pdf file - VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan

Gedreven door idealen
Een kwart eeuw
Vluchtelingenwerk Amsterdam
1983 - 2008

Gedreven door idealen
Een kwart eeuw
Vluchtelingenwerk Amsterdam
1983 - 2008

Voorwoord bij het zilveren jubileum van de
Stichting Vluchtelingenwerk Amsterdam (SVA)
Vijfentwintig jaar maakt SVA deel uit van de Vereniging VluchtelingenWerk Nederland, van waaruit gezamenlijk
door de lokale (en later regionale) groepen het landelijk beleid wordt bepaald en research, jurisprudentie, onderhandelingen
met politiek Den Haag en landelijke publiciteit worden ontwikkeld. Het uitvoerende werk doen de
lokale opvanggroepen. De kracht van vluchtelingenwerk ligt in de idealistische gedrevenheid van de medewerkers,
de persoonlijke benadering van vluchtelingen en het alom aanwezig zijn in de opvang- en verblijfscentra overal in
Nederland. Dat was zo in 1983 en dat is in 2008 nog steeds de dagelijkse praktijk.
Maar er is in vijfentwintig jaar ook veel veranderd. Begonnen als een vrijwilligersorganisatie groeide SVA uit tot een
professionele organisatie die dankzij de samenwerking met heel veel vrijwilligers de mensenrechten van asielzoekers
en vluchtelingen in Amsterdam boven aan de agenda wist te houden. Juist ook in perioden dat het politieke en maatschappelijke
draagvlak daarvoor soms heel klein was.
In deze jubileumpublicatie proberen we te schetsen wat dat voor het werk van de vrijwilligers en professionals heeft
betekend, hoe zij zich telkens aan wisten te passen aan veranderende omstandigheden en hoe hun creativiteit en
deskundigheid tot successen geleid hebben. Het verhaal begint met een korte beschrijving van wat er vooraf ging
aan de oprichting van SVA in 1983. Het eerste hoofdstuk is gewijd aan de beginjaren (1983-1987). Aan het eind van die
jaren wordt de regie van het asielbeleid aan de gemeenten opgedragen. Het tweede hoofdstuk beschrijft de jaren
van groei van de organisatie tot eind jaren negentig, als de landelijk overheid met restrictief asielbeleid de touwtjes
weer volledig in handen heeft en SVA net van de financiële ondergang wordt gered. In hoofdstuk 3 een schets
van de organisatie in het nieuwe millennium en de strijd om kwalitatief goede ondersteuning van asielzoekers en
vluchtelingen overeind te houden. Met een positieve ontwikkeling voor de organisatie als het college van Burgemeester
& Wethouders van de gemeente Amsterdam eind 2006 SVA aanwijst als uitvoerder en sociaal regisseur van
de maatschappelijke begeleiding tijdens het traject van aankomst tot zelfstandigheid (van A tot Z) van alle asielgerechtigde
vluchtelingen, inclusief voormalige alleenstaande minderjarige asielzoekers. Ook een happy end voor
26.000 asielzoekers die vanaf medio 2007 een beroep kunnen doen op de Pardonregeling van het nieuwe kabinet.
Die laatste ontwikkelingen en de resultaten ervan worden uitgebreid toegelicht in het SVA jaarverslag 2007, dat als
bijlage bij deze jubileumuitgave is gevoegd. De geschiedenis van SVA wordt in het vierde hoofdstuk afgesloten met
een samenvatting van de ontwikkeling van vrijwilligersorganisatie naar professionele organisatie.
Tot slot een woord van dank en oprechte bewondering voor alle bestuursleden, vrijwilligers en professionals die de
afgelopen vijfentwintig jaar met zoveel verve asielzoekers en vluchtelingen in Amsterdam hebben ondersteund, vaak
tegen de stroom in. Zilver is eigenlijk onvoldoende voor de persoonlijke inzet van al die Amsterdammers, daar hoort
beslist een gouden randje bij!
Mária van Veen,
directeur Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan

Inhoud
Wat vooraf ging
Vreemdelingen
Vluchtelingen
Vluchtelingenbeleid
1. 1983 – 1987:
De beginjaren
Cliëntbepaling
Totaalpakket
Schaarse voorzieningen
Regeling Opvang Asielzoekers (ROA)
Eerste reorganisatie
Relatie met zelforganisaties van vluchtelingen
2. 1988 – 2000:
Professionalisering en
prestatiecontracten
De Amsterdamse ROA route
Jaren van groei
Einde van de platte organisatie
Juridische en maatschappelijke ondersteuning
Huisvesting
Intensivering Nazorg
Scheiding Rijk en Gemeenten
Afbouw van de ROA regeling
Automatisering
Deskundigheidsbevordering en
training van medewerkers
Veiligheid medewerkers
Inburgering en Trajectbegeleiding
Scholing en werk
Vrouwen
Wijkvrijwilligers
Opnieuw reorganiseren
Asielzoekerscentra
4
4
4
5
7
7
8
11
12
13
13
16
18
19
20
21
23
24
24
25
25
26
26
27
28
29
29
30
31
3. 2001 – 2007:
Nieuwe vreemdelingenwet in
een nieuw millennium
Professionaliseren met behoud van idealisme
Maatschappelijke dienstverlening
Terugkeerscenario’s
Signaalfunctie
Trajectbegeleiding
Scholing en werk
Sociale activering
Projecten vluchtelingenvrouwen
Nieuwe doelgroep ouderen
Wijkvrijwilligers
Wereldpand voor zelforganisaties
4. Van vrijwilligersorganisatie
naar professionele organisatie
Bronnen
Overige literatuur
Websites
Colofon
34
35
35
36
36
37
38
39
39
40
40
41
43

Wat vooraf ging
Tot zo’n honderd jaar geleden was iedereen welkom
Werknemers, waarin onder meer regels voor gezinsher-
in Nederland. Er werd geen onderscheid gemaakt
eniging worden vastgelegd. Ook worden maatregelen
tussen mensen die hier al woonden en werkten en
genomen voor regularisatie van illegale buitenlandse
nieuwkomers. Dat verandert in 1900 als de douane
werknemers: in 1975 krijgen 15000 buitenlandse werk-
wordt ingesteld om vreemdelingen buiten de grens
nemers alsnog een verblijfsvergunning. Eind zeventiger
te houden. Op grond van de ‘Wet op het Nederlan-
jaren worden de straffen verzwaard voor werkgevers
derschap en het ingezetenschap’ (1892) was onder-
die illegalen in dienst nemen.
scheid gemaakt tussen Nederlandse staatsburgers
en ‘ingezetenen’, mensen die van elders komen maar
in Nederland verblijven. Pas jaren later wordt ‘de
Vluchtelingen
Nederlander’ nader omschreven: “een Nederlander is
geboren uit Nederlandse ouders” (1915). 1
meer dan 6000 Vietnamese bootvluchtelingen op.
In 1975 werd in het verdrag tussen Nederland en Surina-
Daarna komen er vluchtelingen bij die slachtoffer zijn
me vastgelegd dat mensen met de Surinaamse nationa-
van regionale of etnische conflicten in landen waarmee
liteit nog vijf jaar recht hadden op verblijf in Nederland
de Nederlandse regering een band heeft. Koerden uit
(arbeid, gezinshereniging en studie). In 1980 werd een
Turkije en Irak, Eritreërs en Somaliërs uit de Hoorn van
visumplicht voor Surinamers ingesteld.
Afrika en Syrisch orthodoxe christenen uit Turkije.
Begin jaren tachtig komt een grote groep Tamils die de
In 1982 vonden in Paramaribo de decembermoorden
burgeroorlog in Sri Lanka is ontvlucht naar Nederland.
plaats. Daarop volgde een stroom vluchtelingen naar
De houding ten opzichte van vluchtelingen verandert. In
Nederland. De Nederlandse regering verklaarde dat er
1956 werden de Hongaarse vluchtelingen door de hele
een soepel beleid ten aanzien van deze vluchtelingen
bevolking met open armen ontvangen. Dat gold in veel
gehanteerd zou worden.
mindere mate voor de Vietnamese bootvluchtelingen, die
veelal gezien werden als vluchteling met een economisch
motief. Slechts 20% van de bevolking zag de Tamils als
politieke vluchtelingen met recht op verblijf hier.
Vluchtelingenopvang
2
4 5
Vreemdelingen
Tot 1968 bleef het grensbeleid soepel, vreemdelingen
konden een arbeidsvergunning en verblijfsvergunning
aanvragen en met een aantal landen bestond zelfs
een wervingsovereenkomst om meer arbeiders naar
Nederland te krijgen. Wel was in 1934 de Vreemdelingenarbeidswet
aangenomen die bepaalde dat
buitenlanders hier alleen mogen verblijven als zij werk
hebben dat Nederlanders niet willen of kunnen doen.
Na de WO II nam het soort werk, waar geen Nederlander
voor te vinden was, steeds verder toe.
Eind jaren zestig – als de babyboomgeneratie de
arbeidsmarkt opgaat - slaat het regeringsbeleid om.
Er worden minder arbeidsvergunningen verleend en
buitenlanders moeten bij de Nederlandse ambassade
in hun land een machtiging tot verblijf halen voor ze
hier toegelaten worden. Het aantal arbeiders dat naar
Nederland kwam, nam nauwelijks af, wel nam het
aantal illegalen toe.
In de jaren zeventig volgt de Nota Buitenlandse
In de Vreemdelingenwet van 1967 zijn vluchtelingen
volgens artikel 15: “Vreemdelingen die afkomstig zijn
uit een land waarin zij gegronde reden hebben te
vrezen voor vervolging wegens hun godsdienstige of
politieke overtuiging of hun nationaliteit dan wel wegens
het behoren tot een bepaald ras of een bepaalde
sociale groep”. Deze omschrijving komt overeen met
artikel 1 van het Vluchtelingenverdrag van Genève 1951,
geratificeerd door Nederland in 1956. Vluchtelingen
die op grond van artikel 15 toegelaten worden krijgen
de A-status: een verblijfsvergunning voor onbepaalde
tijd. Zij hebben dezelfde rechten als Nederlanders op
arbeid, sociale zekerheid, studiebeurzen en dergelijke
en krijgen een vluchtelingenpaspoort.
In 1974 wordt de B-status toegevoegd. Vluchtelingen
kunnen ook wegens klemmende redenen van humanitaire
aard een verblijfsvergunning krijgen in Nederland.
Tot de komst van christelijke asielzoekers uit Turkije in
1976 was het aantal vluchtelingen dat naar Nederland
kwam gering. Voor die tijd waren het vooral vluchtelingen
uit Oostbloklanden en uit militaire dictaturen (Portugal,
Griekenland en Chili). Rond 1980 neemt Nederland
Vluchtelingenbeleid
In 1979 verschijnt de eerste nota Vluchtelingenbeleid
van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
Vanaf 1 januari 1982 werd de eerste opvang en introductie
van vluchtelingen een taak van de gemeenten.
Voor iedere asielzoekende die een verblijfsvergunning
krijgt, ontvangt de gemeente f. 5000. Asielzoekers of
vluchtelingen zelf hebben recht op een bijstandsuitkering.
VluchtelingenWerk Nederland (VVN) kreeg een
adviserende, voorlichtende en consultatieve taak ten
behoeve van gemeenten, instellingen en vrijwilligersgroepen.
De feitelijke uitvoering van de opvang en
begeleiding van vluchtelingen werd toevertrouwd aan
de plaatselijke of regionale opvanggroepen.
Tot 1983 huisden er twee opvanggroepen op de Kloveniersburgwal
95 in Amsterdam. Kloof I zat op de eerste
verdieping en kwam voort uit kerkelijke organisaties.
Kloof II op de tweede verdieping was een werkgroep
van VluchtelingenWerk Nederland. Beide vrijwilligersgroepen
boden asielzoekers juridisch advies rond de
asielaanvraag en ondersteuning bij het vinden van
(tijdelijk) onderdak en bij het aanvragen van een
uitkering.
1 Doesschate, J.W. ten, Asielbeleid en Belangen,
Het Nederlandse toelatingsbeleid ten aanzien van vluchtelingen
in de jaren 1968-1982, Uitgeverij Verloren, 1993,
ISBN 9065503730
2 Bron: Lans, J. v.d en Vuijsjes, H.,
Lage landen, hoge sprongen, Nederland in de twintigste
eeuw, Inmerc, Wormer, 2003, ISBN-13: 9789066111097

