1998 - NVKD

nr. 22, mei 1998 

van de Nederlands-Vlaamse Kring van 

Diatomisten

l 

Nederlands Vlaamse Krinq van Diatomisten 

Bestuur: 

Herman van Dam 

Gert van Ee 

Peter Vos 

Cristine Cocquj't 

HeIn de Wolf 

Geshard Cadée 

voorzitter 

secretaris 

penningmeester 

conservatrix 

redacteur 

bestuurslid 

Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO 

t.a.v H. de Wolf 

Afdeling Diatomeeen 

Postbus 157 

2000 AD W L E M 

Secretariaat: 

G. x,an Ee. 

Provincie Noord-Holland 

Dienst Ruimte en Groen 

Postbus 6090 

2001 HB Haarlem 

Bij de voorplaat. 

Hoogst waarschi]nli]k bracht Christoph Brockrnann enlge tijd aan de 

toen Rijks Geologische Dienst doos in verband met zijn publikatie 

over de Eemien dlatomeeen (Die Diatoneen im rnarinen Quartär Hollands, 

1928)

Inpo Spica is niei meer Hoewel hij niet hij alle leden i.an de NLKD belnd ul zijn. 

1s hij vanar her allereerste begsn lid geweest van onze vereni_piny In ons allereersie 

rnededclingenhlaadje. Mededelingcn 1 van de Nederlands - Vlaamse Kring van 

Diatornisten i u van april 1985. staat in het verslag van de alfereerste ledenvergade- 

ring in kersurn op kdstetl BroeMiuuen h~j de rondvradg. "De heer Ingo Sprcn riil 

een diaronieerneirur~ir orgonistrfn voor helangst@llenden' De7e excursie is 

gehouden op 16 mei E9&1 in het gebied waaraan Ingo aliild nauw verbonden is 

geweest de Rmnsummerheide Hier. in tljn domein. heelt htj ons toen zijn werk 

getoond en rondgeleid op de heide, waarbij hij wees op de vercchilleml~ icarerrn en 

precles uist wal zich daarin aan micro-orydnismcn bevond. krt Fex henmrrt ons 

aan hem 

INGO E. SPICA 

IN MEMORIAM 

Op I7 november 1997 oierleed op 46-jaripe leeftijd na een Lone periode van ziekte 

toch onverwacht ons Isd Ingo Spica uit Bmnrsurn In de jaren zeventig en een deel 

van de jaren tachrig werkte hij voor het Recreatieschap Bninssumerheide Hrer was 

hij met name ZECC actief met onderzoek naar de Heliozoa en Teitacea Samen met 

Ton Joricten beert hij de Helioztwn- en Tesidceeenfauna tot ver buiten het gebied ivan 

de Bninssumerheide tot rn detail in haan gebracht Zijn werk heeft hijgedragen tot 

een grotere kennis van tot dan toe onbebcnd gehleven waardei.olle levensgemeen- 

schappen binnen het terrein. dat mede dwr hieruit vuonvloeiendr beheersmaatrege- 

len het huidige uiterlijk tan de Rrun\urnmcrheide hrpdali Opvallend na5 de 

eedrevenheld icaarrnee hij te werk ging Er is in het beheersgehird usn het recreatie- 

xhap geen druppel water ononderzocht gebleven Drt heeft pere5ulteerd in een bijna 

onovrrritnbare hoeveelheid pegevens over Heliozwn en Testaceeen 

Zijn gedrevenheid en interesse tn de planhnnwereld komt het mesi naar voren in 

voor het merendeel zeer fraaie teleningen iJan honderden soorten organismen. die hu 

micto~coplffh heeft waargenomen Maar zijn interewe ging niet alleen uit naar 

Tesraceeen Ook Dtatorneeen en Deimidiaceeen hehmrden tot zijn intercsscgebicd 

En zoals hij dat mik niet de Te~tacea en Helioma pleegde te dwn werden ook de 

Diaiomreen niet ten unwaarrhijnlijhr gdrrvenheid kmonslerd. geprepareerd. 

beschreven en getekeiend 

Ingo u35 een man die, SS een onderuerp hem boeide. hij daar ook alles. maar dan 

ook echt alles. vnn wilde weten Zo had hij in een relatief kone periode een zeer 

grote soortenkennis ontuikeld van een aantal zeer uiteenlopende m~cmscopicche 

organismengraepen 

Hg was een gedreiren. maar zeer hescheiden mens. die in zijn vriendenkring een 

bijwndere herirmenng zal blljven.

JAAROVERZICHT 1996 - 1997 VAN DE NVKD 

Dit versla? is een kun overzicht van de activiteiten van de NVKD in 1996 en 1997. 

Het ledental ir ieis gecroeid In 1996 hadden we 65 leden en h insiimten met een 

lidmaatschap Gelukkrg hadden we dit jaar geen sterfgeval 

Evenals vorig laar hadden we als vereniginy zittiny in de verenigingenraad van het 

NIRI. Dit doen we op paeqieve wijze We betalen contributie [fl.- per Iidl en 

ontvangen notulcn en vergader~tukken Zridoende blijven we op de hnoyre rnn 

ontu.ikkelingen op kstuurli~k bioloyie rebied. We zijn aciief Feweesr met een poircr 

en brochure< op de lustmmdae van het YlR1 bii de univerciteir in brterdam op hei 

Roeterselland Hein de Wolf. Meman van Dam en ondergerekende hebhen hiervoor 

zorF gedragen We hehhen helaas gecn reacties hierop gekre~en. 

Op 31 mei en I juni 1996 hadden we onze bijeenkomst. diimaal in het tckcn van het 

tienjarig bestaan van de NVKD. Dit werd gehouden in Roermond h11 hei 

miverin~schap. In de ivcirige D~atomededelinren Inr. 21 1 kunt u hierover allcs lezen. 

Als speciate gasi was Prof. Horqt Lange-Bertalot uitgienodiyd Hij bleek niet alleen 

een goed verhaal te vertellen, maar ook nog een zeer aardige en gezellipe persoon 

In maart 1997 zijn een aantal leden naar Zwitserland afgereisd naar de duitstaligc 

driedaarse bijeenkomst in Zug. Bert Pen, Herman van Dam. Adriennc Menen$ en 

onderretekende hebtien hier een bijzonder aardige en nuttipe bijeenkomst 

meepernaakt. Contacten. nieuwe literatriup en interessante (soms stevige) dixusfie< 

met een druk programma van lezingen en een excursiedae: maakte deze bijeenkomst 

tot een geslaa~de. Een uitgebreider vcrslae: hiervan vindt u elders in dit nummer 

Fr is slechts @én heiniur~vergadenng peweest op 6 september 19%. Het helangrijksie 

van deze verqadertng was de planning van de hijeenkcirnsf voor 1997 IRiZA. 3-4 

okfober). Welke Iezineen. excursiei en welk thema met speciale east zouden we 

kunnen krijcen' De verdere voorbereidingen zijn met hehulp van telefoon en vooral 

e-mail verlopen. 

Voor 1997-98 staan twee bijeenknrnsten gepland. De eerste in Meise in de Nationale 

Plantentuin in Belcie Hm dit is verlopen kunt u in het volgende jaarverslag over een 

jaar verwachten. Voor dit jaar wens ik iedereen een goed diatorneeenjaar tw. 

Gert van Ee. secreiaris

VERSLAG BIJEENKOMST NVKD BIS HET RIZA IN LELYSTAD 

Na onze vorige (jubrle~m)hijeeIIk~mSt in Roermond b11 het Zuiveringschap Limburg 

waren we nu. op 3 en 4 oktober 1997, te gast bij het MZA1 in Lelystad Hoewel het 

M7.A een begrip is in zoetwater Nederland waren we hier nog niet eerder te gast geweest. 

Dankzij de medewerking van Eric Marteijn. hoofd van de afdeling 

Watersystemen, konden we gebmik maken van de facilrteiten van her RiZA. Bij de 

voorbere~dingen. die al begonnen in september 1996. moeten Bas Ibelings en Jan van 

der Hout worden genoemd Deze hebben ztch zeer ingespannen voor de Iezingendag 

op 3 oktober en de excursie op 4 oktober. De dagen verliepen door deze organisatie 

vlekkeIoos. hoewel het programma op het laarst nog moest worden aangepast wegens 

ziekte van éen der sprekers. 

Het thema voor deze bijeenkomst was: "eutrofiering". De NVKD had hiervoor een 

speciale gastspreker uitgenodigd uit Kopenhagen: Professor N. John Anderson van de 

Geologische Dienst in Denemarken. Het was dil keer twh meer dan anders een 

internationale aanselegenheid. xan de vijf overige sprekers kwam er &n uit Engrland 

en kén uit Zuid-Afrika Deze laatste twee zijn Nederlandse studenten die deelnemen 

aan onderzoekprogramma's aldaar 

De bhredurnst werd goed bezocht, hwwel ook ditmaal Ben viertal mensen niet 

kwam opdagen, die zich we1 hadden opgegeven (volgende keer graag even atmelden 

s v.p. i. In totaal bezochten 30 mensen de lezingen. iets meer dan gemiddeld. 

Voor mi,i was dit weekend een hoogtepunt na een voorbereiding vanaf september 

1996 Voor het eerst heb ik uitgebreid grbruk gemaakt van e-mail. wat onm~sbaar is 

gebleken Hei gemak er1 vwrat de snelheid van communicatie is meer dan nuttig. Als 

~Ilustratie hiervan. de Nederlandse studente in Engeland had op 1 oktober Ben autoonseluk 

ghad in Engeland Hiervan kreeg ik op 7 uktober een maiItje. ~odat het 

programma voor 3 oktober nog kon worden aangepast 

John Anderson logeerde bij mij thuis Deze zeer sympathieke Engelsman werkt sinds 

rijf jaar in Denemarken en staat in de diatomeeenwereld bekend als een zeer 

hardwerkende en buitenowoon goede onderzoekr. Het aardige om m iemand in 

huis te hebben (behalve dat dit zeer leuk en nuttig is voor de kinderen) is dat je 

genIal;keiijk contact krijgt en inhoudelijk kunt discussieren. 

De eersir dag met lezmgen vertiep goed. Na een inleiding over het RIZA door Eric 

Marteijn Diderik van der Molen met een lezing over de rol van op de bodem 

levende diatorneeen in het Veluwemeer in cornputemodel1en Het model bleek beter 

kroppen3 te maken nadat bodemdiatomeeen erin waren verwerkt. Voor iedere 

deelnemer was er een har boek over 75 jaar RIZA en het nieuwste MZA rapport 

uver biologische monitoring van de randmeren. 

Vervolgens kregen we de lezing van professor Anderson. Deze vertelde hoe Je met 

draturnteen in milieu-reconstnictiec (boorkernen) in ondiepe meren in West-Europa 

bnt berekrnen hoe concentraties van voedingsstoffen zijn geweest vanaf het (verre) 

verleden naar het beden Deze werkwijze is in het kort als vnIgt. uit metingen van 

voedingssroffen in watermonsters en het bepalen van de diaiomeeensamenstelling in 

diezellde monsters blqkt een (zeer) nauwe samenhang hiertussen Vervolgens worden 

uit boorkernen plakjes gesneden (hoe dieper. hoe ouder), deze worden gedateerd. en 

hierln worden de diatomeeen geanalyseerd Nu wordt aan de hand van de 

' P-IZA: Rljks Instituut \-oor Integraal Zoerwaterbeheer en 

AfvaIuaterbehandeling.

diatomeeensamenstelling. (cnmputennodel) temfeerekend war de pehalte< 

vwdinpsctoffen z~jn geweest en hm dit is verlopen in de tijd. Dit ir een leer 

geschikte manier om te monitoren hoe het met de voedingsstoffen is ierlnpen over 

een lanee periode (van tientallen tot enkele duizenden laren of nrig veel ouder) 

Toepaïaingrn hierin worden 0.3 gebmikt in de discurfiec over \caar het waterbeheer 

zich op moet richten Om een uiterste te noemen: het is dutdeli~k dat Ctreven naar 

een voed~elame situatie in van oorsprone voedselrilke meren on71nniq 1s Maar Inch 

gekun dit in de praktijk nrigal eens Joh Andersrin had een flinke hoeveelheid 

overdnildien oier zijn onderzoek voor de yeinteresseerde toehoorder. die greti? 

aftrek vonden. 

Na de pauze. waarin we van het RIZA de lunch he-en aangebden. vond de lrdenvergadertng 

plaats tzie elders in dit nunimeri Hierna kwam Willem Stolte met een 

ingewilckeld verhaal over krekeningen aan cnwenrnties fosfaten in cellen. 

doorlaatbaarheid van ceimemhra~n en dat alles verpakt in een voor mij moeilijke 

context. Vervolyens venelde Johan van der Molen een verhaal over studeren in Zuid- 

Afrika en z~jn onderwerp daar: de bepaling van de waterkwaliteit met diatorneeen in 

stromend warer in Zutd-Afr~ka Tenslotie een Iezin5 van Herman van Dam over het 

>erloop van het herstel in de Nieuwknopse Plassen. perneten aan de hand van 

diatomeern. 

Hierna was de perste dag ten einde en hebtien we met een aantal mcnien 's avnnds 

een diner op vliegveld Lelystad gebniiki Hter werd no_e volop napepraat en 

pediscu~sieerd Een interessant item bij deze discussie was in hmvem diatnrnwcnsoonen 

evolueren en zich souden Txnnen aanpassen. Veranderen (evolueren) de 

diatornewnsoorten in de loop van de tijd en wat heeft dit voor consequeniier voor 

relaties soon - gehalte voeding

Sizc dcpendent restrictions on competition for nutrients by 

marine pliytoplankton. 

