouwen. Vooral na zijn inkleding in October 1852 kreeg Michiel de handen vol met "bijwerk":
assistentie (d.i. de Salesiaanse surveillantie), lessen, copiëren van manuscripten, leiding van de Conferentie
van St. Vincentius en van de Compagnie van de Onbevlekte, jeugdwerk in het moeilijke Oratorium van
Vanchiglia enz. enz. Don Bosco was van mening, dat dergelijk "bijwerk" de studieijver van de betrokkenen
slechts stimuleerde, en de resultaten gaven hem gelijk, waartoe niet weinig bijdroeg de voorbeeldige
orde en regelmaat, die reeds toen een heel eigen kenmerk van de jonge Rua vormden. Zijn spaarzame tijd
wist hij zo uit te buiten, dat hij nog kans zag zich bijzonder te bekwamen in Grieks en Hebreeuws.
2)Het is de "Reviglio" uit DUIZEND JONGENS EN EEN MAN, door J. Klein.
tekst: Jan Klein – ill.: Wim Saris wordt vervolgd
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 6 Nr. 3 – oktober 2006
Bladel
bezoek
Zoals intussen gewoonte is, hebben Riet en ik
ook dit jaar een bezoekje gebracht aan Wim
Gubbels en zijn vrouw Ger. Zij zijn intussen opa
en oma geworden van een kleinzoon, Chris. Dat
schept nog meer banden dan er al waren.
Riet is met Ger nog even wezen kijken naar een
bouwprojekt waar Ger architektonisch de hand
in heeft. Onze zoon Ton en zijn vrouw zijn
beiden interieurarchitekt en zijn aanleg daarvoor
komt in hoge mate van zijn moeder Riet.
Wim en ik hebben uren zitten praten, want onze
gespreksstof raakt nooit op. Tussen die/dat stof
zitten uiteraard heel veel oude vrienden, die we
telkens met liefde gedenken. Hij wist trouwens
nog niet dat Toon van Wiggen overleden was.
Op 7 november a.s. wordt Wim 94 jaar oud, in
goede gezondheid al wordt hij wat geplaagd door
zijn ogen. Deze foto heb ik die dag (donderdag
14-09-06) in hun ruime tuin van hem gemaakt.
Ze wonen daar fijn op Franse Hoef nummer 17,
5531 PD in Bladel, 0497 - 381 427.
Deze oude vriendschap, eeuwig jong, doet hem
en ons goed. Wim, van harte gefeliciteerd, samen
met Ger en de anderen: ad multos annos...
Toezending
kosten
toezending per email of post gratis
(op papier per post kost me ± € 1 per exemplaar)
vrijwillige bijdragen 454400
op girorekening t.n.v. A. Overtoom
aanmelding/opzegging
per email origo@home.nl
per brief redactie-adres
Bijdragen
De bijdragen gestort op postrekening 454400 zijn
aangegroeid tot € 175. Hartelijk dank!
Redactie
naam A.J.M. Overtoom
straat Hofakkers 6
plaats 9468 EE Annen
telefoon 0592 - 271 586
email origo@home.nl
website http://members.home.nl/ajm.overtoom
sculptuur W. Gubbels
Colofon
De tekst is opgemaakt in twee kolommen, in het
lettertype Garamond 11 pt, koppen (meestal) in
Comic Sans MS 14 pt.
Digitale weergave per aflevering in pdf-formaat,
op de homepage en per email. Gratis lezers zijn:
Acrobat Reader en FoxitReader (kijk voor info en
download op: www.foxitsoftware.com).
Lemma
de waardigheid van een mens is niet afhankelijk
van zijn of haar stand of status, laat staan functie.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 1 Nr. 4 – december 2006
Kerstnovene
1957
De zonnewende – het tijdstip dat de dagen weer
langer gaan worden – was in minder (kunstmatig)
verlichte tijden wel een feestje waard. Dat hieraan
de religieuze viering van de terugkeer van het
ooit verloren Licht gekoppeld werd is heel zinvol.
We zien uit naar die bevrijding van teveel donker
en zingen over ons verlangen naar hulp en troost.
Dat doen we in de Advent (= nadering) voor het
Kerstfeest, waarop we de geboorte van Jezus als
aardse mens herdenken, maar – als het goed is –
ook (en zelfs meer) de hergeboorte van het Licht
in onszelf, de herbewustwording van onze verwantschap
met het goddelijke, die een bekering
(μετανοια) inhoudt, een jaarlijks nieuw begin.
Bijna een halve eeuw geleden stelde pater Jan
Klein een originele kerstnovene samen met door
hemzelf berijmde vertalingen van de daarbij behorende
teksten. Het werd een eenvoudig boekje
van een bijzonder formaat: 11x17 cm, verkregen
door het dubbelvouwen van in de breedte gehalveerd
folio. Het werd in Leusden gestencild.
Het heeft op mij toen grote indruk gemaakt. Ik
heb het nu als 'kleinschalig archivalisch projekt'
uitgewerkt. Op homepage 'Origo' kunt u het
origineel doorbladeren (Jan Klein / Klein-Dicht).
En naast die scans heb ik er, als kerstgeschenk
voor u allen, ook een nieuwe editie van gemaakt,
die ik samen met deze nieuwsbrief verstuur.
Op de website (onder: archief) vindt u deze als
pdf-bestand, plus aanwijzingen hoe dat af te drukken
om er een boekje van te maken. In de huiskroniek
van 'Don Rua' in 1957 staat het begin
van de kerstnovene op 16 en de sluiting op 24
december vermeld. Of het daarbij om deze versie
ging weet ik niet, maar lijkt me waarschijnlijk.
Hierbij wens ik u allen alvast van harte vredige
kerstdagen en een gezegend Nieuw Jaar!
Don Rua (1837-1910)
Tam-tam
gestart
Deze tam-tam klonk 14 oktober voor de eerste
keer om het overlijden te melden van Antoon
van Wiggen, Loek van der Helm en Harrie de
Breet. De tweede en derde keer gingen over het
overlijden en de uitvaart van Jan van Schagen.
Deze 'spoedberichten' worden verstuurd aan
iedereen die op de drvn-emailadreslijst staat. Die
telt op dit moment 126 namen. De ontvangen
reacties waren positief op één, na afzegging, per
abuis toch weer op de lijst gekomen adres na.
Dat ik voor deze spoedberichten
de aanduiding
tam-tam gebruik vindt
z'n rechtvaardiging in de
afrikaanse trommel van
die naam, waarmee voor
de stam belangrijke berichten
snel over grote afstand
werden verzonden. Email
is daar een hedendaagse
vorm van. En het werkt.
Het hier afgebeelde instrument werd door Jan Bleijs in
1973 meegebracht uit het afrikaanse Lubumbashi waar
hij enige tijd als coadjuteur werkzaam was geweest.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 2 Nr. 4 – december 2006
Ton Overtoom
Klein-Dicht
kerstwens
In ons noviciaat in Twello (1955-56, novicenmeester
pater Maas, assistent Anton van Maanen)
kregen we een kerstwens van pater Klein, gericht
aan "H.H. H.H. H.H. Novicen!", kennelijk in
antwoord op de onze: "Hartelijk dank! Bijgaande
is voor pater Jan", d.w.z. Jan Huijsdens. Brieven
gingen zuinigheidshalve samen op weg.
Het was de kerstwens van sdb-NL van dat jaar:
lichtbeige karton, 38x17,5 cm, in de lengte gevouwen,
van boven open. Op de 'voorkant' de tekst
(in hoofdletters): LICHT EN VREDE VOOR UW
KERSTFEEST, RIJKE ZEGEN VOOR HET NIEUWE
JAAR. DE SALESIANEN VAN DON BOSCO. In het
handschrift van de meester het gedicht:
ECCE VENIET
Hij zal er zijn, zo zeker als de zomer,
zo lieflijk als de lentebloem in 't gras,
die eerste bloem, die allervroegste komer,
die reeds geloofde toen 't nog winter was.
Hij zal er zijn. Maar sneeuw en ijs gaan henen,
verloren is de wind zijn felle fluit:
geloof, vertrouw en laat uw ogen wenen
in licht berouw: uw zondehal dooit uit.
Binnenin op de bovenhelft een in diepzwart op
fluweelblauw gedrukte prent van de vlucht naar
Egypte (eronder geschreven: "vgl ook S.N. jan.",
iets om nog eens na te slaan). Daaronder gedrukt
in lichtblauwe inkt de Egyptische Fuga ("in J-klein"
zoals pater Jan zelf aangaf). Voorwaar een historisch
document dat er zijn mag
EGYPTISCHE FUGA (in J-klein)
Waarom moest toch het Kind uit zijn vaderland weg?
Soms om redenen van politiek?
Want Hij gaf aan Herodes Zijn land in Zijn tijd
Hij heeft alles; Hij gaf dus Zijn land in Zijn tijd)
Maar Zijn volk? Nee, dat gaf Hij hem niet.
Zijn volk nam Hij mee naar Egyptenland
(waren wij daar niet bij? allemaal?)
met Maria die reed - en Jozef die schreed
en het ezeltje toch wel centraal.
Hij moest weg omdat er geschreven stond:
"Uit Egyptenland roep ik mijn Zoon."
Maar waarom het geschreven staat, weten we niet
(want wie weet wel waarom God dat schrijven liet?)
Hier heeft niemand een blijvende woon.
Hij werd dus ontheemd en ingekwartierd
(worden wij dat niet ooit allemaal?)
met Maria die reed - en Jozef die schreed
en het ezeltje toch wel centraal.
Ja, dat ezeltje was nog zo'n ezel niet
en het giste wat het niet wist,
want toen het zijn Vracht langs de tempels droeg
(en omdat het Hem droeg; want het wist Wie het droeg)
werden plots alle goden vermist.
Ja, het ezeltje voerde de ware God in
(mogen wij dat niet ook allemaal?)
en Maria die reed - en Jozef die schreed,
maar het ezeltje liep wel centraal.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft
Jan Klein
Ik heb het origineel op de ouds-reünie in Assel,
de 14e oktober van dit jaar, gekregen van Piet
Alofs, zoals hij mij bij gelegenheid van zijn operatie
beloofd had. Ik ben hem er dankbaar voor
en zal het met zorg bewaren. Niet achter glas,
zoals hij dat zelf probeerde: de wijn des levens
deed het breken in zijn tas (naar Omar Khayyam).
Jan Klein achter glas

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 3 Nr. 4 – december 2006
Jan van Schagen
in woord en beeld
Hij kwam in 1946 in Ugchelen en in de derde
klas. Piet Alofs schrijft: "Ik kende Jan al voor hij
naar de salesianen ging. Hij verzorgde indertijd
de etalage van de manufacturenzaak Vlasveld
van mijn oom, het ouderlijk huis van mijn
moeder. Na het bombardement van Den Haag
woonden we een jaar in Leiden, waar Jan altijd in
toog en superpli en met een fluwelen zakje
kaarsengeld liep op te halen in de Jozefparochie."
Jan van Schagen s.d.b. (1922-2006)
foto-collectie Theo Bones
Hij was dus wat we noemden een late roeping,
een 'Maria-zoon', hij was al 24 toen hij bij don
Bosco kwam. Daar ging heel wat aan vooraf. Op
mijn vragen antwoordde Evert van der Spek per
email: " Jan van Schagen is niet in militaire dienst
geweest. Eind augustus 1944 kwamen we te
samen op het Hollands Spoor te Den Haag, hij
uit Leiden en ik uit Delft en we wandelden naar
de pastorie van de Jesuiten aan het Westeinde.
Pater Kooyman was de directeur van de Schola
Carolina. Op deze latijnse school kon je komen
als je HBS of een gelijkwaardige opleiding had
gehad. Ik had 5 jaar handelsschool. Jan moet
minstens MULO en avondcursussen hebben gehad,
als hij als etaleur heeft gewerkt. 17 september 1944
staakten de treinen en werd de school gesloten.
Na de bevrijding zijn we weer begonnen. Jan
Korff de Gids volgde toen ook de Schola.
We kregen latijn van pater Frits van Waesbergen
en grieks van pater Gielen. Het was de
bedoeling, dat je twee jaar latijn en grieks deed.
Jan en ik hebben 1 jaar gedaan en we zijn
september 1946 naar Ugchelen vertrokken. Pater
Kooyman was daarover zeer verbolgen: hij vond
dat we het tweede jaar moesten afmaken. Jan
Korff de Gids heeft ook het tweede jaar
afgemaakt, en kwam dus later.
linoleum-snede 'Winter op Benediktenwand'
Jan van Schagen s.d.b. 30 okt. 1956
Jan van S. was een roker, we ruilden mijn tabaksbonnen
tegen zijn snoepbonnen. In de goede
week 1946 zijn we met de klas naar de trappisten
in Tegelen geweest. Dit zijn mijn herinneringen
aan deze jesuitenjaren." Hij studeerde twee jaar
theologie in Benediktbeuern, en twee jaar in in
Oud-Heverlee, waar hij in 1961 tot priester werd
gewijd. Als zodanig was hij tot 1977 werkzaam
in Rotterdam, daarna in Schiedam.
Jan was creatief en educatief van aard en aanleg.
"Jan van Schagen herinner ik me het meest als
de man die linoleum prints maakte, die dan
bijvoorbeeld verschenen op programmaboekjes
en kerstwensen." (Frans Vergeer). "Naast vele
tekeningen die we van hem overhouden, heeft
Jan ook mijn kelk ontworpen. Ik zal hem dus
niet zo gauw vergeten. Maar voor velen zal
hetzelfde gelden." (Harrie Kanters).
"Voor DBN heb ik hem twee keer geinterviewd,
een keer voor zijn werk aan de PA en een keer
voor het clubhuis de Werf." (Piet Alofs). Hiermee
is de man in grote lijnen getekend. Hij heeft velen
groot plezier gedaan met zijn motiverende en rake
tekeningen en lino's, en met zijn ontwerpen. Zijn
kunstzinnige nalatenschap is het waard zorgvuldig
gedocumenteerd, bewaard én gebruikt te worden.
jan van schagen pentekening kerstfeest
Pater Jan (zoals hij alom werd genoemd) was een
bescheiden mens, die altijd klaarstond om zijn
steentje bij te dragen. Hij was gehecht aan zijn
talent en de uitingen daarvan, maar liet zich er
nooit op voorstaan. Hij relativeerde zijn eigen
persoon in hoge mate. Wat Ton Moester schreef
kunnen velen van ons hem nazeggen: "We waren
goede vrienden. Moge hij nu de rust binnengaan.
Hij is een goede werker geweest."
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 4 Nr. 4 – december 2006
Ton Overtoom
Ruimte t'Over
zolderkamer
In Leusden bewoonde Jan Klein een zolderkamer,
nu twintig jaar geleden. Hij schreef er zijn gedichten
in de agenda's van 1986 t/m (11 februari) 1989.
De vijf jaargangen rubrieken hierover bevatten, met
inbegrip van deze 28e aflevering, ruim 150 gedichten
van allerlei inhoud en vorm, meestal uitnodigend tot
naar binnen gaan in eigen huis en hart.
2-01-87
Op de blanke zuiderramen
van een lage zolderkamer
vlijt zich als een lieve wang
't spiegelrood van zonsopgang.
Donkere wolken: dikke droppen
komen aan de ruiten kloppen...
Voel de ziel naar binnen gaan:
steek de zonnige leeslamp aan.
Meestal wordt het onderwerp gevormd door de
natuur en door de mens, steeds in een religieus
perspectief: het contact met het goddelijke, door
hem beleefd als persoonlijke aanwezigheid en relatie.
Hij groeit steeds verder weg van de institutionele
beperkingen van kerk en godsdienst. Die storen hem
als belemmering van het vrije uitzicht.
2-01-87
De vuren schijf gaat schuil
achter 't logge kerkgebouw
met ernaast, wschl. te hoog,
de Toren van het Geloof.
Geloof is voor hem een in bewondering en liefde
openstaan voor de natuur en de mens daarin, als
evenbeeld en teken van Gods liefde voor zijn
wonderbaarlijke schepping. Hij was zich daarbij
voortdurend bewust van zijn leeftijd en zijn fysieke
beperkingen, m.n. zijn slechthorendheid, waar hij
maar moeilijk vrede mee kon hebben.
28-12-86
Van het meeste heb ik gehouden.
Dieps van natuur, van mensen.
De rest kan ik enkel wensen:
ik hoor voortaan bij de ouden.
Rond de jaarwisseling van 1986-87 schreef hij
ook het volgende langere gedicht, in een wat vrij,
viervoetig metrum en met klankrijm. Alle hierboven
genoemde elementen komen er in voor:
de natuur, de mens, het zoeken en vinden van de
goddelijke oerbron van alles. Met prachtige woordvondsten
zoals we van hem gewend zijn.
Alle jaren zijn innig verbonden
in één triljoenste van seconde
dat uit doodgaan een eeuwigheid maakt.
Zowel oud als nieuw leven ontwaakt
elk heel anders en toch onveranderd,
want het een is ontbrand aan het ander
in volwaardige asymmetrie:
'voor' wordt 'achter', 'wat' wordt 'wie';
't eenzaam Ik wordt weer Mens, maar een Nieuwe;
het bestorvene wordt het bezielde
en een lied van het Kind voor de Vader,
van de Vader voor 't Kind, maar de Dader,
de Tijdperkomwentelende Geest
maakt van één tel het eindeloos feest...
Strosprietpluimen, in plassen getekend
aan de rand van afgronden, steken
hele waaiers van groeten omlaag,
wuiven stuifmeel van Oud naar Nieuwjaar.
En de snip die hier vorig jaar was
duikt weer op in het stuivende gras.
Wie op zoek gaat naar het Kind
weet in 't eerst niet wat hij vindt.
Zoekt een doel voor mirre en goud,
vindt Herodes' Hof in rouw.
Zoekt een Koning Wereldhoeder,
vindt het huisje van een Moeder,
vindt het streefpunt van zijn Ster,
hemelkoepel, goed en echt,
vindersvreugde zonder einde.
Vader eindelijk gaan begrijpen.
Wie op zoek gaat naar het KIND
ziet dat hij de Vader vindt.
Hij was een eenzame man, temeer doordat zijn
geest zo levendig was. Hij schreef over 'missen':
13-10-86
Nooit leer ik dulden dat ik menselijk spreken
aanhoren moet en niemendal verstaan.
Dit ongeduld te tonen kan mij breken,
want vragend lijk ik mij voor gek te staan.
Gezelles sterfbedheimwee zal mij missen:
hij had, zei hij, 't liefst 't schuifelen gehoord
van veugelkens. Ik kan alleen maar gissen
dat dit voor mij tot 't hemels horen hoort.
Maar ook over genezing en herstel, al was het na
de dood van het lichaam. Het licht overwint de
duisternis, zoals 'in den beginne', hetgeen ik ook
u en mij toewens voor het Nieuwe Jaar!
4-01-87
De gouden strepen gaan de Dag
oproepen om zijn Zegevlag
op rampen die het Duister sticht
te planten als een helend Licht.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 5 Nr. 4 – december 2006
Don Bosco's Oudste (deel 4)
oe druk hij het ook had: hij máákte zich nooit druk. Hij had dat van Don
Bosco geleerd. Met onverstoorbare kalmte en bijna ijzingwekkende
stiptheid perste hij zijn veelomvattende bezigheden precies binnen het
keurslijf van zijn werkdag, al was dat dan soms een werkdag van achttien
uur en meer. Deze welhaast onvoorstelbare activiteit – een trek in het
karakter van de volmaakte Salesiaan – deed niet alleen geen afbreuk aan
de vorming van zijn deugden, maar legde er als het ware de basis van.
Zeer goed begrepen dit de andere jongens, ook gevormd in de school
van Don Bosco, en hoezeer ze het waardeerden, bleek, toen ze aan Don
Michiel Rua nog de voorkeur gaven boven de, thans Zalige Dominicus
Savio, toen het er om ging de beste jongen van het huis aan te wijzen. En
inderdaad viel de heiligheid van Michiel Rua, geheel tegen zijn
bedoelingen, een beetje op. Terwijl de vrolijke Savio, evenals Don Bosco
zelf, zijn heiligheid wist te doen schuilgaan in zijn ongewone charme,
deed de ietwat schrale Michiel Rua met zijn fijn besneden gelaat, hoog
voorhoofd en diepe ogen onmiddellijk denken aan de grote ascetische
figuren uit de oudheid. De jongens wisten bovendien van zijn strenge
verstervingen en boeteplegingen: dingen die Don Bosco aan Savio verboden had. Toen Moeder Rua de
plaats kwam innemen van Mamma Margherita, de Moeder van Don Bosco), als hulp in de grote huishouding
van het Oratorium, bemerkte ze tot haar schrik, dat haar jongen op de naakte planken sliep en ze kon hem er
niet van af brengen. Later moest Don Bosco hem aanraden om zijn haren boetekleed een poosje af te doen,
toen Don Rua zwaar ziek was geworden. En als Directeur van het Huis te Mirabello kwam hij, op een avond
laat, vuurrood van schaamte, de plank weghalen, die hij vergeten had in zijn bed, afgestaan aan een bezoekende
medebroeder. Maar op zijn buitengewone verstervingen alleen gingen de jongens niet af, toen ze hem uitriepen
als de beste. Toen reeds kon men van het gedrag van Michiel Rua de huisregel aflezen als het uur op de
wijzerplaat van een horloge.
ver horloges gesproken, toentertijd een zeldzaamheid: men stond eens
met dat van Don Bosco te friemelen, toen het viel en aan gruizels ging.