Kloveniersburgwal 95
1
De beginjaren:
1983 – 1987
Op 27 juli 1983 werd de Stichting Vluchtelingenwerk
Amsterdam (SVA) officieel opgericht.
De twee Amsterdamse opvanggroepen vormen
samen de nieuwe stichting. Een rechtspersoon was
noodzakelijk om een zelfstandige subsidierelatie aan
te gaan met de gemeente Amsterdam. Maar: “De
beide opvanggroepen zijn niet omgevormd tot een
groot team omdat de aard van het vluchtelingenwerk
kleine werkeenheden vereist.” 3 Er blijven dus twee
groepen vrijwilligers, Team I en Team II, die naast
elkaar dezelfde diensten verlenen.
De vrijwilligers hebben een bepalende stem in het
beleid. De bestuursvergaderingen worden bijgewoond
door vertegenwoordigers van de teams. In het
najaar van het oprichtingsjaar wordt een adviesraad
benoemd. Deze raad is een afspiegeling van de beide
teams en kan het bestuur gevraagd en ongevraagd
adviseren.
In 1983 hanteert de Nederlandse overheid als uitgangspunt
dat het verblijf van asielzoekers in Nederland
een tijdelijk karakter moet hebben. Om die
reden zijn er voor de vestiging van asielzoekers noch
in Amsterdam noch in de rest van Nederland voorzieningen
getroffen.
Na de asielaanvraag bevindt de asielzoeker zich
in een gedoogsituatie. Vaak is daar een wekelijkse
meldplicht bij de Vreemdelingendienst aan verbonden,
maar geen recht op huisvesting, werk of onderwijs.
3 Jaarverslag SVA 1983
Cliëntbepaling
De SVA teams verzorgen de hele opvang, begeleiding
en introductie in de Amsterdamse samenleving. Daarvoor
moet de vluchteling wel geaccepteerd worden als
cliënt. Nagegaan wordt of er een gegronde reden is om
vervolging in het land van herkomst te vrezen wegens
politieke of godsdienstige overtuiging, nationaliteit,
ras of sociale groep. Deze cliëntbepaling vindt aanvankelijk
plaats binnen de teams. Na een uitgebreide
intake wordt een verslag gemaakt dat door alle teamleden
wordt gelezen. Vervolgens wordt er gestemd of
de betreffende vluchteling al dan niet ondersteund
wordt door SVA. Deze verantwoordelijkheid is zwaar
voor de teams. Team I experimenteert met iets lossere
regels: wanneer een grote minderheid voor aanname is,
mag één van de voorstemmers toch de begeleiding op
zich nemen. Het experiment blijkt geen succes.
Er is veel discussie over de cliëntbepaling. Wat is de
definitie van ‘politieke vluchteling’ en wat moet worden
verstaan onder ‘vrees voor vervolging’? In deze
pre-internet periode is het vaak moeilijk om actuele
informatie over een bepaald land te vinden. Belangengroepen,
vliegmaatschappijen, havenpolitie, journalisten
en missionarissen worden gebruikt als informatiebronnen.
Uiteraard kost dit speurwerk behoorlijk veel
tijd.
“Groot voordeel van de cliëntbepaling was dat het hele
team op de hoogte was van de achtergrond van cliënten.
Als een cliënt geaccepteerd was, dan gingen we er ook
helemaal voor. We stuurden zelfs elke keer een brief naar
het Ministerie van Justitie als we een cliënt geaccepteerd
hadden. Natuurlijk bepaalde SVA niet of iemand vergunningsgerechtigd
was, maar het zegt veel over de goede
relatie die we met het ministerie hadden. Soms kwam
7

Als een vluchteling na intake en cliëntbepaling geaccepteerd
werd, zorgde SVA voor tijdelijke huisvesting,
geldelijke steun voor de eerste dagen en zo nodig
medische bijstand.
Onder de begeleiding viel verder:
Juridische begeleiding: invullen van formulieren en het
aannemelijk maken van het ‘verhaal’ door middel van
bewijsstukken. De juridische begeleiding stopte als na
een negatieve beschikking een verzoek tot herziening
werd gedaan door een advocaat. Het duurde soms drie
jaar voor een beschikking werd afgegeven.
Materiële begeleiding, hieronder vielen: informeren
over uitkeringen, studeren en sociale verzekeringen.
Bemiddelen bij huisvesting, werk en taalschool. In
tijdelijke huisvesting kon in 1983 nog redelijk worden
voorzien. Eerst in een jeugdhotel en daarna in ABWgefinancierde
pensions.
Maatschappelijke begeleiding: hiervoor waren aanvankelijk
weinig mogelijkheden behalve vrijwilligerswerk
of een cursus volgen. Werken mocht niet en taalproblemen
maakten het moeilijk om te participeren.
Introductie: deze begeleiding was gericht op het zo
snel mogelijk zelfstandig functioneren in de Nederlandse
samenleving.
“De ervaringen met de Vreemdelingendienst zijn verschillend.
Er lopen mensen rond die zeker moeite doen voor de
vluchteling. Toch is het bedroevend te moeten zeggen dat
Eind 1983 geeft de gemeente Amsterdam groen licht
voor de aanstelling van twee coördinatoren. Op 1 januari
1984 stelt SVA de eerste betaalde medewerkster
aan: Joke Genet, coördinator van Team I. Een maand
later volgt de aanstelling van Ada Buizer als coördinator
van Team II.
Doorgelaten maar officieel geweigerd
Vanaf september 1983 arriveren 25 Iraniërs in groepjes
op Schiphol. Via de verkorte Schipholprocedure volgt
een negatief besluit: de Iraniërs moeten terug naar
Turkije, het eerste land waar ze doorheen gereisd
zijn om asiel aan te vragen. Turkije ziet echter geen
verplichting om vluchtelingen uit Aziatische landen op
te nemen. Gevreesd wordt daarom dat de Iraniërs door
Turkije teruggestuurd zullen worden naar Iran. Uiteindelijk
lukt het via herzieningsverzoeken van advocaten
de uitzetting tegen te houden. De Iraniërs worden
aan SVA overgedragen onder de conditie dat “ze zijn
doorgelaten, maar officieel geweigerd om zich binnen
onze landsgrenzen op te houden”.
Door inzet van de SVA medewerkers kregen alle
Tabel top 10 cliënten SVA 1984
8 ook iemand van het ministerie bij ons op kantoor voor
er ook veel slechte ervaringen zijn. Onaardig behande-
Iraniërs in januari 1984 toch een verblijfsvergunning.
9
nader gehoor van een cliënt. Wij regelden dat dan wel
len, eindeloos laten wachten en het geven van verkeerde
SVA haalde VWN, Amnesty, een advocaat en de media
even.”
inlichtingen komen nog te vaak voor. Van vluchtelingen
erbij. Dat werkte! Na een paar maanden onderduiken
Iran 37
Albert Reedijk, juridisch consulent, 2008
die er alleen heen gegaan zijn, horen wij maar al te vaak
werden de vluchtelingen hier erkend. Deze nieuwe
dat wordt verteld dat zij geen kans maken, dat zij worden
aanpak vormde een doorbraak: door intensief boven
Turkije 17
uitgelachen of met een vloek en een zucht worden
op de zaak te blijven zitten en samen te werken met
Totaalpakket
geholpen.”
andere organisaties en de media erbij te betrekken,
Sri Lanka 9
SVA Vrijwilliger, 1983
was het asielbeleid binnen een paar maanden volledig
Het eerste jaar begeleidde het eerste team 191 cliënten
omgedraaid.
Afghanistan 5
en het tweede 222. Totaal had SVA 413 cliënten.
De Iraanse vluchtelingen, die in deze eerste jaren de
grootste groep cliënten vormen, zijn veelal
Indonesië 5
politiek georiënteerde Mujaheddin of Vejaheddin
e Khalq. Ook uit Turkije komen veel vluchtelingen:
Chili 3
christenen en mensen uit vakbondskringen en links
progressieve bewegingen.
Eritrea 2
Irak 2
Pakistan 2
Een groeiende groep Indonesische vluchtelingen komt
naar Nederland. In de tijd van het Soekarno-bewind
zijn veel mensen uit Indonesië een studie gaan volgen
in de landen die behoren tot het Oostblok. Door de
komst van het regime Soeharto kunnen deze mensen
niet terugkeren naar Indonesië. Ook politieke ontwikkelingen
in de gastlanden hebben er voor gezorgd dat
sommige cliënten daar niet langer kunnen blijven. Het
gekoloniseerde verleden van Indonesië is een van de
redenen waarom nu in Nederland politiek asiel wordt
aangevraagd. Er komen ook vluchtelingen uit Pakistan
die echter teruggestuurd worden omdat de situatie in
dat land veilig zou zijn voor de betreffende mensen.

Tabel top 10 cliënten SVA 1986
Schaarse voorzieningen
“Het aantonen van de onveilige situatie in de landen van
herkomst werd steeds belangrijker. In 1985 werd een
groep Pakistanen teruggestuurd. Ons onderzoek toonde
Iran 33
Door het toenemend aantal asielzoekers raken de
echter aan dat deze mensen in erbarmelijke omstandig-
schaarse voorzieningen uitgeput. Er verbetert weinig
heden ergens in een kelder gevangen werden gehouden.
Turkije 33
aan de marginale positie na asielaanvraag: vluchtelingen
Naar aanleiding daarvan gaf een rechter het Ministerie
hebben geen recht op huisvesting, werk of onderwijs
van Justitie opdracht om de mensen terug te halen naar
Indonesië 18
(zelfs niet in de Nederlandse taal).
Nederland. Dat gebeurde inderdaad. De Nederlandse
Na de asielaanvraag probeert SVA woonruimte te
ambassade in Pakistan wist deze mensen uit de gevange-
Chili 9
vinden in een goedkoop pension of in jeugdhotels. De
nis te krijgen en zette hen direct daarna op een vliegtuig
mogelijkheden om door te stromen naar een permanen-
naar Nederland. In hun gevangeniskloffie, uitgehongerd
Pakistan 9
tere huisvesting worden steeds kleiner. In 1986 stelt de
en volkomen vervuild kwamen de Pakistanen aan op
Woningstichting Amsterdam als regel voor asielzoekers
Schiphol, waar SVA hen opwachtte.”
Afghanistan 6
dat men tenminste zes maanden in Amsterdam moet
Albert Reedijk, juridisch consulent, 2008
wonen om te kunnen inschrijven. Daarna kan het nog
Irak 5
anderhalf jaar duren voordat woonruimte beschikbaar is.
Op Schiphol was SVA inmiddels een goede bekende
geworden. De medewerkers konden de transitruimte
Libanon 5
Naast de individuele juridische en maatschappelijke be-
vrij in en uit lopen. Als een groep vluchtelingen argeleiding
biedt SVA ook sociaal cultureel werk. Er werriveerde
werd even naar hun achtergrond gekeken en
Polen 5
den thema-avonden georganiseerd over bijvoorbeeld
als er geen directe problemen waren, werd er tegen de
huisvesting of met de Sociale Dienst, maar daar kwamen
SVA medewerkers gezegd: “Neem ze maar mee.”
weinig mensen op af. Alleen als de Iraanse cabaretgroep
De asielzoekers werden vervolgens ondergebracht
optrad rond het onderwerp “Hoe gek zit Nederland in
in pensions, studentenflats, bij particulieren en later
Bijzondere groepen in 1986 zijn de Koerden uit Irak
elkaar” liep het storm. Informatie en voorlichting wilden
vooral in de Bijlmer, toen daar veel woningen leeg
en de zigeuners uit Polen die naar Nederland ko-
de cliënten liever in een individueel gesprek met een
stonden. Omdat asielzoekers recht hadden op een
men. Begin 1986 komen veel alleenstaande Eritrese
van de medewerkers.
bijstandsuitkering was de huur aanvankelijk geen
vrouwen met kinderen voor een intake, waarvan een
In 1986 werd daarom meerdere dagen per week een
probleem.
groot aantal hoogzwanger is. In samenwerking met de
inloopspreekuur ingesteld voor asielzoekers die niet
VVN, de Kruispost en een aantal ziekenhuizen wordt
door de cliëntbepaling waren gekomen of nog op de
In 1984 en 1985 vluchten drieduizend Tamils naar
een speciale voorziening getroffen in verband met de
wachtlijst stonden en dat zat altijd vol.
Nederland wegens de burgeroorlog in Sri Lanka. Voor
bevallingen.
de regering is dit aanleiding om een aparte regeling
in het leven te roepen: de Regeling Verzorgd Verblijf
In 1986 waren er 43 vrouwen onder de totaal 447
cliënten van SVA.
Ook start een afdeling “Nazorg”. Cliënten die na
2
Tamils, ook wel genoemd de Bed - Bad - Brood regeling. Het jaar daarop worden door SVA voor het eerst acti-
De Tamils hebben geen recht op een bijstandsuitkering, viteiten georganiseerd voor vrouwelijke vluchtelingen.
maar krijgen onderdak en maaltijden en een ‘zakgeld’
Onder andere een VOS-cursus (Vrouwen Oriënteren
van f.14,50 per week.
zich in de Samenleving) en voorlichtingsbijeenkomsten.
1 10 11
/2 jaar begeleiding nog hulpvragen hebben, kunnen
daarvoor terecht bij deze nieuwe afdeling. Nieuw is ook
dat in het bemiddelingsplan een actievere rol
voor SVA wordt opgenomen om vluchtelingen aan
een baan te helpen.