Phyroplanbton ccll m e varies a feu order\ oC magnitude and i\ dn irnportdnt 

fscior in detrrmining the carbon and energy flures in the marrne environment Ah 

phy?opl;inbron erou ih in rnarinc t.CQS~Stem5 is often nitrogen-controlled, bnnwledge of 

thr effect of tnhanced nitrogrn arailahility on rndrlne algde ih essential for predicting 

efrecis OT incredsed nirrogen lo,ids on local and global carbon fixation and 

\edimentaiion Therefore. ihe god! of ihis ~tudy was to investigate the role ot drftcrcnt 

nitrogen supply regimes on the size disiribution within phytopl~nkton populationi Tbc 

rlie~i of diflrrcnt mpliiudec and frrquencies of pulses on cornpetitive dbiliiy were 

investi~atcd .c\ weTl ds ihe efleci of nitratc VS ammonium 35 the Source of nitrogen 

I he rndxirniim ipecific grou th mte of a iariet) oT organisms i, neparircly related 

ro body size Thih dllometnc reldtinnship rs often anrisfacton desctikd u ith the powcr 

functron 

v=ZPMP 

where a 1% ;1 proponionaliiy constant dcpendent on thr used unit9 and b dewrik< 

the \ize dependence I)C V (a ipecific raiei W is a measure lor body iieight for 

unicellular arganisms otten represented b! cel1 irolume For a x drieiy of hctcrotrophic 

orgnnicw b = - O 25 (Peters. 19x3) Por unice!lular phytoplankton, b i& otten less 

nrg.+ti\r 

In this \tud!. a we-dependence of growih rite uas derived on the basis of the 

cell wrface to biomsw ratio Rased on this ratio ii was h~poihesised th~r the si7e 

drpendence would be less xtrong when the specific groath raie is Iimited by nrtrogen 

brge cells reduce tht'rr nutrient quota to a greaterertent relatiie to their volume ihan 

smal1 .ilgae, in a wd) th.ít nitrrigen quota of nitrogen-Iiniited ceIls i5 more related te the 

squdrs rather ~han to the cuhe ot thecell radius Stnce he surface related uptde rate of 

nutriznts ia al50 proportiona1 to the square of thc cel1 radius, the size dependence of 

phytoplankton growth rate is negligiblc under \evere nitrogen liinitatron at n constant 

~pply rntc ol nitrogen, hut iht: higher cell i~olume io biomau ritio of large 

phvtoplanlton mdes theni potenlial storage 9peciaIi~t~ 

Experimems aith an axenlc strriin of the marine diatom Dtnlitni brrpliniellii 

\howed rhat the initia1 qpecific nitratc uptake rate iras not comelared to cel1 iolume 

Howeier. laoer cells were able to sustain this uptahe rate fora longer penod and thus 

depleted the extern~l pool nt nittate in less tinie than did smaller cells of the sdme 

species. ~nir.icellular pools of nifrdte could be detected and the specific intracellular 

concentrdtion of nitratc was highest In ihe Iargcr cells. as h)porhziised Upoii 

,imnioniurn .iddition, ~mmonium did nol accumulatc in the cel1 toa ineacurnhle amount 

Crincurrrntlv. ~immoniurn W P not ~ faster dcpleted in ihe lage cel1 culture 

Jn ,iddiiion to ihe hyporhe4is thar a v,uiahle nurrien! wpply can select for Idtgir spccick 

cornp~red io J more coniinuous supply. it could be shoun to be more ccimplex for 

nitrogen controlled en\.ironrnenrs Thr response of phyfoplanhton to ~ariable wpplies 

of dmmonium differed principallh from thar of nitrare In an expenment n ~rh rnonaal~dl 

cultures of different tau. nel specific ammonium uptake rate na\ not correlated to cel1 

xolume. but specific nitrate uptilre rate wa< posiiively correlated with ph) toplanktun 

ccll t'olurne, independent of turonumq w~thin the group of species tested iFig.1 i. 

A~cnrding to ihe nutnent uptake mes. s large cel1 bolume was expected to he a selective 

advantape untler viri~hle supplies of nitrate Indeed. in continuous culiure competition 

euperimentr in der the same nutrient regime, wlec~ran tor l~tge cells occurred when 

nitrate w.is the only nrirogcn Fource. where~~ nn \election for cel1 we occurted uhen 

nikopen -J\ supplied in the form of .irnnioniuni

m -- + 

p 'k 

Z 

m 

x . 

0.01 

--.-L 

E a o 

501- 

- ? Z : 

G - - 

y = 0 131 ' x" 03'] f?= O 0686- -0- - ammonium 

y = O 0303 ' X'' 

, 

2'41~= O 992 Anitrate 

, , , , , , , , , , , , , , , , , , , m 1 

, , , , ,q . , , , . 

: / : 

g { a 

O 

I----.-- ---- 

-0 1 

10' ?o2 10' 104 105 ia6 

cell volume (urn? 

Fig. I Specific uptake rates (in prnul N.prnol N-I h-f) or nitrdte or ammonium 

piilsed monoculrure~, plotted agatnsr cell volume. Srr,nighr Iines are powct fits 

Considering the large taxonomic diversity in phytoplankton, it is not a surprise 

that taxonomic diflerences pIdy a important role. However, the size of a cel1 cnuses 

particular restrictions ro nutrient uptake, storage thecause nitrogen is nor stored a a 

polyrner) and growih Smal1 algae can raprdlq respond numerically upon nutricnt 

addition On the other hand, storsge of nitrate 1% a strategy whtch is restrictcd to large 

dgde with a high vacuole vo7time io biornas~ ratio. 

To construct prcdictivc ecoiyqtern model? it i$ neceisary to underirand the 

compoiition and growth of al1 trophic level5 Our reiulf~ wil! help future worl, on 

ccosystem studies bccause rt providcs kc? tactors !i hich determine the sim spcctmm ot 

phytoplankton production wrth respect to nirrogen source and frequency and amyilrtude 

of fluctuatiiins In ihe end. tliit: wil! hopefully lead to hetter underitanding of the 

fun~tioning 

of whole ecoryiem\.

BODEMALGEN IN DE RANDMEREN: VOORKOMEN EN EFFECTEN 

D.T. van der Molen 

RIZA 1~lystad 

Inleiding 

De randmrrcn lijn ontstaan na aanleg van de pnlderr in het Ilssrlmeer De meren zijn 

kdcxlrt om dalineen \.an de grondwaterstand op het 'oude land' tegen te gaan. maar 

vervullen inmiddels vele andere functies Toegenomen belacting: met nutrienten smds eind 

jaren '60 resulteerde in een omslag van de heldere. plantenr~jke systemen in troebele. door 

fytoplankton gedomineerde systemen Vanaf de tweede helft van de Jaren '70 wordt het 

onderzoek naar de randmeren geintensiveerd en worden es diverse maatregelen genomen 

(PER, 1986: Hosper et al , 1986; Jagtman et al , 1997; De Levende Natuur. 1937) 

Het onder~~k en de maatregelen worden begeleid door modelkrekeningen (Los et al., 

1988). De resultaten van deze berekensngen waren bevredigend voor ondermeer fosfor. 

stkstcif en fy~oplanhton. maar met name de resultaten voor silicium wreken af van dc 

metingen Hierdoor ontstond de hypothese dat oplin de bodem levende d~atomeeen, een 

groep die niet was opgenomen in de model~onnulerin@en, mogeliji. een rol van betekenis 

spelen in de prnductiz en kringloop van nutnenten in de randmeren (Van der Molen R: 

Helrnerhnrst. 1991 1 Deze hypothese was onk wel tiegnjpelilk. nutrienten in de waterfase 

werden na 1980 ~reedr schaarser. renvijl die in de bdem nog volop aanwezig waren 

Daarnaast drone hrr licht steeds verder in de waterkolom door en beretkte in de ondiepe 

delen SBmS al (ie hixlrm (Figuur E). 

Figuur I - Schema van de hypothese met betrekking tot bodemalgen. 

In het vcnrolp, wordt inFegaan op metingen naar het voorkomen van Ibodemalgn in de 

randmeren en nietingen naar de effecten an bodemalgen op de nutrientenhuishoudinp

Rletingen naar voorkomen van bodemalgen 

De hypothese dat bodemalgen in de randmeren mogelijk van belanp zip wordt nader 

onderzocht middels metineen De eerste metingen naar alzen op de bodem zijn uityevoerd 

in 1984 (Van Urk et a! . 1991) Op vier verschillende diepte< op de bodem en op een punt 

in het water zqn aigenrellingen uitgevoerd (Ftpuur I). Uit de figuur blijhl dat naarmate het 

sediment ondieper liet, de sarnenstellinp van de aleen meer afwqLr vaan die in de 

waterfase Dit is een gevolg van de gerinpere invloed van sedimentatie uit de waterkolom 

Met name op dc ondiepe lokaties mag worden aangenomen dat het gaat om oplin de 

hdem levende algen Analoog aan de meetresultaten, wordt voor de rest van dit paper 

veelvuldig aangenomen dat bodemalgen voornamelijk bestaan uit diatomeeën. Gemiddeld 

werd 142 mg chlorofyl-a gevonden in de bodemmonsters. 

I 

* - m _ , : q-!_. -. VS 

m Diaioma elongatum Cyned-a aws 

m Navicula d qaslhirn i Surirella odaia 

- I Ntaschia cl palea m Arnphora avalis i 

w4 l , P- 

Flguur 2 - Resultaat algenteliingen (uitgedrukt in percentage van het totale teIvolume) 

in het sediment op verschitlendr dieptes (respectievelijk 0.4, 0.7, 1.7 en 2.9 ml 

en in het water (lokatie VS) (Van Urk et al., 1991). 

Vervolgens is in 1990 rhlorofy-a akomctig van fytoplankton en van bodemalgen bepaald 

mrddels pigrneni-analyse (Helmerhorst. 1991). De experimenten 7ijn uitpevoerd in het 

Woldew~jd (Tabel 1). Het pigment fucoxanthine werd gehruikt om specifiek diatomeeen 

te nnderschciden: chlorofyl-a kan vervolgens via omrekening worden bepaald. Het blijkt 

dat op de zandige ondiepe lokatie meer chlorofyl-a 1s vastgelegd in bodemalgen in 

vergelijking met fytoplankton. Ook op de diepere lokatle met s21b is nog ruim een derde 

van het chlorofyl-a vastyelegd in bodemaleen.

Tahel 1 Chlorofyl-a in het WoIdewijd. novernkr 1990 

bodem Zand Slib 

diepte 17rn 70rn 

iy~op!an);ton ~m_g chlorofyl-u m '1 5 1 88 

hdemalgen Img chlorofyl-a m-') 137 52 

percentare bodemalgen 73 5 37'; 

Op basis van interpretatie van metingen van de lichtinstraling en van de in het water 

aanwezige licht-adsorberende sloffen. kon aannemelijk u orden gemaah dat er in grote 

delen van de randmeren voldoende licht tot de bodem doordrong om netto productie 

moyelijk te mahen (Van der Molen &: Helmerhorst. 1991). Tenslotte is uit metingen van 

de afname van de siliciiim-concentratie in het vooqaar en de toename van de hoeveelheid 

chlrirufyl-a tijdens de bloel van diatomecen. een schatting gemaakt van de hoeveelheid 

chlorofyl-a in hlxlemdiatomeeen (Van der Molen k Helmerhorst. 1991) immers. er 

verdween meer silicium uit het water dan kon worden verwerkt door in het water levende 

diatomeeen (Fipuur 3). Deze orienterende brrekeningen resulteerden in schattingen van 50 

- 100 mg chlorufyl-a m' eind jaren '70 en zelfs 150 - 550 mg chlorofyl-a m' rn de eerste 

helft van dr jaren '80. 

II 

m. 

- m 

m 

I 

I 

m - 

- 

Fipius 3 - Silicium concentratie en diatomeeën in het 'Veluwemeer in 1985 

A 

. 

--p 

diatomeëen 

m m silicium I 

I- p 

I 

D 

m m 

m . m 

a 

m 

A 

. 

m 

* I

Metingen naar effecten van bodemalgen op de primaire productie en de 

nutricntenhui~houding 

Bovengenoemde metingen tonen de aanwezigheid van bodemaleen aan, maar geven geen 

informatie over de invlned van deze groep op de praduct~e en de nutrientenkringloop 

Recentere modelberekeningen. naarbij bodemalgen in de procesfomuIerinyen 7ijn 

opeenomen (Van der MoIen et al., 1994), toonden aan dat bodemalgen een relatief lage 

productiesnelheid hebben. Hierbj is de layere kschikhaarheid van licht reeds 

verdisconteerd en om de biomassa van bodemalgen voIdmnde hoog te houden moesten 

nok de verliestermen van de groep algen laag worden ingesteld in het model. 

Effecten op de nutriëntenhuishouding, zi~n bestudeerd met experimenten in het 

laboratorium. Enerzijds zijn met micro-electroden zuurstof-profielen gemeten in het 

sediment en anderstijds zijn kolommen met sediment doorgemeten om fluxen van 

nuirienrrn over het grensvlak bodem - water te bepalen (Boers & Van Hese, 1986; Van 

Luijn et al.. 1995). Beide type experimenten zijn zowel uit_eevaerd bij belichting. als in 

het donker. Aangenomen is dat alken bij belichting effect van bodemalgen kan worden 

gemeten Dit is peverifiéerd middels metingen van alpen op de bodem voor en na de 

experimenten (Van Luijn et al . 1995) 

Fi-miur 4 toont een voorbeeld van het resultaat van zuurstof-metingen met micro-electroden 

over het bodem - water grensvlak. Uit de vorm van de cumes kan de productie en de 

respiratie worden geschat. Als resultaat werd een neno productie van 75 mpC m ' d-' 

gevonden (Van Luijn et al . 1995) 

Figuur J - Ziiurdof-profielen in het donker (dichte punten) en bij belichting (open 

punten); Wolderwijd (Van Luijn et al., 1995). 

In tabel 2 staan de resultaten van de flux-metingen samengevat Op basis van de 

verschillen in fluxen voor silicium tussen donkere en lichte experimentele condities en de 

aanname dat 70% van hei drooggewicht van diatomeeen beqtaat uit silicium. werd een 

netto-productie van bijna 80 mgC m' d".

Tabel Z Flux-meiingen in het Wuldenvijd. 1993 - 1994. n = 7 (Van Luijn er al . 

1995 

mr m'd' donker lick 

SI 61 1(1 

NOx-N 28 3 

NH?-N 4 2 

POI-P 1 0.4 

Dit is goed in ouereeniternming met de eerdere schattiny KoppeZing van dela productie- 

snelheden aan de Temeten biomassa op de bodem resulteerde in zeer lage netto 

groer~nelheden. wai wederom gwd overeenLomt met de hypothese die volgt uit 

mdelkrrbrnin~en 

Uiigaande van de geschatie proei van bodemalgen is het verschil in fosfaat-flux tussen de 

donkere en dc klichtc kcihmmen nodig pewecst voor de groei van bodemalgen. Er is dus 

peen aanwipin? voor extra bindin3 van tosfor in de bodem als gevolg van verbeterde 

zuurstof-condities, zoal? hlzek uit de profielen De verlaging van de stikstof-flux rn de 

belichte kolommen ren opzichte van de donkere was echter tweemaal hoger dan kan 

worden verkluartl met de groei van bodemalgen Het verschil kan worden toegeschreven 

aan extra verwijdering van stikstof door stimulerinp van de denitrificatie De schaiiing van 

dc7e verwijdering komt goed overeen met onathankelijke metineen van de denitrificatie 

(Van Luitn. 1997) Dc vcrklsring hiervoor is uraarschijnlijk dar de hodemalgen de 

zuurstufcondiiirs verbeteren en daardoor de omzetting van arnmLinium naar nitraat 

kvurdrrrn. wat i,ervolgens via drnitrifrcatie word1 ompezer in siikstufgas. 