Don Bosco glimlachte bedaard: "Tja, en nou een maand lang geen
ontbijt om dat te betalen." Iedereen aan het lachen, behalve Rua. Een
paar dagen later nam Don Bosco hem mee naar gravin Montmorency,
waar Rua het ontbijt weigerde. Don Bosco, er bij gehaald, vraagt
verwonderd naar de reden, en Rua zegt: "U weet wel, Don Bosco, dat
horloge." Toen Don Bosco hem naar zijn ontbijt had gestuurd en de
zaak aan de gravin uitgelegd, voegde hij er aan toe: "Geen grappen met
Rua. Ik moet tegenover hem mijn woorden als op een goudschaaltje
wegen, want zijn gehoorzaamheid is non plus ultra." Toch was Rua
niet een "man-van-het-boekje": hijzelf heeft eens bekend: "Don Bosco
na te gaan, zelfs in zijn kleinste handelingen, maakte meer indruk op me
dan de studie of meditatie van welk geestelijk geschrift ook." Don
Bosco was zijn boek. Daarom ontaardde zijn stiptheid nooit in
letterknechterij, in de dorheid van een reglement. Don Bosco was zijn
levensregel, en later was de Salesiaanse Regel niets dan het woord van
Don Bosco: beide slechts levende uitdrukking van de Heilige Wil van God. Hoe diep Rua was doorgedrongen
in de geheimen van Don Bosco's vaderhart, bleek in 1858, bij hun terugkeer van hun eerste reis naar Rome
Tijdens hun afwezigheid had men notabene de "ware collegetucht" ingevoerd, een gruwel voor Don Bosco en
voor ieder goed Salesiaan. Rua nam
het heft weer in handen, onopval- LAAT ONS BIDDEN. Goede Jezus, Gij die naast de Apostel van de
lend; en onmerkbaar was in een paar
jeugd, de Heilige Joannes Bosco, uw trouwe Dienaar, Michiel Rua
als hulp, hebt gezet, en hem van zijn kinderjaren af de gedachte
weken de goede oude familiegeest
hebt ingegeven om Don Bosco's geest en Don Bosco's deugden te
teruggekeerd.
bestuderen en na te volgen, om moeiten en ontberingen, arbeid,
lijden en offers met hem te delelen: gewaardig u de dag te
verhaasten, waarop hij met de Heilige ook de eer der altaren mag
gaan delen. Amen. Onze Vader - Weesgegroet - Eer aan de Vader.
tekst: Jan Klein – ill.: Wim Saris wordt vervolgd
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 6 Nr. 4 – december 2006
Ero Cras
Ik kom al
De welbekende zeven grote antifonen (antiphonae
majores) bij de vespers van 17 t/m 23 december
(O Sapientia, Adonai, Radix Jesse, Clavis David,
Oriens, Rex gentium en Emmanuel), die alle op
dezelfde aangrijpende melodie gezongen worden,
verbergen een boodschap: hun beginletters, gelezen
in omgekeerde volgorde, geven de woorden: ERO
CRAS (morgen zal ik er zijn).
En nu de verrassing die Jan Klein in zijn berijming
voor ons heeft: ook daarin leveren de beginletters, in
antwoord op het telkens herhaalde "Kom dan, o
kom!", op dezelfde manier een uitspraak op: IK
KOM AL. Dat is knap en tegelijk ook ontroerend.
Een groot verlangen en grote geruststelling en troost
houden elkaar in deze donkere dagen in evenwicht.
We leven in geloof, in hoop en in liefde.
De Kiem
vervolg
Op zaterdag 14 oktober, de reünie in Assel, had
Johan Marsman een bundeltje blaadjes bij zich
waarin ook negen afleveringen van De Kiem (zie
de vorige Nieuwsbrief op bladzijde drie en het
'archief' op website Origo. Nieuw in de tot nu
aanwezige collectie waren de nummers 2 t/m 7
van de eerste jaargang. Die is daarmee compleet.
Het overzicht op website 'Origo' (Archief / De
Kiem) is aangevuld. Er zit veel leuk materiaal in.
Dat is uiteraard door tijd en situatie getekend.
Het geeft een aardige indruk van de sfeer in het
huis te 's-Heerenberg, en van de betrekkelijke
wereldvreemdheid van zijn bewoners, maar ook
van hun creativiteit en enthousiasme.
Over de inhoud van De Kiem het volgend jaar
meer. Historisch gezien is ook de opeenvolging
van Ruaanse huisbladen interessant. Misschien
begon het met het missieblad 'Vuur en Vlam',
met pater Jan Nelissen als motor. In 's-Heerenberg
verscheen (1960-61) ook 'De Gentleman'
van de neomist pater Marinus Gosselink.
En in het bladen-bundeltje van Johan Marsman
zie ik een 'vakantiekrant' van zomer 1962 en het
vierde nummer van een mij nog onbekend blad
'Vita', groepskrant van groep-b, uit 1967. Genoeg
voor een geanimeerde exploratie. Wie meer weet
of heeft van dit soort uitgaven wil misschien wel
van zich laten horen. We gaan ermee door.
Toezending
kosten
toezending per email of post gratis
(op papier per post kost me ± € 1 per exemplaar)
vrijwillige bijdragen 454400
op girorekening t.n.v. A. Overtoom
aanmelding/opzegging
per email origo@home.nl
per brief redactie-adres
Bijdragen
De bijdragen gestort op postrekening 454400 zijn
aangegroeid tot € 265. Hartelijk dank!
Redactie
naam A.J.M. Overtoom
straat Hofakkers 6
plaats 9468 EE Annen
telefoon 0592 - 271 586
email origo@home.nl
website http://members.home.nl/ajm.overtoom
Ton Overtoom, pentekening (1992)
Colofon
De tekst is opgemaakt in twee kolommen, in het
lettertype Garamond 11 pt, koppen (meestal) in
Comic Sans MS 14 pt.
Digitale weergave per aflevering in pdf-formaat,
op de homepage en per email. Gratis lezers zijn:
Acrobat Reader en FoxitReader (kijk voor info en
download op: www.foxitsoftware.com).
Lemma
geloven in dit of geloven in dat is uiteindelijk lood
om oud ijzer; het gaat erom in liefde open te staan.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 1 Nr. 5 – februari 2007
2007 – hoe?
De lineaire tijdlijn spiraleert in jaarkringen, zodat
we iedere keer een 'nieuwe start' kunnen maken.
We vragen ons dan af: hoe dan wel? De algemeen
overste van 'onze' congregatie geeft de salesiaanse
familie ieder jaar een 'strenna' (oorspronkelijk een
nieuwjaarsgeschenk en zegenwens; zie op het adres:
http://www.etimo.it/?term=strenna).
Die van don Chávez voor dit jaar luidt als volgt:
Lasciamoci guidare dall`amore di Dio per la vita
(dat we ons laten leiden door Gods liefde voor het
leven), met uitgebreid (18 blz.) commentaar op
www.sdb.org. Een pleidooi voor het leven, waarbij
zelfs de dood in het teken van voortgang staat. Dat
kan ook ons ouderen zeker nog inspireren.
Daarnaast heb ik mezelf afgevraagd hoe ik me in
dit nieuwe jaar wil opstellen en gedragen, en daarbij
kwam ik op een simpel geheugensteuntje: de letters
van het woordje 'hoe': drie dingen in samenhang en
samenwerking: hulpvaardig, open en efficiënt. Dat
neem ik me voor en dat wil ik ook suggereren als
leidraad voor onze onderlinge contacten.
Hulpvaardig zal dan inhouden dat we niet alleen
maar afwachten tot ons iets gevraagd wordt, maar
dat we anticiperen op wat nodig en nuttig is voor
onszelf en vooral ook voor anderen. Helemaal het
door don Bosco geadopteerde (niet uitgevonden)
sistema preventivo. We zijn dan steeds voorkómend
en komen elkaar zoveel mogelijk tegemoet.
Open zijn kan op veel manieren, goede en minder
goede. Elkaar 'de waarheid zeggen' is inderdaad
een vorm van openheid, maar meestal geen erg
constructieve. Iemand openlijk afwijzen is ook
zo'n geperverteerde openheid, eigenlijk afsluiting.
Beter is openheid die anderen tot hulp en steun
is, een eerlijke en positieve toewending.
Efficiënt mag ons optreden ook wel zijn, en dat
schiet er menigmaal bij in. Bij de twee vorige kenmerken
past een kordaat optreden, maar dan wel
in alle bescheidenheid, niet om de ander onder de
voet te lopen. Geen overbodige omleidingen en
vertragingen, wel een goed georganiseerd systeem
en een vlotte hantering daarvan.
Nemen we deze trits als richtlijn voor ons doen
en laten, dan lopen we soms ongetwijfeld tegen
onze eigen grenzen aan. Niet leuk, maar wel
leerzaam. We mogen geduld hebben met onze
eigen beperkingen, als we die van anderen maar
willen verdragen en waar mogelijk compenseren.
Dan volgt op onze vraag: 2007 hoe? het antwoord
zo !
Don Rua (1837-1910)
Salesiaans Archief
wie, wat, waar
Op mijn vragen over het salesiaans archief ontving
ik van pater Adri Maat het volgende antwoord:
"Jan Leenders is inderdaad geen archivaris meer.
De gevorderde leeftijd en de beperkingen die dat
meebrengt, maakten een einde aan dit waardevolle
werk. Voorlopig hebben we nog geen
opvolger gevonden. Intussen is er veel veranderd.
We zijn participanten en gebruikers van het KAN.
Wim Flapper is zelfs voorzitter van de participantenraad.
Met behulp van vele ordes en congregaties –
waaronder de SDB – heeft het KAN in St. Agatha
bij het klooster van de Kruisheren een gloednieuw
archiefgebouw neergezet. Ook veel van ons archief
staat daar. De delegaat alleen kan verlof geven om
stukken daarvan te raadplegen. Je kunt als je dat wil
een formulier bij het secretariaat aanvragen en
daarop vermelden welke stukken je precies zou
willen inzien. Wij zorgen dan voor de rest. Omdat
er geen archivaris is coördineer ik de zaken voorlopig."
Op de volgende adressen en hun websites staan veel
interessante algemene gegevens over kloosterarchieven.:
Katholiek Documentatiecentrum (KDC) in Nijmegen
(www.kdc.kun.nl); het Dienstencentrum Kloosterarchieven
Nederland (KAN, www.kdc.kun.nl/kan);
het Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven in
het kruisherenklooster van St. Agatha, nabij Cuijk
(www.kloostersintaegten.nl).
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 2 Nr. 5 – februari 2007
Klein-Boeken
inventarisatie
Het ons nagelaten werk van Jan Klein omvat –
behalve een lestekst (Stijl en Visie), liedteksten
en gedichten – ook artikelen-series in Salesiaans
Nieuws, en een flinke rij boeken: voornamelijk
heiligenlevens, maar ook een door de Katholieke
Bijbelstichting uitgegeven reeks deeltjes over liturgische
teksten bij misvieringen, als leidraad voor
predikanten. Een oeuvre dat er zijn mag.
Naast de reeks rubrieken over zijn zogenaamde
agenda-gedichten (waarvan in deze aflevering het
zesde deel begint), en de serie Klein-Dicht (met
liedteksten en losse gedichten), is een overzicht van
zijn boeken interessant. In mijn eigen boekenkast
vind ik er 15. In de lijst hieronder staan er tweemaal
negen, opvallend in twee groepen van negen, beide
geschreven in een decade, met een decade ertussen.
Dominicus Savio: de kleine reus van Don Bosco 1950
Maria Mazzarello: Don Bosco's zusterziel 1951
Moord op een volk: of de geschiedenis van … 1951
Frans Besucco: Don Bosco's alpenjagertje 1952
Don Bosco's Oudste: ebw. Don M.Rua (1837-1910) 1953
Een reuzentype: ... H. Dom. Savio (1842-1857), ... 1954
Don Bosco en de kanonskogel (Michiel Magone) 1955
Laetare: zakmissaal voor jonge mensen 1958
Don Bosco zo maar: een andere levensbeschrijving 1963
Schrift op Tafel, reeksnr. 9 B-cyclus 1 1972
Schrift op Tafel, reeksnr. 10 B-cyclus 2 1973
Schrift op Tafel, reeksnr. 15 C-cyclus 1 1973
Schrift op Tafel, reeksnr. 16 C-cyclus 2 1974
Schrift op Tafel, reeksnr. 21 A-cyclus 1 1974
Schrift op Tafel, reeksnr. 22 A-cyclus 2 1975
Schrift op Tafel, 24 rouw-, trouwd. en zondagsfeesten 1975
Samenzijn bij Don Bosco 1977
Don Bosco en de anderen: De kans, Gods vinger 1982
Begin jaren '50 schreef hij ook nog een dikke
biografie van don Rua. In het voorwoord van
Don Bosco en de anderen schreef hij: "Dit Don-Boscoleven
is ontstaan uit nood. Haast een kwarteeuw
lang moest ik kopij zien te vinden voor het maandblad
Salesiaans Nieuws of zelf kopij leveren. Vrijwel
steeds draaide het uit op dit laatste. Ik legde dus
goede voorraad aan.
Zo ontstonden o.a. de levens van Savio, Besucco,
Magone, moeder Mazzarello, het geromantiseerde
Duizend jongens en een man. Die kwamen later uit
als boek. Niet in boekvorm verscheen Jan Bosco
duizendkunstenaar – jeugdjaren gereconstrueerd –
een Don Rualeven en het feuilleton Don Bosco en
zijn ideeën (in S.N. 1959-1961, met macht van
foto's). Men durfde de inzakkende markt voor
heiligenlevens niet aan en Lannoo had juist het
boek van Hugo Wast herdrukt."
Dan is er ook nog een ongedateerde bundel
getiteld Iemand uit Nazaret: variaties op Jezus-verhalen
in zes hoofdstukken. Nooit uitgegeven en waarschijnlijk
ook niet geschikt voor publicatie. Wel
een interessant studie-objekt. Er is materiaal
genoeg voor een serieuze inventarisatie. Of die al
eens eerder is ondernomen weet ik niet. Wat ik,
behalve in eigen bezit, gevonden heb zijn kaarten
van tien boeken uit de bibliotheek van het KDC.
Het ligt voor de hand de stille periode tussen de
twee boekrijke decaden (1963-72) te verklaren uit
een combinatie van marktwerking en drukke bezigheden.
Van 1942 t/m 1973 verbleef pater Klein in
huize 'Don Rua' (eerst Ugchelen, toen 's-Heerenberg).
Daarna tot zijn overlijden in huize 'Don Bosco' te
Leusden (1973-1989). De caesuur valt samen met
het begin van de tweede productieve decade. Heel
overzichtelijk en vragend om een nadere analyse.
Ik heb de volgende vragen. Welke boeken van Jan
Klein zijn er langs een of andere andere weg nog
verkrijgbaar? Ik mis zelf b.v. nog 'Maria Mazzarello'
(1951), 'Een reuzentype' (1954) en 'Samenzijn bij
Don Bosco' (1977). Verder vraag ik me af of de
reeks 'Schrift op Tafel' compleet is met de zeven
delen (reeksnummers) 9, 10, 15, 16, 21, 22 en 24.
Ook weet ik niet zeker in welk jaar verschenen is
'Don Bosco en de anderen: De kans, Gods vinger'.
Kent iemand 'Duizend jongens en een man'? En is er
van Jan Klein een boek over Mamma Margherita?
Het is niet duidelijk bij wie van de salesianen ik
met deze vragen moet zijn. Waarschijnlijk zijn er
intussen toch te weinig mensen beschikbaar voor
dit soort bijkomende zaken. Daarom stuur ik
deze vraag gewoon de salesiaanse ruimte in met
het verzoek mij de beschikbare informatie toe te
sturen, zodat ik die bij het geheel kan voegen.
Een 'dossier Klein' lijkt me wel van belang, en
hulp van het KAN is misschien een optie.
Een enigszins wilde gedachte is dat het maken van
fotocopieën van de voornaamste artikelenreeksen
van Jan Klein in het Salesiaans Nieuws een goede
zaak zou zijn, misschien zelfs een projekt dat
iemand die dichterbij Soest woont zou willen oppakken
en organiseren. Ik denk dan b.v. aan de
levensbeschrijving van don Rua, en aan een poging
om de beschikbare maar door gebruik voor het SN
onvolledig geworden versie te reconstrueren.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 3 Nr. 5 – februari 2007
De Delegatie
doorgelicht
Zoals ieder kalenderjaar zijn er ook nu weer twee
kleine boekjes gemaakt waarin salesiaans Nederland
uitvoerig wordt doorgelicht: het Adressenboekje,
en de Gedenkdagen in 2007. Ze geven
een volledig en duidelijk beeld van de Delegatie
op dit moment: de mensen, de salesiaanse werken
en de diverse locaties.
Het adressenboekje 2007 van de Delegatie
In het Adressenboekje (32 blz.) vinden we de
drie raden: de algemene (vroeger: hoofdkapittel),
de provinciale en die van de delegatie, het bureau
van de delegatie, de salesiaanse huizen (resp.
communiteiten): Amsterdam, Apeldoorn, Assel,
Rijswijk, Schiedam en Soest, met hun bewoners
en overige leden van die communiteit.
Dan volgen de stichtingen, commissies, raden,
besturen en werken, onderbroken door de zeven
centrale pagina's met het adres van 77 personen.
Ook de missionarissen staan daarbij. Degenen
die niet in een van de salesiaans huizen wonen,
maken bestuurlijk en persoonlijk deel uit van een
van die communiteiten.
Het geheel maakt een heldere en solide indruk
als van een goed georganiseerd en levensvatbaar
geheel. Dat is, na alle onrust van voorbije jaren,
wel erkenning en een felicitatie waard: hierbij!
Misschien is het de salesianen vanuit deze positie
mogelijk te komen tot een wat meer ontspannen
relatie met oudgediende 'buitenstaanders'.
De gevoelens daarover lopen waarschijnlijk uiteen.
De salesianen in Nederland hebben zich t.o.v.
van oud-medebroeders over het algemeen ruimhartig
opgesteld. Van de andere kant voelt menig
ex-salesiaan zich meer buitengesloten dan hem
lief is. Die breuk te helen is een van de voornaamste
drijfveren voor mijn bemoeienissen.
Het tweede boekje bevat de Gedenkdagen in
2007. Het is op het omslag en op ieder van de
twaalf pagina's verlucht met een kruiswegstatie,
afkomstig van 'de website van ons generalaat te
Rome' (die ik op www.sdb.org niet heb kunnen
vinden). Iedere bladzijde bevat een lijst met
memorabilia voor de betreffende maand.
De dagdatum, de naam van de persoon, voor
overledenen de bereikte leeftijd en een + en het
jaar van overlijden, voor levenden een *
(asterisk) en het geboortejaar, bij missionarissen
ook het land, bij jubilea een G (eerste geloften),
P of B (wijding van priester of bisschop). Ook
zusters, heiligen, oversten en gedenkdagen.
Deze lijsten blijven uiteraard beperkt tot levende
en overleden 'salesianen' (m/v). Maar persoonlijk
gedenken we natuurlijk ook veel ex-salesianen,
die voor mijn gevoel nog steeds behoren tot de
geestelijke familie waarvan wij deel uitmaken.
Dat trof mij toen ik dit boekje digitaliseerde aan
de hand van de bestaande databases.
Het digitaliseren ('in de computer zetten') van
gegevens resulteert in gebruiksgoed (voor naslag)
en archiefstukken (voor documentatie). Adressen
en gedenkdagen staan nu in de Excel-bestanden
sdbNLadresboekje07 en sdbNLgedenkdagen07,
samen met een namenbestand (sdbNLcombi)
ook in sdbNLboekjes07.zip.
Gedenkdagen 2007 van de Delegatie
Aantallen: ik tel bij benadering 140 overleden
Nederlandse salesianen, en zo'n 90 medebroeders
als momenteel behorend tot de delegatie.
De ±15 in België wonende salesianen zijn nieuw
voor mij. De zusters, heiligen en vroegere alg.
oversten heb ik in mijn tabellen niet opgenomen.
Alweer een kleinschalig archivalisch projekt ter
hand genomen en afgerond, klaar voor gebruik
en eenvoudig aan te passen aan veranderingen.
Op hoop van nut en bruikbaarheid.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 4 Nr. 5 – februari 2007
Horizon-taal
Het woord 'horizon' is in het Nederlands sinds de
16 e eeuw een leenwoord, via het Frans, uit het
Latijn, en uiteindelijk afkomstig van het Griekse
οριζειν (begrenzen), dat weer is samengesteld uit
ορος (grens) en ζονη (gordel). Jan Klein tast in zijn
agenda-gedichten zijn grenzen af, en daarmee de
grenzen van het menselijk bestaan op aarde.
vr. 8-01-1988
Iets houdt zich drijvend
waar kleuren wassen
aan wolkeschijven,
aan spiegelplassen:
't dwarsliggend kappen
– horizontaal –
van alle trappen
ten hemelzaal.
Nogmaals met veel dank aan Henk Hendriks die
de anderhalfduizend gedichten van 1988-89 heeft
overgeschreven van het dikwijl moeilijk leesbare
origineel! Hij draagt er als eerste toe bij om ze in
ruime kring toegankelijk te maken, iets wat pater
Jan misschien nooit zou hebben verwacht. Toch
zit er zoveel licht in deze erfenis.
Twee stralenscholen
verslaan de nacht.
De zon verholen.
De maan: in macht.
De bossen buigen
zich diep in 't donker.
En 't licht vloeit samen,
– van zon, van maan:
twee hemelramen
één open baan.
Verwijzing naar zon en maan als bron en spiegel van
leven is oeroude wijsheid van het mensenras, eraan
doorgegeven vanuit onnaspeurbare bron. Zingen en
dichten is ongeweten putten uit deze diepten, lezen
en luisteren als drinken van levend water. Het welt
op waar wij staan, niet ver te zoeken, dichterbij dan
alle heilanden van nu en lang geleden.
Kluizenaar: elk in zijn takken,
kuiser de een dan de ander,
staan de bomen. – Winterwakker
werken ze onbemander.