Regeling Opvang Asielzoekers (ROA)
In 1986 komt het Ministerie van WVC met het Voorstel
Regeling Opvang Asielzoekers. Het aantal asielzoekers
groeit en “de Nederlandse voorziening zou niet
zodanig opgezet moeten worden, dat deze zelve een
argument zou zijn om voor het indienen van een asielverzoek
Nederland te kiezen”, aldus het ministerie.
De ROA was ook bedoeld om een landelijk coherent
beleid ten aanzien van asielzoekers te ontwikkelen, dat
tot dan toe ontbrak. Met een verkorte asielprocedure
worden kansrijke en kansloze asielzoekers zo snel
mogelijk gescheiden. Dat gebeurt onder andere in
het Schiphol-Oost ‘Hotel’ met gesloten opvang voor
veertig mensen.
Wat SVA al vreesde blijkt werkelijkheid: volgens de
ROA-regeling gaat de Bed-Bad-Brood regeling voor
iedere asielzoeker gelden. In plaats van een bijstandsuitkering
wordt een toelage voor levensonderhoud verstrekt.
Plus opvang in een ‘grotere’ voorziening, waarna
uitplaatsing volgt naar Asielzoekerscentra in verschillende
gemeenten De gemeenten worden verantwoordelijk
voor huisvesting en sociaal-culturele activiteiten.
De rol van vluchtelingenwerk werd bij het instellen van
deze regeling overigens vrijwel genegeerd.
VluchtelingenWerk Nederland (VWN) reageert met
een groot aantal suggesties voor verbetering van het
door de minister voorgestelde opvangmodel. “De rijksoverheid
dient zich te beperken tot haar voorwaardenscheppende
taak. De lokale overheid en het particulier
initiatief vragen de verantwoordelijkheid voor de
opvang en begeleiding.” aldus VVN in 1986
Tabel top 10 cliënten SVA 1987
Iran
Ethiopië 43
Eritrea 38
Turkije 24
Ghana 14
Suriname 14
Bangladesh 13
Afghanistan 12
Egypte 9
Somalië 9
Vanaf 1987 neemt het aantal cliënten uit Ethiopië en
Eritrea toe. Nieuwe cliënten zijn: Sikhs uit India, jongeren
uit Nigeria en Liberia en christenen uit Egypte.
Verder is er een toename van cliënten uit Ghana,
Bangladesh en Afghanistan.
Eerste reorganisatie
SVA was de eerste vier jaar een echte vrijwilligersorganisatie
waar twintig onbetaalde medewerkers
zich minimaal 20 uur per week inzetten voor het
vluchtelingenwerk. Dat verandert als per 1 november
1987 de ROA in werking treedt. In Amsterdam
vallen 1900 asielzoekers onder de ROA. De gemeente
ontwikkelt een opvangplan waarin SVA de
taak krijgt de juridische, maatschappelijke en psychosociale
begeleiding te verzorgen. Hierdoor kan
SVA meer betaald personeel aantrekken en moet
bovendien nieuwe huisvesting worden gezocht.
Maar het betekent ook aanpassing van de werkwijze
aan de nieuwe omstandigheden. Die werkwijze
veranderde de eerste jaren nauwelijks. De twee
teams, ook wel Kloof I en Kloof II genoemd naar
de huisvesting aan de Kloverniersburgwal, functioneerden
onafhankelijk van elkaar. Pas in het derde
jaar werd voor het eerst gezamenlijk opgetreden bij
het inwerken van vrijwilligers voor zowel Team I als
Team II.
Door de komst van de ROA worden de twee teams
opgeheven en er worden er vier secties geformeerd
naar werksoort:
- Sectie Spreekuur
- Sectie Juridische, maatschappelijke en
psychosociale begeleiding
- Sectie Sociaal Cultureel werk
- Sectie Nazorg
Ook het bestuur van SVA ondergaat in 1987 verandering.
Bestuursleden van het eerste uur Marianne
Struik, voorzitter en Tamara Pos treden af. Secretaris
Gerrit Jolink neemt het voorzittersschap op zich
en er treden vier nieuwe bestuursleden toe.
Relatie met zelforganisaties van
vluchtelingen
12 13
82
Het zijn met name de Iraanse, Turks Koerdische
en Eritrese organisaties waarmee SVA de eerste
jaren contacten onderhoudt. In 1986 is met een
van de Eritrese organisaties samengewerkt rond
de organisatie van een culturele avond en aan
een Iraanse vrouwenorganisatie is ondersteuning
verleend bij een subsidieaanvraag voor een 8-maart
bijeenkomst. Met de Turks Koerdische vereniging
zijn een paar discussiebijeenkomsten georganiseerd
om helder te krijgen welke positie SVA inneemt
ten opzichte van asielzoekers en vluchtelingen, wat
haar taak precies is en wat vluchtelingen en zelforganisaties
van SVA kunnen verwachten.
In 1986 krijgen vluchtelingafgevaardigden ook een
stem in de pasopgerichte Adviesraad Minderheden
van de gemeente Amsterdam.
In 1987 besluit SVA om zelforganisaties van vluchtelingen
te stimuleren en actief te ondersteunen
“teneinde gezamenlijk de problemen van vluchtelingen
te kunnen aanpakken.”

14 15
Prinsengracht 547 Vechtstraat 92 Prinsengracht 581-583
(Cristofori)
Nieuwe Looiersdwarsstraat 9

2 Professionalisering
en prestatiecontracten:
1988-2000
16 In 1988 vindt er een omslag plaats binnen SVA. Tot
‘Geplande ROA-Route’
Alle betaalde krachten zijn parttime in dienst, de
Grootste groepen ROA asielzoekers
17
op dat moment bepaalden bestuur en vrijwilligers
van een asielzoeker in 1988
meeste werken net als de vrijwilligers 20 uur per week. in Amsterdam per 1 januari 1988
via de cliëntbepaling of een vluchteling ondersteund
Uitgangspunt is dat betaalde en onbetaalde krachten
werd omdat deze gegronde redenen had om in
binnen SVA dezelfde taken en verantwoordelijkheden
India 600
eigen land vervolging te vrezen wegens godsdien-
hebben op het terrein van de hulpverlening.
stige of politieke overtuiging, nationaliteit, ras of
SVA Vechtstraat verwijst door
Bangladesh 600
het behoren tot een bepaalde sociale groep. Met de
naar Vreemdelingendienst
De nieuwe taken betekenen ook verhuizing.
komst van de Regeling Opvang Asielzoekers (ROA)
Eerst heel SVA van de Kloveniersburgwal naar de
Ghana 600
verdwijnt de eigen cliëntbepaling en is er een be-
Prinsengracht en later een deel van de medewerkers
geleidingsplicht voor alle asielzoekers die door de
Vreemdelingendienst verwijst door
naar de Vechtstraat voor begeleiding van de ROA-
Suriname 110
gemeente worden doorverwezen. Het budget stijgt
naar Sociale Dienst (GSD)
asielzoekers die daar opgevangen worden.
van 3,6 naar 8,9 ton (in guldens) en er worden negen
Iran 60
nieuwe betaalde krachten aangesteld. Het jaarver-
Tot 1988 beperkte SVA het aantal cliënten tot zo’n
slag 1988 vermeldt dat door de komst van bezoldigde
GSD verwijst door naar AZC
zevenhonderd. In het kader van de ROA moet Amster-
Zaïre 60
medewerkers de vrijwilligers niet minder belangrijk
ergens in het land
dam echter 1360 plaatsen beschikbaar stellen voor de
worden. “De vrijwilliger medewerkers blijven de kern
(onderdak, voedsel + f. 20 zakgeld per week
opvang van asielzoekers. Het aantal asielzoekers in
Ethiopië/Eritrea 60
van SVA uitmaken.”
+ f. 150 kleedgeld per kwartaal
Amsterdam was overigens bijna het dubbele: 2200.
Maar de omslag van vrijwilligersorganisatie naar
De ROA leidde behalve tot uitbreiding van het aantal
professionele organisatie is in gang gezet.
cliënten ook tot een uitbreiding van de hulpverlening.
Na 9 weken AZC verwijzing naar
Na een intakegesprek kreeg iedere asielzoeker een
In de loop van 1988 raken echter veel van de al in
ROA-gemeente
‘basispakket’ en individueel gerichte maatschappelijke
Amsterdam wonende asielzoekers uitgeprocedeerd.
begeleiding aangeboden.
Uitgeprocedeerden komen niet meer in aanmerking
voor de ROA-plaatsen en moeten door SVA worden
Terug bij SVA kantoor Vechtstraat:
geadviseerd over uitreizen of worden doorverwezen
inschrijving in Amsterdam
naar andere organisaties. Bovendien zijn de 1360 in
Amsterdam geplande ROA-plaatsen in 1988 nog niet
beschikbaar, waardoor AZC’s niet doorverwijzen.
Basispakket waaronder huisvesting +
Resultaat is dat aan het eind van het jaar het aantal
maatschappelijke begeleiding
asielzoekers in Amsterdam is gedaald naar duizend.
Voor SVA betekent dit dat er binnen een jaar na de
budgetverhoging alweer bezuinigd moet worden.

De Amsterdamse ROA-route
De ROA-route wordt begeleid door de zogenaamde
‘Bureaudienst’ van SVA in de Vechtstraat.
Daarnaast is er drie ochtenden inloopspreekuur op de
Prinsengracht. Vanuit die locatie worden ook de maatschappelijke
begeleiding en juridische ondersteuning
gegeven: in 1988 aan 650 vluchtelingen. Rond huisvesting
zijn er veel hulpvragen maar de lange asielprocedures
veroorzaken ook veel vraag naar psychosociale
begeleiding.
Nieuw in 1988 is de sectie Scholing en Werk in samenwerking
met het arbeidsbureau. Er wordt een breed
scala groepsactiviteiten georganiseerd gericht op participatie
in de Amsterdamse samenleving. Ook wordt
een coördinator “bijzondere projecten” aangesteld. Zij
pakt zaken aan die eerder vanwege de werkdruk niet
of onvoldoende werden uitgevoerd zoals een inwerkprogramma
voor nieuwe medewerkers, contacten met
en ondersteuning van zelforganisaties, activiteiten
voor vrouwelijke asielzoekers en vluchtelingen en
het stimuleren van deskundigheidsbevordering van
medewerkers.
Opvangplan ROA
gemeente Amsterdam 1988
Uitplaatsing naar 300 ROA woningen
verspreid over de stad door HVO
Juridische, maatschappelijke en
psychosociale begeleiding door SVA
Persoonlijke toelage:
Per individu: f. 445
Eenoudergezin:
f. 610 + kinderbijslag
Echtpaar: f. 800
Echtpaar met kinderen:
f. 800 + kinderbijslag
Allen plus ziekenfonds en WA-verzekering.
Jaren van groei
18 In 1990 wordt de uitvoeringsovereenkomst bij het
Schengen akkoord getekend door Frankrijk, België,
19
Eind jaren tachtig en begin jaren negentig blijft SVA
Luxemburg, Bondsrepubliek Duitsland en Nederland.
een groeiende organisatie. Begin jaren negentig stijgt
Persoonsgegevens van asielzoekers worden geregis-
het budget boven de anderhalf miljoen gulden.
treerd in een centraal systeem. Wordt een asielzoeker
Tussenvoorziening Vechtstraat
in een van de landen afgewezen dan maakt hij of zij
(70 tijdelijke opvangplaatsen)
geen kans bij een volgende aanvraag in een van de
andere landen die de overeenkomst tekenden. Spanje,
Italië en Portugal sluiten zich later ook aan.
Totaal lasten in guldens (x 100.000)
15
10
5
0
1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991
Het aantal mensen dat jaarlijks een asielverzoek
indient, stijgt landelijk van 8000 in 1988 naar 21000 in
1991. Bijna de helft van die asielaanvragen komen van
vluchtelingen uit voormalig Joegoslavië (5607) en uit
Somalië (4246). In Amsterdam wonen dan ongeveer
1370 asielzoekers, waarvan iets minder dan de helft
vrouwen en kinderen onder de 16 jaar. Daarnaast
wonen er 1400 vluchtelingen met een A-status en een
geschat aantal van 2000 personen met een VTV status
in Amsterdam.
De regering neemt zich voor binnen 30 dagen te
besluiten of een asielverzoek in behandeling wordt
genomen of niet. Voorstel is om asielzoekers die ongegrond
verklaard worden voor de resterende duur van
hun verblijf in Nederland op te nemen in een gesloten
‘Kort Verblijfscentrum’. Dit plan haalt het in 1991 niet in
de Tweede Kamer. Wel wordt detentie met het oog op
uitzetting van asielzoekers mogelijk.
Voor Vluchtelingenwerk is hiermee een grens overschreden:
een asielverzoek kan leiden tot detentie en
dat is in strijd met het recht van iedereen om asiel aan
te vragen in Nederland.
Jarenlang vecht SVA voor sluiting van het Grenshospitium
op Schiphol dat in april 1992 werd geopend. Tot
in de rechtzaal toe wordt betoogd dat detentie van
asielzoekers niet past in een fatsoenlijke samenleving.
Na drie jaar heeft dat succes: het Grenshospitium
wordt per 30 maart 1995 gesloten. Voor SVA betekent
dit ook het afscheid van alle vrijwilligers die zich met
de rechtsbescherming van de mensen in het Grenshospitium
bezighielden.