Conclusies 

Het onderwerp van dcze paper is een illustratie dat relatief complexe. deterministische 

modellen goed bruikbaar zijn voor de vorming van hypothesen. Het betrof hier 

hypnthe~en uver de aanwezigheid van hodemdiatorneern en over de groeisnelheden van 

deze yrwp. Vutmin? van hypothesen kan zelfs rndren de uitkomsten niet met de 

rnttinyen overeenkomen 

Bcxlemal

Recovery of Sballou Lake Ecosystems in The Netherlands. HydrohioIoyia 233 

187 - 1% 

Hosper. S A , M L Meiler & J R Eulen. 1986 Herstel van het Veluwerneer. recente 

ontwikkelinpen H20 IR. 416 - 420 

IBS. F J . J C Stans & N .M de Rooil. IQ88 Eutrofierings-modelienng van de 

randmeren T100 WaterloopLundi? Laboratorium, Rilk~water~taar DRWlRI7.A 

PER. 1986 Fkstnlding ban de eutrofiering van her Veluwemeer - Drontenneer 

Proje~rgroep Eutrnficrinesondenoek randmeren. LIvstad 

Van der Uden. D T & Th Helmerhorst. 1991 Algen op de bodem van de randmeren 

H,O 24 719 - 774 

Van der Molen. D T.. F J Los. L van Balle~ooilen & M B van der Vat. 1994 

Mathematica1 rnodell~ny as a tool for management in eutrophicazion control of 

shallow lakes Hydrobiologin 2751276. 179-491. 

Van Luiin. F.. 1997. Witropen removal hy denitrification tn the sediment5 of a shallow 

lake Proefschrif Landbouwniver

Effecten van eutrofiëringsbestrijding op epifytische diatomeeën uit 

de Nieuwkoopse Plassen, De Haak en de Geerplas 

H. van Dam', L.J. Frinking2, A Mertens', H. Smit3 & M. Soesbergen', 

'AquaSense. Generaal Foulkesweg 72.6703 BW Wageningen 

'Hoogheemraadschap van Rijnrand. Postbus 156. 2300 A 0 Leiden 

3Provincte Zuid-Holland, Prouincre Zuid-Holland. Postbus 90602. 2509 LP Den Haag 

Op verzoek van het Hoogheemraadschap van Rijnland zijn diatomeehn gedetermineerd en 

geteld van rietstengels die tussen 1988 en 1995 werden verzameld op diverse plaatsen in 

de Geerplas. De Haak en de Nieuwkwpse Plassen. met de bedoeling om de effecten van 

maatregelen ter bestrijding van de eutrofiering te volgen. De samenstelling van de diate 

meeenmonsters kon worden vergeleken met waarnemingen die ongeveer tegelijkertijd aan 

de waterchemie zijn vemcht Oe gegevens zijn verwerkt met univariate en multrvanate 

statistische technieken In drt artikel worden de belangrijkste bevindingen samengevat uit 

hei volledige verslag van het onderroek (AquaSense TEC 1997) 

Gebieden 

Tussen 1989 en 1991 is het gebied hydrologisch geisoleerd van de omgeving. is het 

iniaatwater gedefosfateerd. zrjn de broedvogelkolonies ge'isoleerd en is de plas uitgebag- 

gerd (Frinking 8 Van der Does 1993) 

In monsters van de GeerpEas uit 1989 en 1995 komen vooral diatorneesoorten uit eulrofe, 

organisch belaste wateren voor. In overeenstemming met de hoge concentraties van 

voedingsstoffen De indicatiegetallen voor organisch gebonden strkstof. zuurstof en saprobte 

dalen op enkele punten tussen 1989 en 1995 Er IS een durdefijke verschuiving van de 

soorlensamens2elling tussen beide laren, die een vermindering van nutrl8ntenconcentraries 

indiceert Op twee plaatsen indiceren de diatomeeen echter een toename van het 

nutrientengehalte. in overeenstemming met de directe metingen. Vooral in de monsters uit 

1995 komt Diatoma problernatrca veel voor, een soort die nog niet eerder als zodanig rn 

Nederland werd gevonden 

Nieuwkoopse Prassen 

in hoofdzaak tussen 1988 en F990 is hier een aantal maatregelen getroffen. zoals drainage 

van kassen. vermindering van lekwater bij de scheepvaartsluizen, hydrologische scheiding 

van landbouw- en natuurgebied, vermindering van de hoeveelheid inlaatwater en defosfate- 

nng hiervan De hurzen en boerderijen in en nabij het natuurgebied rijn aangesloten op de 

riolering (Van der Does & De Jong 1992). 

Tussen 1988 en 1995 ns er een significante afname van chloride, biologisch tuurstofver- 

bniik. totaal-fosfaat en chlorofy-a en een toename van het doorzicht. De meest algemene 

diatomee is Achnanthes mrnutissrma Vooral tussen 1988 en 1992 is de hoeveelheid hiervan 

sterk toegenomen. hetgeen duidt op een sterke verbetering van de waterkwaliteit Ook na 

1992 indiceren de diatomeeen een verdere verbetering van de waterkwaliteit De 

belangrilkste variatie in ruimte en tijd wordf veroorzaakt door verschillen 4n de ionennlkdom. 

de concentraties van nutrienten als siiicrum en nrtraal en de aikalrniteit. Doordat totaal- 

fosfaat en ionenrilkdom zeer significant met elkaar tifn gemrreleerd is het heel goed

mogelijk dat de verbeteringen van de diatomee&ncombinaties in de 1wp der tijd worden 

veroorraakt door de verlaging van de fosfaatmncentraties. 

De Haak 

Dit naiuurgebbed grenst aan dat van de Nieuwkoopse Plassen en wordt gevoed door water 

dat daaruit wordt ingelaten. 

Uit de chemie blijkt dat er zich tussen 1991 en 1995 wellicht verbeteringen in de 

waterkwaliteit hebben voorgedaan. Vooral de ionenrijkdorn is sterk afgenomen. De 

diatomeeenflora is karakteristiek voor niet te sterk verontreinigde, voedselrijke, harde 

wateren De algerneenste diatomee is Achnanlhes minuttssima Op de punten die zowel in 

1989 als in 1995 zijn bemonsterd is er een geringe verandernng in de smrtensamensteiling, 

die samenhangt met de aínarne van de ionenrijkdorn tussen beide jaren 

Facetten 

Milieu 

Uit rnetrngen van chemische waterkwaiiteilsparameters van het Hoogheemraadschap blijkt 

dat in Oe Haak tussen 1991 en 1995 wellicht positieve veranderingen hebben plaatsgevon- 

den In de Nieuwkoopse Plassen is er een signrficante afname van chlonde. biologrsch 

zuursfofverbruik, iotaal-fosfaat en chlorofyl-a en een toename van het doorzicht tussen 

1988 en 1995 Uit de Geerplas zijn geen chemische gegevens uit 1989. maar in 1981 en 

1995 werden hier veel hcqere fosfaatconcentraties dan in de andere gebieden gemeten. 

Flora 

Fn totaal werden in de tellingen 167 taxa aangetroffen. waarvan 45 niet algemeen in 

Nederland voorkomen. In de Geerpias komen vooral diatomeesoorten uit eutrofe. organisch 

belaste wateren voor Karakteristiek vwr dit gebied is Diafoma probremalica. een soort die 

nog niet eerder als zodanig in Nederland is herkend In De Haak kom! een flora van niet te 

sterk verontreinigde, eutrofe, harde wateren voor In de N!euwkoopse Plassen eveneens. 

maar enkele soorten wijzen op een betere waterkwaliteit dan in De Haak. De hoogste 

aantallen bijzondere soorten per monsierpunt komen vmr in het noordoostelijk deel van de 

Nieuwkoopse Plassen 

Achnanthes minutissima 

De meest algemene soort in De Haak en de Nieuwkcopse Plassen is Achnanlhes 

minutissima. De relatieve hoeveelheid hiervan in de Nieuwkoopse Plassen is significant 

veranderd van 42% in 1988 via 6550 in 1992 naar 57% in 1995. Ort duidt op een verbetenng 

van de waterkwaliteit tussen 1988 en 1992, maar na 1992 heefi deze tendens zich niet 

voortgezet Soorten die een nog betere waterkwaliteit tndrceren. die aan het begin van deze 

eeuw veel voorkwamen, zijn nog maar sporadisch aangetroffen 

Indicatiegeta llen 

De correlaties tussen de gemiddelde ecologische indicatiewaarden volgens Van Dam e a 

(1994) en de gemeten milieuvanabelen zijn meestal betrekkelilk mak Voor frofie komt dit 

door de dominantie van A rnin~trssirna. die betrekkelijk indifferent is voor trofie Voor de 

wertge indicatiegetallen komt dit waarschvntilk door de in verhouding nog geringe 

verschillen in waterkwaliteit in het gebied. 

In de Geerplas dalen de indicatiegetallen voor organisch gebonden stikstof. zuurstof en 

saprobie op enkele punten tussen 1989 en 1995, hetgeen mogelijk samenhangt met 

baggeractivileiten in 1989 In De Haak indiceren de diatomeeen een betere suurstofhuis-

houding dan in de Qeerplas In de Nieuwkoopse Plassen geven de nndicatiegetallen een 

verbetering van de waterkwaliteit aan bij het inTaatpunt tussen 1988 en 1992. Andere 

verschrllen tussen de jaren, onder andere voor zuurstof en trofie Iilken aanwezig, maar 

blijken bij toetsing niet significant 

Aantal soorten 

In de Nieuwkoopse Piassen is er een signllicante verandenng in het aantal soorten in de 

leliing per monster. van 27 in 1988. via 17 in 1992 t02 29 in 1995 De aanvankelrlke daling is 

het gevolg van de toename van Achnanthes mtnuhssima De latere slilgrng is wellichi het 

gevolg van verbeteringen in de waterkwaliteit 

Met het programma WINSPAN (H111 1979) rijn negen, op grond van de verwantschap in 

soortensamenstelling, clusters van monsters onderscherden 

De rnonslers van de Geerplas urt 1989 en 1995 liggen in twee verschillende clusters Een 

van de overige clusters bestaat uitsluitend uit monsters van De Haak uit 1991 en 1995. 

Sommige monsters uit De Haak liggen in clusters waartoe verder voornamelijk monsters uit 

de Nieuwkmpse Plassen behoren Enkele clusters bestaan alleen uit monsters van de 

Nieuwkoopse Plassen In elk van de clusters van de Nieuwkoopse Plassen en De Haak 

komen monsters voor uit alleen 1995. of een combinatie van 1988 en 1991, of een 

combinatie van 1991-'92 en 1995 De combinatie t988-'89 en 1995 komt niet voor. Een 

ciusler bestaat uii monsters van een geisoleerde sloot in netland uit 1988, 1991 en 1995 In 

De Haak is er geen wezenlijke verschuiving in de loop der tijd van de verdeling over de 

monsiers over de cluslers In de Nieuwkoopse Plassen is er in de loop der lijd wel zo'n 

verschuiv~ng, die correleerl met verminderde vervuiling 

De clusters rijn gerelateerd aan de beschrkbare milieuvanabelen. In de clusters van de 

Geerplas komen hoge concentratres lotaal-fosfaat voor. Tussen de overige clusters zijn 

verschillen in concentralies van nutrienten. dmnrcht en macro-ionen. 

Door middel van redundantie-analyse (RDA} met het programma Canoco {Ter Braak 1988) 

is de variatie in soortensamenstelling zo goed mogelijk geprojecteerd in een plat vlak. 

waarin monsters met een overeenkomstige soortensamenstelling dicht bij elkaar Irggen. Het 

is mogelijk om uit dit diagram bij benadering de coortensamenstelling van de monsters af te 

lezen Bovendien zkjn de assen een functie van de milieuvariabelen. de soortgegevens zijn 

gemodelleerd ais een functie van de milieugegevens De significantie van de 

milieuvariabelen is getoetst 

Bi] de ordinatie van alle monsters blilkt dat het percentage van de verklaarde vanatte in de 

soortensamenstelling op de eerste Wee assen betrekkelqk laag is {189'0) De belangrijkste 

variatie wordt veroorzaakt door verschillen in voedselnlkdom (o a nitraat) en de ionen- 

rykdom (elektrisch geleidingsvermogen). De monsters van de verschillende faren uit de 

Geerplas. De Haak en de Nieuwkoopse plassen zijn in het diagram in duidelijke groepen 

gerangschikt. 

In de Geerplas komen soorten uit vervuild water veel voor en de concentraties van macro- 

ionen en nutrienten zijn er hoog Op sommige punten is er tussen 1992 en 1995 een 

verandering in soortensamensteliing die samenhangt met de stilging van de concentraiie 

totaal-fosfaat in 1995 In De Haak is er op dne van de vier punten die zowel in 1989 als 

1995 zip bemonsterd een verandenng in de coortensamenstelling, d!e samenhangt met de 

afname van de ionennlkdorn tussen beide jaren.

Bij een tweede ordinatie (Figuur 1) zijn alleen monsters uit de Nieuwkoopse Plassen 

betrokken. Het percentage van de verklaarde variatie op de eerste twee assen (31%) rs 

hoger dan bij de ordinatie van alle monsters. De belangrijkste variatie wordt veroorzaakt 

door de ionenrijkdom, de voedselrijkdom (o.a. silicium en nitraat) en de aykaliniteit. Omdat 

totaal-fosfaat en ionenrqkdom zeer sterk met elkaar samenhangen zijn de effecten van deze 

twee milieuvanabelen nrel goed uit elkaar te houden 

Fguur 1 Correlabebiplol. gebaseerd op redundantie-anaiyse van ene 39 monsiers urt de Nkwkoopse Plassen 

Hef diagram peefi 31% wan de varialie in de coorfensameristefting en 76% van de soofl-milieuvariahe weer De 

stgnficante rntlieuvariabelen zijn aangegeven met getrokken pijlen Enkek andere televanle miliswatiabelen 

zijn rnel st~eepli~npilleri aangegeven De i6 be!angnlkste soortrn (veronWrdelijk mor 87% van de totale 

hoeveelheid diaiomeen) zijn aangegeven mei alkorlingen

De monsters urt de verschillende jaren zijn gerangschikt in elkaar gedeelteli~k overlappende 

groepen. De veranderingen in soortensamensletling tussen 1988 en 1995 corresponderen 

met een vermindering van de ionenrijkdom en de concentraties van chlorowl-a. 'tolaal- 

fosfaat en totaal-strkstof De diatorneeen reageren zeer duldelijk op de afname van de 

voedcelrijkdom in de loop der tijd Deze veranderingen werden niet waargenomen in de 

geisoleerde sloot in rielland De ordinatie blijkt de meest efíïciente manier om de gegevens 

van de diaiomeeen samen te vatten. te relateren aan de milieuvariabelen en te presenteren 

Vewolgondenoek 

Het is interessant om de kmonstering over enkele jaren te herhalen om na te kunnen gaan 

of verdere verbeteringen van de waterkwaliteit zi]n opgetreden Daarbij kan vwr het gebied 

van de Nieuwkmpse Plassen mei vrjf zorgvuldig te kieren bernonsteringspunten worden 

volstaan Bij de verwerking van de gegevens dient de nadnik te liggen op de classificatie en 

vooral de ordinatie, omdat hiermee de samenstelling van de diatomeeencombinaties en de 

relatie daarvan met relevante milieuvanabelen het beste kan worden weergegeven 

Om de waterkwaliteit te kunnen ~e~getijken met die uit de eerste helft van deze eeuw is het 

aan te bevelen om dan niet alleen diatomeeen van rietstengels. maar ook van ondergedoken 

waterplanten te bemonsteren, omdat de soortensamenstetling van de diatomeeen op 

zulke planten uit de Nieuwkoopse Plassen bekend is van 1934.1944 en 1989 {Van Dam & 

Meflens 1993) Oude monsters kunnen goed als historische referentie dienen voor de 

uiteindelijke beoordeling van de resultaten van prolecten voor de bestrijding van eutrofieing. 