Iedere boom en iedere plant put via zijn wortelpruik
het water dat voor overleven nodig is. Daar komt in
principe geen tuinman aan te pas. Het gaat er niet
om wie wát beweert, maar wat waar is, en wat waar
is valt niet onder enige jurisdictie van mensen, ook
niet in gods naam. 'Slechts één is er die wasdom
geeft', slechts één ook die tot ons spreekt.
Waar je mee moet leren leven:
eerst met weer van ieder slag,
mens'lijk regelloos en even
onvoorspelbaar, dag aan dag.
Hangt 't heelal aaneen van fijnste
imponderabilia?
'k Had gedacht, zei 't puidje, kleinste
combinaties staan ons na!
Bron en wortel, dat is de kleinste combinatie in
het bos des levens. Dat te bevestigen en duidelijk
te maken is de taak van degenen die de mensheid
als priester of prediker van dienst mogen zijn.
Om het samen te kunnen vieren is organisatie
nuttig en zelfs nodig. Maar bescheidenheid past
alle werkers in de wijngaard, en in het bos.
za. 9-01-1988
Donkergroen bevroren vlammen
grijpen naar de hemelboog
waar ik fiets langs beukestammen,
met een snelle blik omhoog.
Door onwelkbaar hout-met-naalden
word ik nog steeds nagewuifd,
fris door sparren, stijf door vale
grove dennen. Dun geluid.
Onherhaalbaar elk een eigen
rijke, unieke wereldrond,
bomen, klaar tot dalen, stijgen
in en op uw moedergrond,
leven zuigend of verstikkend
eigenmachtig, zonder roof,
weerbaar stelsel fijne of dikke
wortel, stam, tak, schors en loof.
Een attente lezer kan zich misschien herinneren
dit laatste vers eerder gezien te hebben: vijf jaar
geleden in de eerste aflevering van Don Bosco
Binnenkort van 2002 (Jg.3, nr.1, jan., blz.16).
Toen schreef ik ook: 'ieder mag zijn zoals hij is,
onherhaalbaar, ieder een wereld op zichzelf; dat
is geboorterecht, geen roof.' En zo is het.
Hoe het zal zijn als dit stukje verschijnt weet ik
niet, maar het wil nog niet erg winteren: het is en
blijft overal wat groener dan gebruikelijk in deze
tijd van het jaar. Maar winterweer is een nuttig
intermezzo in een overigens zonnig jaar: het
reinigt en brengt tot rust en tot inkeer wat in de
lente weer uitloopt en tot bloei komt.
za. 30-01-1988
Te hooi, te gras, te water
wandelt de groene winter
onbuigzaam. Of begint er
in 't gras al iets voor later?
Jan Klein z'n woorden klinken zo kleintjes, maar
wachten stil op interpretatie als horizon-taal.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 5 Nr. 5 – februari 2007
Don Bosco's Oudste (deel 5)
iet zonder reden had Don Bosco juist de jonge Rua meegenomen naar
Rome: hij onderhandelde er met de Paus over de te stichten Congregatie
van de Salesianen. Deze naam, ontleend aan Sint Frans van Sales,
Savoyaard en dus stamverwant van Don Bosco, maar vooral
geestverwant om zijn zachtmoedige eenvoud, was voor het eerst op het
tapijt gekomen in 1854. Een jaar nadien, 2 Febr. 1855, werden de
allereerste, nog private Salesiaanse geloften afgelegd, Door Don Bosco's
Oudste, de Eerste Salesiaan, Don Michiel Rua, alleen met Don Bosco op
zijn kamer. Toen de Paus zijn officieuze goedkeuring had geschonken
aan Don Bosco's plan, werd een stichtingsvergadering belegd en Don
Rua gekozen tot Geestelijk Directeur van de jonge Sociëteit, die toen
vrijwel samenviel met het moederhuis, het Oratorium. Hij was pas
subdiaken (Dec. 1859) en nog steeds de enigste die ieder jaar voor één jaar
zijn private geloften hernieuwde, totdat in Mei 1862 de eerste 22 Salesianen
hun tijdelijke geloften deden, onder hen Don Rua, die tevens een
van de eerste Salesianen met eeuwige geloften werd, in November 1865.
ntussen was hij priester gewijd (29 juli 1860), niet de eerste van de leerlingen
van het Oratorium, maar, zegt de chronist van die jaren een tikje bruut: "Wie
had er op de anderen acht geslagen?" Reeds zijn eerste verschijnen in toog
had jaren terug uitbundige geestdrift gewekt: het kleed maakte hier de man
statiger, slanker niet alleen, maar de man maakte het kleed tot een
engelendracht door de zichtbare eerbied waarmee hij het droeg. Don Rua
werd als priester aan het altaar een nóg hiëratischer figuur. Zijn houding bij
het bidden, zou tot in zijn laatste levensjaren aller aandacht trekken: dan trad
namelijk zijn diepe, ononderbroken verbondenheid met God als een licht
naar buiten. Tijdens zijn werkzaamheden – die na de wijding maar bleven
toenemen – kon men hem met God in contact zien treden, juist als Don
Bosco, in de kleine pauze voordat hij een beslissing nam of een antwoord
gaf. Tijdens zijn gebed ging dit contact zo diep, dat hij eens, bij een
kortstondige aardbeving onder de gemeenschappelijke meditatie, niet eens de
ogen opsloeg, terwijl al de anderen in paniek de kerk uitrenden. Ze vonden
hem na de paniek terug, zoals ze hem hadden verlaten: slechts alleen op z'n
knieën gesteund, de handen een paar millimeter boven de bank, het hoofd
licht gebogen. Tijdens zijn H. Mis tenslotte werden de heilige handelingen de heilige daden van een Man
Gods. Zijn preken – evenals later zijn duizenden brieven – bezaten niet de minste literaire schoonheid, maar
sloegen zeer diep in: ze waren even raak en bezield als die van Don Bosco.
DON BOSCO'S DERDE ORDE
SALESIAANSE MEDEWERKERS stellen zich tot doel in de
geest van Don Bosco mee te werken met de geestelijkheid voor het
welzijn van Kerk en Maatschappij, bijzonder van de gepolijste of
ongepolijste massajeugd. Ze voeren Salesiaanse Actie en steunen
naar draagkracht de Salesianen bij het voortzetten van het werk van
Don Bosco en Don Rua. Medewerker kan worden iedere goede
katholiek van minstens 16 jaar. Geen contributie. Nadere
inlichtingen verstrekt zeer gaarne
CENTRALE DON BOSCOWERK, APELDOORN
(Giro 333958)
tekst: Jan Klein – ill.: Wim Saris wordt vervolgd
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 6 Nr. 5 – februari 2007
De Kiem
Zoals in de vorige nieuwsbrief gezegd, ben ik de
boekjes, die ik van Johan Marsman te leen heb, stuk
voor stuk aan het scannen. In De Kiem van 1960
Jg.1, nr.3 staat op blz. 9 een interessant kruiswoordraadsel.
Je kunt eraan zien dat de maker er
z'n best op heeft gedaan. In dat laatste jaar van het
directeurschap van pater Anton Elsakkers, die 'Don
Rua' van Ugchelen naar 's-Heerenberg heeft begeleid,
stond het huis in monte domini nog in volle bloei.
KRUISWOORDRAADSEL
HORIZONTAAL 1. geur 4. jammer 8. moeder 10.
bep. dier 11. Jezuïeten 13. taankleurig 16. fr. lidw.
17. ijl 19. lidw. 20. ader 21. geheel 23. ofschoon
24. plezier 25. accumulator 27. afk. bouwkundig
ingenieur 29. halt 31. touw 33. woud 34. vreugdekreet
36. het is bij .... 38. stad in Italië 39. dampen
40. verdragen
VERTICAAL 1. beklemtoonde lettergreep in versvoet
2. wegens 3. dof 5. zintuig 6. afk. Nederlandse
Spoorwegen 7. jongensnaam 9. teleurstellend
12. pers. vnw. 14. afkorting Pater Directeur
s.d.b. 15. voorzetsel 16. noot 18. held van Suske
en Wiske 20. bep. vloeistof 22. mensen 23. pijnuitroep
26. gebruiker van voedsel 28. roepnaam
priester in Italië 30. getal 32 Verenigde Naties 35.
oom g.m. 37. fr. ontkenning 38. muzieknoot
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10
11 12 13 14 15 16
17 18 19 20
21 22 23
24 25
26 27 28 29 30
31 32 33 34 35
36 37 38
39 40
Probeer deze puzzel eens te maken. Er komen,
al of niet toevallig, verschillende sleutelwoorden in
voor. Ook het patroon van donkere hokjes is
heel fraai. De redactie werd gevormd door een
paar intellectuele zwaargewichten, Tonnie de Vries
en Meindert Muller, tezamen met pater directeur
in eigen persoon. De maker verdient een prijs,
maar wie dat was wordt in het blad niet vermeld.
Als iemand het weet hoor ik het graag.
Toezending
kosten
toezending per email of post gratis
(op papier per post kost me ± € 1 per exemplaar)
vrijwillige bijdragen 454400
op girorekening t.n.v. A. Overtoom
aanmelding/opzegging
per email origo@home.nl
per brief redactie-adres
Bijdragen
Op postrekening 454400 werd dit kalenderjaar
alweer € 10 gestort. Na aftrek van gedane uitgaven
(deels voor nog te gebruiken materialen) bedraagt
het saldo nu € 64,90. Deze formule werkt heel
goed. Hartelijk dank!
Redactie
naam A.J.M. Overtoom
straat Hofakkers 6
plaats 9468 EE Annen
telefoon 0592 - 271 586
email origo@home.nl
website http://members.home.nl/ajm.overtoom
Colofon
De tekst is opgemaakt in twee kolommen, in het
lettertype Garamond 11 pt, de koppen (meestal)
in Comic Sans MS 14 pt.
Digitale weergave per aflevering in pdf-formaat,
op de homepage en per email. Gratis lezers zijn:
Acrobat Reader en Foxit Reader (kijk voor info en
download op: www.foxitsoftware.com).
Lemma
geloven is als staren in de afgrond van niet-dit en
niet-dat; een boek bevat tenminste nog woorden.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 1 Nr. 6 – april 2007
Interactief
We leiden allemaal ons eigen leven, laten veel of
weinig van ons horen, staan in mindere of meerdere
mate open voor wat anderen doen of doormaken,
nemen wel of geen contact op, enzovoorts. Dat is
allemaal ook te zien rondom deze nieuwsbrief en
de website 'Origo' die daar min of meer bij hoort.
Wat ik schreef over het 's-Heerenbergse huisblad
De Kiem (het kruiswoordraadsel) heeft sommige
lezers hopelijk genoegen gedaan, maar geen reacties
opgeleverd. Dat hoeft ook niet, het is voor mij een
projekt dat ik met veel genoegen ten uitvoer leg.
Zie ook de eerste kolom op bladzijde 6.
Er komen soms onverwachte interacties uit de
lucht vallen. Zo heb ik al een poosje contact met
Jack Roelofsma (Ugchelen 1952-53) en sta weer
versteld van de onvoorziene wendingen die levens
nemen. Daar komt in dit geval nog bij dat zijn
vrouw Anje heeft gereageerd op de kwartierstaten.
Op Origo vindt u, achter de link 'genea', genealogische
gegevens van de ouders van Riet en mij, een
familie-projekt dat al een poosje nagenoeg stil lag.
Nu is daar door Anje weer beweging in gekomen,
met als gevolg bijgewerkte kwartierstaten. Daar ben
ik haar en Jack erg dankbaar voor.
Heel anders ging het met Piet en Agaath Alofs. Zij
zouden bij ons op bezoek komen in Noordwijk,
waar we op vakantie waren i.v.m. de 65e verjaardag
van Riet. Zij konden niet komen door een ongeval
van hun jongste zoon Balder, die na een langdurig
coma is overleden (www.alofs.com).
Twee dagen na de laatste mail van Nico Castelijns
(Brooklyn Park, Port Adelaide, Australië), kwam er
een mail van Ton Moester daar, met de boodschap
dat Nico plotseling naar Nederland was gevlogen
i.v.m. het plotselinge overlijden van zijn zus Corrie.
Eind maart is hij weer teruggaan.
Jan Bleijs (Lemongrove, Australia) stuurde een mail
over een nieuw boek van de bekende Britse
schrijver Jeffrey Archer, geschreven in samenwerking
met professor Francis J. Moloney, erkend
bijbelexpert, tevens provinciaal van Ton Moester,
Nico Castelijns, Gerrit Kraan en Hein v.d. Laan.
Zowel (delen van) de brief van Ton Moester als
een bescheiden stukje over Judas Iskariot zijn in
deze nieuwsbrief opgenomen. Verder de rubriek
'Horizon-taal' over de agenda-gedichten van Jan
Klein, een vervolg van 'Don Bosco's Oudste' en
iets over het Ruaanse huisblad 'De Kiem'.
Rest mij u allen een zalig paasfeest toe te wensen,
of dat nu inhoudt een aanvaarding van de leer of
een gelovig openstaan voor het goddelijke tout
court, hoe het ook verschijnen mag.
Don Rua, Kath. Illustratie 9 april 1936
Dienaar Gods
ons voorbeeld?
Een dag na ontvangst van nieuwsbrief nr. 5 stuurde
Bertus van den Bos mij een fotocopie van een paar
artikelen uit twee vooroorlogse Katholieke Illustraties:
'Don Bosco de Heilige' (van 4 april 1934) en 'Don
Michele Rua: de opvolger van Don Bosco' (van 9
april 1936). Bovenstaande foto is een scan van een
fotocopie, maar evengoed een prachtig beeld.
Michiel Rua was, om het kort samen te vatten, een
man met tenminste drie gezichten: als getrouw uitvoerder
van de wensen van don Bosco een strenge
man van orde en tucht; als opvolger van don Bosco
de beminnelijkheid en goedheid zelf, en als dienaar
Gods een regelrechte mysticus. Een kameleon? Ja
en nee: hij paste zich aan, maar bleef steeds zichzelf.
In dat laatste opzicht kan hij ons voorbeeld zijn, ook
al werden we vroeger misschien selectief vastgepind
op een van zijn verschijningsvormen die niet bij ons
paste. Juist een heilige mens als hij zou ook in deze
tijd zijn weg vinden en de juiste houding aannemen.
Dat fascineert me in deze man: dat zijn identiteit niet
werd overschaduwd door een weerbarstig Ego.
We hoeven niet een van zijn vormen als voorbeeld te
te nemen; maar zijn fundamentele instelling van
onvoorwaardelijke openheid en overgave aan wat
hij zag als de wil van God, zeg: de zin van zijn
leven, kan ons zeker inspireren tot oprechtheid en
een vorm van heiligheid, die geen pose is maar
volkomen authentiek. Herijking is dus gewenst.
Zalige don Rua, hoe u in werkelijkheid ook zijn
mag: tot ziens in het rijk van de geest.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 2 Nr. 6 – april 2007
Brief
van Ton Moester
Naar aanleiding van het verschijnen van Jeffrey Archer's
'The Gospel According to Judas', dat hij schreef in
nauwe samenwerking met pater Frank Moloney – een
erkende autoriteit op bijbelgebied en momenteel ook
salesiaans provinciaal van Australië, Samoa en Fiji –
had ik emailcontact met Ton Moester in Adelaide, Zuid-
Australië. Hieronder, met zijn toestemming, fragmenten
uit zijn email van 24 maart j.l.
"De adressen die je noemt zijn correct. Brooklyn
Park is de naam van de suburb in Adelaide waar
we in 1941 een bestaand werk hebben overgenomen
voor moeilijk opvoedbare jongens. Het
was begonnen in 1890 door een nieuwe
congregatie The Brothers of John the Baptist.
Ze werden in 1941 opgeheven. Ze konden het
niet langer aan. Toen kwamen wij. Pure armoede
in een arbeidersbuurt met aardig wat pas
aangekomen immigranten uit Italie voornamelijk.
Ik kwam hier, pas gewijd, in 1961 aan en
met onderbrekingen ben ik nog steeds "thuis"
hier. Nico Castelijns is mijn opvolger als pastoor.
Brooklyn Park ligt vlak bij het vliegveld. Midden
tussen de stad Adelaide zelf en de zee. 3 km de
ene en even zoveel de andere kant op. Nico's
huisadres is 23 Lipsett Terrace. Het mijne 25
Lipsett Terrace. Samen hebben we P.O. Box 310.
Dat Elenco van 1997 is een beetje out of date.
John Murphy was provinciaal tot 2000. Toen
heeft Ian Murdoch het overgenomen; hij is een
doctor geschiedenis van Oxford, maar was altijd
al liever aan het studeren dan mensen ontmoeten
en beslissingen te maken. Ik was provinciaal
secretaris, een jaar met John M. en vijf jaar met
Ian. Vorig jaar is Dr. Frank Moloney begonnen
als provinciaal van Australia, Samoa en Fiji. Hij
studeert graag en ontmoet heel graag mensen.
Op het ogenblik is hij op wereldreis vanwege
zijn boek. Begin april verwachten we hem terug
in het land op tijd om het provinciale kapittel bij
te wonen. Hij heeft gelukkig al twee retraites preken
achter de rug in Thailand. Dus kan hij nu beginnen
met de visitaties. Vorig jaar heeft hij ruim 25 van
onze 110 leden van deze provincie overgeplaatst.
Nico komt a.s. dinsdag terug uit Nederland. Hij
vertrekt zondag uit Schiphol. Het is een oerlange
reis en eerlijk gezegd een heel vervelende reis.
Hij zal wel een tijd moe zijn als hij weer thuis is.
Plus de emotie van de uitvaart. Zijn moeder is 92
en dit is haar tweede dochter die overleden is.
Wij krijgen twee kranten elke dag: The Australian is
een nationale krant en The Advertiser is de krant
van Adelaide. Beide hebben ze deze week uit-
voerig over The Gospel van Judas geschreven.
We zullen proberen een copy van het boek te
krijgen als Nico terug is. Misschien heeft hij er al
te pakken kunnen krijgen. Het lijkt mij een
interessant iets, en, Frank M. kennend, zal het
gedegen materiaal bevatten. En Lord Archer schrijft
goed. De prijs is ook bereikbaar: $24.95. De meeste
boeken van F. Moloney kosten rond de $50.
Het lijkt er op dat Benedictus XVI de salesianen
wel vertrouwt: kardinaal Zen is verteld aan te
blijven; Angelo Amato en Fr. Farina, die in het
Vaticaan werken, zijn bisschoppen gemaakt;
Bertone, de staatssecretaris is mijn klasgenoot uit
Bollengo. We zijn samen in 1960 gewijd.
Gerrit Kraan en Hein van der Laan zijn ook
leden van onze provincie. Hein woont nu in
Sunbury, vlak bij Melbournes vliegveld. Gerrit
woont in Engadine, een suburb van Sydney.
Melbourne heeft 3 miljoen en Sydney 4 miljoen
inwoners. In heel Australia wonen er maar 20
miljoen. Gisteravond na de Kruisweg in de
parochiekerk sprak ik nog met een nieuwe
aankomer in de parochie, Simon, een Soedanees
met vier kinderen. Er wonen momenteel heel
wat Soedanezen in onze buurt.
Ik houd op en hoop alle vragen te hebben
beantwoord. Het motto van onze provincie zou
wel eens kunnen zijn: "Luctor et emergo". Als ik
toch terugdenk aan alle moeilijkheden die ik
sinds mijn aankomt hier in 1950 ben tegengekomen
vraag ik me wel eens af hoe ik het
gemaakt zou hebben als ik in Nederland gebleven
was. Maar dat is een hypothese, nietwaar?"
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 3 Nr. 6 – april 2007
Judas Iskariot
als vraagteken
Er is een publicitaire hype rond de apostel Judas,
naar aanleiding van een Koptisch handschrift uit de
derde of vierde eeuw van onze jaartelling (de codex
Hannah of Tchacos, naar een verkoper en koopster)
met o.a. een Judas-evangelie; maar ook n.a.v. van
The gospel according to Judas (Het evangelie volgens
Judas) van de bekende Engelse schrijver Jeffrey
Archer en zijn co-auteur dr. Frank Moloney s.d.b.
In dit stukje wil ik proberen deze twee geschriften, in
hun samenhang, te plaatsen binnen het grotere kader
van christelijke en voor-christelijke religies. Het gaat
om een vertaling van een oorspronkelijk Griekse
en typisch gnostische tekst van vóór 180 nChr. Op
het internet is daar veel over te vinden, ook een
Engelse vertaling ervan (7 blz. A4) 1. De reconstructie
is, door beschadigingen, nogal fragmentarisch.
Het uit eigen ervaring 'kennen' (γνϖσις) acht
zich verheven boven het in goed vertrouwen
aannemen op gezag (geloof, πιστις). Gnostische
stromingen bestonden al voor onze jaartelling en
bloeiden rond de tijd dat deze codex ontstond.
Er bestaan ook nu gnostische bewegingen en het
gnostieke gedachtengoed is vrij populair. Wat de
kerk(en) terecht verontrust is pseudo-gnosis.
codex Tchacos, onderste deel van pagina 58
Uiteraard is bewuste vereniging met god of het
goddelijke de uiteindelijk te bereiken toestand van
hemelse vervulling. Maar dat is iets totaal anders
dan een ingebeelde persoonlijke verlichting. Voor
de meeste mensen is een dergelijk ontwaken in de
zin van authentieke mystieke kennis in dit aardse
leven de facto onbereikbaar. Wel kan men dan toch
op een echt gnostiek open wijze gelovig zijn.
Teksten als deze codex waren niet voor ieders ogen
en oren bestemd, maar bevatten een geheime leer
die met zorg werd afgeschermd. De sensatiezucht
waarmee het grote publiek van geheimen geniet is
van alle tijden, en bewijst het gelijk van de vroegere
terughoudendheid. Van de andere kant is het goed
dat ook het gnostische gedachtengoed nu eindelijk
openlijk gelezen en bestudeerd kan worden.