Hulpvragen worden ook steeds diverser. Een nieuwe
hulpvraag in 1991 volgt uit de eisen die banken stellen
aangaande de legitimatie bij het openen van een bankrekening.
Deze eisen zijn zodanig verscherpt dat geen
enkele asielzoeker hieraan kan voldoen. Onderhandelingen
van Vluchtelingenwerk met de Postbank en de
Nederlandse Vereniging van Banken leveren niets op.
“De vrijwilligersorganisatie uit 1983 is inmiddels geëvolueerd
naar een (semi)professionele organisatie. De
ontwikkeling van het management heeft daarbij geen
gelijke tred gehouden.” Dat is de conclusie die in 1991
leidde tot de aanstelling van de eerste directeur Thomas
Hessels. Tot op dat moment was het bestuur sterk
directief en was er geen sprake van een hiërarchie in
de besluitvorming op uitvoerend niveau.
Er komen drie afdelingen met ieder een eigen afdelingshoofd:
1. Dienstverlening: Spreekuur en begeleiding
op juridisch, maatschappelijk en psychosociaal
gebied
2. Voorlichting: Introductie, voorlichting,
zelforganisaties, publiciteit, documentatie
3. Integratie: Scholing, werkgelegenheid,
herhuisvesting, onderwijs
Ondersteunende taken (administratie, financiën, personeelsbeleid,
receptie) vallen onder verantwoordelijkheid
van de directeur.
De drie afdelingshoofden vormen samen met de stafmedewerker
en de directeur de staf.
In mei 1992 verhuizen alle SVA medewerkers naar het
nieuwe kantoor aan de Nieuwe Looiersdwarsstraat 9
waar zowel met de 1600 asielzoekers als met de 900
vluchtelingen regelmatig contact is. Binnen SVA leeft
dan nog de verwachting dat een aantal taakvelden zich
op zeer korte termijn ingrijpend zal wijzigen en dat de
gemeente het aantal opvangplaatsen voor asielzoekers
zal verhogen van 2 naar 3 promille. Die verwachting is
niet uitgekomen.
Medezeggenschap
Noodfonds
20 Een ander regeringsvoorstel in 1991 betreft het gedo-
Vier maanden na zijn aanstelling presenteert de
21
gen van uitgeprocedeerden die niet uitgezet kunnen
nieuwe directeur een reorganisatienota onder de titel
worden gezien de onveilige situatie in het land of de
“Een nieuw gezicht voor de SVA”, met als uitgangspunt
Op 1 maart 1989 begint de Medezeggenschapsraad
Voor klanten van SVA die (tijdelijk) in acute financiële
regio van herkomst. Deze vluchtelingen kunnen maxi-
een betere klantgerichtheid naar zowel cliënten als
(MR) haar werkzaamheden. Doel is de betrokkenheid
nood verkeren is een klein noodfonds opgericht. Dit
maal drie jaar in Nederland blijven, mits zij afzien van
subsidiegevers en externe relaties. “Zij dienen er op te
van het personeel bij de besluitvorming te vergroten.
fonds wordt gevoed uit donaties van de Hervormde
verdere juridische procedures rond het asielverzoek.
kunnen vertrouwen dat Vluchtelingenwerk Amster-
De MR richt zich vooral op de werkomstandigheden,
Diaconie en particulieren. Het fonds is als intern fonds
Als de situatie in het land in positieve zin verandert, is
dam zich optimaal van haar taak kwijt om de belangen
de vrijwilligersvergoeding en de huisvesting, maar
van SVA begonnen en is zich in 1999 meer gaan verzelf-
men alsnog uitzetbaar. Is dat binnen de drie jaar niet
van vluchtelingen en asielzoekers in Amsterdam te
adviseert ook over de begroting en de voortgang van
standigen.
het geval, dan wordt een gewone verblijfsvergunning
behartigen”, aldus het reorganisatieplan.
de ROA. Tot 1996 blijft deze MR met betaalde en onbe- De aanvragen worden behandeld door een commissie,
verstrekt. Deze ‘gedoogden’ krijgen wel mogelijkheden
taalde medewerkers bestaan.
die hierbij strikte criteria aanlegt.
om te integreren en de voorzieningen op het gebied
In 1995 valt het besluit om qua medezeggenschap
Het fonds behandelt aanvragen voor reiskosten naar
van scholing en werk worden gefaseerd en beperkt
onderscheid te maken tussen betaalde en onbetaalde
een advocaat of telefoonkosten naar familie in het
open gesteld.
medewerkers door het instellen van zowel een Onder-
buitenland. Het fonds biedt ook hulp aan uitgeprocenemingsraad
(OR) als een Vrijwilligersraad (VR). In
deerden als SVA van mening is dat er op korte termijn
1997 worden drie OR-leden en vijf VR-leden geïnstal-
mogelijkheden zijn voor legaal verblijf. Vanaf 2000
Eind van de platte organisatie
leerd.
wordt samengewerkt met ASKV en WOU die zich gebundeld
hebben in de Werkgroep Perspectief Asielzoe-
Het takenpakket van SVA breidt steeds verder uit en
kers (WPA). Binnen dit samenwerkingsverband treedt
het aantal betaalde medewerkers groeit.
het bestuur van de Stichting Noodfonds Vluchtelingen
Amsterdam als penningmeester op.
Juridische en maatschappelijk
ondersteuning
Vanaf de start van SVA kunnen asielzoekers en vluchtelingen
een beroep doen op juridische ondersteuning.
De medewerkers bieden advies en ondersteuning bij
alle fasen van de asielprocedure: het voorbereiden van
een asielaanvraag, bij afwijzing van een asielverzoek of
bij de aanvraag voor gezinshereniging. De juridische
afdeling ondersteunt de spreekuren op het kantoor
van SVA en in de Asielzoekerscentra.
Ruim de helft van de hulpvragen via de spreekuren
betreft maatschappelijke begeleiding. Financiële
problemen van asielzoekers en VVTV-ers vormen de
hoofdmoot. Het bedrag van f. 445 per maand dat in
1987 is vastgesteld, is acht jaar daarna nog steeds hetzelfde.
VVTV-ers ontvangen zelfs f. 35 minder. In 1995
weigeren een aantal stadsdelen de tegemoetkoming
van f. 150 in lesgeld en leermiddelen voor VVTV-ers bij
te dragen (nieuwkomers met een A- of een C-status
kregen wel alle kosten vergoed door de Sociale Dienst).
Dankzij onderhandelingen van SVA ontvangen de
VVTV-ers toch een studietoelage via het Bureau
Nieuwkomers (INKA).

Tijdelijke
22 Vanaf 1994 is het Centraal Orgaan opvang asielzoekers
Eind 1999 komt het boek ‘Abdul en alle Anderen’ uit
ning en komt een aantal weken later nog eens kijken
23
COA
Nood
(COA) verantwoordelijk voor de noodopvang. In Amster-
geschreven door Andrew McCormick, een van de
hoe het gaat. Deze snelle driedaagse verhuisprocedure
Voorziening
dam maakt het COA afspraken met een wisselend aantal
vrijwillige medewerkers van het spreekuur. Aan de
zal later opgerekt worden naar een week of vier.
hoteleigenaren over die opvang. De spreekuren in de
presentatie van dit boek is een symposium gekoppeld
In 1997 bemiddelt SVA ruim vijfhonderd mensen van
‘hotels’ verzorgen onbetaalde SVA-medewerkers. Vrijwel
over de uitbreiding van het aantal asielzoekerscentra,
een AZC naar een woning in Amsterdam. Dat jaar wer-
alle bewoners van de hotels bezoeken de spreekuren om
de nieuwe Vreemdelingenwet en de toegenomen
den daarnaast nog bijna vierhonderd mensen uit de
over de voortgang van de asielprocedure te praten. In 1995
problematiek van de uitgeprocedeerden.
decentrale opvang begeleid naar een woning. Omdat
Aanmeld-
woont zo’n 70% al langer dan 18 maanden in een hotel.
deze laatste vluchtelingen al een tijd in Amsterdam
IND centrum
woonden, hadden zij over het algemeen minder voor-
Ook als iemand uitgeprocedeerd raakt, kan hij of zij op
Huisvesting
lichting en begeleiding nodig dan de mensen die uit
ondersteuning rekenen. Uitgeprocedeerd raken kan - ook
een AZC elders kwamen.
voor een gezin - betekenen dat ineens het recht op voor-
Als een status wordt toegekend, heeft een vluchteling
Eind 1997 start SVA in samenwerking met HVO een
zieningen wegvalt, er geen inkomsten meer zijn en huis-
recht op huisvesting. Doorstroming vanuit de ROA-wo- huisvestingsproject voor jongeren tussen 18 en 23 jaar.
uitzetting volgt. De SVA medewerkers onderzoeken samen
ningen blijkt gezien het woningtekort in Amsterdam
De jongeren worden begeleid bij zelfstandige huisves-
AZC
met andere organisaties welke mogelijkheden er nog zijn.
zeer problematisch. In 1992 verblijven driehonderd
ting in groepjes van drie of vier personen.
COA Oriëntatie &
Kan een nieuwe procedure gestart worden in Nederland,
erkende vluchtelingen noodgedwongen in een ROA-
Inburgering
is doormigratie mogelijk of kan begeleiding geboden
woning (20% van de totale ROA-opvangcapaciteit).
Op verzoek van het COA startte SVA in 1998 taallessen
worden bij terugkeer naar de eigen regio (in samenwer-
In de ROA periode bemiddelde het huisvestingsteam
in de AZC’s. Inkoop van taallessen bij een ROC bleek
king met de Internationale Organisatie voor Migratie)?
voor een aanzienlijk deel naar particuliere verhuurders. te duur voor het AZC-budget. COA-voorwaarde was
Gedurende de periode dat deze procedures lopen heeft
In Amsterdam zijn tussen 1993 en 2002 ongeveer 4.700 daarom dat deze taallessen goedkoop werden gele-
SVA mogelijkheden om cliënten onderdak te bieden en in
woningen aan vluchtelingen toegewezen, waarvan
verd. SVA ontwikkelde een revolutionaire opzet. Via
Gemeente AZC
hun levensonderhoud te voorzien.
3.350 via woningcorporaties en 1.350 via particuliere
maatwerk werd contact gelegd met docenten die zich
Terugkeer
In oktober 1997 werd een consulente aangesteld voor
verhuurders. De huurcommissie vond de huurprijzen
wilden omscholen tot docent Nederlands als Tweede
uitgeprocedeerde asielzoekers. Deze consulente had onder
van de particuliere woningen vaak te hoog. Voor de
Taal. Deze docenten gaven de lessen Nederlands in de
meer de taak een grondige inventarisatie te maken van de
huurder betekende dat een lagere huursubsidie, terwijl AZC’s tegen een kleine vergoeding en volgden tegelij-
maatregelen die genomen kunnen worden om uitgepro-
de verhuurder meestal de te hoge huur handhaafde.
kertijd hun eigen opleiding. Het ROC werd betrokken
cedeerden bij te staan. De Hervormde Gemeente Amster-
Het starten van een huurverlagingsprocedure was voor bij de ontwikkeling van lesmethode en lesmateriaal.
Terugkeer dam ondersteunde deze functie met een gift van f. 105.000
SVA een nieuw werkterrein.
Na een jaar bleek dat de cursisten uit de AZC’s in het-
land van verspreid over vijf jaar.
In 1994 komen ook de eerste verblijfsgerechtigden
zelfde tempo Nederlands leerden als de inburgeraars
herkomst of In 1998 organiseert SVA drie bijeenkomsten voor uitgepro-
uit asielzoekerscentra. Direct bij aankomst in Amster-
die reguliere taallessen bij een ROC volgden. Ook de
doormigratie
cedeerden. Vertegenwoordigers van Vreemdelingenpolitie,
dam zorgt een medewerker van SVA voor de intake,
docenten rondden succesvol hun eigen opleiding af.
COA en zelforganisaties, politici en advocaten wonen
inschrijving in het bevolkingsregister en de registratie
Een win-win situatie voor asielzoekers en docenten.
de bijeenkomsten bij. Uitwisselen van ervaringen en het
bij de Sociale Dienst. De tweede dag wordt het huur-
Na afloop werd deze opzet overgenomen door een
onder de aandacht brengen van de moeilijke positie van
contract bij de woningcorporatie getekend en de derde ROC.
uitgeprocedeerden waren belangrijke doelstellingen van
dag is de verhuizing. De woning is dan al ingericht. Een
deze bijeenkomsten.
van de vrijwilligers gaat ook mee naar de nieuwe wo-