Het is de moeite waard om voor de Geerplas en De Haak te zoeken naar herbariummateriaal 

van subrnerse waterplanten en oude algenmonsters 

Referenties 

Aquasens@ TEC (1997) Monitoring van epniytische diatorneeen ui! ùe Nieuwkoopse Plassen. De Haak en de 

Geerpias in opdrachl van Hoogheemraadschap van Rijnland Rapparlnr 96 0829 

Braak C J F tcr (1988) CANOCO - a FORTRAN program lor carmnical comrnunily ordination by Ipariiail 

[detremdedl [canonical] CorrPrpondence analysis. pnncipai components analysis and redundancy 

analysia {version 2 1) DLO-Groep Landbouwiskunde, Wageningen 96p 

Dam. H van R A M~rteni (1993) Diatornc on herbarrum rnacrophvss ai indicators fot water quality 

Hydrobiolqia 2691270 437645 

Dam H van. A Meriens & J Sinkeidam (1994). A wded checklist and ernlogical ind~calorvalues of freshwaier 

dnaloms Erom T k Nptherrands Nelherlands Joumai of Aquatic Ecology 28 11 7-1 31. 

Does J van der. P de Jong (1992) Iniegrale eulrorieringsbestri]ding in de Nteuwkcopse Plassen verlmpt 

succesvol H20 25 1-10 

Fnnking L J J van der B es 11933) Leid1 baggeren lot een bliivende verbeienng van de watehalifeit in de 

Geerplas? H20 26 103-109 

tiilr. M O 11979) TWINSPAN a Fortran program lor arranging muitivanate data in an ordered Wo-way table by 

ciassificaiion on the individuals and annbules Seclion of Ecoiogy and Sysiematrcs Cernell 

Wniversily Ifhaca 49p

DIATOMS AS WATER QUALITY INDICATORS IN SOUTH 

Rorany Lkpanrncnt 

Univer 

Abstract 

AFRICAN RIVER SYSmMS 

J.S. van der Molen. J.&. Adams and G.C. Bate 

Rivers in South Africa differ from their counterparts in ihe northem hemisphere 

hy repular flonding events and pcriod~ of drought They are geologically )oung 

and are theretore steeper and faster flowrnc: Human ~nfluence vn the rivers is 

mainly hy the consttuction of irnpoundments and transfer schemes hetween 

caichment areas (e g Orange-Fi~li-Sundays rivers) Orher factors rhat have an 

impact on rivers are point and diffuse sources of pollution a d catchment 

degadation hy erosinn and tlie inuasion of exotic specie< ïhe Depanment af 

Water Affairs a d Forestry looks afier most rivers in South Rfrica (hydroloyy 

and water quality monitoringl. The Water Research Commission sponsors 

research conceminp al1 types rif water systems 

Diatoms have heen snidied extenqively b! wel1 known researcher5 such as B J 

CholnoL) . R E.M. Archibald and F R Schoernan. al1 fomier employees of the 

Council Tor S~ienriFic and Indurtrial Research (CSIR) Currently diatom research 

is concentrated on a fen. Uni\ersities. among. which the Llniversity ui Pon 

Elizaheteth In 1997 a project has started to invertigate the possibilities to use 

didtoms as water quality indi~ators in riveri Some pfelirninary result9 are 

presented 

Epibenthic dratorn communities. occurring: on natural and snitrcial substrata, 

wcre srudied In the Baalrens and Suankops rrvers between 1113197 and 1117197. 

The resulrs show that the succession of epibenthic diatoms on artificial substrata 

is raprd and that community composition iq not dissimilar from natura1 substrata 

within two aeeks The epibenihic. diaiom communit! cornposition on anificial 

suhsfrata change5 along a water quality gradient indicariny that arlificial 

substrata may k a useful tool in water quality assessment A comparison 

ktueen diaturn communities found on natural substrata repiphyton. epiplon and 

epilithon) suygests that thrv are not stgnifi~antlv different and that diatrvns are 

indicarors of wter quality re~ardlegr; of ihe suhsirate trom which tbc) are taken 

Thew data imply that the uce of diatoms collecfed on anificial ruhslrata in %he 

ascessment ot Kafer quality pmvrde~, no speckal henet115

POSTER 

IPerinhvtic macro- and microaleae in a semi-artificial eutro~hication madient 

Dr. Jan Simons (I), Ing. Jos A. Sinkeldam (2) & Ing. Adri P. van Beem (l} 

1 i Vrijt Unii*crsiieir. Dcpl Plant E~ology. DL! Barlclam 11087. InRI H\' Amrlcrdam, E-mail jsrnns@bio w nl. 

Fdxno +31 111 W47173 

Ii [Bh;-DLO. kpt Aqustic Ecology. P O Box 13, 6700 AR Wageningen 

This pister uris als0 presenied on rhe sirih iniemalional ph\colo~1~31 coneress 19-16 Augucr 19971 in iht cii?. of Lelden 

i K~ihrrl,ndsi 41g:ie in 3 Chmeing Ent tronmenr 

Technica] data and water characteristics 

In 19x9 an outdoor cxp.rirnenta1 svsieni of 20 diiches was cumplried under nhc suj~rvision uf ihc DLO-Siarin3 Cenrre 

\Vageningen The dirches are m use lor ecoionrco10~ eurrophication srudies 

The lengrh ot each dirch is 40 m 3rd [he widrh 1 6 m 31 the òorrom and 3.3 m ar the n.ater surface The gravel h& 

have 3 slope of 30" Two series of 4 ditches were used for eurrophication ~iudies In one series (ditchrs 13-16) a layer 

of clay íihicknrss O 25 m) nhich origrnared from a mesotrophic pord was applied as sediment. and in the other qeries 

(diichcs lf.?O) Iixal smd nar rhe sedimcnr Thc dirch umarrr was supptied from thc I ~ agroundwaicr l whrch is lou* in 

mineral siibsrancer Snrne characieristfci u1 the diich uairr Calcium 8-30 m? I. I. Allaluuty (HC03-I varied heiween 

O 7 2nd 1 8 m? I-I. iorsl-P concenirAtiun ut O 052 mg I-I. lotal-N of O 304 m8 l-I snd pH was moath around 7 16 R . 

4 111 

Mdrrmurn uarer depth was hepi conriant si O 5 m b means of m overflow h e l sysiem. In the middle of each ditch a 

nioi in! elecrrvde sihiem iH'TWi 1% pemanenrlv mgistraiine pH. remp . and 0: A nci. colering the u hole $\stem, 

prcven!\ dirturhing inllucn~ek lrom hirdr 

Nutrient load 

The euirnphic:ition dirchex were exposed ro four diffeieseni !e\-els of enternal N md P knput. b u @ prectpitation and 

~ruundrvnfcr supply in dry pericds nhwr 0.401 tg N and 0.0% kg P y-1 rs added 3 year in each ditch In nlie 

rrfirrnce ditche? I 16. 17) no further inpur of nurrienrs u-as applied: as sezond higher level (15. 181, corresponâiny with 

thc "b:isic qualiry" in (he Dutch wier policy. a roral input of 0.0i9 kp P y-1 w35 3 piied, supplied each half year: the 

ihird l~.\cl diirhcr (1.1. 19) rccriucd :in inpul rif O 155 kg and 0 559 kg N !- . rupplicd cdch half yrrr and Ihr 

friurth level h~penrophic diiches i 13. 201 an input of 1.488 1;s P --I and 8.928 kc N v-' . supplied each month. 

In rhis \[udi ue dppl, ihe rrrm 40 Load iUL) t@ h e reference diiches 16 8: 17. hu* Load rLLi ro Ihe bticic qualitv' 

ditchci 15 A IR. hldiurn Lrird rMLi iu he ihird inpul Ir\*cl of dirchr-, 1 1 L 19. md Higt bad (HL] in ihc highrst 

inpiir dilchcr 13 K 20 

Macrophyte development 

Frrim he kpiming. I989 ril1 1991 Ihcre uar a pioneertne. @are 1~1th dominuion of charophsies m 311 diiches The 

duniin&inr \pccir\ C'liurri cuorrario uris in ia? in! amounts rcct~mpmit.d b) C globrdari~ In 1W1 and lW? he 

ch'iruphr [e \eecia[iiin udr rcplaced h phdntrosami~ spccies In Ihc Iiiu nulrient dirches charophfies drd $ia\, lor a 

rrl.iti\el~ Iriny rimc 

Friim IclY2 J rnthcr ktrihle stage u.3~ reached uiIh in he pol\ h\penrophic ditcher t 13, 201 a closed laver of Lcrniiu 

iiiiriiir. in ihc p%lr culrophrc ditches r l l IYi domination of Elr*lea nnirallrr and Cladophoro fracra resp , m rhe 

ciiiruphic dirrhrs i IS. 181 also dumination of Eldra rrirtrallri r 151 or E s~~tiudenri~ (IS), and m ihe mesotrophic ditches 

I 16 17) Ihe mus1 dirersitied %egelation uith in diich 16 Sogifranri strgini~olio. Ronunculw UQUPI~EIS. EEtochurr~ 

pdlusins Choru ~liihirlirrir. Alisma planiago-aqriairca and others and in dirch 17 Poiomogcron grariirricrrs and Charo 

ylohirlori~ 

This series corrcpnn(1.; rather urell wilh !i.h?i is knmn frnm field qiruations in srnall warer Mies. 

P

Non diatom-algae 

Macrophytic FElarnentou5 alpe (nahl. 

Flnaring rrndlcr end 1.r-r marf. cons!rrtny of C!mi~phorofracrn 3~ mam species. wem rnnslli nhrcned rn rhe euplrlrophic 

dirchcs r 15. IJ. I?. 191. Especially in ditch 19 hure CMophora 'clou&' wert ohwncd durin? 14P2-19al 

In ihc diicher 14 and I5 uhere Eldre ni~fmllir dominaied. Cldophorti and o~her filarncnruur aloac coiild i>di derflop 

ai open spir u irhtn rhc Elrid~a masser 

In rhc eu-pol\rrophic dirches i 15. 14) Cladophorrr ur3r ofien accnmpanied or replaccd h floatrn~ hriehi green marses of 

Z~ptm~taceac iprcdominanilv Sprrogirn rpp i &/or Qed~eunium sspp . espetiallv in iummer rind sunirnn Idcnlified 

species Ocdoporirrim capilEifomc and O ran~ltare. Sprrrtpira grarrits. S rnporo. S )iiergcnrii. 5 comrnirnrr. S 

tcniii~rima. S immw 

In lhc me?oirophic dirch Ih flnatrng algac sere nevcr $o c.clensiie as rn dtiches 15 and 14. bur the species cornpciqition 

was roughl? ihe ~3me Onl\ in dirch 16 Oeilogonrrrm cvarhrgcnirn ura? found uith rcpriduciion This ir [he First relord 

of this species in ïhc Neiherlmdr In Ihc Zignrinafarrar relari~ely much Afortortgeorio occurred. r

The draiiini \pxiti are arrmged in different trophic catconrict 

a prererent in rneuitrnphic conditinnc rnn nurricni lm(!! 4rhnnn111cr mrnulissimo 'mit schmalcn Schalen‘. 

Anrimtietinci t i rrrm C'i mbello tesorii Ci mheE1u micrncephalo. UrscI1in dfssipora 

b. prefprent in eutrophic condilions (10% 10 medium nurrieni loadi. C~concirplnccnnrlo vat epiiehpin. Epirlirmio 

sorer Fragilana copircina Goinphnorinn grflrilc. iVai iciilfl rtidioso .Vji:schro paleurco 

L. prelerent in hrpertrophic conditions ihiph nutrieni loadi Arlinonihcr hringanra. Nai.icrtle eiomus lar pemirirs 

Vi~i iciitn nrolr~rifnmris. h'oi iciilri scniinirlirin. %i icirln sirhminir~cirln Noi fcfrla ?n ioli~ 

d. indiffcrcnt lat al1 nurrient lerelsi: Arhnonflicr rniniiri~simff. Coccoiicrsplucenndla iar Iineofu h'niirulo 

rnpr~cphala. ,%'ii:rc hia polen 

Thic grouping aereci raher vel1 riih the rrophic mdicatrnn dues according to Van Dam c a i 1994) 

niainmn preferent in clau ditches: 

Cwron~I.,s pEnrtni111o wr. euplvpin. Epirhrmio sorcr. Grimphonrnio rlrriiiriirn. h'ni8irrilo oromus var. pemiiis, .Vai.iri~la 

m~~lesiitormi~. ,thricir/n $~~bwirnfi.t

I~irrit~fit~uririrt ?f Fmhivuler Diuruins .fro?ir Lire Matehl 1 1996 ). Eileen J. Cox. 

Chapnian Hall, 1.cmderi. 158 p. Prijs: ca. 1'110.00. ISBN 0 111 49380 7. 

De pendule \an her taxvnomiuh dtatomeeenondenmk sllngen heen en *eer 

tussen periridzn vin onrdeMine. en perioden ian svnthese OntdeMtinecn gaan 

vaak nisar niet alt~ld. sdrnen me1 technische on~wikkelingen (bilv 

plandpochromatische lenzen, 1 EM. SEM nioleculaire iechniehen) Dit 

resulteert in Ixs~hrilvingen van veel níeulie taxa. en gaat dan \ank gepaard 

met een stroom van ontwikkelingen in dc FaXOnOmie en nomenclatuur. 

S)nrhew bevordert stabiliteit in de taxonomie, zoals hijboorbeeld het werk van 

Husirdi (1930) in de Susswasserflnra rerie en het lipige wcrk van Fatrick br 

Rrirner (1966. 1975) waarin zij posen de diatomeeenflora van de USA vast te 

Icpceri Dergelijke studies zijn belangrijk omcldt LIJ popingen ondernemen om 

betzlenih te ~zvco aan bewils u~t ontdeLingsprricden Dit maukt dat 

wetens~h~ippers. die diatomeeen toepassen in een wijd veld van 

onderzueksprugramma's (ecologie. paleolimnologie. palcolilimatologie, etc.), 

over een Lachtig instrumentarium hunnen beschihken 

Eileen Cox heeft met haar boel, IdenryVariorr of Frrsliiiorrr Diatoimfwiii Ctie 

Mr~tenul een synthese gegeven van onrdekkingen dmr ondenoehers van de 

laarste helft van de negentiende en brgin twintigste eeuw en van haar elgen 

Idnge serie artkelen oter de celinhoud van zoetuaterdiatomeecn in relatie tor 

taxonomie Onderzoekers als Mereshkowsky. Phtzer. kIeinzerling, 

Gemeinhardt. hebben evenals Cox en een aantal van haar trjdgenoten (bij\. 