Het 'evangelie van Judas' is lang na de dood van de
apostel ontstaan. In hoeverre het biografisch historisch
is, kan niet worden nagegaan. Iets anders is of
de erin vervatte boodschap op waarheid berust.
Ook m.b.t. de kanonieke evangeliën kan onderscheid
gemaakt worden tussen de historiciteit en de
leer. De letterlijke interpretatie van metaforen is
mogelijk de grootste fout van het christendom.
Wat heeft Jeffrey Archer, auteur en lid van het
Britse hogerhuis, in samenwerking met dr. Frank
Moloney, bijbelkenner en salesiaans provinciaal in
Australië, in dit boek gedaan? Men heeft de bekende
evangelies geparafraseerd en daarbij aan de apostel
Judas handelingen en woorden toegeschreven als een
soort historische correctie, bij wijze van rehabilitatie.
En dat is m.i. nu juist de zwakte ervan.
Want hierdoor bevestigen zij de bewijsbaar dubieuze
en op veel punten uitgesproken onjuiste letterlijke
opvatting van de heilige schrift en missen zij een kans
om nu eindelijk eens duidelijk te verwijzen naar de
universele religieuze inhoud van het beschrevene, ook
al wordt de historiciteit van personen en gebeurtenissen
niet uitgesloten. Het verhaal van de verraden Christus
b.v. stamt, tot in details, uit de Egyptische oudheid. 2
Niettemin is de Nederlandse uitgave van dit boekje 3
(103 blz.) zeer de moeite waard. Het is schitterend
uitgevoerd (zie afbeelding), goud op snee. De bijbelcitaten
zijn roodgedrukt. In de linkermarge staan verwijzingen
naar de bijbelteksten en naar verklarende
teksten achterin. Die vormen ongetwijfeld een bijdrage
van pater Moloney. Deze teksten (codex en boek) zijn
beide uitermate boeiend en leerzaam.
1 R.Kasser The gospel of Judas The National Geographic Society,
http: //www.nationalgeographic.com/lostgospel/document.html
2 Tom Harpur De 'heidense' Christus Deventer: 2004, p.99
3 J. Archer Het evangelie volgens Judas De Fontein, Baarn: 2007
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 4 Nr. 6 – april 2007
Horizon-taal
Net als het brevier, het liturgische jaar, volgen de
agenda-gedichten van Jan Klein de seizoenen,
vol aandacht, zowel voor het geheel als voor elk
klein detail. En daar overheen en doorheen altijd
weer de devotie, de toewijding aan het eeuwige
moment, waarin leven en sterven beide aanwezig
zijn, als rimpelingen in een snelle beek.
do: 7-04-1988
Zon in de waterloop
rimpelt als goud.
Gras dat wat laat ontlook
en 't niet berouwt:
fris, pril, snel, klaterbloot,
smal, hoog en boud . . .
Zon in de waterloop
tintelt van goud.
De gedichtjes in deze aflevering dateren alle van
dezelfde weekdag, precies twintig jaar geleden.
De man die ze schreef is buiten ons bereik, hoe
en waar hij nu ook mag wezen. Met pasen vieren
we zowel voorbijgang, tijdelijkheid, als herrijzenis,
eeuwige voortgang. Sterfelijkheid vs. onsterfelijk
zijn, van het Al en – geloven wij – individueel.
Berketoppen
glanzen op 'n
vlagvertoon van dag.
Dennen, sparren
staan te marren
in hun zak vol nacht.
Blanke kerven
roepen 't sterven
over velen af,
kapperteken,
dat aansprekers
hebben toegebracht.
Of we nu vrolijk door het leven gaan, de vlag
uitsteken, of somber in een hoekje zitten, als in
'een zak vol nacht' (wat een beeld!), op iedere
stam wordt ooit een teken aangebracht waarmee
de dood wordt aangezocht en aangezegd. Dat is
uiteindelijk het behoud van het bos, een kwestie
van goed beheer, hoe pijnlijk soms ook.
Het 'verraad' van Judas, die het leven een doodskus
geeft, is – anders gezien – een liefdevolle daad die
verlost van hetgeen ons vasthoudt in het aardse en
onze opgang naar het licht belemmert. Die kus is
een metafoor, een beeldspraak, geen historisch
gebeuren. Niemand is er 'schuldig' aan, noch Judas,
noch wijzelf. Het is liefde en genade.
Wanneer we, zoals Jan Klein ons voordoet, het
leven beschouwen als een verhaal, een sprookje
waarin levende wezens ons laten zien wat er met
ons en met alles gebeurt, dan kunnen we afstand
nemen en ons ontspannen, hoe spannend het
ook wezen mag, want het is een drama, iets dat
nu eenmaal z'n beloop heeft, een spel.
Aan de bergvlier:
dikke botten.
Groene wratten lijken 't.
Moeten die hun
pracht ontrollen,
waar de vlier z'n
witte wollen
schermen voor zal strijken?
Soms lijkt iemand te zijn voorbestemd om een
hoofdrol te spelen, en een ander om een figurant
te zijn. Dat kan inderdaad zo gaan, maar ook
heel anders uitpakken, al is het pas na jaren.
Velen van ons hebben dat in hun omgeving of
hun eigen leven meegemaakt: geen studiehoofd,
geen schoonheid; maar zie dan later eens.
Heel vaak heb ik mij in dankbaarheid verwonderd
over de levensloop van familieden en vrienden die
dingen gedaan en bereikt hebben waar we vroeger
niet op hadden gerekend. Het kan dus alle kanten
op, al leek de weg soms op een doodlopende straat.
En dat blijft zo, tot het einde van ons aardse leven
aan toe, en laten we hopen ook daarna.
Langs 't pad hervind ik oorden
waar woorden
er verder niet toe doen.
Daar staan mijn eeuwelingen
die 't jonger volk omringen
in oudst en ruimst fatsoen.
Er hangt een geest van dromen.
De bomen houden de bosgrond wijd.
Geen die er aan durft komen.
De heiligende zomen
omgrenzen alle tijd.
Het leven is als een woud vol bomen, compleet
met figuren als de Enten uit The Lord of the Rings
(In de ban van de Ring), het door Jan Klein zo
gewaardeerde epos van Tolkien (hij kende zelfs
de koninklijke stambomen ervan uit z'n hoofd).
Het leven is als een heilig bos, gewijde grond en
oude stammen, met geruis als van stemmen.
Ik dicht:
In dit bos zijn wij veilig geborgen,
hoe klein we zelf dan ook zijn.
Hoor! we zingen een lied zonder zorgen,
een zich eeuwig herhalend refrein.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 5 Nr. 6 – april 2007
Don Bosco's Oudste (deel 6)
ij wist zijn essentieel priesterschap voortaan zelfs te stempelen op de minst
priesterlijke bezigheid van alle: de administratie van de stoffelijke belangen
van het Oratorium, die hem werd opgedragen, nadat hij eerst twee andere
functies had vervuld. Eigenlijk drie functies, want tot October 1863 moest
hij tegelijk geestelijk directeur en studieprefect zijn: lastige combinatie die
hij tot aller tevredenheid uitbalanceerde door zijn stille zelfbeheersing. Hij
hield de regelmaat erin, en niemand die het merkte. Heel anders werd zijn
optreden als eerste Directeur van het eerste Salesiaanse huis buiten het
Oratorium, te Mirabello. Daar toonde bij de volle maat van zijn
vaderlijkheid en hij bracht in twee jaar zoveel tot stand – relaties met
weldoeners, een familiegeest als in het Oratorium, hoog studiepeil enz. –
als anderen in tien jaar niet zouden hebben bereikt. Zijn tweejarige
werkzaamheid buiten het Oratorium deed de ogen opengaan van velen die
niet hadden gelet op Don Rua's invloed: men miste plotseling en smartelijk
zijn vaste hand, zijn ontembare werkijver, die Don Bosco de handen
vrijliet voor ruimere sferen. In 1865 reeds riep Don Bosco zijn oudste
zoon terug als zijn naaste medewerker, prefect van het Oratoriuin. Nogmaals bleek zonneklaar de religieuze
deugd die Don Rua zich had eigen gemaakt: hij kreeg het bericht van zijn overplaatsing, nam zijn brevier en zat
enige uren later al achter zijn nieuwe bureau, ongestoord te werken.
eestal zat hij niet, maar stond hij. Zijn prompte intelligentie maakte
het mogelijk, dat hij – behoudens de wellevendheid – tegelijk de
enorme correspondentie afwikkelde en luisterde naar langdradige
bezoekers. Hij gaf uitsluitsel met enkele, glasheldere zinnen, voor
geen tweeërlei uitleg vatbaar. Over orde en armoede waakte hij, als
prefect, zonder ophouden. Om in de 'jongensclub'-sfeer van 't
Oratorium het onontbeerlijke minimum van tucht te brengen,
gevraagd door de regel en dus door Don Bosco, begaf hij zich,
rozenkrans in de hand, op de "ongelegenste" ogenblikken naar de
"ongelegenste" plekken, en hij riep rustverstoorders tot de orde met
een broederlijke welwillendheid, die echter niet meer naar Mirabellese
vaderlijkheid zweemde: de vaderlijkheid in het Oratorium was aan
Don Bosco voorbehouden. Zo kon de legende ontstaan, dat Don
Bosco tot Don Rua zou hebben gezegd: "Meer olie gebruiken: de
scharnieren knarsen zo," als ware Don Rua te streng. Don Rua
permitteerde dat de legende een wijde verbreiding vond; hij sprak
haar nooit tegen, terwijl hij toch wist, dat Don Bosco dit tegen 'n andere medebroeder had gezegd, nooit
tegen hemzelf, die zich immers zo gedroeg, dat Don Bosco's afwezigheid in het Oratorium volstrekt niet
opviel, zo goed bleef de familiegeest bewaard. Hiervandaan een nieuwe legende: "Don Bosco verroert
geen lid, tenzij Don Rua het wil." Er waren lastige klanten, ook in het Oratorium blijkbaar, maar toen en
later, als Algemeen Overste, zou Don Rua hete kolen op hun hoofd stapelen door... raad te gaan vragen
juist aan de brutaalste mopperaars.
WONDEREN? NEE!
Het hier verhaalde heeft slechts de waarde van menselijke
getuigenissen. Het onfeilbare eindoordeel is aan Moeder
de Kerk. Mocht iemand, op voorspraak van Don Rua bij
God, bijzondere gebedsverhoringen verkrijgen, dan melde
hij dit, liefst met attesten van geestelijkheid en medici, aan
CENTRALE DON BOSCOWERK, APELDOORN, om
de verheerlijking van de Dienaar Gods te verhaasten.
tekst: Jan Klein – ill.: Wim Saris wordt vervolgd
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 6 Nr. 6 – april 2007
De Kiem
Met het scannen van De Kiem ben ik druk bezig
geweest. De zeven nummers van de eerste jaargang
(1959-60) staan nu in
hun geheel op 'Origo'
als afzonderlijke pdfbestanden.
En ik vind
het heel interessant om
daarin zoveel bekende
namen te zien staan.
Het tekeningetje links
komt uit Jg.1, nr 3, p.6
bij een stukje van Anton
van Grinsven (1958-62)
onder de titel 'Twee
voor een kwartje!' waarin
hij de verkoop van
kaarten en krantjes voor het goede doel beschrijft. De
laatste regel luidt: 'Toen ik de grote zak geld naar pater van
Reenen ging brengen, kreeg ik als dank een paar dropjes.'
In dat zelfde nummer vind ik , behalve de redactie, pater
directeur en Puk, ook nog: T. de Vries, M. Muller, A. de
Jong, L..A. Vergeer, K. de Kuijer, en B. Rysavy. En zo zijn
er zeven afleveringen, die met Foxit Reader prima te lezen
zijn, en je kunt ze ook afdrukken.(liefst op 100%).
Er waren contacten met Twello, getuige het in weergaloos
dialect gestelde 'Proffisiat' van 'nen Brabander ut Twello
(pseud.: G. Neuteboom), handelend over het luisteren
naar de radio e.d., en dat wordt afgesloten met : 'k zeg mar
wir: Houdoe orre! In de tekening hiernaast zijn wellicht de
novicen te herkennen (Henk Benneheij, Nico Castelijns,
Theo Emke, Gerard Neuteboom, Kees de Ree en
Ko Sturkenboom.
In nummer 6 staat op blz. 3 een gedicht van Meindert
Muller: 'Zondagmorgen in de lente' in vier strofen:
"Het lentewindje waait/de blaadjes uit de knoppen;
diep uit de warme aarde laait/een groene vlam
breed open." Voor vroeg werk van de meester
raadplege men dus ook De Kiem!
De humor werd uiteraard niet vergeten. In
hetzelfde nummer staat onderaan blz.5: 'Gevraagd:
in goede staat verkerende buurman, goed wiskunde
kunnende kunnen', en op blz.8: 'Engels cabaret: -
wij waren vroeger zo arm, dat we een foto van
een muizenval in de kelder zetten. - ving je wat?
- een foto van een muis.'
Het was dan ook maar een internaatskrantje
zonder veel pretentie. Het 'dat' was van groter
belang dan het 'hoe' of 'wat'. Het geeft intussen
wel een indruk van een geleidelijke verandering
van sfeer en bewegingsruimte binnen salesiaaans
Nederland. In de volgende nieuwsbrief hoop ik
u de scans van de tweede jaargang aan te kondigen.
Toezending
kosten
toezending per email of post gratis
(op papier per post kost me ± € 1 per exemplaar)
vrijwillige bijdragen 454400
op girorekening t.n.v. A. Overtoom
aanmelding/opzegging
per email origo@home.nl
per brief redactie-adres
Bijdragen
Op postrekening 454400, per brief en in de hand
werd in 2007 bijgedragen € 35. Het saldo is nu e 90.
Er is ook nog materiaal in voorraad. Hartelijk dank!
Redactie
naam A.J.M. Overtoom
straat Hofakkers 6
plaats 9468 EE Annen
telefoon 0592 - 271 586
email origo@home.nl
website http://members.home.nl/ajm.overtoom
Colofon
De tekst is opgemaakt in twee kolommen, in het
lettertype Garamond 11 pt, de koppen (meestal)
in Comic Sans MS 14 pt.
Digitale weergave per aflevering in pdf-formaat,
op de homepage en per email. Gratis lezers zijn:
Acrobat Reader en Foxit Reader (kijk voor info en
download op: www.foxitsoftware.com).
Lemma
geloven is als staren in de afgrond van niet-dit en
niet-dat; een boek bevat tenminste nog woorden.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 1 Nr. 7 – juni 2007
Feilloos zeker
Verba volant, scripta manent (gesproken woorden
vervliegen, wat geschreven is blijft). Onlangs las ik
twee boeken van Hans Küng: De Katholieke Kerk
uit 2001, en Onfeilbaar? uit 1970. Het eerste is een
helder overzicht van de hele kerkgeschiedenis; het
tweede een even helder exposé over de geschiedenis
van de kerkelijke aanspraken op onfeilbaarheid.
Het maakt historisch volkomen duidelijk dat in
de vroegste christen-gemeenschappen niet de
priesters en later de bisschoppen de voornaamste
figuren waren, maar de leraars en de profeten,
mannen en vrouwen. Een bijzondere plaats voor
Rome kwam pas veel later tot stand, en onfeilbaarheid
werd nog door niemand opgeëist.
Dat de kerk later werd gebruikt om de stabiliteit
van de staat te bevorderen, en dat de kerk staatkundige
allures kreeg is algemeen bekend. Ook
dat de macht steeds meer geconcentreerd werd
in Rome, rond de persoon van de paus, bijna
'zijne heidense heiligheid', gezien de nauwelijks
verholen aardse pretenties en ambities.
Dat de kerk, en met name de paus als bovenste
in de hiërarchie, zich beroept op goddelijk gezag
heeft als kwalijk gevolg dat men, 'in zaken van
geloof en zeden', aanspraak meent te kunnen
maken op goddelijk gelijk. Men kan zijn voorgangers
dus niet afvallen zonder dat gelijk in
twijfel te trekken, en dat is not done.
De verkondiging van de door Jezus gebrachte
blijde boodschap en de bevordering van humane
verhoudingen is daarmee geworden tot een pijl
met weerhaken: die kan alleen maar verder, niet
terug. Daarmee heeft de kerk zich in een spagaat
gemanoeuvreerd: het kan zo niet verder, maar
veranderen van houding is lastig.
De danseres zal haar optreden moeten onderbreken
en min of meer opnieuw beginnen. Stel
je voor dat ze net doet of er niets aan de hand is
en dat de fout bij het publiek ligt... Dat is wat de
kerk momenteel aan het doen is, en daarbij heeft
ze – min of meer helaas – een groot aantal, veelal
jonge, mensen op haar hand.
Toch zal ze antwoord moeten geven op de vraag
wat ze met haar talenten, haar opdracht tot verkondiging
van de enig ware boodschap van Christus
heeft gedaan. Noch diplomatie noch de botte bijl
zullen haar daarbij van dienst zijn. Als de kerk een
zinkend schip dreigt te worden, dan zoeken de
opvarenden een veilig heenkomen.
zie: Feilloos zeker op 'Origo' onder Thema.
http://members.home.nl/ajm.overtoom
Don Rua
In paradisum
Piet van Luijn
Mensen die sterven raken daarmee uit het zicht. Al
zeggen we dan 'uit het oog , niet uit het hart', zij gaan
'het hoekje om', een uitdrukking die me doet denken
aan tovenaar Don Juan uit de boeken van Castaneda,
die dat ook deed, heen en weer terug. De kunst is er
vrede mee te hebben, en daarbij is geloof van nut.
Het overlijden van Piet van Luijn heeft me bijzonder
aangegrepen, wat me achteraf pas goed bewust is
geworden. Natuurlijk speelt de onzekerheid over de
toedracht daarbij een rol, maar niet een doorslaggevende.
Ik had groot respect voor hem, als de
talentvolle student die hij was, maar ook als mens.
Hij gaf meer om het vooruithelpen van anderen
dan om eigen promotie. Hij toonde belangstelling
voor wat anderen bezighield, en schreef verzorgde
en goed leesbare teksten, zoals de geschiedenis van
Sittard, en een kleine brochure over Don Bosco.
Hij was wat je noemt low profile, een deugd!
Geloof is van nut, maar wat is geloof? Soms niet
meer dan het zich mentaal vastleggen op 'dit wel,
dat niet' volgens de katechismus (Gr. κατεχειν,
vasthouden, gevangen houden, bezeten zijn van).
Het ware geloof is ook low profile, bescheiden,
meer vraag dan antwoord, een openstaan.
Dat typeerde, naar mijn indruk, ook Piet. Moge
hij rusten én voortgaan in Vrede.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 2 Nr. 7 – juni 2007
Don Bosco
in Zwolle
Wat doe je met een dag vrij reizen met de trein?
Ik koos deze keer voor Zwolle, met name voor
de twee salesianen daar: Bertus van den Bos en
Kees Heeren. Beiden zijn geheide Leusdenaren:
ze hebben allebei zo'n halve eeuw doorgebracht
in 'Don Bosco', annex de technische school.
Nu wonen ze, na fraters en zusters, in Het Nieuwe
Fraterhuis en Dekenaal Centrum in Zwolle aan de
fraaie Burg. van Rooijensingel, vlakbij het station.
Beiden tachtig jaar jong en volop actief, vooral
voor de zwerfkinderen van Haïti. Gebruikte postzegels
vormen hun voornaamste materiaal.
postzegel-broches ingelijst, titel: Posthumus
Kees leeft er zijn artistieke gaven op uit en maakt
er grote en kleine kunstwerken mee. De broches
zijn sinds jaar en dag bekend. Daarnaast zijn er
boekenleggers, luciferdoosjes, en grotere thematische
composities, ingelijst achter glas. Hun huis
lijkt één grote permanente expositie.
Ieder ingelijst stuk heeft een titel. Je moet soms
even nadenken om die te begrijpen. Posthumus
duidt op postzegels die na hun postale 'dood'
vruchtbaar voortbestaan. Raatsel is de titel van
een compositie in de vorm van een honingraat.
Uit de rechterbovenhoek, de plaats van de postzegel,
ontstaat een boekvorm met 35 collages.
Uit de rechterbovenhoek
Op de foto houdt Kees het tableau met de erin
verwerkte zegels onder het eindresultaat. Er zijn
ook briefkaarten gemaakt waarop de grote vormen
goed uitkomen, maar de individuele zegels niet
onderscheiden kunnen worden. Daarvoor is het
nodig de originelen te zien, en dat is de moeite
waard. Een goede video-presentatie?
Ook 'Don Bosco' Leusden is duidelijk aanwezig,
m.n. in de artistieke bijdragen aan de roemruchte
tentoonstelling van Jan Rijven. Van Bertus staat
er een uit een bouwpakket met grote precisie
samengestelde molen. Van Kees de dom van
Trier en de toren van Babel van Pieter Bruegel de
Oude, beide van papier.
Dom van Trier en Toren van Babel
Op een kast staan prachtige feestmenu-tjes van
papier uit Leusden (foto hiernaast): een schip
van Pinksteren 1986, met op ieder zeil een
gerecht; een boek op standaard voor het 40-jarig
priesterjubileum van Kees Maas uit 1988; een
handje speelkaarten voor het Don Bosco-feest
van 1984; een afscheidsmenu met tranen, van 30
janauari 1999... Teveel om op te noemen.
Bertus en Kees hebben me heel hartelijk ontvangen.
Het was een gedenkwaardige visite.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 3 Nr. 7 – juni 2007
Jan Verhart
in Canada
Sent: Wednesday, June 06, 2007 2:19 AM
Subject: Lang geduurd maar toch niet vergeten.