Intensivering Nazorg
Kindertheater
24 Veranderende wetgeving, discriminatie, geweld op
Onder meer Ghanezen, Roemenen en Bulgaren zijn
25
straat en brandstichting in Turkse pensions deden het
niet langer welkom in Nederland. Tengevolge van deze
Voor de afdeling Nazorg wordt ondersteuning bij
aantal asielaanvragen in Duitsland aanmerkelijk dalen
wet neemt het aantal asielverzoeken in een jaar af van Het aantal vluchtelingenkinderen in Amsterdam
gezinshereniging steeds moeilijker. Vooral voor C-
en die in de omringende landen – waaronder Neder-
52576 naar 29258.
stijgt. Met geld van het Donateursfonds SVA wordt
statushouders (vergunning op humanitaire gronden)
land – stijgen. Onmiddellijk gevolg was hier opnieuw
in de mei-vakantie een theaterproject georganiseerd.
maakt de overheid het vrijwel onmogelijk om partner
aanscherping van het beleid. De ROA werd afgeschaft.
Vluchtelingenkinderen maken decors en kostuums en
of kinderen over te laten komen. Vanaf 1995 geldt voor Het nieuwe systeem leidde tot een volledige scheiding
Geen NEEderland!
repeteren toneelteksten en liedjes. Op 5 mei 1995 volgt
gezinshereniging een inkomens- en huisvestingstoets
tussen Rijk en gemeenten. Werden aanvankelijk asiel-
de uitvoering “De Beestenbende”. Vertegenwoordi-
voor houders van een C-status.
zoekers opgevangen door gemeenten, sinds halverwe-
Op 14 april 1994 wordt actie gevoerd op het Museumgers
van het COA besloten naar aanleiding daarvan
Als gezinshereniging mogelijk is, blijken de kosten om
ge de jaren negentig ligt de verantwoordelijkheid voor
plein in Den Haag: Geen NEEderland! Vluchtelingen-
een groot aantal theaterworkshops aan te kopen voor
gezinsleden over te laten komen, vooral voor grote
opvang en de asielprocedure volledig bij het Rijk.
organisaties vinden de ‘Wet Veilige Derde Landen’ in
de kinderen die in de asielzoekerscentra wonen.
gezinnen, erg hoog. De cliënt kan vaak maar een deel
De regels voor toelating tot Nederland (en verblijfsbe-
strijd met de bedoelingen van het vluchtelingenver-
van deze kosten voor zijn rekening nemen. Uit het
eindiging) waren vastgelegd in de Vreemdelingenwet
drag van Genève. Volgens dat verdrag heeft iedereen
Donateursfonds van SVA wordt een deel bijgedragen
(en daarnaast in het Vreemdelingenbesluit en het
het recht om asiel aan te vragen in de landen die het Automatisering
en indien nodig worden ook externe fondsen bena-
Voorschrift Vreemdelingen). De staatssecretaris van
hebben ondertekend en moeten asielverzoeken individerd.
In 1997 overlegt SVA met de Stichting Bijzondere Justitie was verantwoordelijk voor het vreemdelingendueel
worden behandeld
Om asielaanvragers te behoeden tegen het terugstu-
Noden Amsterdam en het Groepsfonds van VWN over beleid. Sinds 1994 is de Immigratie en Naturalisatieren
naar een onveilig land van herkomst, wordt het
financiële bijdragen voor gezinshereniging.
dienst (IND) belast met de uitvoering van dit beleid.
voor SVA steeds belangrijker om de situatie in de be-
Verontrustend is dat een kwart van het aantal hulp-
Afbouw van de ROA regeling
treffende landen goed in kaart te brengen. Door aanvragen
bij Nazorg psychosociale zaken betreft. Dat is
Voor asielaanvragers betekende dit dat zij - sinds
scherping van het beleid ten aanzien van gevaarlijke
ruim twee maal zo hoog als bij asielzoekers. Bij Nazorg 15 oktober 1994 - zich eerst moeten melden bij het
Het nieuwe overheidsbeleid betekende afschaffing van en veilige landen wordt het vanaf 1995 voor Iraniërs en
neemt ook de vraag naar begeleiding bij het krijgen
aanmeldcentrum in Rijsbergen, Zevenaar of Schiphol.
de ROA-regeling die in het begin van dit hoofdstuk is
Somaliërs een stuk moeilijker een voorlopige vergun-
van werk toe.
Binnen 48 uur werden zij daar gehoord.
geschetst. De financiële middelen die de gemeente
ning tot verblijf te krijgen. Ethiopische vluchtelingen
Is er geen kans op verblijf in Nederland dan werden de
op grond van de ROA ontving gaven SVA de ruimte
raken massaal uitgeprocedeerd omdat de overheid hun
aanvragers onmiddellijk teruggestuurd. Degenen van
asielzoekers daadwerkelijk te ondersteunen.
geboorteland veilig genoeg acht. Groepen Zaïrezen
Scheiding Rijk en Gemeenten
wie het asielverzoek nader onderzoek vereiste, werden
In 1995 moet de gemeente Amsterdam het nieuwko-
worden op het vliegtuig naar Kinshasa gezet.
doorgestuurd naar een asielzoekerscentrum, waar
mersbeleid drastische herzien. Het Bureau Nieuwko-
Voor het onderzoeken van de veiligheidssituatie in de
Sinds de oprichting van SVA in 1983 werd een bijna niet een beslissing moet worden afgewacht. Gemeenten
mers heet voortaan INKA (Instroom Nieuwkomers
landen werden door SVA tal van schriftelijke en mon-
te tellen aantal wetten en wetswijzigingen aangeno-
kwamen pas na statusverlening aan bod.
Amsterdam) en wordt de regisseur van het beleid. SVA delinge bronnen geraadpleegd. De komst van internet
men. Elke keer veranderde daardoor de inhoud of de
krijgt de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van
zorgt voor een belangrijke nieuwe bron met actuele
vorm van het werk. In 1994 komt het hoogste aantal
Het Rijk pakte de toelatingsprocedure voorvarend
trajectbegeleiding. De aanpassing van de financiering
informatie. De landendocumentatie van Amnesty
asielzoekers naar Nederland (ruim 52000). Deze
aan. In 1994 trad ook de Wet Veilige Derde Landen
van dienstverlening verloopt traag.
International kan bijvoorbeeld vanaf 1994 via internet
opmerkelijke stijging viel samen met de herziening van in werking. Deze wet verbiedt asielverzoeken van
worden verkregen. Alle SVA medewerkers worden ge-
de Vreemdelingenwet in Nederland en de veranderen- mensen die “veilig in het land kunnen blijven waar ze
schoold in het benutten van internet en computergede
omstandigheden in Duitsland dat tot die tijd onge-
vertoeven en van mensen die afkomstig zijn uit landen
bruik. Er komt een geautomatiseerd cliëntvolgsysteem
veer de helft van de asielaanvragers in Europa opving.
waar de mensenrechtensituatie niet verontrustend is”.
en in 1995 wordt een systeembeheerder aangesteld.

Internet voorkomt uitzetting
26 “Het is leuk om voor Vluchtelingenwerk Amsterdam te
waren. Moeilijk vast te stellen was of de verhoogde
1. Sociale zelfredzaamheid: Nederlandse taalles-
27
werken, een organisatie waar mensen informeel met
agressie van sommige cliënten in relatie stond tot de
sen en oriëntatie op de samenleving
In 1997 slagen SVA medewerkers er in om via internet
elkaar omgaan en iedereen zijn best doet om je je thuis te
toename van het aantal uitgeprocedeerden. Duidelijk
2. Educatieve zelfredzaamheid: Nederlandse taal-
relevante informatie van persbureaus en buitenlandse
laten voelen. Maar het werk moet toch ook een meer-
was wel dat er in de tweede helft van de jaren negentig
lessen, oriëntatie op de samenleving en studie
kranten te verzamelen waarmee de uitzetting van een
waarde hebben, zeker als je er niet voor betaald krijgt.
meer wanhopige cliënten waren. Omdat medewerkers
3. Professionele zelfredzaamheid: Nederlandse
cliënt wordt voorkomen en een onderbouwd verzoek
Dus dan wil je ervan leren.”
soms verbaal en fysiek werden bedreigd, werd een
taallessen, oriëntatie op de samenleving en werk
kan worden gedaan voor een VVtV.
Vrijwilliger Mauricio Gonzalez in Vluchtelingen-
veiligheidsbeambte op het kantoor aangesteld.
werk Krant, november 1996
De afdeling Trajectbegeleiding van de SVA startte in
Het komt soms voor dat de gemoederen hoog oplopen 1996 met vijf betaalde trajectbegeleiders. Vol enthou-
Deskundigheidsbevordering en
Tegelijkertijd worden promotie en publiciteit daarom
en dat een cliënt agressief wordt. Onlangs was het
siasme begon men het nieuwe project vorm te geven
training van medewerkers
ook voortvarend aangepakt. In 1995 verschijnt de eer-
wel erg extreem. Een man die niet meer geholpen kon
en een nieuwe werkwijze te ontwikkelen. Er werden
ste publiciteitskrant rond het werk van SVA en worden
worden, kwam langs, maakte ruzie, gooide vervolgens
formulieren ontworpen, standaardbrieven voor het
Niet alleen op automatiseringsgebied werd deskun-
er meer dan twintig voorlichtingspresentaties gehou-
een bank door een raam en nam de benen met een
inburgeringsloket geschreven en uitnodigingsbrieven
digheidbevordering belangrijk gevonden. Voor al het
den over vluchtelingen en vluchtelingenwerk. Voorlich-
monitor onder zijn arm, die hij verderop weer op straat voor cliënten. Er werden contacten gelegd met taal-
personeel was er een scholingsprogramma waarin
ting is voor SVA niet alleen belangrijk om vrijwilligers
achter liet. Het jaagt de 50-jarige receptioniste Mary
scholen, met het Scholingsbureau, met het Inburge-
kwaliteitsvergroting, productinnovatie en verandering te werven, maar ook om het draagvlak in de samenle-
geen angst aan.
ringsloket en met het bureau Instroom Nieuwkomers
van de externe omgeving centraal staan.
ving voor vluchtelingenwerk te verbreden. In 1995 zijn
“Bang? Nee, ik heb er heel wat zien zwaaien met stoelen
Amsterdam (INKA). Ook het samenwerken met zoveel
In 1995 komen er nieuwe formatieplaatsen voor de be-
er bijvoorbeeld meer dan honderd contacten geweest
en natuurlijk moet je kijken hoe ze eraan toe zijn, maar
instanties was nieuw.
geleiding van stagiairs en de loopbaanbegeleiding van
met politici, wetenschappers en vertegenwoordigers
ik weet het altijd wel te sussen. Misschien komt het door
Om de nieuwkomer wegwijs te maken in het labyrint
vrijwilligers. Alle vrijwilligers en stagiairs volgen een
van maatschappelijke instellingen.
mijn leeftijd. Laatst zei er een dat hij, als hij niet naar
van instellingen en voorzieningen dat Amsterdam
introductiecursus van twee weken en worden daarna
boven mocht, door het raam zou springen. Maar voor
rijk is, werd een basisintroductie georganiseerd met
ingewerkt op hun taakgebied. Daarnaast kunnen de
In 1997 werden 25 verschillende trainingsactiviteiten
dat soort gedrag ben ik niet gevoelig. Het loopt altijd met informatie over sport, buurthuizen, zelforganisaties,
onbetaalde medewerkers ook gebruik maken van
uitgevoerd waarbij ruim driekwart van de medewer-
een sisser af en gelukkig komt het niet vaak voor.”
gemeentebelastingen en kijk- en luistergelden en de
externe scholingsfaciliteiten als juridische begeleiding, kers betrokken waren. Het opleidingsbudget werd
Vluchtelingenwerk Krant, november 1996
activiteiten van SVA.
interculturele communicatie, begeleidingsmethodiek,
verhoogd van 30.000 naar 32.000 gulden door de
Trajectdeelnemers kregen automatisch een plaats op
omgaan met agressie en automatisering.
Stichting Arbeidsmarkt- Werkgelegenheids- en Oplei-
een van de taalscholen, hadden recht op reiskosten-
Betaalde medewerkers werden geschoold als werkdingsfonds
voor de sector zorg en welzijn. Windows ’95
Inburgering en Trajectbegeleiding
vergoeding en er was een mogelijkheid voor kinderopbegeleider
voor de vrijwilligers. In 1997 resulteerde
en MS Word waren veelgevraagde cursussen evenals
vang, die door de gemeente werd betaald.
de loopbaanbegeleiding bij 25% van de deelnemers al
“Omgaan met Agressie”.
In 1996 worden statushouders verplicht om een inbur-
gedurende de begeleiding in een betaalde baan; 30%
geringscontract te tekenen bij het inburgeringsloket
In 1996 startten 781 nieuwkomers, waaronder 200
vond in de maanden daarna betaald werk. Een resul-
van de gemeente. Het contract biedt recht op (gratis)
vrouwen, met een traject. Grootste groepen waren
taat om trots op te zijn, maar dit betekende wel een Veiligheid medewerkers
taallessen, oriëntatie op de samenleving en begelei-
Irakezen (197), Bosniërs (169), Afghanen (70), Eritreërs
versnelling van de doorstroom van vrijwilligers.
ding bij het zoeken naar een opleiding of werk.
(56) en Soedanezen (35). Onder de deelnemers waren
Het strenge beleid van de paarse coalitie had een toe-
vooral A- en C-statushouders, maar ook 145 VVTVers
name van uitgeprocedeerden tot gevolg onder wie veel
Nieuwkomers die een inburgeringscontract tekenen
werden in het traject geplaatst. De duur van deze
Somaliërs en Ethiopiërs die ‘technisch’ niet uitzetbaar
hebben drie mogelijkheden:
trajecten was anderhalf jaar.

