Scheut-Brussel_Pil gekopieerd door Timmermans 44-128 - Cartusiana

Pieterskerk te Anderlecht door de velden trok, hield er nabij de Scheutboom een halte. Dit
was reden waarom deze plaats ten Elterken, ten altare, werd genoemd 132 .
In de geschiedenis van Brussel was de Hoge Kouter bekend door de slag die Lodewijk
van Male tegen het Brabantse leger in dienst van Johanna, hertogin van Brabant, leverde op
17 Augustus 1356 133 . Graag zullen de latere kroniekschrijvers het ontstaan van het Mariaoord
en de stichting van het kartuizerconvent hiermede in verband brengen 134 . Maar die
uitweidingen behoren tot de literai-
p. 82.
re opsmuk van de XVde eeuwse geschiedschrijving. Het dekt overigens een eenvoudig gebeuren,
dat leidde tot de ontwikkeling van de Mariadevotie aldaar.
Evenals de auteurs in hun verhaal zich schikten naar de mode van de tijd, kleedden de
getuigen waarbij Adriaan Dullaert en prior Voet te rade gingen, hun gezegden in een naïeve
wonderzucht.
De feiten beperken zich tot het volgende.
Tegenover de Scheutboom, aan de Noordkant van de baan, lag een strook grond, die
weinig of nooit bewerkt werd, omdat het grote perceel aan de overzijde van de weg gelegen
was 135 . Het werd een rustplaats voor de reizigers evenals voor de schaapherder Pieter van
Assche uit Moortebeke. Rond 1443 besloot deze daar een lindeboom en enkele
hagedoornstruiken te planten om er een aangenamer zitje te krijgen. In zijn vrome
gemoedgesteltenis kocht hij een eenvoudig Mariabeeldje voor drie penningen en hing dit aan
de groeiende linde. Om de devotie van de voorbijgangers op te wekken, stelde hij het in een
boomstronk achter traliewerk en plaatste het zo tussen de hagedoorn. Zijn devotie was een
voorbeeld voor vrienden en om-woners, die kaarsen en andere gaven offerden. Met deze
mensen vatte hij uiteindelijk het plan op, de tronk met het beeldje onder een afdak te
plaatsen 136 .
p. 83.
Pieter van Assche bereikte ten volle zijn doel: de Lieve Vrouw werd populair bij de
men-sen uit de streek en bij de reizigers, die haar ver buiten Brabant bekend maakten.
Omstreeks 1449 nam de godsvrucht zo’n omvang aan, dat men niet aarzelde aan O.L.
Vrouw van Scheut wonderen toe te schrijven. Dit maakte de aandacht gaande van het Boergondische
Hof, vooral van Hertogin Isabella van Portugal en van Karel, graaf van
Charolais 137 .
De doorbraak van de nieuwe devotie had plaats op Pinksteren 1449. De stijgende roep
van wonderdadigheid was hieraan niet vreemd. Maar vooral de visioenen die Pieter van
Assche bij dag en bij nacht beweerde te hebben, maakten indruk op de volksverbeelding.
Pieter zag meermaals op de plaats van Scheut een licht, dat overdag nog sterker was dan de
132 A. DULLAERT, f.3 V [ASHB , IV, 88]; VOET-TOURNEUR, f.9 r-v . Ook de processie werd onder naam de
Elterken aangeduid. Cfr. KIEKENS, Pierre de Thimo , in Ann. Ac. royale d’Arch. de Belg ., L, 86. Voor de
ligging, zie ARA, Kaarten en plannen , 2014, kaart 8.
133 A.HENNE - A. WAUTERS, Histoire de Bruxelles , I, 117.
134 A. DULLAERT, f.27 V [ASHB , IV, 117]; VOET-TOURNEUR, f.9 V -10.
135 VOET-TOURNEUR, f.10.
136 ID., f.11.
137 VOET-TOURNEUR, f.13: « na verhaal van een wonder in 1449 besluit Voet: « Quod audiens Ducissa
Brabantie Isabella puellam videre voluit ac deinceps magnam devotionem sed et filium eius Carolus et alii
curialistæ ad nostram Dominam de gratia habere ceperunt. »