Verschillende malen al bericht ontvangen via
'origo home' en me iedere keer voorgenomen
om persoonlijk het nieuws te beantwoorden dat
binnenkwam. Helaas kwam daar niet veel van,
merendeels omdat ik geen held ben met een
computer. Allereerst nog van harte bedankt voor
de verschillende mededelingen, o.a. het overlijdensbericht
van Wim en kort daarna van Piet van
Luyn. Automatisch gaan je gedachten dan weer
terug naar Ugchelen en Twello, en dat is nu meer
dan 50 jaren geleden.
Wij wonen nu al 47 jaar in Canada, waar is de
tijd gebleven? Terug kijkend was het een heel
interessante periode in mijn leven. Het begon
met de evacuatie in 1944 van Arnhem naar
Apeldoorn. Ik bleef in Ugchelen terwijl mijn
ouders en broers en zusters verder gingen naar
Gouda, op een vrachtwagen van de familie van
pater Thoen. De oorlog eindigde voor ons op 17
April 1945. En in het najaar van dat jaar begon
ik mijn studies in Huize Don Rua.
De nieuwsbrief over 'Don Rua' hebben wij ook
ontvangen. We ontvangen regelmatig ook 'Don
Bosco Nu', zo we blijven op de hoogte van het
Salesiaanse Nieuws in Nederland. Toen wij een
jaar in Canada waren had ik de gelegenheid om
weer in het onderwijs te gaan Eerst 8 jaar op de
openbare school en daarna 20 jaren op een
Katholieke Highschool te Guelph in de province
Ontario. Het zijn goeie jaren geweest en Don Bosco
heeft ons al die jaren goed gesteund vanaf het begin.
Mijn vrouw leerde ik kennen in 1960, we zijn
getrouwd op 29 December 1960 in de St. Antonius
Abt in Rotterdam. Intussen was ik al werkzaam
in Toronto. Ankie kwam 23 January 1961 naar
Canada. Wij hebben 2 kinderen, Anthony en
Marita, die inmiddels ook getrouwd zijn en
kinderen hebben.
Indertijd zijn wij ook enkele malen naar Holland
geweest en hebben we o.a. ook de gelegenheid
gehad om bisschop Adrianus van Luyn te
ontmoeten in Rotterdam en André Asma, toen
hij nog provinciaal was. Jan Nelissen was er toen
ook bij. In het laatste nummer van 'Don Bosco
Nu' zie ik de namen van Toon van Maanen en
Jan Finkers niet meer onder Venuzuela staan,
leven die nog?
Harrie Kanters zal ik niet gauw vergeten want
met hem ben ik lang opgetrokken, vooral
gedurende de periode september 1944 tot april
1945, de bezettingstijd. Met André Asma en
Harrie Kanters zijn we samen naar Bollengo
gelift om de priesterwijding van André's broer
Gerard mee te maken. Een heel interesssante
trip voor ons drieën.
Al met al een avontuurlijke periode in ons leven.
Momenteel zijn we druk met vrijwillergerswerk
in een ouden-van-dagenhuis en verzorgen we
iedere donderdag een oecumenische dienst. We
hebben een goede parochie, geleid door vooruitstrevende
Jezuïeten. We have our own website:
www.holyrosaryguelph.com with a very active
parish council.
Voor deze keer is het genoeg. Het heeft inderdaad
wat lang geduurd, maar er is een begin. Zou je
zo goed willen zijn mij te laten weten of dit is
goed overgekomen? Veel groeten en de beste
wensen van ons hier in Guelph, Ontario.
Commentaar
John en Ankie
Een bezoekje aan de in de brief genoemde website
is de moeite waard. Uit tekst en foto's komt een
levendige parochie-gemeenschap naar voren, waarin
priesters en leken kennelijk in een positieve sfeer en
met groot onderling respect samenwerken.
Citaat van pater Bernie, de pastoor: "The advancement
of the teachings of Vatican II, the renewal of
the Church and the emerging role of the laity are
some of the most energizing and challenging
aspects of my ministry as a pastor."
Jan Verhart (11-7-1930) studeerde in Ugchelen van
september 1945 tot de zomervakantie in 1952, was
vervolgens novice in Twello en vertrok daarna als
clericus naar de USA. Namens de missieclub heb ik
toentertijd nog contact met hem gehad.
Ton Overtoom
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 4 Nr. 7 – juni 2007
Horizon-taal
In een Excel-document houd ik bij welke agendagedichten
(van 1986 t/m begin '89) al eens werden
opgenomen in een van deze rubrieken. Het zijn er
tot nu toe zo'n 180. De scans van de agenda's
zijn genummerd naar jaar (honderdtal) en bladzijde
(01 t/m ruim 50). In bestand 228.jpg vind ik
bladzijde 28 van 6 tot en met 12 juli 1987.
ma. 6-07-1987
Eén lisblad wimpelt wild naar mij
waar 'k stilhou op de brug.
Zou 't soms een oude bekende zijn?
Zien wij elkaar terug?
't Is geen jaar oud, maar 't wuift en meldt
zich druk in de oostertocht...
Ooit heb 'k een sapverwant verteld
hoe graag ik lissen mocht.
Links bovenaan staat T.-A., dat moet Ter Apel
zijn: hij logeerde bij z'n zussen Lien en Sien. Zijn
liefde voor de gele lis heb ik met hem gemeen,
evenals die voor de lariks. Affiniteit lijkt me hier
het juiste woord om de relaties aan te geven,
zowel die tussen zijn smaak en de mijne als die
tussen deze zwaai-lis en haar sapgenoot.
za. 11-7-1987
1.
Morgen zondag:
de klok gaat hoog.
Morgen zondag:
een regenboog
klanken staat
waar de klok gaat
schallen, galmen
van de Vree.
Rust of speel dan.
Zwijg of schreeuw dan
lui dan mee:
maak de zondag heel.
2.
Zondag. Aanvang.
Waaiers gaan van
zuidwesteinder
't ruim beschrijven
"Zon moet blijven!
Ruim goed baan:
Zon moet aan!"
Nog een vers uit Ter Apel. Hoor de kerkklok
luiden! Lees het langzaam, beweeg mee met de
klok in de toren, van achter naar voren, heen en
weer, dan zingen de regels als in een cadans.
Galm van vrede, galm van rust, die alles opvangt,
van spel tot woede; die overal rust brengt.
Op zondag de preek of sermoen (van sermo, latijn
voor 'gesprek'): een samenspraak over goed en
kwaad, gemeenschap en isolement, de manieren
waarop het leven zich manifesteert. Maar niet op
de manier van betutteling of verdachtmaking, en
geen pleidooi voor het opgeven van eigenheid en
individualiteit. Eenheid van zin!
zo. 12-7-1987
Zaadjeszwermen zijn van 't gras;
blaadjeszwermen zijn van beuken;
bloempjeszwermen zijn nog leuker:
spurrie, muur of wat 't ook was.
't Is de kans van 't menigtal
die Al-Leven pleegt te nemen.
't Komt niet verder met allenen:
zwermen is de wet van 't Al.
Sterrenstelsels -wolken -hopen
zwermen kril en scholen vis,
trekkers, troepers (mees muis mus)...
Rovers zijn op zich gaan lopen.
Ook het volgende gedicht op dezelfde bladzijde
(al werd het ruim een maand eerder geschreven),
bezingt de natuurlijke rijkdom van het geheel, uit
hoeveel verschillende dingen het ook bestaat.
ma. 8-06-1987
De bermen stikken van de vracht
die groent of geelt en rijpt
en steunt of duwt waar ze in haar pracht
nota neemt van de tijd.
Zo aan zo uit zo vroeg zo laat
– elk geeft zijn eigen sein –
zo geel, zo wit, zo rose of paars:
samen zullen ze zijn.
De berm staat, als een boordevol
glas uitgelezen drank,
van bloem en zaad en stelen bol
en feitelijk van dank.
Dank voor het leven dat zo veelsoortig is, dat
zoveel verdriet en vreugde bevat, winst en verlies,
gezondheid en ziekte, geboorte en dood: de mens
een belofte van terugkeer naar het vaderhuis, de
oereigen plaats in het Al, een zon-dag.
zo. 12-7-1987
Klopvogel die de schors alom
beschouwt als wingebied
en amper 't andere ziet
onder de grote zon.
Geen kwaad woord over de specht, een dier dat
zijn natuur volgt, prachtig schepsel, een ratelend
fenomeen, positief én negatief van wat pater Jan
wil zeggen: doe je best, en kijk vooral verder dan
je neus lang is.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 5 Nr. 7 – juni 2007
Don Bosco's Oudste (deel 7)
een wonder, dat Don Bosco steeds meer aan Don Rua overliet, hem
benoemde tot Directeur van het Oratorium en novicenmeester, en
tenslotte zijn positie als Prefect van de Congregatie uitbouwde door
hem te belasten met de benoemingen, onderhandelingen over nieuwe
stichtingen en de canonieke visitatie van de huizen. Fijne tact en
vastberadenheid kwamen hem hierbij van pas, ook bij de
benoemingen, in Don Bosco's gedachte steeds een soort onderhandelingen
met de betrokken medebroeders. Maar de huizen bezocht
Don Rua heel anders dan Don Bosco: formeler, kan men wel zeggen.
Hij stelde zich tot in de geringste details op de hoogte van alles: vanaf
de schoonmaak tot aan de financiën en de geestelijke leiding en gaf
gedetailleerde normen waar nodig. Zo bezocht hij ook het Instituut der
Dochters van Maria Hulp der Christenen, de Zusters van Don Bosco
en zijn uiteindelijke benoeming tot Vicaris van Don Bosco (1886),
veranderde weinig aan de feitelijke bevoegdheden waarmee hij reeds
was bekleed. Toch kwam er iets nieuws bij, deze laatste twee jaren van
Don Bosco's leven, zij het incidenteel. Don Rua begeleidde Don Bosco
op diens reizen naar Frankrijk en Spanje en wonderlijk genoeg viel hij juist door zijn bescheidenheid en
enorme arbeidzaamheid achter de coulissen, zelfs op bij personen die toch. eigenlijk verblind hadden
moeten zijn door de glans van Don Bosco's persoonlijkheid. In het klooster van de Grande Chartreuse
hield hij een preek in plaats van zijn al te zeer vermoeide vader: hij bracht Don Bosco de tranen in de
ogen en daarmee die godgewijde monniken in vervoering. In Spanje verwees Don Bosco een ten dode
opgeschreven kind naar de zegen van Don Rua. Het genas, als bij een wonder-per-ongeluk.
aar dat die genezing geen vergissing was, zou later blijken, toen Don
Bosco was gaan werken in de hemel (31 jan. 1888) en Don Rua
nederig zijn best deed het werk van Don Bosco in de geest van Don
Bosco voort te zetten. Reeds bij zijn benoeming tot Vicaris was elk
zweem van een zekere terughoudendheid van hem afgevallen als een
vlies: hij werd weer de vader die hij in Mirabello was geweest. Don
Bosco's laatste woorden tot hem hadden geluid: "Fatti amare – Zorg
dat ze van je houden!" Een zware opgave, zonder de magnetische
aantrekkingskracht van Don Bosco's persoonlijkheid. Maar Don Bosco
wist tegen wie hij het zei: hij was er zich van bewust mannen te hebben
gevormd voor zijn erfenis, en zelfs Rome constateerde dat bij de
opvolging en in Don Rua had Don Bosco iemand, die in staat bleek
zelfs de grootste verwachtingen van Don Bosco's bewonderaars en
kinderen niet teleur te stellen. Hij nam natuurgetrouw Don Bosco's
beminnelijke deugden over, en de hemel schonk hem, bijna bovennatuurgetrouw,
de mantel van Elias, het opperkleed van de heiligheid:
wonderen en voorspellingen. De documentatie is te goed om deze
bijkomstigheden der heiligheid te verzwijgen: plotselinge genezingen, langverbeide regenval in de dorste streken
der aarde (Sicilië, Zuid-Spanje, Palestina), wonderbare vermenigvuldiging van partikels en snoep, uitvoerige
voorafkondigingen van veler levenslot: hoe ouder Don Rua werd, hoe breder spoor van licht hij achter zich liet
op zijn vele reizen.
tekst: Jan Klein – ill.: Wim Saris wordt vervolgd
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 6 Nr. 7 – juni 2007
De Kiem
In het duet van nieuwsbrief en website speelt de
eerste, ook wat De Kiem betreft, meer de rol
van aangever, de tweede van prima donna, omdat
daarin de volledige scans te vinden zijn van hele
jaargangen, alles bij elkaar nu al dertien nummers
(zie 'Origo' onder Archief). En in kleur.
Ik hoop maar dat menig lezer
zich waagt aan De Kiem, want
dat scannen is een hele klus, en
bovendien is de inhoud toch
wel interessant. In de tweede
jaargang begon ook de Kroniek.
Er staan vier gedichten in deze tweede jaargang,
drie van Meindert Muller: 'Laat in de Kerstnacht'
(nr.2, blz.1), 'ruimtevaart' (nr.4, blz.11), 'De
visser' (nr.6, blz.2) en een van Gerard de Nijs:
'De vissen' (nr.3, blz.13). Liepen er meer dichters
rond of hielden de meesten het bij proza?
Tot m'n verrassing vind ik in de Kroniek onder
8 maart 1961: 'Het uur "zero" voor de raket van
Meneer Overtoom. De onderneming mislukte
echter wegens gedeeltelijk ontbreken van brandstof
en zuurstof, twee onontbeerlijke benodigdheden
om verbranding te doen plaatsvinden...'
Ik herinner het me: een huls van karton met wat
carbid en een weinig water. Ik vermoed dat het
niet luchtdicht was, zodat er geen druk ontstond.
Het liep dus met een sisser af, en niet met een
knal. Het was niettemin een experiment dat de
annalen heeft gehaald: per aspera ad astra.
Kees de Kuijer hield een
pleidooi voor een poging
Esperanto te gebruiken als
middel tot wereldwijde contacten.
Met email en chatten
gebeurt nu wat hij toen al
suggereerde (nr.3, blz.8-9).
In 'Toen brak mijn klomp' (nr.4, blz.12-13) komt
Bartjens (wie zou dát kunnen zijn, enig idee Bart?)
met een historisch uiterst relevante analyse van
het silentium: indianengehuil of stilte, wie zal het
zeggen? De refter is de plaats van handeling. Zijn
klomp is tweemaal gebroken: Bart op sokken?
Voor 'Sportflitsen' zorgde Piet van der Hoop, en
John Smeets liet zich vragen 'Hoe moet ik voetballen?'
(beide nr.5, resp. blz. 12 en 13). Dat hielp:
Kroniek 31 mei: 'De ulo van 's-Heerenberg vroeg
tegen ons te mogen voetballen, een beetje sterk
elftal, de vorige keer hadden ze gewonnen met
8-3. Uitslag: 11-0 voor Don Rua.' (nr.5, blz.14)
Toezending
kosten
toezending per email of post gratis
(op papier per post kost me ± € 1 per exemplaar)
vrijwillige bijdragen 454400
op girorekening t.n.v. A. Overtoom
aanmelding/opzegging
per email origo@home.nl
per brief redactie-adres
Bijdragen
Op postrekening 454400 werd in 2007 bijgedragen
€ 70. Het saldo bedraagt, na aanvulling van de postzegels,
€ 80. Toestand: gezond.
Redactie
naam A.J.M. Overtoom
straat Hofakkers 6
plaats 9468 EE Annen
telefoon 0592 - 271 586
email origo@home.nl
website http://members.home.nl/ajm.overtoom
Cor Goorts - DB Zwolle
Colofon
De tekst is opgemaakt in twee kolommen, in het
lettertype Garamond 11 pt, de koppen (meestal)
in Comic Sans MS 14 pt.
Digitale weergave per aflevering in pdf-formaat,
op de homepage en per email. Gratis lezers zijn:
Acrobat Reader en Foxit Reader (kijk voor info en
download op: www.foxitsoftware.com).
Lemma
De mens is een sociaal wezen, dat vaak op het
juiste moment de verkeerde kant op kijkt.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 1 Nr. 8 – aug. 2007
Zeffi Namuncurá
zaligverklaring
Van Harrie Kanters kreeg ik een bericht van het
ANS (Agenzia iNfo Salesiana, http://infoans.org)
over de zaligverklaring van Zeffirino Namuncurá
(Chimpay 26-08-1886, Rome 11-11-1905, zoon van
een Patagonisch stamhoofd) dit jaar, op zijn sterfdag
en in zijn geboorteplaats.
Onze kennis van de roerige en bloedige geschiedenis
van Patagonië en van het leven van Zeffi kwam voornamelijk
uit twee salesiaanse publicaties: 'Moord op
een volk' van Jan Klein en 'Zeffi de fakkelloper' van
Wim Saris (beide 1951), ter viering van het 75 e jaar
sinds het ontstaan van de salesiaanse missiën daar.
Don Bosco had een
droom over een missie, en
toen hij wist welk land en
volk hij gezien had,
stuurde hij tien met zorg
gekozen salesianen onder
leiding van don Cagliero
naar Argentinië, waar ze
op 14 december 1875 aan
land gingen. Hun aantal
nam daarna snel toe.
De strijd tussen de spaanse veroveraars en de
inheemse stammen was al meer dan drie eeuwen
gaande, maar bereikte in de tweede helft van de 19 e
eeuw opnieuw een climax met de veldtocht van
generaal Roca in 1878. Alle Europeanen, ook
missionarissen, bevonden zich in een ambivalente
positie. De salesianen wonnen het vertrouwen van
de Araucanen, waartoe ook Zeffi behoorde.
Ook in het leven van Zeffi
overheerst ambivalentie, al
koos hij zelf overtuigend
voor het christendom en
wilde hij zijn eigen volk als
priester te hulp komen. Hij
stierf aan tuberculose, een
europese ziekte waar zijn
volk geen verweer tegen
had. Na zijn dood wordt
hij een voorbeeld voor zijn
eigen land en volk.
Don Rua
Een wonder
als bewijs?
Een medische commissie van het Vaticaan heeft
vastgesteld dat voor de genezing van een vrouw
van kanker, en het feit dat ze daarna een kind
kon krijgen geen medische verklaring gevonden
werd, en de conclusie was dat er sprake moest
zijn van een wonder. Hoe logisch is dat?
De volgende conclusie was dat Zeffirino, op grond
van het feit dat intensief tot hem gebeden was,
door zijn interventie bij god voor de genezing
gezorgd had. Die tweede conclusie omvat er drie:
de gebeden bereikten Zefirino, hij god en die deed
toen iets in strijd met de wetten der natuur.
Maar het ontbreken van een wetenschappelijke
verklaring is geen bewijs dat een natuurlijke verklaring
onmogelijk is. De drievoudige tweede conclusie
berust geheel en al op het geloof in drie, stuk voor
stuk uiterst dubieuze, veronderstellingen. Als bewijs
is deze constructie dus niets waard.
Waarom een notoire heilige niet ten voorbeeld
stellen en als zodanig doen vereren zonder om een
'wonder' te vragen? Zijn leven verwondert ons en
doet ons hem bewonderen. De heilige zelf heeft
geen getuigschrift meer nodig: hij is buiten bereik
van aardse jurisdictie en ongetwijfeld zalig.
Op het internet is veel te vinden over Zeffi zelf en
over de geschiedenis van zijn volk. Enkele
verwijzingen vindt u op website Origo / 'misventje'.
http://members.home.nl/ajm.overtoom
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 2 Nr. 8 – aug. 2007
Ton Moester
80 jaar
Op 12 september 1927 werd Ton Moester in de
plaats der plaatsen Amsterdam (mokum, hebr. mwqm)
geboren. Op vrijdag 14 september 1945, twee
dagen na zijn 18 e verjaardag, ging hij naar 'Don
Rua' in Ugchelen en kwam als student in de derde
klas voor het eerste trimester.
Klasgenoten van hem waren o.a.: Jaques van de
Berg, Ad Bransen, Kees van Ekelenburg, Jan
Grotenhuis, Gerrit Kraan, Jan van Osch, Piet Over
de Vest, Jan Raaijmakers, Gerard Remie, Cor van
der Schaft, Hans Snel, Ad Wenting en later nog
Henk Linnebank en Hans Wielage.
Na het noviciaat en de eerste geloften werden Ton,
Gerard Remie en Ad Wenting door don Bortoluzzi
benoemd voor de missie in Australië. Zij studeerden
samen filosofie, waren daarna assistent en waren weer
samen in Bollengo voor de theologie. Na hun
wijding volgde een lange reeks benoemingen.
Tot zijn grote verdriet overleden in juli 1999,
twee dagen na elkaar, zijn twee geliefde salesiaanse
broeders van het eerste uur: Gerard Remie en
Ad Wenting. Maar Ton is er, de hemel zij dank,
niet aan onderdoor gegaan. Hij leeft, is gezond
en wordt in september van dit jaar 80.
Vrijdag 27 juli j.l. kwam hij zelfs bij ons op
bezoek in Annen, met zijn broer en schoonzus.
We hebben, in aansluiting bij onze menigvuldige
emailcontacten, twee uur lang geanimeerd gepraat
en gelachen, tot onze oren er moe van werden.
Ik hoorde van dingen die ik nog niet wist.
Zo vertelde Ton dat hij, naast zijn vele andere
werkzaamheden, 24 jaar lang kerkelijk rechter is
geweest, met gemiddeld drie gevallen per maand,
en dat in al die jaren slechts één van zijn honderden
uitspraken door de beslissende instantie niet
werd overgenomen. Een bijzonder goed resultaat.
Ton Overtoom en Ton Moester in Annen
Bovenstaande foto illustreert het gehalte en de
sfeer der besprekingen heel aardig. Het tekent de
vroegere verhoudingen dat we zo'n goed contact
hebben terwijl ik Gerard, Ad en hem vrijwel alleen
maar kende van het afscheid op het toneel in de
refter voor hun vertrek naar de missie in 1950.
Er zijn dan ook genoeg raakpunten, zoals de nooit
aflatende interesse in alles wat de zin van het leven
betreft, zaken van godsdienst en menselijke verhoudingen.