VVTV-ers
Scholing en werk
28 Tot 1997 werd Scholing en Werk gesubsidieerd door
beschouwd. Dat het ook voor vrouwen beter zou zijn
29
de Dienst Welzijn Amsterdam. De werkwijze veran-
te integreren is minder vanzelfsprekend. Het lukte
In 1996 is de rechtspositie van deze mensen wankel.
Vanaf 1993 werkt SVA samen met het Arbeidsbureau
dert als Scholing en Werk het toeleidingscentrum van
SVA jarenlang niet om met succes bij te dragen aan de
Hun verblijfsvergunning kan elk moment worden
Amsterdam-Oost waar twee vaste consulenten voor
de Sociale Dienst wordt voor vluchtelingen uit heel
integratie van vluchtelingenvrouwen.
ingetrokken, ze hebben geen recht op zelfstandige
vluchtelingen in dienst zijn. Doelstelling is het bemid-
Amsterdam. SVA kan gebruik maken van het scholings- Voortdurend is gezocht naar nieuwe wegen om
huisvesting en hun persoonlijke toelage bedroeg in dat delen van verblijfsgerechtigden naar reguliere arbeidsaanbod
van het Amsterdamse Bureau Scholings Inkoop deze vrouwen toch te bereiken. In 1994 lukte dat
jaar f 445,- per maand. Pas na drie jaar kon de VVTVplaatsen.
De resultaten van de bemiddeling zijn zeer
en ook cliënten begeleiden met gebruikmaking van de
in Amsterdam-Noord met een aerobic-project voor
status worden omgezet in een permanente verblijfs-
positief. Sommige cliënten krijgen via het arbeidsbu-
Wet Studie Financiering (WSF). Samen met de mede-
Iraanse vrouwen. De vrouwen waren enthousiast en
vergunning.reau
direct een baan. Anderen volgen eerst een korte
werker worden de vergoedingen via de Sociale Dienst
tien vrouwen gingen bij SVA meedraaien als vrijwillig-
beroepsopleiding met studiebegeleiding door SVA.
geregeld. Medewerkers bezoeken de stageplaatsen
ster. In Nieuw-West werden naailessen voor Soma-
In 1997 werd de trajectbegeleiding uitgebreid tot
In 1996 kreeg een deel van de cursisten al tijdens de
en bemiddelen tussen cliënt, opleiding of werkgever.
lische vrouwen georganiseerd in een buurthuis. Na
twaalf medewerkers en verder geprofessionaliseerd.
opleiding betaald werk. Het uitvalpercentage is in 1995
Belangrijk onderdeel van de SVA begeleiding vormen
deze activiteit meldden tien vrouwen zich aan voor de
De trajectbegeleider keek samen met de vluchteling
slechts 6% en een jaar later nog lager: 3%.
de individuele gesprekken, bijvoorbeeld na de eerste
Nederlandse les.
naar zijn mogelijkheden op het gebied van scholing en In de loop der jaren werden de mogelijkheden voor
schooldag, een toets, een sollicitatie of op verzoek van
werk en zette gezamenlijk een traject uit dat leidde tot uitstroom voortdurend uitgebreid. Cliënten werden
de vluchteling zelf.
een in overleg vastgesteld einddoel. Daarna bestond
niet alleen meer naar het arbeidsbureau toegeleid,
Actieweek “Zes maanden is de limiet”
de begeleiding over het algemeen uit taalscholing. De
maar ook direct naar werk of studie. Daarbij komen de
“We besteden veel tijd aan individuele begeleiding. Men- maart 1996
trajectbegeleider controleerde de plaatsing en voort-
medewerkers ook knelpunten tegen. Communicatie
sen moeten verlies verwerken en de kracht hervinden om
gang van de taalscholing, vroeg indien gewenst reis-
bijvoorbeeld, waarbij het niet alleen om taalbeheer-
een plaats in de Nederlandse samenleving te vinden. Dan Asielzoekers moeten veel te lang wachten voordat hun
kosten en/of kinderopvang aan en had contact met de
sing gaat maar ook om omgangsvormen. Kritiek uiten
kan iemand uiteindelijk zelfstandig verder. Om dat te
procedures waren voltooid. Er werden acties gevoerd
scholen bij problemen. Ook begeleidde de medewerker is in Nederlandse werksituaties normaal, dat geldt
bereiken is in deze fase van rouw over het vluchtproces
voor kantoren van de Immigratie en Naturalisatie
de overdracht naar de afdeling Scholing en Werk of
echter niet in alle herkomstlanden. De studie- of
veel deskundige tijd en aandacht nodig. Voorop staat
Dienst (IND). SVA toog met een bus vol medewerkers
andere instanties bij afronding van het traject.
stagebegeleiding van SVA richt zich daarom deels op
daarbij het aansluiten bij de beleving van de vluchteling. naar het IND kantoor in Hoofddorp. Daar kreeg men
de communicatie op de werkvloer. Ander knelpunt was
We zetten alle prioriteiten op een rijtje: status, familierol, te horen dat de IND opdracht had gekregen van de
“Het is goed dat mensen weer zo snel mogelijk gaan
het vinden van geschikte werkervaringsplaatsen. SVA
geld of eenzaamheid doorbreken.”
verantwoordelijke staatssecretaris Schmitz om binnen
deelnemen aan het maatschappelijk leven. Iedereen die
organiseerde een succesvolle bijeenkomst voor de
Mohammed Arfaoui, medewerker Sociale Active-
een jaar de achterstanden weg te werken.
gevlucht is, heeft dat gedaan omdat hij of zij de situatie
stagecoördinatoren van beroepsopleidingen om een
ring in SVA jaarverslag 1999
waarin hij zat niet kon accepteren. Het zijn actieve en
betere afstemming te bevorderen.
initiatiefrijke mensen die een belangrijke stap hebben
Intern worden ook nieuwkomers door Trajectbegelei-
Wijkvrijwilligers
genomen om hun leven te veranderen. Ik probeer de mending aangemeld bij Scholing en Werk. De begeleiding
Vrouwen
sen de weg te wijzen en maak daarbij gebruik van hun
loopt uiteen van aanvullende taalscholing, diplomaver-
In 1991 start SVA met wijkvrijwilligerswerk. Het werk
oorspronkelijke motivatie. Hierbij moet je mensen niet
gelijking en beroepskeuzetest tot het samen opstellen
Veel vluchtelingen komen uit culturen waar de rol van
van vrijwilligers in de wijken vormt een belangrijke
altijd ontzien, daar heeft niemand belang bij.”
van een Curriculum Vitae en een sollicitatiebrief.
vrouwen een totaal andere is dan in Nederland. Dat
aanvulling op de dienstverlening van SVA. Wijkvrijwil-
Trajectbegeleider Michael Etel in jaarverslag SVA
Cliënten met psychosociale problemen worden door-
de man een taalcursus doet, op zoek gaat naar werk
ligers zetten zich in voor praktische taken: wegwijs
1999
verwezen naar de afdeling Maatschappelijke Begelei-
en op tal van andere manieren deelneemt aan het
maken in de buurt, taallessen, conversatielessen en
ding.
Nederlands maatschappelijk leven wordt als normaal
het organiseren van ontmoetingsbijeenkomsten tus-

30 sen vluchtelingen en buurtgenoten.
doelstellingen worden uitgewerkt.
10. Project ‘Alleenstaande Jonge Vluchtelingen’
31
Vrijwilligers helpen vluchtelingen ook met verhuizen Opnieuw reorganiseren
Het Plan van Aanpak omvatte drie afdelingen, aange- Asielzoekerscentra
of behangen, ze zamelen meubels in en delen ze uit,
stuurd door een afdelingshoofd:
geven fietslessen, voetballen samen voor de gezellig-
De SVA missie wordt in 1997 samengevat als interce-
1. Trajecten (Huisvesting, Trajectbegeleiding,
Eind 1999 wordt het eerste van de zeven geplande
heid of helpen met gedichten schrijven. De activiteiten dent: “SVA is de adviseur, bemiddelaar en intermediair
Scholing en Werk)
AZC’s in Amsterdam geopend in Osdorp.
van de wijkvrijwilligers worden gefinancierd uit het
tussen een vluchteling en de nog onbekende Neder-
2. Innovatie en Projecten
In februari volgt een tentenkamp aan het IJsbaanpad.
Donateursfonds. Vanaf 1995 kon de begeleiding en
landse samenleving. Het doel is de vluchteling in een
3. Facilitaire Diensten
Voor SVA betekende dit een behoorlijke uitbreiding. Er
coördinatie op betaalde basis worden voortgezet.
zo kort mogelijke tijd een zo zelfstandig mogelijk
Het systeem van vaste contactpersonen zou komen te moesten meer vrijwilligers aangetrokken en geschoold
Naast individuele contacten worden door de wijkvrij-
bestaan te helpen opbouwen. “
vervallen evenals de wijkenteams. Onderdelen van het worden om alle asielzoekers in de AZC’s te kunnen
willigers ook groepsactiviteiten aangeboden zoals
Hoewel was voorspeld dat er in 1997 minder asielzoe-
plan waren verder:
ondersteunen bij de asielprocedure.
groepsconversatieles, een gezamenlijke maaltijd of een kers naar Nederland zouden komen, kwamen er meer
- een centraal spreekuur (behalve voor huisvesting)
uitstapje.
mensen dan verwacht. Ook in Amsterdam werd extra
- formatie van een juridisch team voor begeleiding van
Eind jaren negentig zijn er zo’n 75 wijkvrijwilligers
noodopvang gecreëerd.
asielzoekers, uitgeprocedeerden, ama’s en VVTV’ers
actief in vier groepen: Amsterdam-Noord (25 vrijwil-
(ook gezinshereniging).
ligers), Amsterdam Oost (11 vrijwilligers), Amsterdam-
Het feit dat SVA vanaf 1997 wordt gesubsidieerd op ba-
West (23 vrijwilligers) en Rivierenbuurt/de Pijp (10
sis van resultaten betekent een aardverschuiving voor
Door de toename van het aantal asielzoekers en de
vrijwilligers).
de organisatie. SVA heeft veel cliënten die niet binnen
uitbreiding van het werk in de richting van arbeids-
De vrijwilligersgroep Amsterdam-Noord organiseerde
de grenzen en marges van de opdrachtgevers vallen en
marktoeleiding verbeterde de situatie in 1999 en leek
onder meer vakantieactiviteiten voor eenoudergezin-
waarvoor dus geen subsidie wordt verkregen.
uitbreiding zelfs weer mogelijk.
nen. In 1998 gingen 63 mensen – waarvan de helft
In 1998 kampt SVA met ernstige financiële moeilijk-
Een interim-directeur neemt begin 1999 het manage-
kinderen – mee op een vakantieweek.
heden. Belangrijkste oorzaak is het afnemend aanment
over van vertrekkend directeur Marius van de
tal statushouders in Amsterdam. Er volgde een
Westeringh en medio 1999 wordt Jacqueline van Loon
Donateursacties zijn een jaarlijks terugkerende SVA
saneringsoperatie waarbij zowel op activiteiten als op
de nieuwe directeur.
activiteit. Het donateursgeld wordt aangewend voor
personele en facilitaire middelen werd bezuinigd.
specifieke activiteiten voor de doelgroepen. In 1997 bij- Het jaarverslag bericht: “1998 werd een moeilijk jaar
Het Plan van Aanpak is nooit echt in werking getreden.
voorbeeld werd met twee donateursacties zo’n 54.000 waar SVA echt doorheen moest omdat anders het
In 1999 en 2000 zijn er de volgende afdelingen binnen
gulden opgehaald. Een van de grote gevers was Cok
zinvolle werk, voor de mensen waarom het gaat, in
SVA:
Hotels. Gezamenlijk werd een expositie Vluchtelingen- gevaar was”.
1. Juridische afdeling
kunstenaars georganiseerd waaraan acht kunstenaars
2. Algemeen Spreekuur
deelnamen. Frame Products uit de Bijlmer leverde de
De Werkgroep Toekomst SVA – bestaande uit zes me-
3. Asielzoekerscentra
schilderijlijsten en drukkerij de Bevrijding drukte de
dewerkers onder aanvoering van een externe consul-
4. Huisvesting
uitnodigingen gratis. De opening op 21 september
tant krijgt de opdracht een plan voor de komende vijf
5. Wijkvrijwilligers
1997 door kunstenares Patty Harpenau was een groot
jaar te ontwikkelen. Daarin moeten de verhoudingen
6. Trajectbegeleiding
succes.
tussen vluchtelingen, organisatie en opdrachtgevers,
7. Sociale activering
de relatie tussen vrijwillige en betaalde medewerkers
8. Maatschappelijke werk
en de tegenstelling tussen commerciële en ideële
9. Scholing & Werk

Nieuwe Looiersdwarsstraat 9 Raadhuisstraat 15 Surinameplein 122

3 Nieuwe
Vreemdelingenwet in
een nieuw millennium: 2001 - 2008
34 Het nieuwe millennium begint voor SVA even
Ook in Amsterdam neemt het aantal asielzoekers sterk
De belangrijkste wijziging in de Nieuwe Vreemdelin-
3. Afdeling Scholing & Werk
35
roerig als het vorige is afgesloten. Het aantal
af: van bijna drieduizend in 2001 naar zevenhonderd in
genwet 2001 is dat er nog maar twee soorten vergun-
(vervolgtraject gericht op de arbeidsmarkt)
asielaanvragen neemt drastisch af van bijna
2005 en naar vrijwel nul als eind 2007 en begin 2008
ningen zijn: een vergunning voor bepaalde tijd asiel
- Trajectbegeleiding
45.000 bij de start van het millennium tot nog
de Pardonregeling in werking treedt en het laatste
(VBT-a) en een vergunning voor onbepaalde tijd
- Sociale activering
geen 10.000 in 2007. De invoering van de
Amsterdamse AZC wordt gesloten.
(VOT-a). Of men recht heeft om asiel aan te vragen
nieuwe Vreemdelingenwet in 2001 heeft grote
wordt binnen 48 werkuren beslist in de Aanmeld-
gevolgen gehad voor asielzoekers en vluchtecentra.
Na de asielprocedure krijgt de vluchteling een Maatschappelijke dienstverlening
lingen maar ook voor organisaties die met en
vergunning voor bepaalde tijd (drie jaar) die echter
voor vluchtelingen werken. Asielzoekerscentra Landelijke Top 10 herkomstlanden
ieder moment intrekbaar is. Daarna kan een vergun-
In de loop van 2001 werd SVA overspoeld door vluch-
worden gesloten, het aantal verleende status- asielaanvragers 2000
ning voor onbepaalde tijd aangevraagd worden, die
telingen met vragen over de gevolgen van de nieuwe
sen neemt af en het aantal uitgeprocedeerden
dan wel wordt getoetst aan de actuele situatie in het
Vluchtelingenwet. Vooral voor vluchtelingen waarvan
en afgewezen asielaanvragen stijgt.
Afghanistan 5055
land van herkomst. In beide gevallen heeft de vluchte- de Voorwaardelijke Vergunning tot Verblijf werd omgeling
wel recht op arbeid, zelfstandige huisvesting,
zet in een VBT-a veranderde er veel. Bijvoorbeeld kon
Fed. Rep. Joegoslavië 3851
studiefinanciering, sociale uitkering en gezinshereni-
nu wel gezinshereniging aangevraagd worden. In 2001
ging. Wordt de vergunning ingetrokken of wordt geen
deed SVA zo’n aanvraag voor 130 mensen.
Landelijk aantal asielaanvragen
Irak 2773
VOT-a verleend, dan moet de vluchteling (met het
Na de inval in Afghanistan bleken pogingen om familie
(x 1000) van 2000 tot 2007
gezin) binnen 28 dagen het land verlaten.
uit dat land naar Nederland te halen ernstig te worden
Iran 2543
bemoeilijkt door de bureaucratie. Een petitie riep
50
daarom de toenmalige staatssecretaris van Justitie,
40
Turkije 2277
Professionaliseren met behoud van
idealisme
Ella Kalsbeek, op om de aanvragen voor gezinshereniging
van Afghaanse vluchtelingen versneld te behande-
Angola 2193
len. Helaas zonder resultaat.
30
20
10
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Somalië 2110
Sierra Leone 2023
Bosnië 1652
Soedan 1426
Na de invoering van de nieuwe Vreemdelingenwet
werken de medewerkers van SVA in teams verspreid
over drie afdelingen:
1. Afdeling Maatschappelijke Dienstverlening,
waarvan deel uitmaken:
- Algemeen Spreekuur
- Maatschappelijk werk
- Huisvestingsteam
- Sociaal-Juridisch team
- Wijkvrijwilligers
- AJV-team
2. Afdeling Integratie
- Inburgeringstraject (taalonderwijs)
- Huisvestingsteam
Het stringente beleid wordt onder Balkenende II
gecontinueerd. Asielzoekerscentra worden gesloten,
het aantal toelatingen neemt verder af, het eerste
vertrekcentrum in Ter Apel wordt geopend en de terugkeerpremie
doet zijn intrede. Individuele terugkeerders
krijgen 2320 euro mee naar het land van herkomst,
gezinnen 6050 euro. Het aantal mensen dat Nederland
verlaat neemt tussen 2001 en 2004 toe van 1398 tot
3714. Via een beperkte pardonregeling krijgen 2097
personen in 2004 een verblijfsvergunning. De overige
26000 mensen die bijna tien jaar in Nederland wonen
met kinderen die hier geboren zijn, moeten binnen
drie jaar Nederland verlaten.