D G Mann) ohwrvaties gedaan aan aantal, vorm. orientdtie van plastiden, 

pyrenoidrn. de bem. etc Deze infnrmatic i< weergegeven in dit hoek dat l i de 

\erscheidrnheid aan informatie tezamen brenct up eén plaat< cn 7) ons de 

gelrgenlizid n_ezfi deze informatie te gebruiken op een prdhtische manier: het 

cletermineren v,in levende diatomeeen Zoals de meeste diatomisten weten is 

het boor de detemlnalie vdn didtomecrn noodzak!ijb de urgdnis~hr delen te 

i'erwijderen ipldstrden pyrenoiden. de kern. etc i. waarbij alleen de 

liczelwanden imr de identificatie worden gebniibt De rnueelijkheid om 

Tekende {en ?elf> geconserveerde) diatomeeen te kunnen determineren rot op 

soonlniveau. zoals Cox tn haat boek belootd, zou grote voordelen bieden xan 

onderzoekcri mals een aanral ecologen. die het als probleem enaren dat ze 

gcen iindercche~d kunnen malen tussen levende en dode cellen in monsters. die 

vroeger gcreinigi uerden voor dereminatre tot op de coon De titel van het 

bock van Cox houdt deze helofte in 

ïkzz heliitte wordt echter niei volledig wadrgerndakt Het boek is duideIsjk 

yerichr op beginners De eerste twintig pagind's behandelen algemene 

baii~intorniatie over biologie van didtomeeen. celrnorfolog~r, het verzdrnelen. 

onderzaek

werken van Knmmer Rr Liinpe-Benalnt (1986. 1988. 1991a en hl omdat 

nagenneg alle afmetingen van dc: genc~mdc soonen overeenqtemmen 

In het hoek aordt intonnatie peeeven over 73 genera en onpevecr 400 5oorten 

I>e auteur doet een oproep om fouten uit de sleutels aan haar te melden Ze 

kan wel eniee pust iemiachten. gezien de hoeveelheid onlui5rheden die i1 í= 

Kmioleki al vond Enen ik het boek slechts twee keer vluchiiy doornam (hijv 

in erriep T wcirdt h11 nummer 5 (pac 93) verwezen naar sept3 in tip 32p. 

maar die figuur laat ro\tae 7ien en yeen sepra. in grwp L moet men om tot 

Siuriroriris te Lumen ervan uitgaan dat ze pseudoiepta hebhen. maar dit is 

nrr-nq in het boek ~eillu~treerd; in groep K wordt van Seminrhis opyernerkt 

dat de7c niet is penen als lewnde cc1 maar toch wordr Stmrorbis een epifyt 

genwmd. isopolaire Sirrtrell~ snonen hunnen niet met de sleutel worden 

gevrinden. want om tot Srinsellu te komen mwr men "heteroplair ' kiezen I3e 

~llu~traties van pyrenniden sn groep J zijn zeer ver~chillend van die uit het 

huofdrtuk "Introduction'. bilv iig 8h.k. Gegeven dut er i.utir ieder taron één 

illu~tratie i5 en dat de variatre in celinhoud fvermrzaakt door plastiden- 

kureginy. deling. etc ). met 3s _eellluctreerd. 15 het met dit bwk niet m@?dijk 

nauwheuriyer te knwmen dan "grwp" (behalve in een aantal gevallen met 

gemdhkeliik te benmmen soonen 70als Riiuiroiphenia ohbrrirtira of ilfclosrra 

lurjurii I I Iet gevaar i< natuurlijk dat. mei dit hoek in &c hand, ccologcn ervan 

uitgaan dar de vhftien genoemde Eii~ioria qciotten dHe rooden van dit genus in 

Grtiut-Brittdnie, het noorden \dn Europa en Nmrd Aneriha ziln Met andere 

urwirden drt hciek bevorden het gevaar om taxa onder een teer kprrht aantal 

namen onder ie hrengen Als drt boek ons al iets Liat men. dan is het wel dat 

hct henadnikt moei worden dat diatomeeen nier ~edetemineerd Ininnen worden 

aan de hand van Je levende cel alleen Daarom moet dit hick ook niet worden 

heichouwd al$ iets dar het ecolopen rnoyelilk moet mahcn om diatomeeensnonen 

ie benoemen en voor de7e groep werkers kan 11; dit hoek met 

aanbevelen 

De klanprijhsre tmpassing \,an de informatie uit dit bek ligt hij studenren in 

de 7wtu~ier algolrqqe. die proberen diatomeeen te hegr~jpen en te waarderen 

31~ 7e dc?c nreantqmcn in hun verie mnnrteri teyenkomen 

Pat Kuciolck 

Diarom Research (1997) Volume 11 (7). 369-370 

Yeriaald door Gert van Ee (met schriftelilke tmstemrning. van P Kocioleki 

Literatuur. 

Huqiedt F 1930 Bacillarinphyta In: Susrnnsscrflnrn ~vuiri Miirrleirropa IA Pascher, ed.) Heft 

10 IJ66 Gusiav Fisrher. lena 

Krammer. R & h n o Flcnaloi. H 1986 E~cillarinphrccae I Narinilacrat In 

Ssrr~rnseflorn ivn Afrrrelcrrrrrpo i11 Ettl G Gardner 1 Gerloff. H Hevniy & D 

ZliiHenhauer e& I Band 211 Gustai Ficcher Siuttgm 

Krammer. K 8. Lanee Bcndor. H 1988 Bacillmophvceae ? Bacillanmac. Epithcmiaccat 

Sunrellacrae In Sirss*arscq7cm ion hirrrrl~riropo #H. Etti. G. Gardner. J Gerloff. H. 

Hevnip Pc D. hlollenhsuer. eds i Bmd 212 Gusta% Fiqcher. Stutrpn 

Krammer k RL Lange Bendor, H 1Wla Bacrllarioph~ccac 3 Ccniralts. Fragilan3ceac. 

Eunotixeae In S~rsru.a~sfflorci ion Uir~churtipo iH EI!!. G Gardncr. J Gerloff. H 

Ae+niy 8: D. Mnllrnhauer. eds l Rmd 213 Gutrnr Fiuher. Stutigan 

Krammer. I; & hge Bendot. H 1991h Bacillmophvceae 4 Achnanihaccac, Kntischc 

Ergamn_eeii m h'uiicula iLineolataei und Gomphonemo In. Sfirswosserfloro ion 

4f1rrelriinipa i H Flil. Ci Ciardner, E Gerloff H Hevni~ & D Mollenhauer, d< Band 

2'4 GUUJI Ficcher Stultgm 

Pa'arnck R X; Retmer. C W I96ú Ric Dramm of zhr Untrrd Srrrs Volirrnc I Mono~raph 

Yiirnkr l i. Acdem% of Uaiural Scimccr of Philadclphia 688 p 

Pririrk. R B Rcimcr. C W 1975 nic D~aIomr af !he Unitca SraIes Volume It. pun I 

Mtinograph Nurnher 13. Acdcmy of Yarurd Scicncer of Philaàelphia 213 p

VERSLAG STUDIEREIS ZWITSERLAND 

Elrde bijeenkomst van de duitstalige diatomisten 

14-16 maart 1997 

Ben Prx en Ced \-an Ft 

Inleiding 

Kirzelu irren of diatomeeen spelen een steeds brlangrijker rok in het onderzoeh naar 

de waferk~dliteit Steedr baker worden deze Encellige algen pehniiht om de 

kwaliteit van oppervlaktewater re heichrijven. normstelling te onderbouwen en 

milieu-reconstni~ties te maken Hun bijzondere eieenschappen om snel te reayrren 

op vrr~nderende rnil~euumslandigheden en de door recente snidrrs snel tuenemrmlr 

hennis over hun autoecologie maakt ze in her waterkwalite~tsunderzoek populair 

In ons land beperkt het diiiiomeeenonderzoeL zich tot toegepast onderzoek op 

instiniten, bij overheden en dd~iC5buTea~s In Vlaanderen wordt aan de universiteiten 

van Gent en Antweqwn ook fiindarnenteel onderzoek verricht In andere landen ligt 

dat anders Vwnl: in Duitsland en Engeland (en aan de andere kant van de 

~~erzld7eeen in Amerika. Japan en Australiz) ztjn universiteiten onderroek~initinitcn 

en adbresbureaus zeer actief op diatorneeengebid. Mede hierdoor heeft de studie en 

toepassingen op het gebied van wateriiwdliteit de laatste jaren een grote vlucht 

genomen Duitse ondeawkerr als Lange-Bertalot en Krammer hebben met her laten 

verschijnen van srandaard dereminat~eliteratuur een basis gelc_ed voor vele 

toepaisingen van diatomeeenonderzoek 

Ondencickrrs uit Nederland en Vlaanderen treffen elkaar hij de Nederlandq-Vlaarnu: 

fi1ng van Diaiomisten (NVKD1 De NYKD proken door bundeling van kennis en 

onderI~nye uitaisseling van intormatie het mikerk re zijn voor diatomeeenstudie in 

ons land rn Vlaanderen De NVKD kstaat nog maar iien jaar. maar heeft ~nmiddels 

60 Idrn en bereikt daarmee de meeste diatomisten in Nederland en Vlaanderen In 

het duit5tdlip~ grhied \indt reder J A ~ T een driedaagre bileenkomit plaats Dit jaar wac 

drt in het plxatsje Walchnill in Zwriserland DC hoofdthema's udn dit jaar waren 

trofie-indicatie. heeIdanalyse en paleolirnnnlogie Daarnaast waren er trire thema F 

en posiersessie5 en natuurliik was 2r veel ttjd vnor informele confacten 

De organisatie 

De hijeenknniht was georganiseerd door AquaPIus. een Zwitsers advieshumau voor 

landschupst.~olri_eie. warer en visserij en naniurbeschermin~. Dr directeur van dit 

bureau. Joachim IEurlimann. was tijdens de bijeenkomst aanspreekpuiuni, De 

organisatie verliep zeer goed. We weden voorzien van een informatiepakket met 

kaanen en een meuw, enigszins aangepast programma. Een leuk initiatief van de 

oganisuiie was een ringonderzuek. waarbij de deelnemers een deel van hun 

cnngreskosten konden temgverdienen. Misschien een idee voor ons om dat eens te 

doen bij een bijeenkomst in Nederland'? 

Het programma 

Het prngrdmnia bestond uit aankomst. inschrijven. avondeten en "Zusamensein" op 

dnnderdap 13 maan. een cucursiedac op \,rijdas 11 maart. lezingen en posterqeqsies 

kip ~dterljdy 15 TmdTt en nog mrcr Iczinyen op mridagmor_pen 16 maarí Zaterdri~

waq door de firma Leitz beeldanalyseapparahur opgeqteld en waren er de hele 

middag demonstralies van bun kunnen. Daar tussendoor was voldoende t~ld om de 

andere deelnemers te ontrntieten en contacten te lepgen. 

Donderdag 13 maart 

Op donderd.ie. dertien maan kwamen we. na een rreinreis van tien uur. vanuit een 

houd en n:ii Nederland aan in een zonovergoten Zwirserland in het kleine plaatsje 

Walchnmill. E n korre usandelinc de bery op bracht ons op onze bestemming het 

"Seminarhotel Aesch" Dit hotel lag op dc berghelling van de Zuperberg up 530 

meter hoven het Zugermcer Nadat ure ome spullen in de hotelkamer hadden 

ondergebracht en wat gedronken hadden uas er nee. tijd voor een korte wandeIing. 

Even wandelen verder de here op in een mooie omgeving met stromend water en 

huidenrijke bermen en gra.landjes met bloeiende Primula's deed de vermoeidheid 

van de reis snel verdwilnen R'eer temy bil het hotel blcck dat de andere twee 

Nederlanders ook waren aanyeknrnen. Herman van Dam en Adrlenne Mertenx Van 

de overipe circa tachtiy deelncniers kwam ruim tweederde uit Duitsland De anderen 

kwamen uit Zwitserland. Oostenrijk. Franhiik. Italie. Tsjechic en Engeland. Na het 

avandcten was er volop gelegenheid kennrs te maken met de andere diatomisten. 

waaronder een aantal tekende gezichten 

Ril het arnndeien waren er al flink war deelnemen Het eten was prima en al snel 

waq duidelijk dat wijn drinken in Zwitserland een zeer dure hohhy is, zodar na een 

eerste plaaspc wijn de meeste deelnemers hesloten op heter betaalbaar hier over te 

eaan Na het eten en een korte nachtelijke wandelrn~ was het tijd om te gaan slapen. 

Dit bleek een hele nieuwe ervarin?. De Zwitsers ziin hlijkbaar kleine mensjes want 

de slaapkamer was blj7onder raag en de bedjes enigszins kori (Een lwee meter lanpe 

Duitser had om te kunnen slapen zijn matra< op de grond ?eleed aangezien zijn bed 

een halve meter re kort was) Nog meer verbaasd bekeken we het plafond waarop 

een gat was dichtgepleisterd mei een han~aplastje' Ook bleek dat er groot ver.xhil 

was tussen het oude ~rdeeIte van het hotel en het nieuwe. luxueuze aan de overkant 

van de weg, u raadt bet al: wii zaten in het krakende oude gedeelte (en Herman van 

Dam en Adrienne Memens in het . in der daad^' 

Vrijdag L4 maart 

De irqlgcnde ochtend op tijd op. Om zes uur in het grote, voor gezamenlijk gebruik 

hedoelde. emaille bad aan het eind van de Tang Daarna het ontbgt tussen zeven en 

acht uur 's moreens en om half neeen pingen we met een bus op excursie. Eerst 

stond een kzoeL aan het WiIhelm Tel1 museum in Altdorf op het programma Hier 

onmoetten we een teer enthousiaste rondleider. die een chauvinistisch filmpje 

draaide over hun held Wilhelm Te!! (van de appet). die zelfs bij zijn dood pen 

heldendaad rerrichne (hij verdronk in een beek bij het redden van een kind). Na een 

hezwk aan een kloosterkerkje met prachtiye stadswallen met zonnende 

muurhagdissen en vmchtdragende palmbomen werd de lunch in Altdorf g~hm!kt. 

Daarna volgde een busrit naar de Vienvaldstättersee en een bezoek aan een 

naniurcintwikkelingsproject in de Reussdelta Dia bleek helaas tamelijk saai en koud. 