Daarnaast doet hij al jaren genealogisch
onderzoek, iets waar ook ik – al is het minder
intensief – mee bezig ben geweest.
Hij heeft waardering voor mijn vroegere bijdragen
aan Don Bosco Binnen-kort en voor deze nieuwsbrief.
Evenals hij had ik affiniteit met het kerkelijk
recht. In Oud-Heverlee heb ik niet de Bijbel, wel
de hele Codex Iuris Canonici gelezen en een werkstuk
gemaakt voor dat vak (Origo/archief).
Latijn, talen: de betrekkelijke vertrouwdheid daarmee
is ook iets dat ons bindt, niet alleen hem en
mij, maar alle vroegere vrienden die er ooit mee in
aanraking mochten komen. Het o quam bonum et
jucundum habitare fratres in unum pas ik graag toe op
de geestelijke ruimte die wij bewonen.
Een email is binnen een minuut aan de andere
kant van de aardbol. Contacten hoeven niet meer
belemmerd te worden door tijd, kosten en moeite.
Het doet er minder toe dan vroeger waar we ons
op deze aarde bevinden. Dat is een zegen en een
troost wanneer we ver van elkaar wonen.
Op donderdag 16 augustus, na het verschijnen
van deze nieuwsbrief, stapt Ton Moester weer in
het vliegtuig voor de lange terugreis naar Adelaide
in Zuid-Australië. Intussen heeft hij met familie
en vrienden zijn verjaardag alvast gevierd. In het
verre Australië wonen ook nog de Nederlanders
Hein van der Laan (Sunbury), Niek Castelijns,
(Adelaide), Gerrit Kraan (Engadine), Hans Dopheide
en Frank de Dood (zoon van immigranten).
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 3 Nr. 8 – aug. 2007
Frans Muijsers
zonder tam-tam
Op maandag 23 juli ontving ik, als bijlage bij een
email van Piet Alofs, een copie van het overlijdensbericht
van de zeereerwaarde heer Frans Muijsers,
priester, ex-salesiaan, ex-pastor van het aartsbisdom
Keulen. Op deze pagina is de rouwbrief hieronder
leesbaar. In het pdf-bestand wat vergroten.
Zijn eerste vermelding in de Ugchelse kronieken:
"Zaterdag 15 maart 1947 Frans Muijsers, nieuwe
leerling voor de 3e klas." Hij was toen al 25 jaar oud,
want hij werd op 24 november 1921 in Venlo geboren.
Vóór zijn komst al jeugdleider: "Muijsers (de
'hopman')" vermeldt de Kroniek in aug. 1949.
Dat was vaak een moeilijk begin: als oudere jongeman,
en dan ook nog actief voor jongeren, gewend
aan een zeker overwicht, en dan ineens iemand die
in de studie links en rechts gepasseerd wordt door
jochies van half zo oud. Dat overkwam mijn jaargenoot
Siem Bruin, en ook Jan Zeegers.
Vijf jaar later ging Frans naar het noviciaat en deed
op 16 augustus 1952, nu 54 jaar geleden, zijn eerste
geloften als salesiaan. Na de filosofie was hij een
jaar assistent in Ugchelen en ging toen naar Lauradorp.
In 1958 ging hij naar Benediktbeuern. In 1962,
45 jaar geleden, werd hij daar tot priester gewijd.
Dat studiejaar – het laatste ook van Koos Heere en
Jan Vonk, het tweede van Jan Zeegers – waren
Henk Lansheer, Piet Alofs, Herman de Boer en ik
daar voor ons eerste jaar theologie. Een heterogene
maar vrij hechte groep. We maakten wandelingen,
o.a. naar de Benediktenwand (foto).
Benediktbeuern 1962
Zestien jaar lang (tot 1978) is Frans als priester nog
binnen de congregatie werkzaam geweest (Bones,
2001, Alle Salesianen.xls). Toen werd hij, volgens
de rouwbrief, als priester opgenomen in het aartsbisdom
Keulen, waar hij eind 1996, twee dagen na
zijn 68 e verjaardag, met pensioen ging.
Hij is in Duitsland dus ruim twintig jaar werkzaam
geweest in pastorale functies, eerst als plaatsvervangend
rector, toen als plaatsvervangend parochiepriester,
daarna als pastoor en vanaf 1989 ook nog
in een bestuurlijke functie binnen het dekenaat. Dat
lijkt me een rijkelijk gevuld priesterleven.
Kijken we naar de acht mensen op de foto hierboven
zoals een geoloog de achterliggende rotsen
zou bekijken, zonder vooroordeel, dan zien we dat
twee van hen jong gestorven zijn als salesiaans
priester (Koos Heere 61 en Henk Lansheer, 60 jaar).
Jan Zeegers en Frans Muijsers traden uit, maar
bleven als priester in functie.
Drie traden uit de congregatie en verloren ook hun
priesterlijke bevoegdheden. (Jan Vonk, Piet Alofs
en Herman de Boer). Maar gedrieën droegen ze wel
22 salesiaanse priesterjaren bij, de vijf uitgetredenen
samen 65 priesterjaren, de zeven gewijden in totaal
126 jaar als priester in functie. Voorwaar een edel
gesteente, respect en dankbaarheid waardig.
Naar mijn mening is het volkomen onjuist om dan
alleen degenen te gedenken die salesiaan gebleven
zijn. Dat getuigt van weinig begrip voor de jarenlange
investering van ieder afzonderlijk in het
leven met en voor don Bosco en als priester in
het pastoraat, zelfs na verwijdering uit het ambt,
en in andere beroepen, zoals het onderwijs.
Ik denk niet dat 'de heer van de oogst' deze zeven
mannen nalatigheid zal verwijten. Ook mij niet, al
werd mij, als blessing in disguise, zonder opgaaf van
redenen iedere wijding ontzegd. We delen alle acht
waar het om gaat: we zijn homines bonae voluntatis.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 4 Nr. 8 – aug. 2007
Horizon-taal
De twee eerste agenda's met gedichten zijn die
van 1986 en 1987: maagdelijk gebied, want niet
ontsloten door Henk Hendriks (die jaren geleden
al een transcriptie maakte de twee laatste, van 1988
en 1989). Pater Jan was in 1986 nog bezig met vingeroefeningen,
op zoek naar zijn hoogstpersoonlijke
inhoud en vorm: een moeizaam karwei.
Van vier tot tien augustus was hij, in aansluiting
bij de vorige weken, bezig met het thema loslaten
en bevrijding. Herinner u het mooie, wat weemoedige
gedicht 'Da-ag broeders' van 31 juli (zie
Idica Epica, nr.6). Hij had heimwee naar wat
voorbij was en voelde zich minder goed thuis in
de veranderende wereld om hem heen.
do. 7-8-86 Dennen
pennen
hun wortelvoet
niet wijder dan
strikt moet.
Beuken
verkreuken
de grond
soms meterswijd
in 't rond.
Zoals gewoonlijk kijkt hij om zich heen en ziet de
bomen staan, maar hier door de bril van zijn
gedachten en problemen. Hoe vast wil ik staan,
hoe wijd me wortelen, van invloed zijn op m'n
omgeving? Neem ik afscheid en afstand, of ga ik
toch weer verder, en waarheen dan? Zijn leven is
bijna voorbij, wat is zijn perspectief?
di. 5-8-86
De halle-gaanderijen van het bos
weergalmen op het timmeren van de specht
of er iets opengaat of dicht:
de toegang tot de herfst.
In het licht of in het donker, samen of alleen,
verdorren of vruchtbaar zijn. Het lijkt een beetje
op de donkere nacht van de ziel. Hij loopt door
de nacht, maar met wijdopen ogen. Is er licht,
dan zal hij het zeker zien dagen.
za. 9-8-86
Wat woont er in
de holten aan
de loofboskant
waar schaduwland
zo lokkend thuis
te geven lijkt?
Wat voor geheim
lokt mij daar tot
een kluis?
Jan was, door zijn aard, door zijn ontwikkeling en
door zijn doofheid nolens volens een Einzelgänger.
Toch verlangde hij naar uitwisseling en contact: hij
wilde graag delen en mededelen, doorgeven wat hij
had gevonden. Hij was docent in hart en nieren.
Maar hij wantrouwt nu zijn eigen toestand en
standpunt: wat heeft hij voor goeds te melden?
ma. 4-8-86
Berg me met mijn kwartje
in je kleine tasje.
Haal mij er weer uit
als de rijping sluit.
Wat een vreemd vers! Een kwartje is niet veel:
een fraktie van een talent zou je zeggen. Moet
dat, áls of mét hem, incuberen om tot rijping te
kunnen komen? Probeer dit niet logisch te ontleden,
maar voel het mee. Zoekt hij een niche, een
baarmoeder als het ware? Moet het oude worden
verteerd tot het geen belemmering meer vormt?
vr. 8-8-86
Doden bevolken mijn droom:
meesmuilend komen ze aan,
knikken, vegen hun hand vast schoon...
ken er niet een meer bij naam –
Wou je vrij zijn van vroeger? Van schuld?
Van alle plichtpleging en plicht?
Van je doden? Van toekomst? Geduld:
(zegt er iemand) terug in je wieg.
Een vorm van reïncarnatie schijnt hem door het
hoofd te spelen Dat kan twee kanten op: het
vermoeden van wedergeboorte op aarde, of wat
verlichten leren: niet de dood van het lichaam
maar die van het Ego, het afsterven van de
identificatie met het dier-lichaam, de persoon.
Dan komt het mens-wezen aan het licht.
do. 7-8-86
Vrij-zijn?
Jezelf zijn.
Echt zijn
die mens zijn
hij-zijn
zij-zijn
dit volk zijn
bevrijd zijn
verlost zijn
Gods volk zijn
zo wij-zijn
en eindlijk
– je weet nooit –
VRIJ ZIJN
Jan zoekt naar de deur van zijn gevangenis, wel
wetend dat die deur een opening is, niet op slot,
alleen maar nog niet gevonden, toen.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 5 Nr. 8 – aug. 2007
Don Bosco's Oudste (deel 9)
nders dan bij Don Bosco kon men bij Don Rua de ijzeren
wilskracht, waarmee hij zijn beknotte, zieke en gewonde lichaam
totterdood achtervolgde, duidelijk waarnemen. De bezwering van
alle aardsheid tekende zijn ascetengelaat en engelenhouding tot zo'n
bovenaardse schoonheid, dat menigeen op het eerste zien in hem
een heilige herkende. Juist als bij Don Bosco, zij het langs andere
weg. Tegen het einde van dit godgewijde leven schenen bovenaardse
stralen en met Don Bosco gedeelde trekken en wederwaardigheden
zich te vermenigvuldigen; alsof Don Bosco steeds meer "half om
half met hem deelde". Slechts de "dromen" deelde hij niet: het
tijdperk van de visionaire conceptie was voorbij en Don Rua's
tijdperk werd beheerst door de Levende Regel; terecht mocht hij
zeggen, dat hij trouw was gebleven aan de gehele Don Bosco. Als
een tweede Don Bosco beschouwde men hem algemeen; de Zalige
Pius X noemde hem "een waarachtige heilige, en niet een van de
geringste". Na zijn heilige dood (6 April 1910) groeide deze faam,
totdat de Kerk haar bevestigde met het decreet van de
heldhaftigheid zijner deugden (26 juni 1953). Heldhaftig is hier wel het woord. Het wachten is nog slechts
op de twee wonderen, die de Eerbiedwaardige Dienaar Gods Don Rua de glorie zullen kunnen schenken
van het altaar: het laatste kenmerk dat hij nog delen moet met zijn Vader, de Heilige Joannes Bosco.
tekst: Jan Klein – ill.: Wim Saris einde
INHOUD: I. Wonder van eenvoud. – II. Salesianen bedreigd. – Volwassen
gezelschap. – III. Ploeteren met Vader. – Pak aan, Michelino, pak aan. – De
zware erfenis. – IV. Burgertje tussen rapalje. – Beste van de klas. – Lawine van
werk. – V. Nooit druk. – Beter dan Savio? – Van het houtje. – VI. Over horloges.
– Geen letterknecht. – "Don Bosco is mijn boek!" – VII. Familie van Frans van
Sales. – VIII. Wezenlijk Priester. – Nooit kortsluiting met God. – IX. Man van de
orde. – Maar eigenlijk vader. – Bliksemactie. – X. Vader af. – "Tegenwoordigheid
Gods." – XI. Tactisch onderhandelaar. – Vicaris van Don Bosco. – Vervangend
wonderdoener. – XII. Bovennatuurgetrouw. – XIII. Honderdduizend kilometer
spoor van goedheid. – Kroon op Werk. – XIV. Wonden van het H. Hart. –
Angstaanjagend en onweerstaanbaar. – XV. Half om half.
De De Salesiaanse Salesiaanse boeken, boeken, aangehaald aangehaald op op blz. blz. 2, 2, 2, 5, 5, 6, 6, 6, 7 7 en en
en
12 12 12 zijn zijn bij bij ons ons ve verkrijgbaar ve krijgbaar krijgbaar tegen tegen de de prijs prijs van van resp.:
resp.:
f f 9.90, 9.90, f f 3.90, 3.90, f f 2.50, 2.50, f f 2. 2.- 2. (1 3.50 geb.) en en 1 1 4.75. Ve Verder Ve
der
voorradig: voorradig: voorradig: Don Don Bosco's Bosco's Alpenjagertje, Alpenjagertje, door door J. J. Klein
Klein
(f (f 1.75), 1.75), 1.75), Zeffi Zeffi Zeffi de de de Fakkelloper, Fakkelloper, door door Wim Wim Wim Saris Saris Saris (f (f 1.75),
1.75),
Don Don Bosco, Bosco, Bosco, door door dr dr de de Nier Nier (f (f (f 1. 1.-); 1. ); beelden, beelden, platen,
platen,
prentjes, prentjes, medailles.
medailles.
UITGEVERIJ - BOEKHANDEL DON BOSCO
UGCHELEN BIJ APELDOORN – Giro 333958
Imprimatur et Evulgetur, L. v. d. Griendt, censor. Sassenheini, 9 November 1953
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 6 Nr. 8 – aug. 2007
De Kiem
Van Jacques Beemer ontving ik een interessante
email: "Ik ben ook nog eens gaan kijken in de
Kiem. Voorzover mij bijstond ben ik namelijk
ook bij de oprichtingsvergadering geweest. Ik
weet nog dat ik als titel voor het blad 'Een
nieuwe lente' had voorgesteld. Na veel heen en
weer gepraat is het toen de kiem geworden.
Ik – maar ik denk met mij veel anderen – had in
die tijd een geheimschrift. Jan Klein had verteld
dat veel schrijvers en dichters een pseudoniem
hadden. Dat wilde ik ook, want als rechtgeaard
gymnasiast schreef ik natuurlijk ook gedichten.
Laatst kwam ik nog een oud schriftje tegen met
enkele gedichten. Door middel van dat eerder
genoemde geheimschrift nam ik de naam aan
van W. Oppapf. Wie schetst mijn verbazing toen
ik in het eerste nummer een kruiswoordraadsel
vond met mijn pseudoniem er onder.
Een beter bewijs kon ik voor mezelf niet vinden.
Omdat naderhand Een nieuwe lente wel als titel
is gebruikt, wist ik niet meer zeker of ik bij de
kiem betrokken was. Nu is het dus duidelijk.
Ik ben er nog niet uit hoe ik dat geheimschrift
vroeger heb gemaakt, misschien een mooie klus
voor iemand. Het was iets met zoveel vooruit en
dan weer terug. Ik hoop dat ik er weer achter kom."
Wie lost dit raadsel voor hem op?
Op homepage 'Origo' vindt u onder archief de zes
afleveringen van de derde jaargang van De Kiem.
De oplage was gestegen tot 450. Alle ouds
ontvingen het. Voor de Kroniek bestond grote
belangstelling. Hij werd uitgebreid tot vier pagina's
en kwam op gekleurd papier. Voor het eerst werd
de auteur genoemd: Frits Winter (4 e klas).
In deze jaargang vinden we een aantal grepen uit
de historie van het juvenaat in Leusden en Ugchelen
door een paar anonyme leerlingen van 1937, door
Henk Hendriks en Wob Bleeker. Mooie tekeningen,
o.a. van Bart Rysavy. De Kroniek bevat allerlei
gebeurtenissen waar vaak een humoristische draai
aan wordt gegeven. Heel informatief.
Dit was de derde en laatste volledige jaargang van
de Kiem in mijn bezit of geleend. Van de vierde
jaargang heb ik alleen de nummers 1 en 6, van de
vijfde jaargang de nummers 1, 3 en 4. Plus nog een
paar andere blaadjes: een ongedateerde vakantiekrant
'Don Rua' )blijkens de inhoud uit 1962), en
'Vita' (van groep B) nr.4 van Kerstmis 1967.
Die komen de volgende keer aan de beurt. Verder
zijn er natuurlijk nog tal van interessante blaadjes,
lijsten enz. Er is materiaal genoeg.
Toezending
kosten
toezending per email of post gratis
(op papier per post kost me ± € 1 per exemplaar)
vrijwillige bijdragen 454400
op girorekening t.n.v. A. Overtoom
aanmelding/opzegging
per email origo@home.nl
per brief redactie-adres
Bijdragen
Op postrekening 454400 werd ontvangen € 70.
Allen die door hun bijdrage en/of hun belangstelling
de nieuwsbrief steunen hartelijk dank..
Redactie
naam A.J.M. Overtoom
straat Hofakkers 6
plaats 9468 EE Annen
telefoon 0592 - 271 586
email origo@home.nl
website http://members.home.nl/ajm.overtoom
Cor Goorts
Colofon
De tekst is opgemaakt in twee kolommen, in het
lettertype Garamond 11 pt, de koppen (meestal)
in Comic Sans MS 14 pt.
Digitale weergave per aflevering in pdf-formaat,
op de homepage en per email. Gratis lezers zijn:
Acrobat Reader en Foxit Reader (kijk voor info en
download op: www.foxitsoftware.com).
Lemma
Vriendschap is meer dan zich aandacht laten welgevallen;
waarom die niet eens ongevraagd geven?
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 1 Nr. 9 – okt. 2007
Domini canes
aan de ketting
De Dominicanen, orde der predikheren, in ons land,
ooit met een Middeleeuwse woordspeling ook wel
's-Heren honden, hebben onlangs, na uitgebreide studie
en overleg, eenmalig van zich doen horen, zeg maar
luid aangeslagen in de vorm van een brief aan alle
r.k. parochies in Nederland én het episcopaat.
Ze maken zich zorgen over de priesterschaarste
en de mogelijk desastreuze gevolgen daarvan op
het niveau van de plaatselijke kerkgemeenschappen.
Zij stelden voor om, overeenkomstig
de oudste tradities, de keuze van de bedienaars
weer meer aan de locale kerk over te laten.
De tekst van hun schrijven kerk en ambt.pdf is
direkt steen des aanstoots geworden, allereerst
voor de Nederlandse bisschoppen, maar in hun
kielzog ook voor menig ander, van hoog tot laag, in
binnen- en buitenland. De kritiek geldt zowel de
inhoud van het stuk als de verspreiding ervan.
Op de levendige website dominicanen.nl staat er
meer over. Bovengenoemde woordspeling had de
orde te danken aan haar betrokkenheid bij de
beruchte Inquisitie. Of het rondsturen van deze
brief nu verstandig was of niet, er blijken een grote
betrokkenheid en eerlijke bezorgdheid uit.
Wat werd ermee beoogd? Een oplossing voor de
priesterschaarste? Misschien ook, maar niet op de
eerste plaats, want de opstellers konden op hun
vingers natellen dat de hiërarchie en haar overtuigd
getrouwen hun visie en hun initiatief zouden afwijzen,
en henzelf beschuldigen van ontrouw en erger.
Zij hebben kort en goed een signaal gegeven, zonder
aanzien van personen en instanties. Dat is dapper en
meteen ook levensgevaarlijk, want instituties slaan
met 'de dode hand', en dat is meestal hard. Wat werd
voorgesteld is wel in strijd met de officiële geloofsleer,
maar niet per se met 'het geloof der kerk'.
Dat de bisschoppen deze twee, bij monde van de
kardinaal, vereenzelvigen legitimeert enerzijds de
benadering van de Nederlandse Dominicanen als een
realistische, en confronteert de hiërarchie anderzijds
met de noodzaak de legitimiteit sub specie aeternitatis van
de pretenties van het 'leergezag' opnieuw te bezien.
De Nederlandse Dominicanen zijn voor deze
actie geenszins te veroordelen, integendeel: zij
hebben met hun waakzame en beheerste 'blaf',
als trouwe bewakers van 's-Heren 'schaapskudde',
hun taak naar behoren verricht, ook al wordt hun
van hogerhand het zwijgen opgelegd.
Zie het artikel 'Vox clamantis: de vraag' op website
http://members.home.nl/ajm.overtoom onder de
link 'Thema', naar aanleiding van 'Kerk en Ambt'.
Don Rua
Rijswijk
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft
adieu
In een brief van 31 augustus 2007 van provinciaal
en delegaat wordt de sluiting 'per uiterlijk 31
december 2008' aangekondigd van 'Huize Den
Burg te Rijswijk'. 'Het landgoed wordt verkocht'.
Bewoning, eigen jeugdwerk, verhuur en onderhandelingen
zijn onvoldoende basis om op die
plaats nog verder te gaan. 'Overigens blijven de
Salesianen aanwezig in het westen van het land
met de Stichting Don Bosco te Amsterdam en
de daarbij aangesloten werken.'
In een begeleidend schrijven d.d. 6 september van
de delegaat werden medebroeders en -zuster uitgenodigd
om op 18 september naar Soest te komen
om erover te praten.