Asielzoekers ontbeerden eerlijk proces
36 De laatste jaren zijn vluchtelingen en hun bijzon-
Het juridisch team dat rond de millenniumwisseling
Jongeren waarvoor terugkeer aantoonbaar niet moge-
37
dere positie overschaduwd door de eenzijdige, vaak
nog uit tien of twaalf medewerkers bestond is met de
lijk is, zitten vaak – al dan niet met kleine kinderen –
“In Trouw van 4 februari stelt de minister (Verdonk) dat
negatieve berichtgeving in de media over allochtonen
sluiting van de asielzoekerscentra in 2007 gehalveerd.
zonder enige bron van inkomsten. Om op minimale
afgewezen asielzoekers worden omringd door een ijzeren in het algemeen. Dit heeft tot gevolg dat Nederland
De juridische begeleiding die dan nog door vier vrijwil- wijze in hun levensonderhoud te kunnen voorzien be-
ring van advocaten en hulpverleners, die de afgeweze-
voor vluchtelingen en andere migranten niet langer die
ligers en twee betaalde medewerkers wordt geboden
sloot SVA in 2006 het Donateursfonds open te stellen.
nen als zielig bestempelen en geen oog hebben voor de
veile tolerante thuishaven is.
betreft vooral:
werkelijkheid, maar gewoon doorgaan met procederen.
Amsterdam wordt er beter van, 2006
a) Mensen met status uit asielzoekerscentra elders
Zij verwijt hen de mensen blij te maken met een dode
Vaak hebben deze mensen hun familie achter moeten Trajectbegeleiding
mus en de situatie nog erger te maken voor de asielzoe-
laten en staat SVA hen ook bij in – niet gefinancierde –
kers dan die al is, niet wetend dat de nieuwe procedures Signaalfunctie
gezinshereniging.
Het aanvankelijk enthousiasme van zowel trajectbe-
in veel gevallen gunstig zijn afgelopen. De minister is
b) Mensen die hun verblijfsvergunning moeten verlengeleiders als deelnemers bij de start in 1996 is vijf jaar
kennelijk vanaf het begin van haar ambtsperiode niet
De signaalfunctie van SVA is ontzettend belangrijk.
gen of omzetten
later aardig getaand. De nieuwe Vreemdelingenwet
goed ingelicht en weigert nu in te zien dat het niet zozeer Bijvoorbeeld in 2003 kwam iemand van Human Right
c) Uitgeprocedeerden
2001 maakt ineens een grote groep vluchtelingen
gaat om de ‘zieligheid’ van de mensen, maar om het feit
Watch op kantoor, die schrok van de gegevens van SVA
d) Informatie over asielaanvragen
inburgeringsplichtig. Het gaat om de vluchtelingen
dat zij nooit een eerlijk proces hebben gehad. De minister over de hoeveelheid mensen die al binnen 48 uur werd
waarvan de voorlopige vergunning is omgezet in een
moet zich over deze inbreuk op de rechtstaat zorgen
afgewezen. Er werd een zeer kritisch rapport geschre-
Noodfonds
vergunning voor bepaalde tijd. Dit in een periode dat
maken en conclusies trekken.”
ven dat ook ter discussie kwam in de Tweede Kamer.
de invulling van de trajecten vrij moeizaam loopt. Taal-
R. J. Hamerslag, asieladvocaat en voorzitter van
Veel mensen die onterecht waren afgewezen, werden
Door verminderde financiële middelen heeft de comscholen
hebben wachtlijsten, mensen moeten soms
de Adviescommissie Vreemdelingenrecht van de
een maand later erkend.
missie voor het Noodfonds net uitgeprocedeerde
maanden wachten tot ze deel kunnen nemen aan een
Nederlandse Orde van Advocaten in Trouw Po-
klanten zich in 2001 strenger opgesteld. Als gevolg van taalgroep die aansluit bij hun niveau. Bij het vaststeldium,
6 februari 2004
Succes bereikte SVA ook voor de vrouwen uit Sierra Le-
de uitvoering van de nieuwe Vreemdelingenwet werd
len van lestijden wordt geen rekening gehouden met
one die gemarteld en misbruikt waren en desondanks
de commissie met veel aanvragen geconfronteerd. Een werktijden. De kinderopvang heeft een wachtlijst van
niet werden erkend als vluchteling. Gesignaleerd werd
grote groep vluchtelingen ontving een periode geen
meer dan een jaar.
Terugkeerscenario’s
dat de vrouwen vaak niet in staat waren om bij het
uitkering. Aan deze groep werd een lening verstrekt.
In 2001 en 2002 worden desondanks 747 inburgerings-
eerste gehoor te vertellen wat de reden van hun vlucht
Veel aanvragen betroffen de procedure voor gezinshertrajecten positief afgerond.
SVA medewerkers werden steeds vaker de boodschap- was, met als gevolg dat zij onmiddellijk teruggestuurd
eniging, bijvoorbeeld om het door Nederland verplicht
per van slecht nieuws en moesten het samen met de
werden. Benutten van alle netwerken en publiciteit
gestelde DNA-onderzoek te kunnen bekostigen.
In 2001 worden de inburgeringsplichtige vluchtelingen
cliënten opbouwen van een zelfstandig bestaan meer
leverde uiteindelijk erkenning van deze vrouwelijke
ook opgeroepen voor de Amsterdamse MegaBanen-
en meer verruilen voor het opstellen van scenario’s
vluchtelingen op.
Ook ex-ama’s doen een beroep op het Noodfonds.
markt. Dankzij interventie van SVA kunnen de meeste
voor de terugkeer naar een land vol onzekerheden.
Vaak zitten zij een tijd zonder uitkering of studiefi-
vluchtelingen doorgaan met het inburgeringstraject.
In feite hebben de consulenten van SVA een smeer-
Omdat het directe contact met asielzoekers verdwijnt,
nanciering, waardoor zij het schoolgeld of de school-
Een aantal vluchtelingen moet echter de taalscholing
oliefunctie tussen alle regels, instanties en loketten
komt ook dat aspect van de signaalfunctie van SVA
boeken niet kunnen betalen en daarom niet op school
afbreken en werk accepteren dat ver onder het niveau
waarmee de vluchteling te maken krijgt. Maar daar-
minder sterk naar voren, terwijl juist de signaalfunctie
worden toegelaten. Met een donatie aan een aan
is dat zij hadden kunnen bereiken.
naast fungeert SVA als sociale motor op het gebied
ten aanzien van de positie van verblijfsgerechtigde
onderwijs gelieerde stichting werd een ‘boekenfonds’
van empowerment en emancipatie.
vluchtelingen (gezinshereniging en ex-ama’s bijvoor-
gevormd. Hierdoor werd onnodig schoolverzuim
Financiering van de arbeids(re)integratietrajecten gebeeld)
toeneemt.
tegengegaan.
beurt op basis van prestatieafspraken met de Sociale

Scholing en werk
De medewerkers van de afdeling Scholing en Werk
begeleiden vluchtelingen bij aanvullende trajecten na
de inburgeringscursus. Uitgangspunt daarbij vormt de
kennis en ervaring van de vluchteling. In 2001 blijkt
uit onderzoek dat 60% van de vluchtelingen minimaal
een opleiding heeft op mbo-niveau en 25-30% een
opleiding op hbo of universitair niveau. SVA zoekt
aansluiting bij projecten die passen bij de opleiding en
ervaring van vluchtelingen. In 2001 wordt op aan-
Eind 2005 start het landelijk Banenoffensief voor
vluchtelingen met als doel 2500 vluchtelingen aan
werk te helpen. In dit samenwerkingsverband zitten
naast VluchtelingenWerk Nederland, de Stichting
Emplooi (arbeidsbemiddeling voor vluchtelingen),
Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF en het CWI.
SVA voert in dit kader onder meer het project ‘Niemand
aan de Kant’ uit in opdracht van de Dienst Werk
en Inkomen van de Gemeente Amsterdam. Laag
opgeleide vluchtelingen worden voorbereid op de
arbeidsmarkt. Tijdens het basistraject is de aandacht
gericht op individuele beroepskeuze, oriëntatie op
de arbeidsmarkt, sociale vaardigheden en solliciteren.
Deelnemers kunnen werkervaring opdoen tijdens een
stage, computercursussen of conversatielessen volgen
of extra taalonderwijs. Deelnemers ontvangen een
certificaat waarin opgedane vaardigheden en werkervaring
worden vermeld.
Voor vluchtelingen met een afgeronde vakopleiding
Projecten vluchtelingenvrouwen
38 Dienst van Amsterdam. Vanaf 2003 besteedt de Soci-
dringen van SVA een leer-werk traject gestart op het
start SVA ook het project ‘Vluchtelingen Vakgenoten’.
39
ale Dienst deze opdrachten openbaar aan. Ondanks
Amsterdamse ROC. Cursisten krijgen extra taalscho-
Centraal staat het benutten van de talenten, kennis en
de concurrentie is het SVA gelukt ook voor 2003 de
ling, gericht op de sector waarin ze willen werken.
ervaring van vluchtelingen in de Nederlandse situatie.
Het medio negentiger jaren gestarte vrouwenwerk
opdracht te verwerven om vluchtelingen te begeleiden Daarnaast gaan ze eerder dan gebruikelijk aan de slag
Doel van het project is het opdoen van werkervaring
krijgt vastere vormen. Inmiddels heeft SVA de exper-
naar werk.
in de praktijk.
en het uitbreiden van arbeidsmarktgerelateerde
tise opgebouwd om vluchtelingenvrouwen te werven,
contacten en netwerken. Amsterdamse vakgenoten
te motiveren en te begeleiden.
In 2003 en 2004 wordt de trajectbegeleiding voor het “De wachtlijst voor taalcursussen is anderhalf jaar. En
worden op verschillende manieren betrokken bij het
De aanslag van 11 september 2001 en de daaropvol-
inburgeringsprogramma en de ondersteuning op het
wanneer iemand een computercursus voor beginners van
project: als gastspreker, coach of begeleider binnen
gende oorlog in Afghanistan veroorzaakten veel onrust
gebied van Scholing & Werk sterk geïntensiveerd. De
twee maanden wil, moet hij een jaar wachten. Intus-
een bedrijf. Samengewerkt wordt onder andere met de onder vluchtelingen. Daarom organiseerde SVA samen
focus verschuift steeds meer naar marktgericht handesen verdwijnt de motivatie als sneeuw voor de zon. De
Rotary en Common Purpose.
met ZAMI (zelforganisatie voor zwarte, migranten- en
len, daar waar mogelijk wordt samengewerkt met het
maatschappij vindt dat mensen zo snel mogelijk moeten
vluchtelingenvrouwen in Amsterdam) op 10 november
Amsterdamse bedrijfsleven en andere organisaties.
integreren, maar creëert te weinig mogelijkheden. Dan
“In het begin hadden we ook wel dossiers van de klanten,
2001 een discussiebijeenkomst onder de titel “Amster-
moeten we het zelf maar doen.”
maar die werden met de hand geschreven. Nu zijn niet
dam een veilige haven?”
“ Tijdens het inburgeringstraject leveren we een belangrij- In 2001 start SVA met computercursussen voor
alleen de asielzoekers en vluchtelingen onze klanten
ke bijdrage die verder gaat dan inburgering en taalscho- vluchtelingen in kleine lesgroepjes met een vluch-
maar ook DWI. De cliëntadministratie is steeds belangling.
Veel mensen zijn nog bezig met gezinshereniging of teling als docent.
rijker geworden en vraagt tijd. Het idealisme is er nog
hebben tijd nodig voor het verwerken van alles dat het de
steeds, maar de output moet wel met bewijsstukken on-
laatste jaren is overkomen. Zo zorgen we ervoor dat iederbouwd
worden. Bij sommige projecten overschaduwt
mand bijvoorbeeld hulp krijgt bij de afdeling Maatschap-
dat de dienstverlening. De klantvriendelijke benadering
pelijk Werk hier in huis, zodat hij of zij na een maand of
staat nog steeds centraal, maar soms moeten we ook
drie misschien weer voltijds naar school kan gaan.”
druk uitoefenen op cliënten om de output te realiseren.”
Michael Etel, medewerker Trajectbegeleiding in
jaarverslag 2000
Nicolette van der Wiel, projectmedewerker, 2008
Sociale activering
Vluchtelingen die nog niet toe zijn aan een opleiding
of baan worden intensief begeleid bij het opbouwen
van contacten en activiteiten. Het gaat daarbij om het
doorbreken van het isolement en maatschappelijke
participatie. Onderdelen van dit traject zijn taallessen,
cursussen of begeleiding bij vrijwilligerswerk. Medewerkers
bemiddelen ook naar hulpverlenende instanties.
In 2001 en 2002 worden 134 trajecten afgerond.
Eind 2001 werd ook een expertmeeting “Maatschappelijk
participeren en inburgering van vluchtelingenvrouwen”
georganiseerd. Twintig hoogopgeleide vluchtelingenvrouwen
uit evenveel herkomstlanden nemen deel
aan de expertmeeting. Vastgesteld wordt dat het voor
vluchtelingenvrouwen moeilijk is om hun eigen beroep
uit te oefenen. Naast de beheersing van de Nederlandse
taal en het ontbreken van een netwerk vormt
het vertalen van diploma’s in Nederlandse termen een
probleem.
In 2003 wordt de Vluchtelingen Vrouwen Raad (VVR)
opgericht. VVR is een interculturele organisatie van
vluchtelingenvrouwen die zich ten doel stelt vluchtelingenvrouwen
een steuntje in de rug geven, omdat
juist zij een groot risico lopen ondergesneeuwd te
raken. Het bevorderen van hun sociaal-economische,
culturele en politieke emancipatie is de voornaamste
doelstellingen van de VVR. Samen met SVA worden
verschillende projecten opgezet om de participatie en
emancipatie van vluchtelingenvrouwen te verbeteren.