Ook de diatorneeen uit de Vierwaldstattersee bleken. eenmaal thuis, de7e saaiheid 

nop eens tc hevestign War Diaroma ehrenbergir. wat Gomphonema en Cocconers en 

dat was dat Leuker was een bezoek geweest aan een mooi. oorspronkelijk 

naruurgebied Gelukkig was de groep gezellig en de busreis door de bergen 

aanyenaam

Na de terugreis en een griede maaltijd in het thuishotel volgde weer een "gemutliches 

Zusarnrnenrein" Dit was een nuiii~e avond waarbij we wat contacten konden leggen 

en kennis uit konden wisselen Enigszins vermoeid en laat naar bed want de volgende 

dap beloofde iiispanncnd te worden met veel lezingen 

Zaterdag 15 maart 

Nd het unthijr begon nrn halt negen de eerqrc Iczin$ Thema was "Truphie- 

indikation" De lezingen waren van poede tot zeer goede hwaliteit en de discussies 

waren mms flinh pitti! Vooral Lanee-Benalot wist iuhtiel. maar zeer gedegen. hier 

de nodig scherpte aan te geven Op de tafel achterin de zaal lagen de nieuw boeken 

(Cymbella boeken van Krammer, nieuwe heken in de serie Bibliotheca 

Diatomcilogica van lange-Bertalot en een aantal Diatomededelingen Vooral de 

laatsten waren urrjwel dlrect verdwenen ("fiee cop~es"l) 

Gahriele Anfmann. auteur van "Aufwuchs-Diatorneen in Secn und ihre Eignung als 

IndiLxwren der Trophie" IBibliotheca Diatnrnolo~ica Band 30). hield een inleiding 

over indicatie van trotie met diatomceen Er is een tiofie-inder ontwikkelt met 5 

klassen. deze kan eventueel tot 7 of 10 klassen worden uitgebrerd. sndien 

nood~akelilk Trofie verloopt door de seizoenen (vonrjaar-zomer-nalaar). de 

diatomceen hebben een snelle ornzetting~trjd en "lopen" mee Relangn~ke 

opmerkingen. 

* deteminatic is In ieder revaal op soonsniveau nocdzakelgk. maar vaak 

nauwkeuriger zewenct ( "Sippen", i arieteit. forma's) Nadeel bewerL.ehjLer en 

dus rntieiiijkertduurder. 

* diatomeeen hq gebrek aan andere Eniepen (macrofauna?) bgna altiid bruikbaar! 

Hierna kwam Eclihard Cortng over trofie-indicatie in stromend water m h v 

diatomeeen Na de koftie was de overvolle en benauwde zaal Maar voor de volgende 

Iezing van Ilkd S~honfeEder Titel. een kwantitatieve fosfaat-d~atomeeen-transfer 

functie voor Brandenburger wateren Zij vond een zeer gwd verband en zal drt 

publiceren in een d~ssertaiie Na de volgende lezing van Hansrudolf Burgi over de 

siliciumlfosfor relatie in het Vierwoudstedenmeer afhankelijk van de diatomeeen 

biomassa Tenslotte. aan het ernde van de ochtend. een lezing van Joachim 

Hurlimann en Plus Niederhauser (wiens schoonmoeder in Purmerend woont en die 

dus weleens in Noord-Holland komt) Dc7e ging over het ringonderzoek Hier bleek 

dat vele namen voor dezelfde soorten in ornIoop ziln en dat hierin nog heel wat werk 

is te verrichten 

Na de middagpauzc konden we posters bekijke;en. microscopiseren rn postersessies 

beluisteren WIJ besloren ook nog even de naruur in te gaan en ome inmiddels duffe 

hoofden wdt lucht en ruimte te geven Dit lukte uitstekend Bergop was vIakbij een 

beekje met een prachtig graslandje In de zon bij 18 graden met bloeiende orchideeen, 

ScilZa. witte aronshelh. wilde hyacinth holwonel. ctc 

Om vier uur ging hei neer verder met lezingen over analyse van perifyton in beken. 

aangroei van diatomceen op kunstmatig substraat in oligotrofe milieus en een 

taxunomisch verhaal aver CvcIort.l!a rr.clopirncrara cn C ~irerhnchrana in LM 

Ik zaterda-avond was bijzonder. We werden verrast door de eisenaar van het hotel 

op een zeer boeiende en stevige speech over de pracht~er omgeving. zqn familiehotel 

en bijzondere wtln utt de kleinste officieel erkende "~~einsmbe" in Zwitserland De 

wijn srnaakw inderdaad erg goed en het geheel werd opgeluisterd door drie 

alpenhoornblazers 7xer folkloristisch1 Eben folkloristisch als de trekzakLen onder 

het avondeien Een soort "Heimatgcfuhl" begon zich onder de aanwezigen te 

verspreiden. Dnt ontlokte mijn L~itserse rafelgenoot Plus Niederhau~er. de

opmerking dar nu alleen het jodelen nog ontbrak. Als na~erecht was er een 

specialiteit van de streek. "Tugener Kirschtorte". een mierzoete taan. doordrenkt met 

zeer sterk alcoholische drank ("Schnaps"). In vroeger tijden bad ieder klooster een 

eigen brander11 en was het hmuwen van twee glazen "Schnaps" per twee koeien 

toegestaan 

Na het abondrien was volop tijd om over diatomceenonderzock door re pralen en 

informatie uit te utsselen Zo was de dag snel oni en gingen we vol van eten, taan 

en een biertje naar bed Want de volgende cichtend om zeven uur Har her nnthijr 

gereedf En om half negen dc eerste lezing gepland 

Zondag 16 maart 

Na hct ontbijt. waarhij Chang buiten de aandacht kruk met een aantal bijzondere 

ontspanningsnefeningen. begon om half nepen een nieuwe lezingen- en porterressie 

Deze was over paleolirnnolo~ische onderwerpen. gevolgd door vrije thema's Hierbij 

was het probleem van de ~nellt: taxonomi~che veranderingen een belangrijk thema 

Lange-krtalot (ken van de "veroorzakers") heeft hien uor als oplossing: namen 

gehiviken uit standaardheken, afbeeldinyen (foto's, tekenineen) maken. aller goed 

vastlegpen en archiveren en pewoun dooryaan is het enige dat hier soelaas biedt. Hii 

verwacht rn de nahijc toekomst nog veel meer. biju het genu5 Nai,~cida kan in de 

nabije toekomst weleens worden opgesplitst in ca. 300 nieuwe penera 

Nadat enige afqpraken waren gemaakt en hoeken waren he~teld genoten we nog van 

een maalti)d en werden we met spullen op ons verzoek (met kaan) afgezet hoven op 

de berg Fm prachtiye wandeltocht van drie uren dwr een natuuryebied (waar volop 

stalmest werd gebniA?f) Raar beneden naar Zug. Via Zue naar Zurich waar een korte 

maaltGd werd gehniill. Via Zurich naar Basel. Vanuit Raqet met de nachttrein naar 

Keulen (door puur toeval sliepen we in dezelfde slaapcoupe. zij het met nog uier 

andere mensen) Een heel aparte ervaring. korte bedjes. veel herrie. een Zwitser die 

een raam oFnzet, waardoor Bert bijna zijn bed utwaaide, en giechelende nissen die 

hun vader naar hcneden zagen vallen hij zijn klim in het bovenste klaphed 

Al met al een intensief. maar nuttig lang weekend Volgend jaar. in 1998. is deze 

hyeenkomst gepland in Italie Gebleken is dat deze dagen laten zien dat het gebmik 

\,an diatomeeen in allerlei watetondenoek vooral h1.i ome oosrerburen sterk in 

ontwikkeling is Dit zal in de nabije toekomst zeker toenemen. ondanks de drcrn~l 

die de veranderende naamgeving opwerpt. 

Wandern 

Abstecher van 

T P Oberhorbach in die 

wlwnhche Landschati des 

Eigenried wlrhes an Moor 

landschaften im hohen Norden 

Europar erflwrì D m der Ge 

gensatz Das mild^ Kllma ao 

den windgeschutzten Abham 

gen des Watchwierbprgs bssf 

an der 'Zuger Riviera' tdefha 

stanien und Trsiihen reiferi

Nieuw binnengekomen in de NVKD-hihliothcrk 

nhtober 1997 

Anderxnn. N J i 1990i - InCerriny Diarnm Paleoprodiiction ,ind LaLe Trophic Siatuc 

trom Fucsil E>~.iriim 4sienihlngeb Procerdingr uf the 1 I tli International D~aEoni 

Sinipo\i\im, hlrmoirs of rhc Californla 4caJem) of Sciencer 17 539-547 

4nderson h I i 1995 i - Ntlt~lr.111y eutrophic I,iLes reLilitv. m! th or m! opi~ Trend\ in 

Eceln~.y k E\ oluiiun l0i-i i 137- 136 

Antler\iin, Y J I 10971 - Rccnnctructing Historicdl Phiicphorul Cnncentr;itionc in 

Riir~l Lale\ I'wg Didrim Models In Tunnev H . O T Cdrton P C Brooles gr 

A E John\idrobiolcigid 253 357-766 

Annnvmr>u\ i 19qOi - Ririlcigi\cIi onderroek. dm u atrr in dc hinncnduinrand met 

hshiilp i dn macrrirauna en di~tonireen Rappnn Pro\ mie Noord-Holland 

Drenst Ruimie en Grwn ib pp 

Aririnymous ( 1997 i - Ooibos. ivil~cn en populieren langs rivieren. RIZA rappcin 

97.079 ISBN W76950751): 40 pp, 

Btnnion El.. Iii:'gins S. h %.I Anderson i l9961 - Bredictin: Eyiilirnneric Phosphortis 

C:rincrnlr.irirrnc I!>in; :tri 11npro1-rd Di~riim-Bahed Tr~nsft-r Functitin and ft.; 

Applic,ifion to !,ale Etirrophicstion hldnapemrnt Eniirunnieni~l Science k 

Trchnolri~y 301 6i ?OM-2007 

h11 de V.t.ire 4 i lQYFi - Produhtcn \dn de ~fdcling W'S E~ologie. 1994 RIZA 

~crlducumenr q5 OlqS IS pp 

hil de \'.iate A h: hl Gr~ild~iniis-Kld~s i 1993) - Monitoring macroint ertebratres in rhe 

Rixcr Rhinr Publibarie, en rapporren \.dn het project "Ecologisch Ilerstcl Rijn 

en hldax" RI7A rdppcirt 52 45 pp 

cri tip^ 14 r 1'1921 - Hisiorische irranderin_orn in huitendiilce rnoerd5ien in hri 

Nonrdc!ijh Dzlt~helkcn in hct Tp,elniecryebied RlZ? wppon 92 030 85 pp 

Cwtips t! i 1952) -Rtnl(igiiche rnriniiciring rcxie rijLcu~tzren Opralirinelr uiiiierhing 

1% Arer- rn r>e\erl eFelalie REA urrkdrirumrnk 9F 15fCS 38 pp + 1 hlji~fe 

Cwp' It e 1996) - Hrlriphitc rondtion inipaiit ril uaterdepth dnd %.we erprisure 

Ductor,i,it~prwfcchrift t;srholiel k'ni\etsiteit Nljrnrgrn 150 pp 

Dcnqs L. k W ll. De Sniei 19961 - Obseri dtions rin the whderial didiom Nt'rri*r~rilo 

~prrirtriii Bock. nnd 11, trdnsfer to Lriirrtilu hl~nn Cr\ piopmie. Algologie 

17(7I 77-93 

Diirf R L',' . A J M Sniits Sr F C h1 Kcrhum r 1991 i - \\''ater- en oeirerplrinten in hct 

[1-,aelnieergehircI ( 1987- 19x91 RTZA rqpori 90 01 5 72 pp+ 39 l~anen 

Doct R M' r 14ci-l i - Eniproef niei hran\wrrrr.n iri hci N'uldcr\i ipi/ìduldzrn~uii RIL\ 

\%erhd(~-iinirrii Q1 17hY I !: pp + I bill~p-n 

DuduL )dn Hccl H C.. H Sniit b S M. Wienni,i r 1902i - \ldcrof.iund in rle diepe 

n aLt.rbodcnl i an het nootdzti~ 

h Deli~bshksn RIZA r,ippurf 91 OS l EHR 39- 

IWl t l3 pp + b bilidgen

Err vnch 4 . H Qerniddele. K Desender k J. Schelvii I 19%) - Loopkevm. milten en 

bic7elurieren bei+ ii~materia~il h11 archeo10,orsche mie~ieurccon~tniciier 

Tildcchrtft itwr Ecolo~icche Gewhiedenis l t 2i 9-1 6 

Fopetl N 19CiRb - The frehx aier tliaiom flora of the Varanger Penin~ula. Nonh 

Krins .iv Acla Bnrealia A Scienriri 25 &i pp 

Frrnnt Y. J -C Glo,t?uen R V J de ~ Viiiver R: L Beven4 t 1W7i - Datation de 

qiielqiiec redinients itoiirbciiu holrici.nc\ et o\ciHdilon< ~laciars\ aiiu iles 

Keryuelen Compte Rendu de I'Academie de la Scicnce de Pnris. Scienceq de la 

Vie 320 567-573 

C;rcildanu

Schöll F. (red. i 1 1W6i - Das hl;ikrozooknthos des Rheins 19W-1995 im Rahmen des 

Programnis "Luchs 2000" IKSPtCIPR (Internationale Kummission zum Schutzc 

des Rticinsi: 17 + 2 bijlagen. 

Snneijs P. (19951 - EITt-cts o1 salinity on epiphyttc dtiitom cominunities on Pilayella 

littoralis i Phaeophyceae) in the Baltic Sea. Ec-oscience 214): 381-334. 

Snneijz, P. (19961 - Tlie establishment of Lunrlla gen. nov. iBacillririophytai. Diatoni 

Research 1 l [ 1 i: 143- 151. 

Suurniund G. i E9801 - InvTord van ven-unnp op diatonieeencrimbinatiez, in vennen. 

Ri.jksinstituut voor biaiuurbeheer. Leersum: 56 pp + 7 bijlagn. 

van Dam H. 6: 12. Menens i 1995 i - Long-tem changes of diatoms and chemistry in 

headwater slrriirns polluted by atmospheric deposirion\ of sulphur and nitropen 

curnpound\. Reshwatcr Riolog!' 34: 579-600. 

\.,in Dani. H. t 1996 i - Partial recovery of moorland pools from acidjfication: 

indicaiioiis by cheniistv and diatoms. Netherlands Journal of Aquaiic Eculngy 

?0(71: 203-218. 

van Dam II. i 1997) - Vennen tieratellen zich gcdeelrelgk van verzuring. M20 

tildschrifi 1 oor wal~r\.orirzicning en afvaIwaterbehrindeling 301 11 1: 366-370. 

iari Dam H., C. van Dijh, L.W.G. Hipier. H.H. Hoekstrs. K. Kersting. P. Leentvalir. F. 

Repko. P. Schroei'ers k J.A Sinkeldam I 1983) - Veralag van de 

hydrcihiologischt iiaarneniingen in de Gerritsfles en Kempehfles op I en 3 

novernkr 1977. Rijksinstrtuut vuor Nztuurbeheer. Leermm. 59 pp. 

van Dani Ir.. i l987 i - Excursierapport Allemaiisven. gemeente hloergestel. Stencil: 5 

PP 

\.in D~ni H . A hqcnens br H Hctlnis 419941 - Retrocpecririe nionitoring van 

ier'uring en eurrotirriiig in het Kollven en Van Ecwhznven bij Oisterwijk 

In\~itc~~t oor BOS- en Natuuronderzoei.. IBN rdppori 100 55 + 6 bijldgen 

i .rri Ddin I4 k A Merten~ i 1995 i - Chemicd dnd hiologicril monitoring in acid 

\en\iti\e surhce rr dtcn in The 'lzrherlands 1'39-1 Repurt to iht. Ministr) ol 

Ilouking. Spaiial Planning .iiid tlie Environment. Directurdle of the 

Eiiiironment, Departmerii ot Air Pollution and Acidification Wdgeningen. 28 

pp + 6 bijlrifen. 

v,in Drini H. IQ i:\. hlertcns I 1993) - Kiezeluieren op herbariumniaieriaa! als reíereniie 

\,wr watt-rkwalitcit. De Levende Natuur 94: 11-?7. 

v;in Dini H. k A. Menens 1 1993) - Diatorns on herbarium ni:icruphytes ah indicators 

for water qualil). Hydrotiinlogia 2h9127W 437-445. 

van Dairi H., A Menens k J. Sinkelkdm 1 1991) - A coded chczkli*t ;ind eculogicsl 

~ndicatur \jalues of frcïhwnter diatoms [rum the Nethrrl;inds. Netherlunds 

Jiiurii~l of Aquu~ic Eciilopy 38 I I ): 1 17- 133. 

van Diim H. ( 1973 i - Oecolugr\ch unrierriiek aan epif)ti>che diatomeecngcmccnsch,ipprn 

in het Naardermieer. speciaal in rciatic tot i~airrirnuiling. Inrern 

rappun Rijkbinstituut voor Natuurbheer. Leenurn: 155 pp. 

van der blei-jden R., J J. Vcnnculcn. G.h,I. Lokhorst, h1.E. Nnurdeloos. H. i,an Dam. 

J.A. Sinkeldam. F.A.C. Kriu\vetc & P.F M. Coescl i 1995) - Botanische 

di\,ercrteit in Nedcrl;ind: de gerallen. In: E J. van Nieukerken k A.J. vrin Loon 

(red I. Btodiveniteit in Kerierland. Nationaal Kittuurhisiorisch M~iseum. hjilcn: 

43-4s. 

tman dci. 3lrilrn D.J. 6: T.H. Helmerhorcl 1991 1 - Bodemalgen in de Randmeren. H?O. 

Ti jdhch tift voor %ritzririi>rzieninr en ~fimaliiritzrkhandr IIing ?J( 3): 7 19-724.

Van dc \'ipcr B & L Beven, i 19961 - Fre~hwnter diarom cnmmunit~er of the 

Strornneck Ba\ area Snuih Gsorgia Ani~rctic Science SI 4 I 359-365 

\'dn de Vrper B k L Beienz f I %'Ti - Thc epiphvric diaium flora of rntirqe5 from 

Strnnlnesi Ba! area. Soiitb Georgia Polrir Biolo~y 17 191-50 1 

1 an de Vilver B . R Vnchien. J Gevr C Verbniggen Pr L. Bevrni I 1997) - 

hlinernlogrcat nhrerr 3iionr nf ir.edtlelTite from Souih Genrgia Siihmtarciica 

Neiles J~hrhuch Cur hlinerlao~ie. hlonahhefie 5 193-102 

i an liattiim B . I Rur~er\ (Pr B ,in der Hur~1 4 l993 - Zu,~re mefalen ~n 

Chironomiden 0li:ochaeten en Cederment (iit het noordelilC, Deltalsrkbcn 

lnstiiuut voor hiilieuirri:ip~iuhlen. Vrqe Univeriiteit 4m5terdam E 93K13 36 + 

9 tahcllen 

\'x xerrn~n. \V . R V! rcrman. V S Ralendrdn K P Tuler 1 19%) - Di\trihuiion of 

benthrc diatom a\emhldge\ in T~%man!an highland laker and their pn~\ible zise 

ai indicaiors of en~rrnnment~il chan~es. Canadian Jnurnal of Fiqhcrics and 

Aquaiic Sclence~ 5313 I 493-50%. 

Vyvcrman, W. 1,1946) - Phytoplnnrton diversity and ahundnnce don: environmenial 

gmrlients in tropical iloodplain Iakcs (Sepik-Rnrnu FFondplain. Papua New 

Guinea,. In: F. Schiemer k K.T. Bolind Ieds. - Percpeciiue\ in Triipical 

Limnology : 157-291. 

Vyverm;in. W..K. Sahhe k R. Vyveman 1 19971 - Five nerv frrshwater cpecier of 

Bireniis

Plankton Newsleftcr 1993 volume 19. 

- Schalk P.H. - Information and identification systerns for mdi-ine organjsnis on cdroln. 

h- l l. 

- Mirni.; H.K. - Nrw information conceming Janthina in thr Ea5tem Mediierranean 

(Mrillisca, Gastropuda. Janthinrdazj. 12-13. 

- Rzse,irchrrs direcroy on dezp-sea plankton. IJ- 2 1. 

- Zaniponi M.O. & H W. híilinznn - Coeleriterate research iri Argentina. 12-76 

- Literature referrncr5 cin pl.inhton. nchton dnd near-bottorn tauna from (tie deep-~e,i 

17-46 

- Pierrot-Biilb A C - hleetin; SCOR WG 93 "Pelagic Riogeography" Arn\terddm 

/\u_rust 30-Sepleniber 1 I993 47-48 

- Pierrot-Bultc A C - hlarint Brodrver.~it) and Ecosystem Function in the Pelagic 50 

- Zamponr M O 8. G N. Geiiz,ino - Se=onal Distriburion of Czlatlnous Zooplanlion 

i H jdrotneducx) frnni Sdnibrirrimhon RA! i Buenoc Airel Prol ince. Argentina) 5 1-56 

- Rzsp~incei on qiieslionnairei oltirr rhdn derp-cea fhununa 57-M 

- AddzniIuni un Filerciti~rr rrírrences on derp-$es f~una 66-68 

Diatornededelingen 21 (1997) 

- v;in H. - Tien jaar Nederlands-Vlanmse Kring van Diatomisten. 13- 1 J 

- Driessen O B 8. Ru - Watcrkwaliteitsonderzoek bij het Zuiveringschap Lirnbur;. 

15-19. 

- \'yi'erman W. - Taxonomje en ecologie iran benthische diatomeeëngerneenschapprn 

en hun ~cbruik als indicatoren van imroegere milieuomstandigheden. 20-24. 

- Schmidt C. 6r H. Liinye-Bcrtnlot - DiatoineeEn als indicatoren Yoor ivaierkrialiteit. 

25-35. 

- v;in D:ini H. - Vennen 11er~tt.llt.ri zich ~;edcelrelijk van i.rrziiring. 36-46, 

- Philipp;irt K. 6 G.C. CadPe - Yerdnderingen rn het phytoplankton van het Marsdiep, 

het inzest ivesleliihc zeepai van de Wadddcnzcc in dc periode 1974- 1994.17-48. 

- Den).\ L. - Een paleolininologische reruehl~k op de telorirg;ing van de Blankaart te 

W

Stichtinq ALG 

Op 9 !uni 1997 ns de Stichting Alg opgericht Aanfeiding was de behopht 

van werkers van Water , Zunveringsachappen, Adviesbureaus e d oo het 

gebied van routinematige analyse van Iplanktonlalgen om hun analyses en 

observaties te kunnen veritieren aan de hand van loto's en and~r 

docum~nratieniateiiaal De sterk versnippprdr en vaak vernutf~rde 

vakliterariiur is vaak rnoeiiqk toegankelilk en vwtoorit nog veel hiaren 

Bovrndien dreigt veel vakkennis verlorm te gaan dooi opheffing van 

ondersoeks- en opl~idingsplaarsen 

MPI name ten behoeve van de inepasstng in natuur- en watsrbeheer is 

er pen duidelilkc behoefte aan een zo comple~t rnogelitke en goed 

triegankelilke Nederlandse documentatre en databank gecombineerd met goed 

qedocumenteerd~ c~ll~cti~s Hier en daar ??In al aanratten gegeven of aan 

d? qang Het inteiesse-gebied van de stichting omvat in princip~ ?owsl 

planktonische als benthische algen in zoet. brak. en marien milieu 

Een en ander maakt de noodraak duidelijk van een rt~rnulerende en 

coofdinerende instantie zoal? epn stichting met bundeling van zoveel 

rnogrlijk belanghebbende en geinterrcir~rde donateurs 

DP rioelsrell~ng van de Stichting Alg is 81s volgt omschreven 

1 Het nempn en ondersteunen van initratiPvPn welke aansluiten bij 

w~tcnschappelijke en ecoloqische inzichten enerzilds en milieuvraagstukken 

waarin algen een rol spelen andcrzrlds 

2 Het opbouwen en beheren van Irteratuwr-. documpntatie- en 

nion5terc0II~cr1~~ 

Daarbtj ral de stichting rlch bezrq houden met advies en zo nodig onderlo~k 

faten vprrichten Een eerste activitett is gewprct het ontwnkkelen en qeven 

van een blauwalgencursus en het uitbrengen van een bil de cursus hehorende 

documentatiemap 

Inmiddels hwff h ~ hestuvr t prioitteiten vastg~ct~ld. t a v de komrnde 

activiteiten. zosis 

HPI verzamelen pn beschi~lven van monsrercollecties, voorai dip 

welke van niogelilk hnstoiisch belang riln 

Het uitbrenqen van algenflora's. gedilikt en digitaal. en het 

daarmee sarnenhangpnd~ verzamefen el verspretden van documentatie 

- HP* houden van workshops ondpr vakdeskundiqen. nationaal en 

intPrnationaal. om br1 te dragen aan h ~ oplo~sen t van taxonomisrhe 

problemen 

- het een of twee maal laarlijk5 uitbrenqen van een nteuwsbrief ond~r 

de donateurs 

Het dageliyks bestuur wordt gevormd door 

Mevr Ing Mdrreke E Vastenburg. uoorzittei 

Or Jan Simons, secretaris 

Dr Herrnan van Dam. penningmeester 

Voor nadere inlichtingen en opgave al? donateur kunt u zrch wend~n 

tot de 

secretaris 

Adr~s Vrije Uriiveisireit 

Faculteit B~oloqie 

De Boelelaan 1087 

1081 HV Amçtcrdarn 

lel 020 - 46 47045 

fax 020 - 64 471 23 

i. mail. jsrnns@biu VU nl

Drs M. E. Jacobi, 

Cornelis van Alkernadestraat 41, 

1065 AB Amsterdam. 

Tel. 020-6152914 

Postgrro 4851 722 

Geachte mevrouw, mijnheer, 

Amsterdam, i3 februari 1995. 

Hierbij heb ik het genoegen u een aantal determinatiewerken uit mijn bibliotheek te 

koop aan te bieden. 

Door verandering van aandachtsgebied staan ze nu al jaren ongebruikt in de kast 

en dal is jammer. Het betreft determinatiewerken op het gebied van zoetwaterplankton 

(hydrobiologie: IimnologieE. De vaak zeer kostbare boeken zijn zorgvuldig 

gebrutkt en daardoor onbeschadigd; soms zelfs vrijwel nieuw. 

Graag verneem ik zo spoedig mogelijk van u of u belangstelling hebt en op welke 

werken u een bod wilt uitbrengen. De boeken worden verkocht aan de hoogste 

bieder. 

Deze brief gaat naar de nederlandse universiteitsbibliotheken. naar het bureau 

Aqua Sense en naar een drietal antiquariaten. Sluitingsdatum voor het uitbrengen 

van een bod is 1 mei aanstaande. 

Indien u belangstelling hebt getoond ontvangt u zo spoedig rnoge!iik na 1 mei 1995 

bericht of het boek (de boeken) aan u is Isi~n) toegewezen. 

Met vriendelijke groeten 

M. E. Jacobi 

Bioloog

LIJST AANGEBODEN HYDAOl3tOLOGISCHE LITERATUUR 

- Bick H. e.a.: Das Zoopbankton der Brnnengewasser. In Die Binnengewasser von A. Threne- 

rnann Band XXVI 1 Teil 294 pp ; E.Schweizerban'sche Verlagsbuchhandlung Stungan 

1972. 

- Boney A D A biology of marine algae 21 6 pp. 

Hutchinson Educational London 1966 

- BourrelPy P Les algues d'eau douce Tome I: Les algues venes. 572 pp.; Ed. N Boubee & 

Cie Paris 1 972. 

- Bourrelly P Les algues d'eau douce fome Tl. Les algues jaunes et brunes 438 pp , Ed. N. 

Bouble & Cie Paris 1968. 

- Bourrelly P.: Les algues d'eau douce. Tome lil: Les algues bleues et rouges 512 pp.; Ed. N. 

kub& & Cie Paris 1970 

- Cholnoky B.J.: Die Oekologie der Diatorneen in Binnengewdssern. 699 pp. J,Cramer Cehre 

1968. 

Creurzberg F. e.a.: De zurdelijke vechtplassen. flora en fauna 205 pp. RIVON-verhandeling nr 

7. 

Stichting voor de Vecht en het oostelijk en wecteti~k plassengebied 1969. 

Desikachary T V : Cyanophyfa. 686 pp. Pub! by Indian Council of agriculrural Research 

New Delhi 1959. 

Dijk J. van, F. de Graaf e.v.a.: Hydrobiologie van de Oisterwijkse vemen. 90 pp.; 

Publ. nr 5 van de Wydrobiol. Ver. Amsterdam 1960. 

Diesscher Th G N: INDEX van de namen en vindplaatsen die betrekking hebben op in 

Nederlandse wateren aangetroffen algen en enige groepen van micro-organismen lof names 

and location of algae and some groups of micro-organismes found in the Nederlands 

watersl. ISBN 0-72048328 X: 808 pp. Nonh-Holland Publ. Cy Amsterdam, Oxford. New 

York. 1976 

- Faged N.: Freshwater diatoms in lceland. 1 18 pp ;A R.Gantner Verlag Vaduz 1974. 

- Foged N.:Freshwater diatoms in lreland. 126 pp.; A R Gantner Verlag Vaduz 1977 

- Foged N. Diatoms in Eastern Australla. 148 pp.;A.R.Gantner Verlag Vaduz 1978 

Fogg G.E.: Th@ merabolism of atgae l49 pp 

Methuen & Co London 1953. 

Hausrnsnn K. en D.J.Panerson: Taschanatlas der Einzeller. J1 pp ISBN 3-440-051 84-6 

Kosmos Gesellschah der Naturíreunde Frantkh'sche Verlagshandlung Stuttgan 1983. 

Hoek C van den: Algen. Einfuhrung in die Phykologie 481 pp 

Thieme Stungan 13?8 

- Hortobagyi T.: The microflora in the sertling and subsoil water enriching basins of the 

Budapesf warerworks. A comparative study in ecology, lirnnology arid systematics. 340 

pp ;Akad@miai Kiadb Budapest 1973

Huber-Pestalozzi G,: Das phytoplankton des SGsswassers. En Die Binnengewisser von A. 

Thienemann Band XVI 1. Teil Allgemeiner Teil. Blaualgen, Bakterten, Pilze. 342 pp.; 

E.Schweizerban'sche verlagsbuchhandlung Snittgart 1938 11 975). 

Huber-Pestalozzi G,: Das phytoplankton des Susswassers. In Die Binnengewhsser von A 

Thienemann Band XVl 2.Teil. 1.HalFte Chrvscphyceen, Farbiose Flagellaten, Hetrokonten 

365 pp . E Schweirerban'sche verlagsbuchhandlung Stungan 1941 119761. 

Hukr-Pestalozzi G,. Das phytoplankton des Susswassers In Die Binnengewasser von A. 

Thienemann Band XVI 3.Teil, Cryprophyceae, Chloromonadophyceae. Dinophyceae. 322 

pp.: E.Schwerzerbart'sche vedagsbuchhandlung Stmgan 1968. 

Huber-Pestalorzr G,: Das phwoplankton des Cüsswassers. In Die Binnengewasser von A. 

Thienemann Band XVI 4.TeiL. Euglenophyceen 1135 pp: E.Schweirerban'sche ver- 

lagsbuchhandlung Stuttgart 1955 11 9691 

Hustedt F Die Kieselalgen Deutschlands. Oesterreichs und der Schweiz rnit Berucksichfig 

ung der ubrigen Lander Furopas sowie der angrenzenden Meeresgebiete l Teil 920 pp In 

Dr L Rabenhorsts Kryptogamen-Flora von Deurschland. Oesterrsich und der Cchweiz 1930, 

Johnson Reprrnt Corp New York tondon 1971 

Hustedt F Die Kieselalgen Deutschlands, Oesterreichs und der Schweiz mit Berucksichtig- 

ung der ubrigen Lander Europas sowie der angrenzenden Meeresgebiete 2 Ter1 845 pp 

Leipzig 7959 In Dr L Rabenhorsts Kryptogamen-Flora von Deutschland. Oesterreich und der 

Schwerr . Johnson Reprint Corp New York London 1971 

Hustedt F Die Kieselalgen Deutschlands, Oesterreichs und der Schweiz rnkt BerYcksichtig- 

ung der ubrrgen tander Europas sowie der angrenzenden Meeresgebiere 3 Teil 816 pp 

1961 -1 966 In Dr L Rabenhorsts Kryptogamen-Fiora von Deurschland. Oesterreich und der 

Schweiz , Johnson Reprint Corp. New York Condon 1971. 

Hustedr F.: Kieselalgen IDiatomeen) 70 pp 

Kosrnos-Verlag Sruttgart 1969. 

Ingold C.T.: The biolugy of Fungi 147 pp. 

Hutchinson Educational London 1969 

Kiefer F. Ruderíusskrebse ICopepoden) 99 pp. 

Kosmos-Verlag Stungan 2e druk 11 973. 

Kloner H.-E.: Grûnalgen IChlwophyceenl 76 pp. 

Kosrnos-Verlag Stungan 5e druk 1975. 

Larcher W.: Oekologie der Pflanzen 320 pp. 

Eugen Ulrner Ctuttgart 1973. 

Liebmann H.: Handbuch der Frischwasser- und Abwasserbtologie 1 588 pp. R Oldenbourg 

Munchen l962 

Lowe R.L.: Environmental requirements and pollution tolerante of freshwarer diatoms.: 

National environmental research center offdce of research and development U.S enuironmen- 

tal protection agency Cincinnati f 974 

Manhes O. en F.wenzel. Wirnpeffiere ICiliatenl 11 1 pp. 

Kosmos-Verlag Stungart Ze druk f 978. 

Newell G.E. & R.C.: Marine Plankton 221 pp 

Hutchinson Educational London l967

- Parra Barrrentos 0.0.: Revision der Gaaung Pediastrum Meyen IChIorophytal ISBN 3-7682- 

1254-8; 183 pp.; A.R.Gantner Verlag Vaduz 1979. 

- Patrick R. en C W Reimer. The diatoms of the unired states. Vol 1 Monographs of the 

Academy of Natural Sciences of Philadelphia no 13. LCCC 65-291 13; 688pp. 1966. 

- Patrick R en C.W.Reimer. Fhe diatoms of the united states Vol.2 van 1 Monographs of the 

Academy of Natural Sciences of Phrladelphia no 13 LCCC 75-24638; 21 3pp 1975. 

Redeke H.C. red.: Flora en fauna der Zuiderzee. Monografie van een brakwatergebied. 460 

pp.. Uitg Ned Dierk Ver.; C. de Boer Helder 1922 

Ringelbrg J.: Aquatische oecologie in het bijzonder van het zoete water 240 pp 

Bohn. Scheltema & Holkema Utrecht 1976. 

- Round F E The biology of the algae 2e druk 278 pp. 

Edward Arnord London 1973. 

- Runner F.: Grundriss der Limnologie 3e druk 332 pp 

Walter de Gruyter & Co Berlin 1962. 

Schlegel H G. Allgemerne Mikrobiologie 2e druk 461 pp 

Georg Thieme Verlag Stungan 1972. 

- Schwoerbel J.. Emfuhrung in die Limnologre 170 pp. 

Gustav Fischer Srurtgart 1971 . 

Schwoerbel J : Methoden der Hydrobiologie 207 pp. 

Franckh'sche Verlagshandlung W.Ketler & Co Stutcgan 1.966. 

Skula H.: Taxonomie des phytoplankrons einiger Seen in Uppland, Schweden 399 pp.;A -B. 

Lundequistska Bokhandeln Uppsala 1948. 

Smith G M The fresh-water algae of the Vnited States. 719 pp.: McGraw-HiII Book Cy 

New York 1950. 

Uherkovich G.: Die Scenedasmus-affen Ungarns. 173 pp.: Akadlmiai Kiadb. Budapest 1966. 

- Voigt M . Rotatoria. Die Radeniere Mineleuropas 2 Aufl neubearbeitet von Walter Koste. I 

Teinband ISBN 3-443-39071 4. 673 pp Gebr Borntraeger Berrin Stungan 1978 

Voigt M Rotatoria Die Radeniere Mrneleuropas 2 Aufl neubearbeitet von Walter Koste II 

Tafelband ICBNJ 443 390722. Gebr Borntraeger Berlrn Stuagan 1978 

Werff A. van der en H.Huls: Diatomeeënflora van Nederland. Afl. 1 tlm 10. Eigen uitgave. 

1974. 

Wuthrich M : Contribution a la connaissance de la flore algologique du Parc Natronal Suisse; 

Erg. der wissenschattlrchen Untersuchungen im Schweueraschen Nationalpark Rand XIV 

1975 p 273-369 

Biosystematiek 259 pp. 

Centrum voor Landbouwpublikaties en Landbouwdocumentatie Wageningen 1970

Gert van Ee 

Provincie Iloord -Hol land 

Postbus 6000 

kar Mr. van Ee. 

this is infor-niation ori a new voliirne withl11 RIR1,ICiTHECh DXATOMOGri~ZTCA. 

wkiicli ha:: jt~st hppn piiblish~d 

KRAMMER. Yurt 

Dle Cyrnb~lloid~n Diatameen. Eine Monographie der weltweit bekanntpn 

Taxa Teil 2. Encyonerna part., Encyonopçis and Cyrnbellopsis 2997. 

I8ibliotlieca Diatomologica, 37) 

gr8vo Harricov~r . 

lag plates with 1614 figur~s dGQ p 

DM 191) 

Tllis ~rnliirnp is now avallable fram our srock for immediat* supply 

vol urn^ 3 of PPAMMERs monoqraph is expected in 1998, 

If yoii ivniit to rcceive a copy of Ihis book, let 11s knou so. plcase 

You may alzo check our b ~ g internet data base at the followinq address 

http.//www koelrr com 

The diatom section of rhis daca base offers infarrnncioii on hundreds of 

dlatom books, w ith on-line ordering, etc. You misht also subscribe to 

niontiily eleczronic iiewsletter on new botanical books, wliich is frce 

of ctiarge. This newslett~r can h~ fln~twned accordinq to your personal 

Interestz. Let US have a note, ~f OU are interested. Al1 you nrcd is 

to have an p-mail address 

Thank you and best reqards 

Koelt:.

Edited by Flont Lange - Bertalot 

Volume 01: Tmonomy Reichardt. Envin Die Diatorneen 

(Bacillariophyceae) in Ehrenbergs Matenal von Cayenne, Guayana Gaiiica 

(1843) 1995 29 Tafeh 99 Seiien -h%t einem Anhang von Regine 

Jahn Ehrenbcrg's Mmked Species on Five Mica 1995 2 pls 6 p 

pSvo Hardcover (057539) Dhf 70 00 

(ISBN 3-87479-371-8) 

Volume 02: EcoEoa-Divcrsi~-Tmonomy Enge- 

Bertalot and Ditrnar Metzeltin Indicators of Oligoirophy 800 taxa 

representative of thee ecologically distinct lake types Carbonate 

buffered - Ohgodystrophic - Wealrly buffered sofì water 1996 

2478 figures on 125 plates 3FiO p ~ Svo Hardcover (065536) 

(ISBN 3-87424-386-6) Dhi ?ZO 00 

Volume (13: Dohxmentation und Revision der von 

Georg Krasske beschnebenen Diatomeen - Taxa! Diatom Taua introduced by 

Georg PCrasske Documentaiion and Rei.isioq by Horst Lange-Bendot, 

Waus Kulbs, Thomas Lauser, hlichael NorpeI-Schempp und Martina U'dlrnann 

1996 1605 microphotographs on 71 plates Over 450 fiyres 

( 9 phototyaphic, others are h e 

- drauuigs. ori_&als af Krasske) 

in the ted 358 p gravo Hardcover (066106) Dhl 190 00 

(ISBN 3-87479-389-0) 

Volume OJ: Taxonomy I996 t00 photographic 

plat es 286 p gr8w Hardcover (06ó4 18) Dhl f 90.00 

(ISBN 3-87429-391-0) 

Volume 05: Metzeltir~D. and H Lange-Eertdot. 

Tropische Diatomeen aus Sudamenkg pt U Tropical Diatoms of South 

Arnerica, part 1 1997 Approx 150 plates QEhf and SEM- microgaphs) 

Approx 750 p gr8vo Hardcover (067792) 

(ISBN 3-874?9-394-7) 

Thrs volume is in active preparation 

Ask for our catalogues or check c our internet data base for more details,please 

Send pur ordm to: 

Koeltt Scieniífic Boob, P.O.BOX 1360, D - 61453 Koenigstein f Germany 

Fax: (+d91 6174 937240 E-Xlail: koeliz@ibm.net Phone: (+49) 6174 93720 

WH N: bttp:/lwiiw.koelktom

Proceedings of the International ~iatonÏ Symposia 

A list of in - pnnt volumes published by J. Crames or Koeltz Scientific Books 

AU available eom stock for immediate supply 

MANN,DAVíD C.p,D.):Proceedmgs of she Swenth International Diatom 

Symposium,Philadelphia 1982 Koenigstein 1981 82 pls 76 figs II,542 p 

g&vo Bound. (ISBV 3-87439-7 17-7) (000059) DM 1 65 .O0 

RICtC11D,M.mD.):Proceedings of the Eighth rnternationa! Diatom Symposium 

Paris,Aupn 27 - September 1,1954 Koeniestein 1986 I 15 phoiographic 

plates 56 tables 145 6gs Y781 p @vo Bound (ISBN 3-87429-265-7) 

(020793) DM 280 00 

ROSS,RWD.):Sixth Symposium on Recent and Fossi! Diatoms,Rudapesi 1980 

Koenigsrein 1981 92 pIates Vm,487 p glvo Bound DM210 O0 

(ISBN 3-87479- 192-8). (000086) 

SMOLA. HEIKKi WD.): Proceedings of the 10th International Diatorn Sym- 

posium, Joensuu, Finland, August 28 - September 2, 1958 199 1. numeraus 

plates & fipres. V,59? p gr8vo.Hard cover (04 1703) DM 250 00 

(ISSN 0933-0755nSBN 3-87429-3074) 

SIMONSEN, REJMER (ED.): 2nd Symposium on Recent and Eossil hhke 

Diatoms,London,September 1972 L 1973 (Nova Hednig ,Beih.45) 97 prates 

20 figs 409 p @o.Paper bd (0001 11) DM 250 00 

(ISBN 3-7682-5445-3) 

SIMONSEN, REII\fER (ED.): 3rd Symposium on Recent and Fossiil Marine 

Diatoms, Bel, September 9-1 3,1974 Proceedmgs 1975 (Nova Hedwigiq 

Beih ,533. ó4 pls. 83 6gs 364 p gdvo Paper bd (007330) DM 250.00 

(ISBN 3;7682-5453-4) 

SZvfG?;SC?~, :',SC.fEE GE.:: ?:h Fjq9riun c:: Rpro.t %?in- F&! MA~EP 

Diatoms, 1976, Oslo L 1977 (Reih Nova Hedwigi454) 101 plates. 

27 Egs 414 p. grlvo Bod (0001 12) DM 280.00 . 

Koeltz Scientific Books, P.O.BOX 1360, D - 61453 Koenigstein I Germany 

F=: (+N) 6174 937230 E-mail: koeltzGibwaa none: (+49) 6171 43720 

WU : bnp:l/ma.kwlamrn

Koeltz Scientific Books 

E-NEW 

EJecfronic NewsJeffers 

an informa tioo guide for buyers of botanical and zoologica1 books 

sent automatically at short intervalls by e -mail 

information on new ar Sarthcoming publications 

grouped in wer twen@ sections to rboose 

coven booh published in many different Innguages 

KSB Electronic NewsIetters are for the researcher. Iibranan, advanced amateur 

and an! one eEse in need of up to date uiformation on neiv publications in botany 

and zoology)'. 

Al! n.m. publications listed Iso far as pubIiched) are stocked in our warehouse for 

prompt supply Orders for books not yet published wil1 be recorded 

Our customers rnay also take advantage of OUT big data base in the internet at the 

folloumg addrecc 

http://ww.koeitz.com 

Ths data base allowc on-line search for books by author. tit!e, key words, 

geographic terms, systematic criteria, e.g. search Tor bmks on Rhodophyta.etc., 

ir offers on-luie ordering services, dowdoadmg options, a section on out of print 

bookc wanted by OW customers, and many other seIvices. 'lhis data base is 

updated regularly. Koeltz Scientific Books offers severaI decades af experience in 

selhg ( and publishing ) books In the Eel& of systernatic botany and zoology, 

floristics. mehcinal plants, flowering plants,etc. 

Koeltz Scienthc Books E-ff- are available h e of charge. 

To obtain these newsIetierc simplq- complete the Subcripiion Form overleaf 

and return it to US by mail or fan, or-email the data te koeltz@ibm.net 

Yau may also suhscribe to these newsletters in tbc correspending section in 1 

our World \Vide Web Site: http:Jiwn.koeltz.com 

l

1998 - NVKD

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?