De communiteit van Schiedam wordt opgeheven
en, in afwijking van eerdere plannen, niet bij Rijswijk
gevoegd maar deels ondergebracht in vijf onlangs in
Rivo Torto te Nijmegen ter beschikking gekomen
appartementen, deels samengevoegd met de communiteit
Amsterdam-Voorburg.
Velen van ons zijn ooit in Rijswijk op bezoek
geweest, velen hebben er sinds 1952 korter of langer
gewoond en zijn betrokken geweest bij het huis of
het oratorium. Ongetwijfeld hebben we daar zeer
uiteenlopende herinneringen aan, mede afhankelijk
van periode, functie en situatie.
Huize Den Burg te Rijswijk

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 2 Nr. 9 – okt. 2007
Historie 'Don Rua'
In Don Rua's huisblad 'De Kiem' ('s-Heerenberg),
derde en vierde jaargang, 1961-62, stond zesmaal
een stukje over de geschiedenis van het juvenaat.
De auteurs waren achtereenvolgens enkele leerlingen
van het jaar 1937, dan Henk Hendriks, Wob
Bleeker en Piet van Luijn. De aanleiding was het
25-jarig bestaan van 'Don Bosco' Leusden. In deze
en volgende nieuwsbrieven vindt u die verhalen.
EEN JUBILEUM OP KOMST
In Leusden gaan ze feest vieren, groot feest in
mei 1962. En het gekke is: ze gaan ons feest
vieren. Want laat het waar zijn dat de Salesianen
dáár nu sinds 25 jaar zitten (de jaren van de
bezetting door de Waffen SS meegerekend), het
Salesiaanse WERK dat zijn zilveren feest viert is de
eigen priesteropleiding in Nederland. En die is in
de jaren 42-45 niet onderbroken, al ging het een
beetje met horten en stoten.
Uit de annalen van deze 25 jaar komt er in De
Kiem een serie artikelen als een eerste bijdrage tot
een dankbare en feestelijke viering ook in ons huis.
Eigenlijk heeft ons klein-seminarie nog een voorgeschiedenis
in Lauradorp, en eerbiedwaardige
oversten als Pater Ronteltap e.a. kunnen vertellen
over heroïsche tijden, waarin kleine jongens naar
Duitsland, België en Italië gingen om bij Don
Bosco te komen.
Tantae molis erat Salesiam condere gentem om met een
kleine variatie op Vergilius te spreken. Het was op
een meidag – natuurlijk: ieder groot werk van de
Salesianen begint op een Mariadag – in 1937 dat
Pater Heinrich Kremer de Nederlandse grens over
kwam. Hij was de eerste Directeur van Studiehuis
Don Bosco te Leusden. Zijn hele bezit was een
bedrag van vijf gulden en een groot vertrouwen op
de Voorzienigheid. Dit laatste heeft hem door die
keiharde eerste maanden heen geholpen. Ziekte.
gebrekkige kennis van het Nederlands, een
assistent die hem in de steek liet: het kon hem zijn
optimisme niet ontnemen.
Onze Mhr. Hendriks weet nog wel wat er toen
allemaal gebeurd is om de eerste roepingen te
werven en om vrienden te maken onder de
bevolking. Bij de eerste van die vrienden waren de
Heer en Mevrouw Schwitzner uit de Krommestraat
in Amersfoort. Nu is mijnheer al lang dood, maar
mevrouw komt als er feest is nog altijd een paar
weekjes naar haar jongens én naait en praat alsof ze
niet 92 maar 29 jaar oud was. Het is ons aller
Mamma Margherita.
Zesendertig man sterk waren wij, toen op zaterdag
18 september van dat jaar de poorten opengingen
voor de eerste aspiranten. Drie priesters, twee
assistenten en één coadjuteur vormden de staf. Het
begon met een eerste klas, die tegelijkertijd de
hoogste was en dit laatste vijf jaar volhield. Ja, dat
was ook zo'n experiment: waarom zouden wij het
niet in vijf jaar kunnen waar anderen zes jaar voor
nodig hebben?
Als het aan het vuur en de harde werkzaamheid
van onze oversten gelegen had, zou het nog
gelukt zijn ook; al was er van onze leraren niet
één gespecialiseerd in een bepaald vak. Je kunt
het lezen in de Katholieke Illustratie van 25
november 1937: de sleutel van het succes toen
en nu is de glimlach van Don Bosco. En wat
heeft die glimlach in 25 jaar al een goed gedaan!
Wij hopen daar nog veel van te vertellen in de
komende nummers.
Een leerling van 1937
bron: De Kiem, Jg.3, nr.2, p.15-16, Kerstmis 1961
Katholieke Illustratie
In de Katholieke Illustratie van 25 november
1937 (nu zeventig jaar geleden) staat op blz. 272-
273 (zie foto) een artikel met foto's over de start
van 'Don Bosco' in Leusden. Heel bijzonder om
in De Kiem verwezen te worden naar zo'n
historisch document. en het dan nog te kunnen
vinden ook. De tekst is van pater Johan van Lent.
Woordkeus en stijl zijn 'vooroorlogs' en nogal
romantisch. Een letterlijke weergave ervan volgt op
de volgende bladzijden.
Ik wil hier nog even herinneren aan de door Henk
Hendriks s.d.b. geschreven 'Kroniek over 60 jaar
"Salesianen van Don Bosco" in Leusden'. Die
beslaat een periode van tien jaar (1937-47), waarin
ook het begin van 'Don Rua' te Ugchelen valt.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 3 Nr. 9 – okt. 2007
DON BOSCO
DE VOGELAAR
Het Salesiaansche studiehuis te Leusden
In de dennen en Amerikaanse eiken van Leusderend
nestelen vele vogels. Houtduiven, fazanten, merels
en nachtegalen. Uitgenoodigd door helpers en
edelmoedige bewonderaars is Don Bosco er heen
getrokken en woont er nu als een vogelaar, die lokt
en linkt naar Hollands jeugd. De prachtige
patriciërsvilla van vroeger, aan den rand van de
Leusdensche hei, herbergt nu veertig jonge, frissche
vogels, die niet hebben kunnen weerstaan aan den
lokkenden glimlach van den heiligen jongensjager.
Veertig jongensharten met het groote ideaal : zoon
van Don Bosco, Salesiaan, jeugdapostel.
pater Heinrich Kremer, dir.
Ook in Holland begint Don Bosco dus zijn netten
uit te spannen om de rijen van zijn 12000
Salesianen nog grooter te maken met Hollandsche
krachten, gevormd in eigen vaderland. Want velen
zijn Don Bosco reeds gaan zoeken in zijn huizen in
het buitenland en werken nu in de vele missiegebieden
der Salesiaanse congregatie. De glimlachende
straatjongensgeneraal (zoo noemde Don
Bosco zichzelf), die den kwieksten vlegel te vlug af
was in hardloopen en kunstenmakerstoeren, heeft
ook in Holland aller sympathie gewonnen.
Reeds lang is hij bekend om zijn karakteristieke
methode, gebaseerd op liefde, vrijheid en
vroolijkheid, voortspruitend uit een bloeiend
geloofsleven : samengevat in een lokkenden
glimlach van goedheid ; een glimlach die, als de
Paulus-liefde, goedkeurt, verontschuldigt, vergeeft,
aanmoedigt en nooit vernedert.
De prachtige omgeving van dit eerste Salesiaansche
studiehuis in Holland bevordert meer de volledige
verwerkelijking van Don Bosco's ideaal : Godsgedachte,
familiegeest, vroolijkheid en veel frissche
buitenlucht. Don Bosco vermijdt zoveel moogelijk
de vol rook hangende recreatiezalen : hij houdt van
het vroolijke spel in de open lucht. Don Bosco's
geest leeft er al. Dat merkte ook mgr. Giobbe, de
Met de studenten mee genieten de Salesianen van
het spel in de open lucht. Eenvoud kenmerkt het
fraai gelegen huis.
pauselijke internuntius, bij de officieele opening op.
Altijd glimlachend onder zijn jongens, wordt paterdirecteur
steeds door hen omringd, als tenminste
niet een vroolijk, beweeglijk spel én Salesiaan én
jongens in den wedstrijd vereenigt. Voor en na het
spel wordt de kleine kapel het middelpunt, waar
Don Bosco zijn jongens lokt tot een bezoek aan
den Eucharistischen Vriend en een groet aan de
Madonna der Salesianen, Maria Hulp der Christenen.
Staat het spel stil, begint de studie, komen de
moeilijkheden, dan wacht pater-directeur weer in
zijn eenvoudige kamer : daar is hij de herleefde
Don Bosco, de vader ; hij laat de jongens
komen, zoo dikwijls zij willen ; hij laat ze zich
uitspreken en hij troost, helpt en heelt. Daar lokt
Don Bosco het meest !
En of het nu is in het oratorium der grootstad,
waar honderden uit nieuwsgierigheid toegeloopen
straatjongens joelen op een uitgestrekt speelterrein
en de Salesiaan zich moespeelt met zijn bengels om
ze gedweeër tot God te kunnen leiden, of op een
ambachtsschool, waar ook de onbemiddelde
arbeiderszoon volledige opleiding vindt in zijn vak,
of op een pension, waar 's avonds ouderlooze
fabrieksjongens hun thuis vinden, of op een
studiehuis voor priesterstudenten, die, armer
misschien, toch hun ideaal bereiken kunnen : overal
lokt Don Bosco's glimlach, de meest getrouwe
weerkaatsing van den goddelijken glimlach om den
mond van de evangelischen Kindervriend.
Gevangen door dezen glimlach heeft Holland zich
onder de vijftig naties geschaard, die Don Bosco
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 4 Nr. 9 – okt. 2007
als hun medeburger kennen. De profetische droom,
die Don Bosco de wereldverbreiding van zijn
jeugdwerk liet zien, wordt langzamerhand werkelijkheid
: onder verschillende verschijnende jongens in
nationale kleederdracht bevond zich wellicht de
aan den Italiaan bekende Hollander op witgeverfde
klompen en met de breede Volendammer broek.
Want ook de Hollandsche jongen laat zich gaarne
vangen door den lokkenden glimlach van Don
Bosco, den vogelaar !
DON JOH. C. I. VAN LENT, Salesiaan
Veertig Nederklandsche jongens werken aan hun ideaal :
zoon van Don Bosco, Salesiaan, jeugdapostel
Rechts : en overal schept het
licht een blijmoedige sfeer
Mooi zijn de bosschen van Leusderend en Don Bosco's glimlach geeft blijheid aan de jeugd
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 5 Nr. 9 – okt. 2007
Horizon-taal
Pater Jan Klein beschreef in zijn agenda-dichten
iedere dag de natuur van de negentiende-eeuwse
landgoederen Leusderend en Den Treek, met
hun heidevelden, bos en kunstmatige vennen. In
de laatste week van oktober 1986 schreef hij een
aantal mooie natuurgedichten.
ma. 27-10-1986
Rode linies, rode fronten.
Perzikkleurige enclave.
Rosse Hazewatersgraven.
Stilte aan alle horizonten
onder gazen bel van blauw.
Manekwart zit zenithoog.
Kimmen druilen al van 't grauw:
Komstgeheimen dooien zó.
Twee fazanten op de vlucht
tussen bramen, fiets en gaas:
raken vrij met veel geraas,
kiezen ruime lucht. – (Vieweg O.)
Oorspronkelijk behoorde het gebied tot de
Gelderse vallei. Aan het einde van de voorlaatste
ijstijd, het Saalien (zo'n 150.000 jaar geleden) was
het bedekt met een grote gletsjer, die het land
met zand bedekte en opstuwde tot de Utrechtse
heuvelrug. De natuurlijke oppervlakte-afwatering
is slecht, waardoor het terrein vaak nat is.
Najaarswater-
stromen komen,
via zandgrond
uitgedropen,
breed en buigend
kolken, bruisen,
zevenmaal versneld,
over Grift- en Viewegsluizen:
miniatuurgeweld.
Ossenstal mist eek,
storm heeft, voor Den Treek,
een enorme beuk geveld:
zacht gegroeid – wild gesnoeid.
Scheppen eist geweld.
Het is die week afnemende maan, er is bijna niets
meer van over, in de vroege ochtend alleen nog
maar een smal naar links gebogen 'schilletje'.
wo. 29-10-1986
Schilletje verschaling
in de blauwe maling
die de zon aan wolken heeft
als de wind beweegt.
Schriele schil
langs blauwe baan
Dag, mejuffer Maan!
Hij stapte 's-morgens zo vroeg op de fiets dat hij de
zon kon zien opgaan. De laatste dag van oktober
1986 ging de zon op om 12 minuten over zeven, en
de maan pas onder na het middaguur. Daardoor was
zij nog te zien tegen de blauwe lucht. Meditatie in de
vrije natuur, ongehinderd door vrome teksten.
vr. 31-10-1986
ZONNEHYMNE
Hier komt de bruidegom
van Hare Majesteit
die, Hemelstee ontvlucht,
een landelijk leven leidt.
Ik monster haar palet
van laat-romaanse jeugd
en vind, dik aangezet,
al wat me woest verheugt.
Meet van 't onthemend hart,
je hemelwijd onthaal,
je diep geheime vang
vervoert mij helemaal.
Betrap mijn krypten, Bruid.
Je wilde aard breekt baan:
barbaarse pracht straalt uit:
er is geen houden aan.
Salesiaans, Franciscaans of Dominicaans, wat maakt
het uit: daar reed een zeventiger op de fiets het daglicht
tegemoet. Hij voelt zich de bruidegom van het
licht, hare majesteit de Zon (al deed het maandicht
me denken aan de maan als gade van de mannelijk
gedachte zon). Er is geen houden meer aan: pater
Jan opent zijn hart voor 'haar' barbaarse pracht.
di. 28-10-1986
Zo weerloos bij regen,
dat zieltogend blad:
geen ruisen van leven;
gedrup en gespat
ál in 't rond... en zo nat!
Ze beven, ze kleven.
Nu worden ze klef,
net voor ze gaan zweven
met laatste rest lef
naar hun grond. –
Vergankelijkheid is de pest.
Er is niet altijd extase. De gedichten staan hier ook
niet in de juiste volgorde van dag en tijd. Het natte
najaar stemt hem vaak somber, en associaties met
eindigheid kwellen hem naar behoren. Het kan
vriezen en het kan dooien:
Amerika belooft:
in Nederland voor heel
november: zacht en droog;
in Lapland massa's sneeuw.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 6 Nr. 9 – okt. 2007
De Kiem
De vierde jaargang van 'De Kiem' (1962-63) is de
laatste met de bekende hand op rood-oranje papier.
Het laatste jaar ook van directeur Jan Gruijters. Ik
heb van deze jaargang maar twee nummers: het
eerste en het laatste. Na een gedicht over de
rozenkrans van Meindert Muller, filosoof, een stukje
van C. Staats, novice, waarin het staatsexamen van
Dick Verweij en mijn broer Frans wordt herdacht.
'Wat voor goeds kan er komen uit Steenwijkerwold?'
is de openingszin van een stukje over de nieuwe
inspecteur, Jan ter Schure. Kruisende lijnen: ook hier
wordt over Rijswijk gesproken: plannen voor een
nieuw internaat. Als voordeel van een Nederlandse
provinciaal wordt genoemd dat hij de moeilijkheden
van het eigen land beter begrijpen kan.
Nummer zes van dat schooljaar begint met een
stukje van pater directeur. De uitvoering van het
boekje wordt steeds fraaier, m.n. de tekeningen.
Ook in Rome een nieuwe man: paus Paulus VI,
schrijft Joost Dirven die kennelijk met genegenheid
terugdenkt aan diens voorganger, Joannes XXIII.
De vijfde jaargang (1963-64), onder een nieuwe
directeur, Henny Prein, pakt de zaken rigoureus aan
met een nieuwe redactie en een nieuw omslag: een
tekening van een zaaier, compleet met doornen en
stenen, en vogels om het zaad op te pikken. Daarin
zeven foliovellen, dubbelgevouwen: 27 beschreven
pagina's, in de nummers 2 en 3 maar twintig.
Van George Gildemacher (Rua 1960-64), collega
psycholoog, ook wonend in Annen, kreeg ik de
vijfde jaargang te leen. Hij zat toen in de redactie,
vandaar. Geen kwaad woord over De Kiem! De
illustraties werden afgedrukt in groen, de tekst in
zwart. Gestencild, wat veel werk meebracht.
Wat me bij het doorbladeren opvalt is dat de sfeer
verandert, alsof enerzijds een deur naar buiten
opengaat, en van de andere kant de concentratie
op de roeping tot het priesterschap vermindert. U
kunt dat voor uzelf nagaan in de scans op website
'Origo', onder de koppeling Archief.
Interessant is dat Bloed en Liefde van Godfried
Bomans weer werd opgevoerd. De eerste keer was
in 1948, het jaar vóór mijn komst naar Ugchelen.
In de vijfde en laatste editie van het jaar vindt u op
de bladzijden 24 en 25 de aankondiging. George
heeft de namen van regisseur (pater Jan van der
Valk) en acteurs erbij geschreven. Hijzelf was niet
de minste: Philips van Bourgondië!
Tot zover 'De Kiem', met dank aan Frits Winter die
me op het idee bracht daar iets mee te doen. Hij was
een van de auteurs van de populaire Kroniek. Pluk
'De Kiem' van het web, dit is hét moment.
Toezending
kosten
toezending per email of post gratis
(op papier per post kost me ± € 1 per exemplaar)
vrijwillige bijdragen 454400
op girorekening t.n.v. A. Overtoom
aanmelding/opzegging
per email origo@home.nl
per brief redactie-adres
Bijdragen
Namens u allen deed ik Ton Moester € 40 cadeau
voor zijn 80e verjaardag. Bescheiden bijdragen op
postrekening 454400 zijn zoals steeds welkom.
Redactie
naam A.J.M. Overtoom
straat Hofakkers 6
plaats 9468 EE Annen
telefoon 0592 - 271 586
email origo@home.nl
website http://members.home.nl/ajm.overtoom
DB Leusden
Colofon
De tekst is opgemaakt in twee kolommen, in het
lettertype Garamond 11 pt, de koppen (meestal)
in Comic Sans MS 14 pt.
Digitale weergave per aflevering in pdf-formaat,
op de homepage en per email. Gratis lezers zijn:
Acrobat Reader en Foxit Reader (kijk voor info en
download op: www.foxitsoftware.com).
Lemma
Ware grootheid heeft bescheidenheid als schaduw;
zij oordeelt niet, acht zich niet beter, blijft zichzelf.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 1 Nr. 10 – dec. 2007
Bokma 1955
een misverstand
De reünie in Assel werd verrast op een voordrachtje
van Piet Alofs, met bonnet, over een droevig misverstand
aan het einde van de zesde klas 1954-55.
Het was de bedoeling onze leraren een blijk van
erkentelijkheid te overhandigen in de vorm van een
fles geestrijk vocht, een halve fles Bokma-genever,
door Piet gekocht, door mij versierd met papieren,
de docenten voorstellende miniaturen.
Onze klasgenoot Louis werd geplaagd door de
wereldse aard van het voorgenomen geschenk en
vertelde dat aan de wijze man die toen directeur
was. Een verontwaardigd verbod was het gevolg.
Het had er de schijn van dat wij onze oversten van
enige gehechtheid aan sterke drank betichtten. Dat
was niet het geval, we waren volkomen argeloos en
van goede bedoelingen bezield.
Die fles werd door Piet meegenomen naar huis en
heeft, zo vertelde hij, lang in de koelkast gestaan.
Zijn vader heeft er menig slokje van genoten, zodat
de bestemming er toch een van dankbaarheid was.
De lege fles werd door Piet vervolgens ruim een
halve eeuw als reliek in ere gehouden en tenslotte
ad perpetuam rei memoriam (als blijvende herinnering)
aan mij overhandigd., waarvoor mijn dank.
Op de foto ziet u de restanten van een paar van die
miniaturen. Ik ben er niet zeker van wie door welk
silhouet werd uitgebeeld. De machtige figuur in het
midden is pater Dijkstra (godsdienst), de frêle figuur
links en iets lager is pater Schobben (frans). Aan de
andere kant stelt een lange figuur pater Wesselman
voor met z'n houten schoolbordpasser. Aan iedereen
was gedacht. Een ludiek teken van waardering.
Helaas werd het opgevat als protest, terwijl scrupulositeit
werd verward met deugdzaamheid, evenals
volwassenheid tegenwoordig te vaak met ongeloof,
en blinde volgzaamheid met een juiste houding.
Don Rua
Ceferino Namuncurà
zalig verklaard
Geboren op 26 augustus 1886 te Chimpay in
Patagonië, als zesde van de twaalf kinderen van
Manuel Namuncurà, de laatste koning (cacico)
van de pampa, en de aurocaanse Rosalia Burgos.
Op 19-jarige leeftijd aan tuberculose gestorven te
Rome op 11 mei 1905. Zalig verklaard in zijn
geboorteplaats op 11 november 2007.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 2 Nr. 10 – dec. 2007
Historie 'Don Rua' (2)
"Toe nou!!", zeurden de jongens van de harmonie
tegen hun dirigent. "Ja, laten we het doen!" Ze
hadden gezamenlijke repetitie in het 'tuinhuis'. Het
Tuinhuis was een klein gebouwencomplexje op een
korte afstand van het hoofdgebouw. Oorspronkelijk
was het een koetshuis annex paardenstal geweest. De
paardenstal was nog steeds 'echt'. Echte kleine kinderkopjes
met de typische sfeer voor paardenboxen.
Nu was er een rij kranen bijgekomen met een paar
W.C.'s. Want het was schoenenhok, wasgelegenheid
en toiletafdeling voor de grote jongens, plus
repetitielokaal voor de bas-blazer, ook een grote
jongen. De eigenlijke plaats waar de rijtuigen gestaan
hadden was ernaast en diende 25 tot 35 'grote'
jongens tot slaapgelegenheid. Daarenboven was het
repetitieruimte voor de harmonie, die ieder orthodoxsalesiaans
huis rijk is.