40 Empowerment en vergroten van de sociale participatie vrijwilligers groeit gestaag: van 75 eind jaren negentig
“Zelf ben ik met vrijwilligerswerk begonnen uit eigenbe-
41
van vrouwen staan centraal in het project “Vluchtelin-
naar 120 in 2001 en 160 in 2007. Deze vrijwilligers zijn
lang. Ik werkte fulltime in het onderwijs en werd daar
genVrouwen Vooruit!”. In 2006 wordt dit project waar- actief in vijf wijkvrijwilligersgroepen: Noord, Rivieren-
niet gelukkig van. Meer afwisseling doet me goed. Als ik
aan honderdtien vrouwen deelnamen afgerond.
buurt/de Pijp, Centrum-West, Oost en Zeeburg. Naast
die leerlingen elke dag zie ga ik ze haten. Nu ik andere
Vanaf 2006 neemt SVA deel aan het project Eigen-
de individuele contacten in de buurt zijn er ook projec-
dingen ernaast doe, vind ik ze weer leuk.”
Wijsheid. Taakstelling is om minimaal vijftig vluchteten
als ‘Welkom in de wijk’ met groepsactiviteiten en
Wijkvrijwilliger, 2000
lingenvrouwen actief te betrekken bij EigenWijsheid
activiteiten gericht op duurzame contacten met
wordt jaarlijks het Bevrijdingsfestival georganiseerd.
andere (vrouwen) voorzieningen en netwerken. Meer
In 2001 vierde het wijkvrijwilligerswerk haar 10-jarig
Wereldpand voor zelforganisaties
dan tweehonderd vluchtelingenvrouwen worden door
bestaan met een feestje voor de vrijwilligers en de
SVA geïnformeerd over het project en bijna honderd
vluchtelingen waarmee zij contact hebben. Toenmalig
In de loop der jaren krijgt SVA een groeiend aantal
vrouwen nemen deel aan een of meer activiteiten.
wethouder Bea Irik spreekt haar waardering uit voor
verzoeken om advies en steun bij het opzetten van
Daarnaast is SVA betrokken bij de lokale activiteiten
de inzet van deze Amsterdammers voor hun nieuwe
plaatselijke zelforganisaties en het organiseren van
van het landelijke project “Duizend en één Kracht” ge-
buurtgenoten.
activiteiten. Het gaat vooral om advies rond het
richt op het maatschappelijke participatie van zwarte,
oprichten van een stichting of vereniging. De contac-
migranten en vluchtelingenvrouwen en het erkennen
De groep wijkvrijwilligers wordt ook steeds diverten
met het Platform Vluchtelingen Zelforganisaties
en waarderen van competenties opgedaan in vrijwilser.
Aanvankelijk waren het vooral vrouwen met een
in Amsterdam worden geïntensiveerd en er worden
ligerswerk.
Nederlandse achtergrond die zich als wijkvrijwilliger
concrete afspraken gemaakt over samenwerking bij
aanmelden. Meer en meer komen daar ook mannen en
activiteiten zoals het organiseren van ontmoetings-
vrijwilligers met een buitenlandse achtergrond bij.
avonden, de productie van voorlichtingsmateriaal en
Nieuwe doelgroep ouderen
belangenbehartiging. In 2006 zijn er in Amsterdam
De coördinator Wijkvrijwilligers zorgt voor de voort-
ongeveer 65 zelforganisaties voor vluchtelingen actief.
Het overgrote deel van de vluchtelingen is op jonge
durende aanwas van nieuwe vrijwilligers en brengt de
De gemeente Amsterdam wil de groei en vernieuwing
leeftijd naar Nederland gekomen. Specifieke aandacht
koppelingen tot stand met vluchtelingen in de eigen
van het vrijwilligerswerk voor en door vluchtelingen
aan oudere vluchtelingen was er daarom weinig. Met
wijk.
stimuleren met een subsidieregeling. Vluchtelingen-
het de projecten ‘Levensloop oudere vluchtelingen”
Vanaf 2000 verschijnt regelmatig de vrijwilligerszelforganisaties
richten gezamenlijk de stichting We-
verandert dat vanaf 2005. Deze projecten zijn gericht
nieuwsbrief ‘Gastvrij’ geschreven door SVA medereldpand
op en starten een empowermentcentrum in
op het doorbreken van het sociaal isolement van
werkers en wijkvrijwilligers. SVA biedt ondersteuning
het pand aan het Mercatorplein. Sinds 2006 werkt SVA
oudere vluchtelingen.
aan de wijkvrijwilligers door middel van gesprekken,
samen met het Wereldpand rond het beheer, de onder-
vrijwilligersbijeenkomsten en deskundigheidsbevordesteuning
en ontwikkeling van dit centrum. Voor deze
ring. Op speciale ontmoetingsdagen krijgen wijkvrijwil-
samenwerking kan SVA kan extra personeel inzetten.
Wijkvrijwilligers
ligers de kans om ervaringen en ideeën uit te wisselen.
SVA en Wereldpand ontwikkelen samen projectacti-
SVA zorgt op deze dagen voor informatie over actuele
viteiten voor verschillende doelgroepen, bijvoorbeeld
Er is één sectie binnen SVA die in mindere mate
beïnvloed wordt door het voortdurend wisselende
overheidsbeleid: de wijkvrijwilligers. Het aantal wijk-
ontwikkelingen en belangrijke regelingen.
vluchtelingenvrouwen.

Surinameplein 122
4 Van
vrijwilligersorganisatie naar
professionele organisatie
Aantal betaalde en onbetaalde
medewerkers SVA 1993 - 2007*
50
20
91
28
1994
1993
92
30
80
40
1996
1995
62
46
39
42
41
42
betaald onbetaald
* in deze grafiek is het aantal personen weergegeven
en niet het aantal uren dat deze medewerkers vrijwilligerswerk
verrichten of in dienst zijn.
* In 2006 en 2007 inclusief de medewerkers
Wereldpand
41
42
2000
1999
1998
1997
57
50
57
50
50
50
40
30
30
30
60
42
32
50
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
SVA begon in 1983 met 16 vrijwilligers. In 1984 worden
twee betaalde krachten aangetrokken als coördinatoren
van de beide teams. De invoering van de ROA zorgt voor
een uitbreiding van taken en van betaalde medewerkers.
Tot 1992 groeit zowel het aantal betaalde als onbetaalde
medewerkers. In 1992 vallen de introductiegelden weg
en lopen de experimentele projecten Scholing en Werk
af. De teruggang in betaald personeel wordt opgevangen
door een toename van onbetaalde medewerkers.
In 1994 wordt zwaar ingezet op het werven van meer
vrijwilligers; in 1995 groeit dat aantal rond de 90 vrijwilligers
(de wijkvrijwilligers niet meegerekend). Gezien het
enorme aantal vrijwilligers wordt een speciaal op hen
toegespitst personeelsplan ontwikkeld en een loopbaanbegeleidster
voor vrijwilligers. Daarnaast komt er
een stagebegeleidster, omdat een groot aantal van de
onbetaalde krachten bij SVA stage loopt. Bijvoorbeeld in
1996 werken er 18 stagiairs en in 2000 zelfs 23.
Het aantal vrijwilligers neemt de jaren daarna weer iets
af. Voor een deel is dit het gevolg van het succes van de
loopbaanbegeleiding waardoor in 25% van de vrijwilligers
in 1997 al tijdens de begeleiding een betaalde baan
kreeg en nog eens 30% na afloop van de begeleiding.
Het aantal vrijwilligers groeit weer als vanaf 1999 de
asielzoekerscentra in Amsterdam open gaan. In 2001 zijn
er zeven locaties waar twee keer per week vrijwillige medewerkers
van SVA aanwezig zijn voor de bewoners. In
december 2007 wordt het laatste asielzoekerscentrum
- AZC Noord - in Amsterdam weer gesloten.
In 2000 neemt ook het aantal betaalde krachten toe
omdat 13 WIW-ers in dienst komen (deels voormalig vrijwilligers).
Wegens het aangescherpte vreemdelingenbeleid
moet in 2004 voor ruim een kwart van de betaalde
krachten een ontslagvergunning worden aangevraagd.
Ook van een kwart van het tijdelijk personeel kan het
43

44
contract niet worden verlengd. Veel ex-vluchtelingen
verloren hierdoor hun betaalde baan bij SVA. In 2003
was de verhouding van zwarte, migranten en vluchtelingenmedewerkers
binnen het personeelsbestand
33%; in 2004 is dit gezakt naar 25%.
Met het aantal betaalde krachten neemt aanvankelijk
ook het aantal vrijwilligers af. In 2004 is de totale
personeelsomvang qua aantal medewerkers ongeveer
gelijk aan die in 1992 (70). Groot verschil is wel dat in
2004 het percentage betaalde krachten (43%) veel
hoger is dan in 1993 (28%).
Relatie aantal asielaanvragen en
personeelsomvang SVA 1983 - 2007
120
100
80
60
40
20
0
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
Personeelsbestand SVA (aantal betaalde en
onbetaalde medewerkers
Totaal asielaanvragen in Nederland (x 1000)
De omvang van het personeelsbestand blijkt gelijk op
te gaan met het aantal asielaanvragen in Nederland,
zoals in de grafiek is weergegeven.
De daling van het aantal onbetaalde krachten in 2007
wordt veroorzaakt door de sluiting van de AZC’s in
Amsterdam waar veel SVA-vrijwilligers werkten en een
tijdelijke stagiairs-stop.
Omdat in 2006 en 2007 ook de tien medewerkers van
het Wereldpand tot betaalde personeelsbestand behoren
is in 2007 het aantal betaalde medewerkers voor
het eerst in de vijfentwintigjarige geschiedenis van
SVA hoger dan het aantal onbetaalde medewerkers!
Dit geldt echter uitsluitend voor de dienstverlening en
activiteiten die vanuit het SVA-kantoor en Wereldpand
worden verricht. In de Amsterdamse wijken zijn namelijk
nog eens 160 vrijwilligers actief in 2007!
Bronnen
Jaarverslagen Stichting VluchtelingenWerk Amsterdam:
1983,1984, 1986 – 1992, 1994 – 2002 en 2005 -2007
Amsterdam wordt er beter van,
Stichting Vluchtelingenwerk Amsterdam, 2005
Interviews met Albert Reedijk en Nicolette van der
Wiel, augustus 2008
Petit, C. e.a., Een wereld van verschil, twintig jaar Stichting
Vluchtelingenwerk, Amsterdam, SVA, 2002
Overige literatuur:
Commissie Evaluatie Vreemdelingenwet 2000,
Evaluatie Vreemdelingenwet 2000, de asielprocedure,
WODC, Significant, 2006
Doesschate, J.W. ten, Asielbeleid en Belangen, Het
Nederlandse toelatingsbeleid ten aanzien van vluchtelingen
in de jaren 1968-1982, Uitgeverij Verloren, 1993,
ISBN 9065503730
Hamerslag, mr. R. J., Asielzoekers ontberen eerlijk
proces, in Trouw Podium, 6 februari 2004
Lans, J. v.d en Vuijsjes, H., Lage landen, hoge sprongen,
Nederland in de twintigste eeuw, Inmerc, Wormer,
2003, ISBN-13: 9789066111097
Olde Monnikhof, M. en Tillaart, H. v.d., Alleenstaande
minderjarige asielzoekers in Nederland, ITS Stichting
Katholieke Universiteit, Nijmegen, 2003,
ISBN 90 5554 235 0
Websites:
www.coa.nl
www.ind.nl
www.justitie.nl
www.wodc.nl
www.vluchtelingenwerk.nl

Colofon:
Gedreven door idealen – een kwart eeuw Vluchtelingenwerk Amsterdam
(1983 – 2008) is een uitgave van Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot
Zaan ter gelegenheid van het vijfentwintigjarig jubileum
Redactie: Marianne Dauvellier, met dank aan Helen Meesters, Albert Reedijk,
Mária van Veen en Nicolette van der Wiel voor hun bijdragen.
Vormgeving: Pascale Companjen Grafisch Ontwerper bno, Nijmegen
Fotografie: Marloes van Doorn, Amsterdam
Druk: Antilope Printing, Lier België
Amsterdam, september 2008
VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan
Locatie Amsterdam
Meer informatie of donateur worden? :
Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan
Surinameplein 122
1058 GV Amsterdam
Telefoon: 020 6277745
Fax: 020 6205669
E-mail: info@vwamsterdam.nl
Website: www.vwamsterdam.nl
Rekeningnummer: 321151 t.n.v. Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan

VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan
Locatie Amsterdam