De dirigent aarzelde. Hij vreesde complicaties. Zo
lang was hij er immers ook nog niet en daarenboven
zelf ook asp.-salesiaan. Tenslotte zwichtte hij voor
het gezeur en commandeerde "Reginella campignola"
(zoiets was het meen ik me te herinneren). 1 Maar
bekend was de mars onder de naam "Si, si, si" of
"Ezels-serenade". Gnuivend maakten we ons klaar en
bliezen uit volle borst en met alle mogelijke overgave
de mars, de tophit van die tijd, vooral onder de...
We hadden na enige maten reeds succes. Van alle
kanten kwamen ze aangesloft, de hollandse 'poeti'dragers,
lummelig hun sigaret op de lip geplakt. Dit
was voor ons aspiranten het enig merkbare van de
grote mobilisatie in Nederland. We hadden er een
paar kamertjes, meen ik, voor moeten afstaan in het
Tuinhuis. Misschien dat er studenten waren tot wie de
wereldspanning doordrong, maar voor mij en de
meesten ging het leven rustig door.
Het was nog niet de tijd van T.V., bandrecorders
en radio. Dit laatste was er wel, maar toch niet in
ons studentenleventje van toen. Heel langzaam
kwam er toch ook bij ons spanning in. Onze
'Nederlandse bezetting' was al afgezwaaid toen op
een goede morgen twee soldaten in volle wapenrusting
kwamen met een soort zware mitrailleur en
post vatten bovenop het dak. Gelukkig voor die lui
dat ze nooit in aktie hoefden te komen, denk ik.
Want bij een kleine tegenaktie zouden ze van ons
dak geknald zijn met dak en al.
Saai draaiden de lessen door. Voor mij was er de
groeiende spanning van iemand die zijn verjaardag
ziet naderen. Het was 10 mei 1940. Vrijdagmorgen.
Bij het ontwaken reeds voelden de meesten dat 10
mei 1940 nog heel iets anders was dan de
verjaardag van een medestudent. 2
Vliegtuigen en schieten kondigden de oorlog aan.
De officiële bekendmaking van de oversten bevestigde
dit, maar het leven ging gewoon door en de
lessen ook. Want alle studieprefecten zijn overal en
te allen tijde hetzelfde. Het was voor de oversten
met pater studieprefect in 'de voorste linie' een heel
karwei om ons na een recreatie weer 'de hokken' in
te drijven. Immers op de oprijlaan was het een
machtig gezicht naar de 'plofwolkjes' te kijken die
onze Nederlandse militairen veroorzaakten als er
een duits eskader overkwam. Of een Fokkervliegtuig
een aanval te zien doen op een Stuka.
Daar was Sallustius te droog voor.
Twee soldaten met bajonet op het geweer
verschenen om onze pater Directeur en pater
Prefect mee te nemen. 3 Heel gemoedelijk. We
zouden ze nog wel eens anders ervaren! Een
groepje jongens dicht in de buurt ging toch eens
thuis neuzen. Zaterdag: dag van geruchten en
tegenspraak. Het schieten van kanonnen verweg.
Zo werd Pinksteren een rommelige zondag,
Pinkstermaandag was er geen touw meer aan vast
te maken, wat wel en wat niet waar was. Onze
oversten besloten dat we zouden evacueren. De
omgeving was al grotendeels weg. We zouden naar
Leiden lopen. Misschien schrikt men daar nu van,
maar in die tijd waren wij studenten getrainde
lopers. En niet een uitgelezen groep, maar allemaal.
Een andere leerling van 1937
bron: De Kiem, Jg.3, nr.3, pp.18-19, 25 febr. 1961
1 Tekst en melodie van het Italiaanse migrantenlied
Reginella campagnola (1938) vindt u op het
webadres http://ingeb.org/songs/allalbaq.html.
2 Wie was de auteur: in Leusden gekomen in 1937,
lid van de harmonie en jarig op 10 mei?
3 Pater directeur H. Kremer kwam op 18 mei weer
in Leusden terug, na o.a. een bezoek aan leerlingen
die in Rotterdam woonden.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 3 Nr. 10 – dec. 2007
Wim Gubbels vertelt
Vrijdag 10 Mei 1940: Begin van de oorlog! Duitsland
overvalt ons land "Nederland" met brute overmacht ... !!
Mhr. W. Gubbels, die in die tijd de generale assistent voor
de jongens was in Studiehuis Don Bosco, vertelt daarover:
"Om 4.00 uur 's morgens werden we wakker van
het afweergeschut dat ratelde en knalde, en van laag
overvliegende vliegtuigen. Boven op het platte dak
van ons huis 'De Villa' was de laatste tijd door de
Ned. militairen een uitkijkpost geplaatst en een mitrailleursnest
geïnstalleerd. Ook waren er enige schansen
op onze grond door Ned. militairen bemand. Door
deze omstandigheden waren wij indirect bij het
begin van de oorlog betrokken. In de loop van de
morgen kwam er een Ned. militaire wagen
voorrijden met vier soldaten, die de 'Duitse paters'
kwamen halen. (Dat waren de paters Heinrich en
George Kremer en J. Hilpisch). Zij werden overgebracht
naar het interneringskamp Amersfoort.
Onder deze omstandigheden neemt Pater G. Dirksmeier
voorlopig het bestuur van het huis over.
Al de jongens die redelijkerwijs nog thuis konden
komen, vertrekken om tien uur naar huis, maar ze
kunnen niet meer verder komen dan Bilthoven. De
jongens die nog bij ons in huis zijn, vonden overdag
op onze speelplaatsen en omgeving verschillende
hulzen en andere voorwerpen van de beschieting
met mitrailleurs en geweren.
Intussen wordt door ons de kelderverdieping
van de villa ingericht en gebarricadeerd tegen
eventuele calamiteiten. De volgende dag kunnen
wij al niet meer normaal naar buiten op ons
terrein. Want door de verschillende geruchten die
bij de Ned. militairen en het Nederlandse volk
doordringen: b.v. "dat bij de Duitse parachutisten
die op verschillende plaatsen in ons land neerkomen,
veel gecamoufleerde priesters, broeders en
zusters in gewaad en in Nederlandse militaire
uniformen of politie-uniformen verkleed zijn (het
zijn geruchten?) en zo proberen te infiltreren."
Daarom ook dat de Ned. militairen op ons terrein,
zowel officieren als manschappen, ons huis in en
uit lopen en zenuwachtig geworden, ons ondervragen
met het pistool op de borst, ook als we
even buiten lopen.
Zondag 12 Mei, de derde dag van de oorlog, is
het de Eerste Pinksterdag, maar dat begrip
vervaagt bijna geheel door de grote onze-
kerheid en wanorde. De Ned. militairen verlaten
ons huis en ons terrein en trekken zich zo snel
als mogelijk terug. We horen verder op de dag
dat Amersfoort in zijn geheel is geëvacueerd. Als
wij inlichtingen vragen aan de instanties, zijn ze
er meestal niet meer en de enkeling die er is geeft
ons de raad, met alle jongens te evacuëren,
richting Utrecht. De volgende dag pakken we het
voornaamste in, en de 14e Mei vertrekken we
allemaal richting Utrecht, op hoop van Zegen!
Via de Dodeweg en Laan 1914 gaan we richting
Soesterberg waar wij veel inderhaast achtergelaten
materieel en voertuigen op de weg aantreffen. Ook
zien wij veel loslopende huisdieren, die bij de
evacuaties niet meegenomen konden worden en nu
losgelaten ronddolen, ook losgelaten vogels, zoals
kanaries en een enkele papegaai enz. Van Soesterberg
gaan we verder richting Bilthoven. De 60jarige
pater J. Fischer loopt met ons mee, met zijn
fiets aan de hand. In de buurt van Bilthoven mogen
wij, van een boer, in een grote kippenschuur overnachten,
zo kwaad en goed als het gaat!
Daar horen wij ook dat de stad Rotterdam 's middags
rond half twee door de Duitsers is gebombardeerd.
De volgende morgen 15 Mei horen wij van mensen
in de buurt waarmee wij praten en zeggen dat wij
verder willen naar Utrecht, dat dit niet aan te raden
is, want, zo zeggen zij, dat de Duitsers gedreigd
hebben, na Rotterdam, ook de stad Utrecht en
verdere doelen te zullen bombarderen als de
Nederlandse strijdkrachten niet direct capituleren.
In de loop van deze dag capituleert de Nederlandse
strijdmacht voor deze overmacht.
Na deze capitulatie lijkt het ons het verstandigste,
zo vlug mogelijk weer naar Leusden terug te gaan
en ons huis weer in bezit te nemen voordat
anderen er interesse voor krijgen. Als wij dan
ook de volgende dag via Soesterberg en de Laan
1914 de Dodeweg bereiken en daar onze laan
opgaan, zien we vanaf de Arnhemse weg de
Duitse militairen de Dodeweg oprijden en ons
huis passeren. Na een nachtrust weer in eigen
bed wordt er de volgende dag en de dagen erna,
alles weer zoveel mogelijk in orde en regelmaat
gebracht. Door het snelle terugtrekken van de
Nederlandse militairen en het plotseling vertrek
van onszelf was er wel een hele ravage en warboel
ontstaan. Voor dat alles weer liep!"
bron: Henk Hendriks s.d.b. Kroniek over 60 jaar
'Salesianen van Don Bosco' in Leusden (1990).
Deze Kroniek beslaat de eerste tien jaar van het
bestaan van 'Don Bosco' in Leusden. De tekst
werd met de hand geschreven, later overgetypt
door zr. Maria Chamuleau, die ook een titelblad
calligrafeerde. Theo Bones maakte een fotocopie
en Ton Overtoom heeft het geheel gescand en
met ocr gedigitaliseerd, een index aangemaakt en
afgedrukt. Daarna is het voor de Nederlandse
medebroeders vermenigvuldigd.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 4 Nr. 10 – dec. 2007
Horizon-taal
Het wonder gebeurt weer: ik zoek een bladzijde
uit in de agenda van 1987 en de thematiek staat
als een huis. Via een franse term komt dan de reto
romaans-zwitserse auteur in beeld van een posthuum
gevonden dagboek van duizenden bladzijden,
met een naadloos in deze context passend citaat.
di. 10-11-1987
De mist in. Iets te vroeg.
Of 't najaar is te laat:
dat kleurt nog bont genoeg,
bij 't wassen van de klaart'.
Ben zeventig en voel
me vrij als nooit voorheen.
Een gloednieuw levensdoel
zo duister als 't begin.
Jan Klein is zijn leven lang onderweg, en zijn fiets
is daarbij zowel instrument als symbool, in feite een
vriend, Piet genaamd. Alle gedichten op deze agendapagina
zijn het citeren meer dan waard, maar selectie
is noodzaak voor een A4-tje. Zijn taak is voorbij en
nu pas voelt hij zich helemaal vrij, wat een drama.
di. 10-11-1987
Paarde- en wagensporen
structureren 't pad
dat er wat verloren
bijgelegen had.
Zo staan nieuwe prenten
in het levenslied
dat een paar accenten
licht verschuiven ziet.
In het leven zijn begin en einde altijd beide aanwezig,
media vita in morte sumus, maar ook : al stervend
leven wij! In alle hectiek kunnen we vaak door de
bomen het bos niet zien, tot de herfst komt, bladeren
afvallen, licht kan doordringen en geluiden worden
gedempt. Verademing in ruimte en in stilte. Dan pas
voelt de mens zich vrij, vrijer dan ooit tevoren.
wo. 11-11-1987
Het eekhoornros tapijt
door najaarsbeuk gespreid
gloeit 's morgens, knuffelzacht,
van regen in de nacht. –
Door 't kalen van de laan
komt land en hemelhuis
vrijer voor 't oog te staan:
't is allemaal weer pluis.
In de rust en de stilte van het herfstbos breekt
zijn visie op leven en dood zich onstuimig baan,
bevrijdende explosie van een te lang ingesnoerde
kern, een herschepping vanaf het begin.
za. 14-11-1987
De herfst is niet gedaan
die vangt van voren aan:
een nieuw visioen.
Zon kan er beter bij.
De bouw van 't bos komt vrij.
Ruggelings lentetij:
gerijpt seizoen
vr. 13-11-1987
Licht kaatst niet van liggend blad
– 't is naar luwten weggevaren –
maar van sloot en regenplas.
Licht ook van mijn fietslantaren.
Daarin flitst een schuwe mot.
En uit schaduwen gevlogen
van een grove-dennenbos
wankelwaakt een grote vogel
vie-abri. Hier laat ik mij
door het dagen overstromen:
morgen viert grandioos zijn komen:
alle heem'len strak en vrij.
En de maan, in laat kwartier,
baadt zich zo langs hoger wegels;
nachtelijk hangt haar hemel hier,
helder hangen dennekegels.
Kolkend dolle mezenvlucht
wervelt door de wilde lucht.
La conscience paraît être comme un livre, dans
lequel les feuilles tournées successivement par la vie
abri et cache l'un l'autre malgré leur transparence
semi; mais bien que le livre puisse être ouvert à la
page du présent, le vent, pour quelques secondes,
peut souffler en arrière les premières pages dans vue.
(Le Journal intime de Henri Frédéric Amiel, Genève
1821-1881, hst. 357).
Het bewustzijn lijkt op een boek met half doorzichtige
bladzijden die in het verborgene (vie abri)
over elkaar kunnen schuiven, wat soms aanleiding
geeft tot huiveringwekkende ervaringen, waarin het
verleden fuseert met het heden, met als mogelijk
gevolg 'Een gloednieuw levensdoel, zo duister als 't
begin'. Zich vervolgend verleden: een mysterie heden.
zo. 15-11-1987
Eén rimpel in een regenplas....
ik denk maar dat 't een briesje was.
Daar voel ik huiver jagen:
één blad, één platgeregend blad
wordt langzaam omgeslagen.
Tot op dit punt in de tijd: vijf jaar commentaar op
ruim drie jaar journal intime vie abri van pater Jan
Klein (1917-1989), plus de presentatie en bespreking
van een aantal liedteksten en gelegenheidsgedichten,
samen veertig stukjes. Ik weet niet hoe hij ze nu
beoordelen zou, ik hoop met herkenning.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 5 Nr. 10 – dec. 2007
Mariahoekje
een monument
In Assel staat in een klein kapelletje sinds jaar en
dag een lieflijk beeld van Maria van gebakken
klei. Het is een werkstuk van pater Cor Goorts.
Niet algemeen bekend is dat aan de achterkant
de namen staan van een groot aantal salesianen
en jongens, in de klei gekrast toen die nog niet
was uitgehard. Als datum staat erbij 2 mei 1951.
Ik herinner me nog goed hoe het begon, in een
van de klassen aan de gang in Ugchelen, de hoek
rechts voorin. Pater Goorts stapelde daar hele
pakken klei op elkaar en beukte ze met geweld tot
een manshoge klomp. Daarna begon hij die te
modelleren, zodat langzaam maar zeker de alom
bekende en geliefde Mariafiguur ontstond.
Om scheuren te voorkomen werd het beeld
uitgehold, en kreeg het aan de achterkant drie
ronde luchtgaten. Zo'n werkstuk is kwetsbaar, dus
hoe werd het vervoerd en gebakken, en wanneer
werd het opgesteld? In de Ugchelse huiskroniek is
daar, vreemd genoeg, niets over te vinden. Ik heb
Cor Goorts er in een brief naar gevraagd. Hij
schreef me het volgende:
"Wijchen, 26-10-07 Beste Ton. Jouw Don Ruanieuws
lees ik iedere keer met veel interesse. Wij
zijn allen "mensen met een verleden". Maar voor
een deel hebben wij een gezamenlijk verleden,
omdat wij fijne herinneringen hebben aan toneelstukken,
aan zang, aan cirkels en compagnie, aan
buitenspelen en boswandelingen en de fijne sfeer
in Ugchelen. Gaarne voldoe ik aan je verzoek,
voorzover mijn lange-termijngeheugen dit aankan.
foto's Theo Emke
Na mijn priesterwijding in 1949 in Turijn werd ik
econoom in ons huis in Ugchelen. Pater Wim
Gubbels was daar directeur. Ik had als econoom niet
veel werk te doen, want de grote beslissingen bleven
in handen van de directeur en de kleine waren in
handen van Hans Boudier. Ik had al veel jaren, ook
in Italië, gewerkt met klei. In hoofdzaak waren dat
kleine beeldjes, waaronder twee kerstgroepen.
Bij mijn priesterwijding kreeg ik van mijn buurtbewoners
in de parochie Mariaheide een Mariakapel
cadeau. Deze werd gebouwd op het land van mijn
vader en staat daar nog steeds in volle glorie. Ik had
beloofd dat ik voor die kapel het Mariabeeld zou
maken. Dit gebeurde in Ugchelen. De nodige klei
heb ik, samen met Kees van Wiggen, per jeep
gehaald in het Noord-Limburgse Reuver.
Toen dit beeld klaar was maakte ik, ook van die
chamotteklei uit Reuver, weer een nieuw Mariabeeld.
Bij het boetseren kreeg ik veel bekijks van de
jongens in huis. Ik kreeg toen het idee om ieder die
dit wilde zijn naam te laten schrijven in de nog
natte klei op de rugzijde van dat beeld. De prijs
daarvoor was een tientje van de rozenkrans.
Het beeld werd gratis gebakken bij een pottenbakker
ergens in Twello. Ik meen me te herinneren
dat Adriaan Gubbels, de broer van Wim, in
Ugchelen dat kapelletje heeft gebouwd. Ik was
toen al verhuisd naar Den Haag, en later naar
Rijswijk. Na het sluiten van Ugchelen is het
kapelletje en het beeld overgebracht naar Assel.
Daar staat het nu bij het eendenvijvertje. Het dak
was na vijftig jaar aan vernieuwing toe. Bernard van
Lankveld heeft daarvoor gezorgd. Het kan weer
jaren mee. Maria kan weer naar huis. C. Goorts"
Dank je Cor, voor dit velen van ons dierbare beeld.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 6 Nr. 10 – dec. 2007
Mariabeeld
de namen
Theo Emke heeft foto's gemaakt van het Mariabeeld
van Cor Goorts, dat alweer sinds jaren in Assel staat,
ook van de achterkant waarop zoveel namen staan
van toenmalige bewoners van 'Don Rua' Ugchelen
(zie vorige bladzijde). Voor de reünie van dit jaar op
13 oktober in Assel maakte ik daar afdrukken van
op A4 en plakte die aan elkaar, zodat iedereen ze nu
eens kon zien. Ik heb ze in Assel laten hangen.
Thuisgekomen heb ik een lijst gemaakt in Excel.
Toen ik die aan Theo Emke stuurde voor aanvulling
en commentaar, bleek dat hij hetzelfde had gedaan.
Dat heeft geleid tot de samenstelling van een vrijwel
complete lijst met namen en een foto met genummerde
posities. De meeste van de 110 inscripties zijn
herkenbaar, op één naam en wat monogrammen na.
Zie website 'Origo' onder Archief / Mariabeeld.
Wim Gubbels 95
icoon
Op 7 november werd Wim Gubbels, onvergetelijke
overste, medebroeder en goede vriend, 95 jaar, in
voor zijn jaren goede gezondheid en helder van hart
en geest. Heilig verklaren is niet nodig, als mens waarderen
is wat hem rechtens toekomt. Wim, we zijn je
sinds jaar en dag ontzettend dankbaar voor je rol in
ons leven, dus blijf asjeblieft nog maar even. Hij
vertegenwoordigt ook een stuk geschiedenis (zie blz.3).
Huisbladen
diverse
Behalve De Kiem heeft 'Don Rua' nog andere
bladen en blaadjes gekend, zoals gehectografeerde
velletjes, het missieblaadje 'Vuur en Vlam' in
Ugchelen, de vele feest-programma's. Nu 'De Kiem'
op website 'Origo' is geplaatst volgen nog wat losse
andere publicaties. Deze keer het vierde nummer
van de eesrte jaargang van 'Vita' (leven), groepskrant
van groep-B in 's-Heerenberg van kerstmis 1967.
Ook de 'Vakantiekrant' van augustus 1962 en het
feestprogramma van het eerste Don Boscofeest in
's-Heerenberg op 31 januari 1960. U vindt ze onder
de koppeling 'archief / huisbladen: diverse'.
Omdat de pdf-bestanden met afleveringen van 'De
Kiem' nogal wat ruimte innemen, worden ze aan het
eind van dit kalenderjaar van de server verwijderd.
De nu toegevoegde blaadjes blijven nog wel even
staan. In latere afleveringen hoop ik nog andere
interessante archiefstukjes onder uw aandacht te
brengen. Wie daar voorbeelden van heeft doet me
genoegen met een bruikleen of copie.
Toezending
kosten
toezending per email of post gratis
(op papier per post kost me ± € 1 per exemplaar)
vrijwillige bijdragen 454400
op girorekening t.n.v. A. Overtoom
aanmelding/opzegging
per email origo@home.nl
per brief redactie-adres
Bijdragen
Op postrekening 454400 werd ontvangen € 10 en
€ 50 à contant, waarvoor hartelijk dank.
Redactie
naam A.J.M. Overtoom
straat Hofakkers 6
plaats 9468 EE Annen
telefoon 0592 - 271 586
email origo@home.nl
website http://members.home.nl/ajm.overtoom
clown (w.a. gubbels)
Colofon
De tekst is opgemaakt in twee kolommen, in het
lettertype Garamond 11 pt, de koppen (meestal)
in Comic Sans MS 14 pt.
Digitale weergave per aflevering in pdf-formaat,
op de homepage en per email. Gratis lezers zijn:
Acrobat Reader en Foxit Reader (kijk voor info en
download op: www.foxitsoftware.com).
Lemma
Hoop doet leven: het is nooit te laat om acte de
présence te geven, en nooit te laat om open te doen.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft